Hogeschool Utrecht, Instituut Archimedes

Transcriptie

1 Hogeschool Utrecht, Instituut Archimedes Opleiding: Lerarenopleidingen; hbo-bachelor Locatie: Utrecht Croho s: z.o.z. Varianten: voltijd/deeltijd Visitatiedata: 14, 15 en 16 september 2009 Netherlands Quality Agency (NQA) Utrecht, februari 2010

2 2/164 NQA - visitatie Hogeschool Utrecht, Lerarenopleidingen hbo-bachelor

3 Overzicht opleidingen, varianten en crohonummers Cluster Welzijn, Zorg en Maatschappij varianten crohonummer Aardrijkskunde voltijd/deeltijd Geschiedenis voltijd/deeltijd Welzijn en zorg voltijd/deeltijd Omgangskunde voltijd/deeltijd Cluster Talen Duits voltijd/deeltijd Engels voltijd/deeltijd Frans voltijd/deeltijd Nederlands voltijd/deeltijd Spaans voltijd/deeltijd Cluster Exact Biologie voltijd/deeltijd Natuurkunde voltijd/deeltijd Scheikunde voltijd/deeltijd Techniek voltijd/deeltijd Wiskunde voltijd/deeltijd NQA - visitatie Hogeschool Utrecht., Lerarenopleidingen hbo-bachelor 3/164

4 4/164 NQA - visitatie Hogeschool Utrecht, Lerarenopleidingen hbo-bachelor

5 Inhoud Inhoud 5 Deel A: Onderwerpen Voorwoord Inleiding Werkwijze Oordeelsvorming Oordelen per facet en onderwerp Deel B: Facetten 21 Onderwerp 1 Doelstelling van de opleiding 23 Onderwerp 2 Programma 27 Onderwerp 3 Inzet van personeel 42 Onderwerp 4 Voorzieningen 46 Onderwerp 5 Interne kwaliteitszorg 49 Onderwerp 6 Resultaten 54 Deel C: Nadere onderbouwing van de opleidingsspecifieke facetten 61 Cluster Welzijn, zorg en maatschappij 63 Cluster Talen 75 Cluster Exact 94 Deel D: Bijlagen 115 Bijlage 1: Onafhankelijkheidsverklaring panelleden 116 Bijlage 2: Deskundigheden panelleden 137 Bijlage 3: Bezoekprogramma 154 Bijlage 4: Overzichtslijst van door de opleiding ter inzage gelegd materiaal 156 Bijlage 5: Domeinspecifieke referentiekader en opleidingscompetenties 164 NQA - visitatie Hogeschool Utrecht., Lerarenopleidingen hbo-bachelor 5/164

6 6/164 NQA - visitatie Hogeschool Utrecht, Lerarenopleidingen hbo-bachelor

7 Deel A: Onderwerpen NQA - visitatie Hogeschool Utrecht., Lerarenopleidingen hbo-bachelor 7/164

8 8/164 NQA - visitatie Hogeschool Utrecht, Lerarenopleidingen hbo-bachelor

9 1.1 Voorwoord Dit rapport is het verslag van het panel dat in opdracht van NQA veertien 2 de graads lerarenopleidingen (hbo bachelor) van Instituut Archimedes van Hogeschool Utrecht heeft onderzocht. Het beschrijft de werkwijze, de bevindingen en de conclusies. Het onderzoek heeft plaatsgevonden in het kader van de accreditatie van hogere beroepsopleidingen. Het onderzoek is begonnen in juni 2009 toen de zelfevaluatierapporten deel A: Generiek en deel B: Opleidingsspecifiek zijn aangeleverd. Als onderdeel van het onderzoek heeft het panel de opleidingen gevisiteerd op 14, 15 en 16 september Het panel bestond uit: De heer drs. ir. A. Mittelmeijer RI (voorzitter, domeinpanellid cluster Welzijn, zorg en maatschappij); Mevrouw drs. T.J.G. van der Heijden (domeinpanellid cluster Talen en adviseur Nederlands); De heer drs. A.J. Mast (domeinpanellid cluster Exact en adviseur Scheikunde); Mevrouw R. van Aelst (student panellid); Mevrouw drs. M.E. Voorthuis (NQA-auditor); Mevrouw Y. Griffioen-Kingma (NQA-auditor); De heer drs. L.S. van der Veen (NQA-auditor). Dit panel voldoet aan de eisen zoals gesteld in het document Protocol ter beoordeling van de werkwijze van visiterende en beoordelende instanties (NVAO, oktober 2007). Het panel beschikt over relevante werkvelddeskundigheid en over vakdeskundigheid. Onder vakdeskundigheid wordt verstaan: vertrouwd zijn met de meest recente ontwikkelingen en vertrouwd zijn met lesgeven en beoordeling en toetsing minstens op het niveau, de oriëntatie van de te beoordelen opleidingen. Daarnaast beschikt het panel over onderwijsdeskundigheid, studentgebonden deskundigheid en visitatiedeskundigheid (zie bijlage 2). Zoals wordt beschreven in paragraaf 1.3 is voor deze visitatie het kernpanel aangevuld met een aantal vakadviseurs, die het kernpanel op de facetten 2.1, 2.2, 2.3, 2.7, 2.8 en 6.1 hebben geadviseerd over de afzonderlijke opleidingen. De adviseurs waren: De heer J.G. Bakkelo (adviseur Duits) Mevrouw drs. M.J. Bodde (adviseur Engels) De heer dr. A. Hoeflaak (adviseur Frans) De heer drs. J. Espinola Vasquez (adviseur Spaans) Mevrouw drs. J.W.M.J. Daemen (adviseur Wiskunde) Mevrouw drs. J.E. Frederik (adviseur Techniek) De heer dr. H. Vos (adviseur Natuurkunde) De heer drs. C.J. Smeets (adviseur Biologie) De heer J. Gaasterland (adviseur Aardrijkskunde) Mevrouw drs. J.I.G.M. Tuithof (adviseur Geschiedenis) Mevrouw E.L. Dansen (adviseur Gezondheidszorg en welzijn) Mevrouw Mr. G.M.E. Braakhuis (adviseur Omgangskunde) NQA - visitatie Hogeschool Utrecht., Lerarenopleidingen hbo-bachelor 9/164

10 Het rapport bestaat de volgende delen: Deel A: het Onderwerprapport, waarin de oordelen van het panel over de basiskwaliteit van de opleidingen op onderwerpniveau worden uitgesproken met daarbij de overwegingen waarop die oordelen zijn gebaseerd. Het gaat hier om oordelen in de gradatie positief/negatief. Tevens wordt hier het eindoordeel over de opleidingen geformuleerd. Deel B: het Facetrapport waarin op facetniveau door het panel oordelen en argumenten ter onderbouwing van dat oordeel worden gegeven. De oordelen gaan uit van de vierpuntsschaal (onvoldoende, voldoende, goed en excellent), conform het voorschrift van de NVAO. Uitzondering hierop is facet 2.6, als gevolg van aanvullende instructies van de NVAO wordt hier het oordeel voldaan of niet voldaan gegeven. Voor een uitgebreide beschrijving van de wijze waarop de oordelen tot stand zijn gekomen wordt verwezen naar paragraaf 1.4 Oordeelsvorming. Het Facetrapport vormt de basis van het Onderwerprapport. Deel C: dit deel bevat een aanvullende onderbouwing voor de facetten 2.1, 2.2, 2.3, 2.7, 2.8 en 6.1. Deel D: in dit deel zijn alle relevante bijlagen opgenomen. 1.2 Inleiding Instituut Archimedes maakt deel uit van de Faculteit Educatie (FE) van de Hogeschool Utrecht. De faculteit is één van de grootste educatieve faculteiten van Nederland met ruim studenten, circa 800 medewerkers, 16 bachelor- en 14 masteropleidingen. Naast Archimedes kent de faculteit de volgende instituten: - Instituut Theo Thijssen (ITT), de lerarenopleiding primair onderwijs; - Seminarium voor Orthopedagogiek (SvO), opleidingen voor speciaal onderwijs; - Instituut voor Gebaren, Taal en Dovenstudies (IGT&D), opleidingen voor dovenstudies/gebarentaal; - Interfacultair Instituut Pedagogiek (IIP), opleidingen pedagogiek. De Faculteit Educatie voert landelijk op een breed terrein nascholings- en contractactiviteiten uit in de educatieve en pedagogische sector (PO, VO, MBO, lerarenopleidingen, jeugdzorg en dovenstudies). De Faculteit Educatie heeft acht lectoraten: lesgeven in de multiculturele school, leer- en gedragsproblemen in de onderwijspraktijk, beroepsonderwijs, vernieuwende opleidingsmethodiek en -didactiek, spel, leesproblemen, gecijferdheid en dovenstudies. De lectoraten en de opleidingen voeren samen praktijkgericht en toepassingsgericht onderzoek uit. Instituut Archimedes Instituut Archimedes wordt aangestuurd door de Algemeen Directeur en de Adjunct Directeur. Onder hen ressorteren vier afdelingen: Beleid en kwaliteit en ICT, Planning en Control, Personeel en Organisatie en het Bedrijfsbureau aan de ene kant en het Centrum Archimedes, Professionalisering en Communicatie en PR aan de andere kant. Onder deze 10/164 NQA - visitatie Hogeschool Utrecht, Lerarenopleidingen hbo-bachelor

11 afdelingen vallen de vakgroepen 1, die in vier clusters zijn verdeeld (zie voor een beschrijving van de clusters de volgende paragraaf). Instituut Archimedes biedt zowel eerste, als tweedegraads lerarenopleidingen aan; in totaal 23: 14 bacheloropleidingen met een voltijd en deeltijd variant en 9 masteropleidingen. De laatste jaren is de instroom van studenten zowel bij de bachelor- als bij de masteropleidingen aanzienlijk toegenomen. Het totaal aantal studenten in de bacheloropleiding is 3069, waarvan 1068 als voltijdstudent zijn ingeschreven. De masteropleidingen hebben 590 studenten. Het aantal medewerkers van Archimedes was in januari 2009 in totaal 238, waarvan 194 behoren tot het onderwijzend personeel. Het totale aantal fte was op dat moment 173, waarvan 141 fte onderwijzend personeel. Clusters van opleidingen De hbo-bachelor lerarenopleidingen van Archimedes zijn georganiseerd in vier clusters. Het werken in clusterverband geeft mogelijkheden om vakoverstijgende invullingen in de programma s te realiseren. Het biedt tevens de mogelijkheid voor docenten om verschillende samenwerkingsverbanden te realiseren en om studenten over de grenzen van hun vak te laten kijken. De samenwerking biedt ook mogelijkheden om onderdelen van vakken gezamenlijk aan te bieden als antwoord op de kleine vakkenproblematiek. Dit is bijvoorbeeld het geval binnen de vakgroep nastec, waarin de opleidingen Natuurkunde, Scheikunde en Techniek samenwerken. De clustering biedt ook mogelijkheden voor studenten op opleidingsscholen, waar wordt gewerkt met leergebieden. Dit laatste geldt bijvoorbeeld voor de studenten, die het traject Samen op Scholen (SoS) volgen. Er worden de volgende vier clusters onderscheiden: - het cluster Welzijn, Zorg en Maatschappij. Dit cluster omvat de opleidingen Aardrijkskunde, Geschiedenis, Omgangskunde en Gezondheidszorg & welzijn; - het cluster Talen met de opleidingen Duits, Engels, Frans, Nederlands en Spaans; - het cluster Exact met de opleidingen Biologie, Natuurkunde, Scheikunde, Techniek en Wiskunde. In dit cluster werken Natuurkunde, Scheikunde en Techniek al jaren intensief samen als de vakgroep nastec; - het cluster proeftuin. In het cluster proeftuin zijn specifieke projecten ondergebracht, zoals de opleidingsvormen Innovatieve Didactiek, Educatie (IDEE) en Samen op Scholen (SoS). Deze opleidingsvormen zijn in het kader van de vormgeving van uitstroomprofielen binnen de lerarenopleiding samen met de scholen ontwikkeld. In principe worden aan deze varianten dezelfde eisen gesteld als aan de reguliere opleidingen. Indien er afwijkingen en/of verschillen zijn worden deze in het rapport beschreven. Beleidsteams en Bureau Ondersteuning leerlijnen (BOL) Alle veertien opleidingen, zowel de voltijd- als de deeltijdvariant leiden op tot dezelfde competenties. Elk cluster heeft een clustercontactpersoon voor de leerlijnen WerkErvaringsReflectie (WER), Studieloopbaanbegeleiding (SLB) en de integrale lijn. Deze werken samen in het Bureau Ondersteuning Leerlijnen (BOL), waarmee een Archimedesbrede afstemming is gewaarborgd. BOL organiseert ook het werkplekleren voor 1 In het rapport is vakgroep vervangen door opleiding. NQA - visitatie Hogeschool Utrecht., Lerarenopleidingen hbo-bachelor 11/164

12 Samen opleiden. Het bureau vormt het loket voor de opleidingsscholen. Van elk cluster heeft één teamleider een Archimedesbrede portefeuille onderwijs. Deze teamleiders maken samen met het hoofd BOL deel uit van het beleidsteam onderwijs. Naast beleidsteams Onderwijs kent Instituut Archimedes het beleidsteam Contracten & professionalisering en beleidsteam Bedrijfsvoering. Bureau Assessments Het Bureau Assessments organiseert alle assessments binnen Archimedes, te weten het assessment voor zij-instromers en EVC (eerder verworven competenties), het assessment hoofdfasebekwaam (toelating tot het tweede studiejaar), het assessments afstudeerbekwaam (toelating tot de lio-fase) en het assessment startbekwaam (toelating tot het beroep). Het assessments afstudeerbekwaam en startbekwaam worden in principe altijd afgenomen door een assessor van het opleidingsinstituut en een veldassessor. Alle (veld)assessoren hebben de interne opleiding tot assessor gevolgd en zijn aldus gecertificeerde en gekwalificeerde assessoren. De Gemeenschappelijke Opleidingscommissie (GOC) Instituut Archimedes heeft naast een actieve studentenraad Arch ook een gemeenschappelijke opleidingscommissie (GOC). De GOC is vertegenwoordigd in de beleidsteams en in verschillende werkgroepen. Deze vertegenwoordiging maakt het mogelijk dat het GOC in een vroeg stadium betrokken is bij de besluitvorming. Samen met de GOC wordt gewerkt aan het activeren van de VakAdviesCommissies (VAC). Deze commissies, die per opleiding zijn georganiseerd, bestaan uit een vertegenwoordiging van studenten en docenten en hebben een adviserende taak bij vernieuwingen en aanpassingen van de opleidingen. 1.3 Werkwijze De beoordeling van de opleidingen door het panel verliep volgens de werkwijze zoals die is neergelegd in het Beoordelingsprotocol (NQA, 2008). Deze werkwijze wordt hieronder beschreven. Het onderzoek vond plaats op basis van het domeinspecifieke referentiekader dat voor de opleiding geldt (zie facet 1.1). NQA onderscheidt drie fasen in het visiteren: de voorbereidingsfase, het eigenlijke bezoek door het panel en de rapportagefase. Hieronder volgt een korte toelichting per fase. De voorbereidingsfase Allereerst heeft de NQA-auditor het zelfevaluatierapport (deel A: Generiek en deel B: Opleidingsspecifiek) gecontroleerd op kwaliteit en compleetheid (de validatie) en daarmee op bruikbaarheid voor de visitatie. Vervolgens bereidden de panelleden en de vakadviseurs zich in augustus 2009 inhoudelijk voor op het bezoek, dat plaatsvond op 14, 15 en 16 september Zij bestudeerden het zelfevaluatierapport en de bijlagen, formuleerden hun voorlopige oordelen op basis van argumenten en formuleerden vraagpunten. Zij gaven hun bevindingen door aan de NQA-auditor. 12/164 NQA - visitatie Hogeschool Utrecht, Lerarenopleidingen hbo-bachelor

13 Op basis van een overzicht van voorlopige oordelen inventariseerde de NQA-auditor kernpunten en prioriteiten voor materialenonderzoek en gesprekken. Tijdens een voorbereidende vergadering is het bezoek door het panel voorbereid. De opleidingen hebben in het zelfevaluatierapport kenbaar gemaakt voor welk domeinspecifiek referentiekader zij kiezen. De NQA-auditor heeft met de domeindeskundigen in het panel bekeken of sprake is van adequate domeinspecifieke doelstellingen, of dat nadere aanvulling dan wel nadere specificatie nodig is. In het Facetrapport (deel B) is aangegeven op welke landelijke beroeps- en opleidingsprofielen het domeinspecifieke kader en de opleidingsprogramma s zijn gebaseerd. Het bezoek door het panel, specifieke werkwijze visitaties lerarenopleidingen 2009 Naar aanleiding van het verzoek van de Staatssecretaris van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen aan de NVAO in november 2007 is het visitatiebezoek uitgebreid met twee extra bezoekdagen. Deze uitbreiding van de visitatie is afgesproken voor alle lerarenopleidingen. Hierdoor is het mogelijk geworden dieper in te gaan op het hbo-niveau, door een intensieve bestudering en bespreking van door studenten gemaakte werkstukken, toetsen, portfolio s et cetera. Tijdens de eerste dag heeft het panel materiaal bestudeerd en heeft Archimedes zich gepresenteerd door een presentatie over haar onderwijsconcepten: Samen Opleiden, Samen op Scholen (SoS) en Innovatieve Didactiek en Educatie (IDEE) en het leerlijnenmodel. Ook waren er tijdens de eerste dag gesprekken met het midden en het hoger management en met enkele lectoren. Tijdens de tweede dag hebben het panel en de adviseurs documenten bestudeerd en vonden er gesprekken plaats met studenten, docenten en alumni uit de drie clusters. Thema van deze dag was het door de veertien opleidingen gerealiseerde niveau. Tijdens de derde bezoekdag heeft het panel gesproken met cio s (collega s in opleidingen), lerarenopleiders en schoolopleiders, studenten, docenten, veldassessoren en vertegenwoordigers uit het werkveld. Het panel voerde een afsluitend gesprek met het midden en hoger management (zie voor een volledig overzicht van het bezoekprogramma bijlage 3). Bij de bestudering van het studiemateriaal en tijdens de gevoerde gesprekken heeft het panel bijzondere aandacht besteed aan de verhouding tussen de vakinhoud (Kennisbasis) en de meer algemene didactiek. Tenslotte heeft het panel, zoals gebruikelijk, aandacht besteed aan de docent-student ratio, het aantal contacturen, het aantal door studenten besteedde uren, het opleidingsniveau van de docenten en aan de verbeteringen sinds de vorige visitatie. Over de inrichting van de visitaties voor de lerarenopleidingen is vooraf overleg gevoerd met de NVAO. Tussen de gesprekken heeft het panel ruimte ingelast om bevindingen uit te wisselen om te komen tot gezamenlijke en meer definitieve (tussen)oordelen. In het afsluitende gesprek met het midden en hogere management heeft de voorzitter van het panel een beknopte mondelinge terugkoppeling gegeven van enkele indrukken en ervaringen van het panel, zonder expliciete oordelen uit te spreken. NQA - visitatie Hogeschool Utrecht., Lerarenopleidingen hbo-bachelor 13/164

14 De fase van rapporteren Door NQA is, op basis van de bevindingen van het panel, een tweeledige rapportage opgesteld, bestaande uit het Onderwerprapport en het Facetrapport, waarin de kwaliteit van de opleiding is beoordeeld. Met dit rapport kan Archimedes accreditatie voor de veertien opleidingen aanvragen bij de NVAO. Op verzoek van het panel heeft Archimedes na het visitatiebezoek nog enkele portfolio s en schoolprojecten van respectievelijk studenten Engels Frans en Spaans aangeleverd, aangezien het panel na de eerste bezoekdag twijfel had over de wijze waarop de kwaliteit van de portfolio s wordt bewaakt en de wijze waarop de schoolprojecten worden beoordeeld. Het panel hecht veel belang aan de kwaliteit van het portfolio, omdat het de basis vormt voor de afname van het assessment startbekwaam. Het panel en de adviseurs van Engels, Frans en Spaans hebben de nieuwe producten bestudeerd en meegewogen in hun oordelen. Het concept Totaalrapport werd opgestuurd in november Archimedes heeft naast een reactie op het concept Totaalrapport betreffende feitelijke onjuistheden, op verzoek van het panel tevens enkele documenten opgestuurd over de toetsing en beoordeling van de portfolio s en schoolprojecten bij Engels. Het betreft een actielijst van het Beleidsteam Onderwijs (3 juli 2009). Hierin wordt aangekondigd dat aan het beoordelingsformulier van het portfolio een beschrijving wordt toegevoegd van de oordelen excellent, goed, voldoende en onvoldoende. Deze beschrijving dient als handwijzer voor de assessoren om hun oordeel op te baseren. Vanaf september 2009 zijn de aangepaste formulieren in gebruik genomen. Tevens heeft Archimedes een nieuw Beoordelingsformulier voor de Schoolprojecten opgestuurd (27 november 2009). Beide documenten zijn door het panel en de adviseur van Engels bestudeerd (zie voor een beschrijving van de bevindingen van het panel deel B, facet 2.8 en deel C, Engels, facet 2.8). Ook heeft Archimedes een verbeterplan opgestuurd met betrekking tot de toetsing en beoordeling bij Spaans (Plan van Aanpak Verbeteringen kwaliteit toetsing en beoordeling bacheloropleiding Spaans. Januari 2010). Daarna heeft Archimedes de eerste resultaten van de implementatie ervan (enkele studiehandleidingen en een aantal toetsen) opgestuurd. Zowel het verbeterplan als de cursushandleidingen en de toetsen zijn door het panel en de adviseur van Spaans bestudeerd (zie voor een beschrijving van de bevindingen van het panel deel B, facet 2.8 en deel C, Spaans, facet 2.8). Het definitieve rapport is door het panel vastgesteld in februari Het visitatierapport is uiteindelijk in dezelfde maand ter beschikking gesteld aan Instituut Archimedes, die het rapport samen met de accreditatieaanvraag kan indienen bij de NVAO. 1.4 Oordeelsvorming In deze paragraaf wordt per onderwerp een oordeel uitgesproken op basis van weging van de facetten die van dat onderwerp deel uitmaken. Bij deze weging spelen de beslisregels zoals die door NQA in het Beoordelingsprotocol zijn geformuleerd en nader uitgewerkt in de notitie Handreiking voor oordeelsvorming een belangrijke rol. Tevens is bij de beoordeling rekening gehouden met accenten die de opleidingen leggen, het domeinspecifieke kader en een positionering ten opzichte van andere 2 de graads lerarenopleidingen. 14/164 NQA - visitatie Hogeschool Utrecht, Lerarenopleidingen hbo-bachelor

15 Het eindoordeel is voorzien van een aanvullende tekst als sprake is van: weging van de oordelen op facetniveau; benchmarking; generieke bevindingen die het facetniveau overschrijden; bepaalde accenten respectievelijk best practices. Voor de beoordeling op facetniveau wordt bij bestaande opleidingen, zoals hier het geval is, een vierpuntsschaal gehanteerd, te weten onvoldoende, voldoende, goed en excellent. De NVAO formuleert in het accreditatiekader het volgende: De waarderingen onvoldoende en voldoende zijn het eerste markeringspunt voor de beoordeling van de VBI. De waarderingen goed en excellent laten zien dat de kwaliteit uitstijgt boven de basiskwaliteit. De waardering excellent is als score op de beoordelingsschaal opgenomen mede om best practices in beeld te brengen die een voorbeeldwerking kunnen hebben voor andere opleidingen. (Accreditatiekader bestaande opleidingen hoger onderwijs, NVAO februari 2003) NQA heeft de bovenstaande formulering van de NVAO als volgt geoperationaliseerd: Als uitgangspunt wordt door NQA de waardering goed genomen. De waardering voor elk facet is goed, tenzij het panel opmerkingen plaatst. De volgende vuistregels voor waarderingen worden door NQA, met instemming van de NVAO, in acht genomen: onvoldoende: het facet is niet aan de maat, voldoende: het facet is aan de maat, maar het panel plaatst één of meer kritische kanttekeningen. Goed: het facet is aan de maat, het panel plaatst geen kritische kanttekeningen. Excellent: het facet is dermate aan de maat dat van een uitzonderlijk niveau gesproken kan worden. Het facet 2.6 studieduur wordt met voldaan of niet voldaan beoordeeld (NQA-protocol 2008). In de oordelen over de onderwerpen wordt steeds een herhaling gegeven van de oordelen over de facetten, gevolgd door een weging die leidt tot het eindoordeel. De (uitgebreide) argumentatie is te vinden in deel B van dit rapport: de Facetten. Archimedes biedt voltijd- en deeltijdopleidingen. Het merendeel van de studenten van de opleidingen van Archimedes volgt de deeltijdvariant. De bevindingen en argumenten in het rapport hebben, indien er geen onderscheid in de tekst wordt gemaakt betrekking op zowel de deeltijd-, als de voltijdvariant van de opleidingen. Indien hiertussen verschillen zijn, worden deze beschreven. Beoordeling van de afzonderlijke opleidingen Deel B van dit rapport: Facetten bevat de beoordeling van de 14 opleidingen op alle facetten van het accreditatiekader. Deel C is gebaseerd op de bevindingen van de adviseurs voor de verschillende opleidingen op de facetten 2.1, 2.2, 2.3, 2.7, 2.8 en 6.1. Deze bevindingen dienen als aanvullende onderbouwing van de oordeelsvorming door het kernpanel, zoals beschreven in deel B. Het Instituut Archimedes voert centraal beleid ten aanzien van de uitvoering van de lerarenopleidingen. Dat neemt niet weg dat de opleidingen daarbinnen de nodige ruimte hebben met betrekking tot de specifieke invulling. Deze wordt beschreven in deel C van het rapport. NQA - visitatie Hogeschool Utrecht., Lerarenopleidingen hbo-bachelor 15/164

16 1.5 Oordelen per facet en onderwerp Cluster Welzijn, zorg en maatschappij Onderwerp/ Facet Aardrijkskunde Geschiedenis G en W Omgangskunde vt dt vt dt vt dt vt dt Onderwerp 1 Doelstelling van de opleiding 1.1 Domeinspecifieke eisen g g g g g g g g 1.2 Niveau bachelor g g g g g g g g 1.3 Oriëntatie HBO bachelor v v v v v v v v Totaaloordeel p p p p p p p p Onderwerp 2 Programma 2.1 Eisen HBO v v v v v v v v 2.2 Relatie doelstellingen en inhoud programma g g g g g g v v 2.3 Samenhang in opleidingsprogramma v v v v v v v v 2.4 Studielast v v v v v v v v 2.5 Instroom v v v v v v v v 2.6 Duur vold vold vold vold vold vold vold vold 2.7 Afstemming tussen vormgeving en inhoud g g g g g g g g 2.8 Beoordeling en toetsing v v v v v v v v Totaaloordeel p p p p p p p p Onderwerp 3 Inzet van personeel 3.1 Eisen HBO g g g g g g g g 3.2 Kwantiteit personeel g g g g g g g g 3.3 Kwaliteit personeel g g g g g g g g Totaaloordeel p p p p p p p p Onderwerp 4 Voorzieningen 4.1 Materiële voorzieningen g g g g g g g g 4.2 Studiebegeleiding v v v v v v v v Totaaloordeel p p p p p p p p Onderwerp 5 Interne kwaliteitszorg 5.1 Evaluatie resultaten g g g g g g g g 5.2 Maatregelen tot verbetering v v v v v v v v 5.3 Betrekken van medewerkers, studenten, v v v v v v v v alumni en het beroepenveld Totaaloordeel p p p p p p p p Onderwerp 6 Resultaten 6.1 Gerealiseerd niveau v v v v v v v v 6.2 Onderwijsrendement o o o o o g g g Totaaloordeel p p p p p p p p 16/164 NQA - visitatie Hogeschool Utrecht, Lerarenopleidingen hbo-bachelor

17 Cluster Talen Onderwerp/ Facet Nederlands Engels Duits Frans Spaans vt dt vt dt vt dt vt dt vt dt Onderwerp 1 Doelstelling van de opleiding 1.1 Domeinspecifieke eisen g g g g g g g g g g 1.2 Niveau bachelor g g g g g g g g g g 1.3 Oriëntatie HBO bachelor v v v v v v v v v v Totaaloordeel p p p p p p p p p p Onderwerp 2 Programma 2.1 Eisen HBO v v v v v v v v v v 2.2 Relatie doelstellingen en inhoud g g g g g g g g g g programma 2.3 Samenhang in v v v v v v v v v v opleidingsprogramma 2.4 Studielast v v v v v v v v v v 2.5 Instroom v v v v v v v v v v 2.6 Duur vold vold vold vold vold. vold. vold vold vold vold 2.7 Afstemming tussen vormgeving g g g g g g g g g g en inhoud 2.8 Beoordeling en toetsing v v v v v v v v v v Totaaloordeel p p p p p p p p p p Onderwerp 3 Inzet van personeel 3.1 Eisen HBO g g g g g g g g g g 3.2 Kwantiteit personeel g g g g g g g g g g 3.3 Kwaliteit personeel g g g g g g g g g g Totaaloordeel p p p p p p p p p p Onderwerp 4 Voorzieningen 4.1 Materiële voorzieningen g g g g g g g g g g 4.2 Studiebegeleiding v v v v v v v v v v Totaaloordeel p p p p p p p p p p Onderwerp 5 Interne kwaliteitszorg 5.1 Evaluatie resultaten g g g g g g g g g g 5.2 Maatregelen tot verbetering v v v v v v v v v v 5.3 Betrekken van medewerkers, v v v v v v v v v v studenten, alumni en het beroepenveld Totaaloordeel p p p p p p p p p p Onderwerp 6 Resultaten 6.1 Gerealiseerd niveau v v v v v v v v v v 6.2 Onderwijsrendement o g o o g g g g o g Totaaloordeel p p p p p p p p p p NQA - visitatie Hogeschool Utrecht., Lerarenopleidingen hbo-bachelor 17/164

18 Cluster Exact Onderwerp/ Facet Wiskunde Natuurkund e Scheikunde Biologie Techniek vt dt vt dt vt dt vt dt vt dt Onderwerp 1 Doelstelling van de opleiding 1.1 Domeinspecifieke eisen g g g g g g g g g g 1.2 Niveau bachelor g g g g g g g g g g 1.3 Oriëntatie HBO bachelor v v v v v v v v v v Totaaloordeel p p p p p p p p p p Onderwerp 2 Programma 2.1 Eisen HBO v v v v v v v v v v 2.2 Relatie doelstellingen en inhoud g g g g g g g g g g programma 2.3 Samenhang in v v v v v v v v v v opleidingsprogramma 2.4 Studielast v v v v v v v v v v 2.5 Instroom v v v v v v v v v v 2.6 Duur vold vold vold vold vold vold vold vold vold vold 2.7 Afstemming tussen vormgeving g g g g g g g g g g en inhoud 2.8 Beoordeling en toetsing v v v v v v v v v v Totaaloordeel p p p p p p p p p p Onderwerp 3 Inzet van personeel 3.1 Eisen HBO g g g g g g g g g g 3.2 Kwantiteit personeel g g g g g g g g g g 3.3 Kwaliteit personeel g g g g g g g g g g Totaaloordeel p p p p p p p p p p Onderwerp 4 Voorzieningen 4.1 Materiële voorzieningen g g g g g g g g g g 4.2 Studiebegeleiding v v v v v v v v v v Totaaloordeel p p p p p p p p p p Onderwerp 5 Interne kwaliteitszorg 5.1 Evaluatie resultaten g g g g g g g g g g 5.2 Maatregelen tot verbetering v v v v v v v v v v 5.3 Betrekken van medewerkers, v v v v v v v v v v studenten, alumni en het beroepenveld Totaaloordeel p p p p p p p p p p Onderwerp 6 Resultaten 6.1 Gerealiseerd niveau v v v v v v v v v v 6.2 Onderwijsrendement o o o g o g o g o g Totaaloordeel p p p p p p p p p p 18/164 NQA - visitatie Hogeschool Utrecht, Lerarenopleidingen hbo-bachelor

19 Doelstellingen opleiding De facetten 1.1 Domeinspecifieke eisen en 1.2 Niveau bachelor worden door het panel voor alle opleidingen, voor zowel de voltijd- als de deeltijdvariant met een goed beoordeeld. Facet 1.3 Oriëntatie hbo-bachelor wordt door het panel voor alle opleidingen, voor zowel de voltijdals de deeltijdvariant met een voldoende beoordeeld. Het oordeel over onderwerp 1 Doelstellingen is derhalve voor de beide varianten van alle veertien opleidingen positief. Programma De facetten 2.1 Eisen HBO, 2.3 Samenhang in het opleidingsprogramma, 2.4. Studielast en 2.5 Instroom worden door het panel voor alle opleidingen, voor zowel de voltijd- als de deeltijdvariant met een voldoende beoordeeld. Facet 2.2 Relatie doelstellingen en inhoud programma wordt door het panel voor de beide varianten van alle opleidingen, uitgezonderd Omgangskunde, met een goed beoordeeld. De opleiding Omgangskunde wordt op dit facet met een voldoende beoordeeld. Facet 2.7 Afstemming tussen vormgeving en inhoud wordt door het panel voor alle opleidingen, voor zowel de voltijd- als de deeltijdvariant met een goed beoordeeld. Aan facet 2.6 Duur is door de beide varianten van alle opleidingen voldaan. Facet 2.8 Toetsing en beoordeling wordt voor de beide varianten van alle opleidingen met een voldoende beoordeeld. Zoals al beschreven in de paragraaf Fase van rapporten heeft Archimedes na het visitatiebezoek een verbeterplan voor de toetsing en beoordeling van het portfolio en het schoolproject bij de opleiding Engels aangeleverd. De bestudering ervan door het panel heeft ertoe geleid dat facet 2.8 voor Engels met een voldoende is beoordeeld. Ook voor Spaans heeft Archimedes na het visitatiebezoek een verbeterplan voor de toetsing en beoordeling en de eerste resultaten hiervan (een aantal toetsen) nagestuurd. De bestudering ervan door het panel heeft ertoe geleid dat facet 2.8 ook voor Spaans met een voldoende is beoordeeld. Het panel komt op basis van het bovenstaande voor de beide varianten van alle opleidingen tot een positief oordeel op het onderwerp Programma. Inzet van personeel De facetten 3.1 Eisen HBO en 3.2 Kwantiteit personeel en 3.3 Kwaliteit personeel worden door het panel voor de beide varianten van alle opleidingen met een goed beoordeeld. Het oordeel over onderwerp 3 is derhalve voor de beide varianten van alle opleidingen positief. Voorzieningen Facet 4.1 Materiële voorzieningen wordt door het panel voor alle opleidingen, voor zowel de voltijd- als de deeltijdvariant met een goed beoordeeld. Het oordeel over facet 4.2 Studiebegeleiding beoordeelt het panel voor de beide varianten van alle opleidingen met een voldoende. Het oordeel over onderwerp 4 is derhalve voor de beide varianten van alle opleidingen positief. NQA - visitatie Hogeschool Utrecht., Lerarenopleidingen hbo-bachelor 19/164

20 Interne kwaliteitszorg Facet 5.1 Evaluatieresultaten wordt door het panel voor alle opleidingen, voor zowel de voltijd- als de deeltijdvariant met een goed beoordeeld. De facetten 5.2 Maatregelen tot verbetering en 5.3 Betrekken van medewerkers, studenten, alumni en het beroepenveld worden door het panel voor alle opleidingen, voor zowel de voltijd- als de deeltijdvariant met een voldoende beoordeeld. Het oordeel over onderwerp 5 is derhalve voor de beide varianten van alle opleidingen positief. Resultaten Het panel beoordeelt facet 6.1 Gerealiseerd niveau voor de beide varianten van alle opleidingen met een voldoende. Voor facet 6.2 Onderwijsrendement geeft het panel het oordeel goed of onvoldoende. Het panel geeft het oordeel goed, indien het afstudeerrendement van cohort voldoet aan het streefrendement van 55%. Het panel geeft het oordeel onvoldoende als het afstudeerrendement van dit cohort niet voldoet aan het streefrendement van 55% en/of als er voor dit cohort geen afstudeerrendement op het niveau van een variant beschikbaar is. Het panel beoordeelt op basis van deze argumenten de beide varianten (voltijd en deeltijd) van de opleidingen Frans en Duits met een goed. Het panel beoordeelt de beide varianten (voltijd en deeltijd) van de opleidingen Engels, Aardrijkskunde, Geschiedenis en Wiskunde op basis hiervan met een onvoldoende. Van de opleidingen Nederlands, Spaans, Gezondheidszorg en welzijn, Omgangskunde, Natuurkunde, Scheikunde, Biologie en Techniek beoordeelt het panel de voltijdvariant met een onvoldoende en de deeltijdvariant met een goed. Het panel komt ondanks de onvoldoendes voor één of de beide varianten van een aantal opleidingen op facet 6.2 voor de beide varianten van alle veertien opleidingen tot een positief oordeel op het onderwerp Resultaten. De onvoldoendes worden volgens het panel gecompenseerd door de oordelen voldoende op facet 6.1. Totaaloordeel Op grond van de drie voorgaande schema s en de inhoudelijke onderbouwing daarvan, blijkt dat de beide varianten van alle veertien opleidingen positief scoren op alle zes de onderwerpen. De conclusie is dat het totaaloordeel van het panel over de voltijd- en de deeltijdvariant van alle veertien 2 de graads lerarenopleidingen van het Instituut Archimedes positief is. 20/164 NQA - visitatie Hogeschool Utrecht, Lerarenopleidingen hbo-bachelor

21 Deel B: Facetten NQA - visitatie Hogeschool Utrecht., Lerarenopleidingen hbo-bachelor 21/164

22 22/164 NQA - visitatie Hogeschool Utrecht, Lerarenopleidingen hbo-bachelor

23 Onderwerp 1 Doelstelling van de opleiding Facet 1.1 Domeinspecifieke eisen Nederlands Goed Aardrijkskunde Goed Wiskunde Goed Frans Goed Geschiedenis Goed Natuurkunde Goed Duits Goed G en W Goed Scheikunde Goed Engels Goed Omgangskunde Goed Biologie Goed Spaans Goed Techniek Goed Criterium - De eindkwalificaties van de opleiding sluiten aan bij de eisen die door (buitenlandse) vakgenoten en de beroepspraktijk gesteld worden aan een opleiding in het betreffende domein (vakgebied/discipline en/of beroepspraktijk). Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: De programma s van alle veertien opleidingen 2 de graads lerarenopleidingen van Archimedes zijn gebaseerd op het landelijk beroepsprofiel, de zeven SBLbekwaamheidseisen en de landelijke domeinspecifieke Kennisbases. De in de Wet BIO geformuleerde competenties voor het beroep van leraar en de kennisvereisten, zoals vastgelegd in de Kennisbasis voor de verschillende schoolvakken, zijn bepalend voor het startniveau van de beginnende docent. De Kennisbasis kan voor elke opleiding onderscheiden worden in de generieke en de specifieke Kennisbasis. De generieke Kennisbasis bevat het didactisch en pedagogischdidactisch handelen in de meest brede zin en gaat uit van het concept van de brede professionaliteit. Het gaat hier om de hele set van competenties met uitzondering van de vakinhoudelijke competenties. De generieke Kennisbasis is inmiddels landelijk vastgesteld. De vakspecifieke Kennisbasis is gericht op de inhoud van de afzonderlijke (school)vakken. Voor de meeste vakken is deze Kennisbasis al landelijk vastgesteld en vormgegeven (juli 2009). De zeven SBL-competenties zijn afgeleid van vier beroepsrollen: de inter-persoonlijke, de pedagogische, de vakinhoudelijke en -didactische en de organisatorische beroepsrol. Deze rollen zijn in vier beroepssituaties verder geconcretiseerd. De zeven SBLcompetenties zijn: 1. Interpersoonlijk competent: leiding geven en zorgen voor een goede sfeer van omgaan met en samenwerking tussen leerlingen. 2. Pedagogisch competent: zorgen voor een veilige leeromgeving en bevorderen van persoonlijke sociale en morele ontwikkeling en het bevorderen van de ontwikkeling tot een zelfstandig en verantwoordelijk persoon. 3. Vakinhoudelijk en -didactisch competent: zorgen voor een krachtige leeromgeving en bevorderen van het leren. 4. Organisatorisch competent: zorgen voor een overzichtelijke, ordelijke en taakgerichte sfeer en structuur in de leeromgeving. 5. Competent in samenwerken in een team: zorgen dat het werk afgestemd is op dat van de collega s en bijdragen aan het goed functioneren van de schoolorganisatie. NQA - visitatie Hogeschool Utrecht., Lerarenopleidingen hbo-bachelor 23/164

24 6. Competent in samenwerken met de omgeving: in het belang van de leerlingen een relatie onderhouden met ouders, buurt, bedrijven en instellingen. 7. Competent in reflectie en ontwikkeling: zorgen voor de eigen professionele ontwikkeling en de professionele kwaliteit van de beroepsuitoefening. Deze zeven algemene competenties zijn voor elke afzonderlijke opleiding aangevuld met kennis uit de landelijke Kennisbasis. Voor elk van de veertien bacheloropleidingen zijn de beroepsrollen van de vakspecialist en vakdidacticus domeinspecifiek ingevuld. In de generieke Kennisbasis worden momenteel de onderzoeks- en de ICTvaardigheden verder ontwikkeld. Lectoraten en samenwerking met andere lerarenopleidingen spelen hierbij een belangrijke rol. Instituut Archimedes profileert zich op drie aspecten: 1) de samenwerking binnen het educatief Partnership, het zogenoemde Utrechtse model, 2) het competentiegerichte onderwijsmodel en 3) het aanbod van minoren, zowel op het niveau van de faculteit als het instituut. Instituut Archimedes heeft een goede en hechte relatie met de opleidingsscholen, c.q. het werkveld. Samen met de opleidingsscholen is een keurmerk ontwikkeld. Gestreefd wordt om in ADEF-verband het keurmerk een landelijke geldigheid te geven. Met name in het Talencluster is sprake van een internationale oriëntatie, door de contacten die er zijn met buitenlandse universiteiten en doordat studenten een deel van hun studietijd verblijven aan een buitenlandse universiteit. Verder nemen docenten uit enkele opleidingen uit het cluster Exact regelmatig deel aan internationale conferenties. Zij leveren een bijdrage aan internationale tijdschriften of vergelijken het eigen curriculum met buitenlandse curricula. In het cluster Welzijn, zorg en maatschappij is de internationale oriëntatie beperkt. Studenten van de opleiding Aardrijkskunde gaan op excursie naar het buitenland, onder andere naar Marokko. Er is er geen instituutsbrede, dan wel opleidingsspecifieke (internationale) profilering en positionering ten opzichte van dezelfde lerarenopleidingen bij andere instituten. In ADEF-verband komt de profilering en positionering ten opzichte van elkaar wel aan de orde. Ook zijn er in Beleidsagenda Lerarenopleidingen gezamenlijke afspraken gemaakt over een gezamenlijke profilering, zo heeft het management het panel laten weten. Het panel komt voor de beide varianten van alle veertien opleidingen tot het oordeel goed op dit facet. Alle veertien opleidingen voldoen aan de criteria van dit facet. Archimedes heeft het panel overtuigd van haar argumenten om zich niet ten opzichte van de andere instituten van 2 de graads lerarenopleidingen te profileren en zich ook niet internationaal te positioneren en weegt deze kanttekeningen aldus niet mee in het oordeel. 24/164 NQA - visitatie Hogeschool Utrecht, Lerarenopleidingen hbo-bachelor

25 Facet 1.2 Niveau bachelor Nederlands Goed Aardrijkskunde Goed Wiskunde Goed Frans Goed Geschiedenis Goed Natuurkunde Goed Duits Goed G en W Goed Scheikunde Goed Engels Goed Omgangskunde Goed Biologie Goed Spaans Goed Techniek Goed Criterium - De eindkwalificaties van de opleiding sluiten aan bij algemene, internationaal geaccepteerde beschrijvingen van de kwalificaties van een bachelor. Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: Instituut Archimedes heeft competenties geformuleerd op bachelorniveau, die zijn afgeleid van de Dublin descriptoren (2002). De competenties zijn gebaseerd op de domeincompetenties van het domein Hoger Pedagogisch Onderwijs, die op hun beurt tot stand zijn gekomen in het kader van de uitvoering van de Beleidsagenda Lerarenopleidingen. De domeincompetenties zijn aldus gerelateerd aan de Dublin descriptoren. In een matrix wordt de relatie tussen SBL-competenties en Dublin descriptoren gegeven. De SBL-competenties zijn uitgewerkt binnen vier door Archimedes onderscheiden leerlijnen: de conceptuele lijn, de integrale lijn, de werkervarings- en reflectielijn (WERlijn) en de SLB-lijn. De Dublin descriptoren zijn gebruikt om voor elke cursus toetscriteria c.q. beoordelingscriteria te formuleren. Elke opleiding werkt met toetsmatrices, waardoor het bachelorniveau van de vakinhouden en de beroepsvoorbereiding worden gewaarborgd. Voor de competenties zijn bijbehorende gedragsindicatoren geformuleerd, die op drie niveaus worden geëxpliciteerd 1) aan het einde van de propedeuse: hoofdfasebekwaam, 2) aan het einde van de hoofdfase: afstudeerbekwaam, 3) aan het einde van de afstudeerfase: startbekwaam. Per competentie bepalen de gedragsindicatoren welk concreet gedrag de student moet kunnen laten zien aan het eind van elke studiefase. De beoordeling van de realisatie ervan vindt aldus plaats in de vorm van drie assessments (zie voor een uitwerking facet 2.8). Op het moment van de visitatie (september 2009) waren deze gedragsindicatoren voor twee niveaus uitgewerkt: afstudeerbekwaam en startbekwaam. Een voorbeeld uit de genoemde matrix, waarin de Dublin descriptoren zijn gerelateerd aan alle zeven SBL-competenties is de Dublin descriptor Kennis en Inzicht. Deze komt terug in de SBL-competentie 1 Interpersoonlijk in communicatie door aandacht te besteden aan communicatie, interculturele communicatie en groepsdynamica. Deze Dublin descriptor komt in de SBL-competentie 2 Pedagogisch onder andere terug in: aandacht voor opvoeding, leren, ontwikkeling en mogelijkheden en belemmeringen daarbinnen. In de SBL-competentie 3 Vakinhoudelijk en didactisch komt deze descriptor terug in het fundament en de leerinhoud van de vakken en in de didactiek en in SBL-competentie 4 Organisatorisch in klassenmanagement en organisatorische aspecten van leeromgevingen. Deze Dublin descriptor is in de SBL-competentie 5 Samenwerken met collega s geoperationaliseerd in onder andere samenwerking en NQA - visitatie Hogeschool Utrecht., Lerarenopleidingen hbo-bachelor 25/164

26 onderwijsinnovatie. In de SBL-competentie 6 Samenwerken in de omgeving wordt de descriptor gerealiseerd door de infrastructuur waarin scholen onderdeel zijn van een sociale, culturele, maatschappelijke, educatieve en economische omgeving. Tot slot de SBL-competentie 7 Reflectie wordt geoperationaliseerd in (gedrags)psychologische loopbaanontwikkeling en vormen van professionele ontwikkeling. Het panel beoordeelt de beide varianten van alle veertien opleidingen met het oordeel goed, omdat zij aan alle criteria van dit facet voldoen. Facet 1.3 Oriëntatie bachelor Nederlands Voldoende Aardrijkskunde Voldoende Wiskunde Voldoende Frans Voldoende Geschiedenis Voldoende Natuurkunde Voldoende Duits Voldoende G en W Voldoende Scheikunde Voldoende Engels Voldoende Omgangskunde Voldoende Biologie Voldoende Spaans Voldoende Techniek Voldoende Criteria - De eindkwalificaties zijn mede ontleend aan de door (of in samenspraak met) het relevante beroepenveld opgestelde beroepsprofielen en/of beroepscompetenties. - De eindkwalificaties weerspiegelen het niveau van beginnend beroepsbeoefenaar in een specifiek beroep of samenhangend spectrum van beroepen waarvoor een hbo-opleiding vereist is of dienstig is. Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: De door Archimedes gehanteerde eindcompetenties zijn, zoals al beschreven bij facet 1.1 afgeleid van de SBL-bekwaamheidseisen en zijn vastgelegd in de wet BIO. De opleidingen van Archimedes voeren regelmatig overleg met het beroepenveld over de afstemming van de kwaliteit van de afgestudeerden. De stuurgroepen die zich hiermee bezighouden zijn de stuurgroep (Opleidings)school, de stuurgroep SoS, de stuurgroep IDEE en de stuurgroep Dieptepilots. Deze stuurgroepen functioneren volgens Archimedes als werkveldadviescommissies. Het panel heeft tijdens de bezoekdagen geconstateerd dat de stuurgroepen zich voornamelijk bezighouden met de begeleiding van de implementatie van de vernieuwingstrajecten. Volgens het panel functioneren deze commissies niet als werkveldadviescommissies, omdat zij niet structureel worden betrokken bij de evaluatie en bijstelling van de opleidingsprogramma s. Het panel vraagt zich af op welke wijze de opleidingen wel structureel, bijvoorbeeld via een werkveldcommissie communiceren met het werkveld. Studenten van Archimedes worden opgeleid tot het docentschap in het voortgezet onderwijs (VO), het beroepsonderwijs en de volwasseneneducatie (BVE). Afgestudeerden vinden zichzelf in voldoende mate startbekwaam, zo blijkt onder andere uit de HBO-Monitor Het panel is van mening dat de beide varianten van alle veertien opleidingen op één kanttekening na aan alle criteria van dit facet voldoen. De kanttekening heeft betrekking op het feit dat geen van de opleidingen een werkveldadviescommissie heeft. Deze 26/164 NQA - visitatie Hogeschool Utrecht, Lerarenopleidingen hbo-bachelor

27 kanttekening van het panel zorgt ervoor dat de beide varianten van alle veertien opleidingen met een voldoende in plaats van een goed worden beoordeeld. Onderwerp 2 Programma Facet 2.1 Eisen HBO Nederlands Voldoende Aardrijkskunde Voldoende Wiskunde Voldoende Frans Voldoende Geschiedenis Voldoende Natuurkunde Voldoende Duits Voldoende G en W Voldoende Scheikunde Voldoende Engels Voldoende Omgangskunde Voldoende Biologie Voldoende Spaans Voldoende Techniek Voldoende Oordelen per opleiding Criteria - Kennisontwikkeling door studenten vindt plaats via vakliteratuur, aan de beroepspraktijk ontleend studiemateriaal en via interactie met de beroepspraktijk en/of (toegepast) onderzoek. - Het programma heeft aantoonbare verbanden met actuele ontwikkelingen in het vakgebied/de discipline. - Het programma waarborgt de ontwikkeling van beroepsvaardigheden en heeft aantoonbare verbanden met de actuele beroepspraktijk. Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: De kennis waarover een startbekwame leraar moet beschikken is per vak vastgelegd in de landelijke Kennisbasis (zie ook facet 1.1). Het betreft kennis van de leerling, kennis van het leren en onderwijzen en vakinhoudelijke en vakdidactische kennis. Inmiddels zijn alle opleidingen van Archimedes aan de slag gegaan met de Kennisbasis. Kennis vormt aldus een integraal onderdeel van de te verwerven SBL-competenties, die onder andere verworven worden in de beroepsomgeving. Vanaf is de kenniscomponent van alle opleidingen van Archimedes uitgebreid met 12 EC. Het panel vindt dit een goede ontwikkeling. Studenten verwerven kennis met name binnen de conceptuele lijn, onder andere door het bestuderen van literatuur. Naar aanleiding van de resultaten van de interne audit (2007) en de evaluatie van het model Competentiegericht leren en opleiden, (CLO) (2006) wordt thans meer aandacht besteed aan vakliteratuur in de opleidingen. Met ingang van het studiejaar worden hogere en meer expliciete eisen gesteld aan het gebruik van literatuur en andere bronnen bij de integrale projecten. Tevens is het beoordelingscriterium theoretische verantwoording in de assessments ingevoerd, waardoor de student zijn handelen en zijn keuzes moet verantwoorden op basis van bestudeerde literatuur. Dit doet hij onder andere in zijn portfolio. NQA - visitatie Hogeschool Utrecht., Lerarenopleidingen hbo-bachelor 27/164

28 Studenten komen gedurende het hele opleidingstraject in aanraking met de beroepspraktijk en met actuele ontwikkelingen hierbinnen. Dit gebeurt het meest expliciet in de Werkervarings- en Reflectielijn (de WER-lijn) en de integrale leerlijn (zie voor een beschrijving van de leerlijnen facet 2.2), die door alle jaren heenlopen. Voltijdstudenten zijn binnen de WER-lijn gedurende alle vier de jaren werkzaam op (opleidings)scholen. Zij werken op verschillende schooltypen: het VMBO, MBO en de volwasseneneducatie, de HAVO en het VWO. Uitgangspunt is dat zij niet langer dan twee jaar op dezelfde school werkzaam zijn. Deeltijdstudenten kunnen in aanmerking komen voor vrijstelling van de stage. Zij zijn immers meestal al werkzaam op een school. Tweederde van de deeltijdstudenten werkt op een eigen school en een derde werkt op een (opleidings)school. In de Gids voor werkplekleren en Schoolprojecten voor de tweedegraads opleiding. Deeltijd wordt vermeld dat het verschil van de deeltijdstudenten met de voltijdstudenten wat betreft de stages met name de omvang van de activiteiten op de leerwerkplek betreft. Studenten kunnen in minder tijd het WERprogramma doorlopen. Studenten komen ook in aanraking met de beroepspraktijk door groepsgewijs of individueel aan beroepsrelevante producten te werken. In het derde en vierde jaar van de opleiding voeren studenten een schoolproject uit in opdracht van hun (opleidings)school. Hierin oefenen zij beroepsvaardigheden. Het panel heeft tijdens de bezoekdagen de literatuur, zowel de vakliteratuur als de vakdidactische literatuur bestudeerd en is hierover te spreken. Voor alle vakken geldt dat de literatuur van voldoende niveau is. De meeste vakliteratuur is up-to-date en relevant voor het opleiden van 2 de graads docenten, zo oordeelt het panel. Aandacht voor toegepast onderzoek is er, zo wordt in het zelfevaluatierapport vermeld, in de conceptuele en integrale leerlijn. Docentonderzoekers, die verbonden zijn aan academieteams en kenniskringen van lectoraten spelen hierbij volgens het zelfevaluatierapport een belangrijke rol. In is een werkgroep in het leven geroepen die Archimedesbreed een kader moet ontwikkelen voor de vormgeving van de onderzoekslijn, met als doel om meer structureel aandacht te besteden aan onderzoek en onderzoeksvaardigheden. Tijdens de bezoekdag heeft het panel geconstateerd dat er in alle veertien opleidingen nog te weinig aandacht wordt besteed aan onderzoek en onderzoeksvaardigheden. Het panel heeft dit onder andere vastgesteld op basis van het gesprek met enkele lectoren en leden van kenniskringen. Uit deze gesprekken bleek dat de lectoren nog onvoldoende structurele contacten hebben met de opleidingen en dat dientengevolge de invloed van de lectoren en de kenniskringen op het curriculum nog te gering is. Het panel hecht daar aan, gelet op het feit dat Archimedes meedoet aan de dieptepilot de Academische opleidingsschool, die in 2006 is gestart en onlangs is gecontinueerd. Doel van de pilot is om het opleiden van leraren en schoolontwikkeling dichter bij elkaar te brengen door expliciet aandacht te besteden aan onderzoek binnen de school. Daarnaast neemt Archimedes deel aan het project Professional in beeld, waarin voor vmbo-scholen wordt onderzocht waaruit het vakmanschap van een docent in het VMBO bestaat. Uit het Studenttevredenheidsonderzoek 2008 en 2009 (STO 2008 en 2009) blijkt dat studenten tevreden zijn over de aandacht die in de programma s wordt besteed aan de beroepspraktijk. De aansluiting bij actuele ontwikkelingen wordt gewaardeerd met de 28/164 NQA - visitatie Hogeschool Utrecht, Lerarenopleidingen hbo-bachelor