Rapport audit onderwijs ondersteuningsprofiel IVO

Transcriptie

1 Rapport audit onderwijs ondersteuningsprofiel IVO Naam onderwijsvoorziening: Basisschool Helen Parkhurst Datum bezoek: 23 september en 3 oktober 2013 In opdracht van: SWV PO Tilburg e.o. Rapporteur: Pauline van der Zwet-Kortekaas M&O-groep, s-hertogenbosch September 2013

2 Inhoudsopgave 1. Inleiding De opbrengsten van het schoolbezoek Het onderwijsconcept De voorzieningen op de vijf velden Grenzen en groeimogelijkheden van de school Groeimogelijkheden en grenzen v.w.b. onderwijsconcept Karakterisering van de voorzieningen op de vijf velden Tot slot Bijlage 1: Enkele landelijke kengetallen Bijlage 2: Speciale onderwijsondersteuning per schoolprofiel

3 1. Inleiding Uw school 1 biedt onderwijsondersteuning aan leerlingen die speciale onderwijsbehoeften hebben. Wanneer uw school tegen haar grenzen aanloopt, is er de mogelijkheid om de leerling en zijn of haar ouders 2 te verwijzen naar een andere school, een school voor speciaal (basis)onderwijs. Scholen verschillen in de onderwijsondersteuning die zij (kunnen) bieden. Uit verwijsgedrag van scholen bijvoorbeeld blijkt dit heel duidelijk: een leerling waarbij de ene school tegen de grenzen van haar onderwijsondersteuning aanloopt, kan op een andere school zonder al te veel inspanning passend onderwijs krijgen. Soms is de reden makkelijk aanwijsbaar: een school in een gebouw met veel trappen en weinig ruimte is niet zomaar passend voor een leerling in een rolstoel. Maar meestal is het lastiger om aan te geven wanneer een leerling niet, en wanneer wel, op de school terecht kan. Zowel voor de school zelf, als voor ouders en voor de bovenschoolse organisatie die het bovenschoolse netwerk van ondersteuningsvoorzieningen inricht (schoolbestuur, samenwerkingsverband po, regionaal netwerk Passend Onderwijs), is het van belang te weten waar de school staat voor wat betreft de onderwijsondersteuning en wat mogelijkheden zijn om de onderwijsondersteuning te versterken en eventueel uit te breiden. In de audit is gekeken naar de match tussen de onderwijsbehoeften 3 van de leerlingen uit het voedingsgebied van de school met het onderwijsaanbod van de school. Deze match tussen vraag en aanbod is in kaart gebracht in termen van kenmerken van het ondersteuningsaanbod, van de school dus. Het profiel van het ondersteuningsaanbod van een reguliere school wordt bepaald door: de mate waarin het onderwijsconcept bijdraagt aan het zich geaccepteerd voelen van de leerling met speciale onderwijsbehoeften; de positie op vijf velden van onderwijsbehoefte: 1. de hoeveelheid aandacht/handen in de groep; 2. speciale onderwijsmaterialen; 3. de ruimtelijke omgeving; 4. expertise; 5. samenwerking met externe instanties die zich ook met de ondersteuning voor het kind bezighouden. 1 Waar in dit rapport kortheidshalve staat school wordt steeds bedoeld school of andere eenheid van onderwijsondersteuning. 2 Waar in dit rapport kortheidshalve staat ouders wordt steeds bedoeld ouders of verzorgers. 3 De onderwijsbehoefte is de instructie en ondersteuning die de leerling in de onderwijssituatie nodig heeft om een volgende stap te kunnen maken in het eigen proces van cognitieve en sociaal-emotionele ontwikkeling. 2

4 Informatie over deze kenmerken is verzameld door: een documentenanalyse (schoolplan, schoolgids, inspectierapport, website); een half gestructureerd interview/gesprek, het gesprek is gevoerd met: Hetty Hendriks (directeur); Lonneke van de Sande (intern begeleider);janneke van der Togt (leerkracht groep 4-5); ouder van een leerling uit groep 4 en uit groep 6, tevens voorzitter van de MR en een ouder van een leerling uit groep 4 en groep 7; half gestructureerde observaties in de groepen 4, 4/5 en 5, met name ter ondersteuning van de bevindingen over het gehanteerde onderwijsconcept en het daarbij horende klassenmanagement; een gesprek met bijna het gehele schoolteam waarin de opvattingen rond en het draagvlak voor het onderwijs aan leerlingen met speciale onderwijsbehoeften aan de orde komt. In het gesprek met het schoolteam zijn de eerste indrukken vanuit het interview en de observaties verwerkt. In dit rapport doen wij verslag van onze bevindingen. Wij wijzen er op dat de informatieverzameling weliswaar uitgebreid en veelzijdig was, maar beperkt is door het karakter van een momentopname. 3

5 2. De opbrengsten van het schoolbezoek 2.1 Het onderwijsconcept Korte karakterisering van de school Helen Parkhurst is een basisschool voor Daltononderwijs in de wijk De Reeshof, in de deelwijk Huibeven te Tilburg. De school is een van de 20 basisscholen van Stichting Xpect Primair. Op de Helen Parkhurst school wordt lesgegeven volgens de Daltonwerkwijze, die gebaseerd is op 3 grondbeginselen: Vrijheid in gebondenheid, Zelfstandigheid en Samenwerking. Dit houdt in dat leerlingen keuzes mogen maken, zelf verantwoordelijk zijn voor hun doen en laten, wat betreft hun gedrag en hun werk, hun taalgebruik en hun omgeving. De school is op 1 april 1985 met 4 leerlingen gestart. In de eerste 10 jaren groeide de school enorm. In 1996 telde de school 630 leerlingen. Door de vergrijzing in de wijk daalde het aantal leerlingen. De prognose van de gemeente geeft de komende jaren aan dat het leerlingenaantal stabiel zal blijven. Op de teldatum 1 oktober 2012 telde de school 355 leerlingen. De school werkt met een jaarklassensysteem. Het aantal leerlingen is over 14 groepen verdeeld (4 groepen 1-2, 2 groepen 3, 1 groep 4, 1 groep 4/5, 1 groep 5, 2 groepen 6, 1 groep 7, 1 groep 7/8 en 1 groep 8). De groepen zijn over 2 locaties verdeeld. Op de hoofdvestiging zitten 11 groepen. De nevenlocatie is gehuisvest in De Wegwijzer (een collega school onder hetzelfde katholieke schoolbestuur Xpect Primair). De school werkt met een managementteam dat bestaat uit de directeur, de bouwcoördinator onderbouw, de bouwcoördinator bovenbouw en de intern begeleider. De stuurgroep onderwijsontwikkeling (hierin zitten ook de MTleden) is verantwoordelijk voor de schoolontwikkeling en de kwaliteit van het onderwijs, De ouders kiezen de school voornamelijk omdat het in de buurt ligt. Een van de geinterviewde ouders gaf aan dat ook het onderwijsconcept voor hem een reden was om voor de Helen Parkhurst te kiezen. De school participeert in Brede School Tam Tam. Samen met de basisschool Gesworen Hoek, de school voor speciaal basisonderwijs Westerwel, de peuterzalen, kinderopvang, het consultatiebureau, de jeugdgezondheidszorg, de bibliotheek, de gemeente, sportbedrijf Tilburg, de muziekschool en verschillende kunstenaars worden buitenschoolse activiteiten georganiseerd voor de leerlingen. In hoeverre heeft de school te maken met verschillen tussen leerlingen? Naar schatting van de geïnterviewde medewerkers is het niveau van leren over het geheel van de school hoog, dat wil zeggen de meeste leerlingen op de school scoren Cito I en II (Cito A en B hoog) De populatie op de school is aan het veranderen waardoor de intern begeleider nu een tendens ziet dat het niveau van leren richting gemiddeld gaat (Cito II en III, Cito B laag en C) De spreiding van het niveau van leren over de groepen is matig heterogeen, dat wil zeggen dat, ongeveer gelijk verdeeld over de groepen, een kwart van de leerlingen een lager en een hoger niveau laten zien. Enkele vragen in het interview richtten zich op de leerlingen die vanwege hun gedrag zodanig speciale aandacht nodig hebben, dat dit structureel extra inzet vraagt van de leerkracht. 4

6 De schatting van het aantal van deze leerlingen gemiddeld, 2 tot 3 leerlingen in de groep hebben speciale behoeften op gedrag. De aandacht die op gedrag gevraagd wordt, is sterk afhankelijk van de leerkracht voor de groep en richt zich vooral op het begrenzen van gedrag, en op het versterken van inzicht in het eigen gedrag en de effecten daarvan op anderen. Daarnaast betekent het ook dat bij sommige leerlingen stimulering tot activiteit nodig is. De culturele en taalachtergrond van de leerlingen is homogeen. Er zitten weinig leerlingen op Helen Parkhurst met een andere nationaliteit. De sociaaleconomische achtergrond van de leerlingen is heterogeen en wordt vooral gekenmerkt door laag en hoog opgeleide ouders en grote verschillen die ouders hanteren in normen en waarden. 9 leerlingen hebben een leerlingengewicht van 0,3 en geen leerling een gewicht van 1,2. Hiermee heeft ongeveer 2,5 procent leerlingen een gewicht, landelijk is dit 12,8 procent. Er is 1 leerling op Helen Parkhurst met een rugzakje cluster 4. In vergelijking met het landelijk beeld (= gemiddeld 1 %) is dit laag. Bij de aanname van leerlingen met LGF of speciale onderwijsbehoefte, worden de leerlingen op grond van de volgende afwegingen verdeeld over de groepen. Volgorde van afweging 1. De speciale behoefte van de leerling. 2. De onderwijsondersteuning expertise van de leerkracht. 3. De vraag en de verwachtingen van de ouders 4. De limitering van aantallen leerlingen met lgf per groep. Hierbij kijkt de school wel naar de speciale behoefte van de leerling. Niet iedere leerling heeft veel zorg nodig De school weet niet of er meer leerlingen met speciale onderwijsbehoeften op deze school zitten dan op de andere scholen in de regio. Over het geheel genomen, is de leerlingenpopulatie van Helen Parkhurst te karakteriseren als relatief homogeen (in vergelijking met Nederlandse scholen in het algemeen). Hoe wordt binnen de school op speciale onderwijsbehoeften gereageerd? De leerlingen die speciale aandacht nodig hebben krijgen dit vooral: met groepsaandacht in homogene subgroepen. De school werkt met groepsplannen op 3 niveaus voor technisch lezen, taal, spelling en rekenen; met individuele aandacht geīntegreerd in de groepsaanpak; En minder : met individuele aandacht, in een andere ruimte dan de groep. Een leerkracht met extra taken geeft remedial teaching aan leerlingen uit diverse groepen van de school; En dus niet of nauwelijks: Met individuele aandacht, in dezelfde ruimte, maar apart van de groep. 5

7 De groepsplannen (werken op 3 niveaus) worden ingedeeld op basis van observaties, van de uitslagen op cito- en methode toetsen en naar aanleiding van gesprekken met ouders/leerlingen. De indeling wordt 3 x per jaar opnieuw bekeken en aangepast. Het kan voorkomen dat de leerkracht het groepsplan vaker aanpast naar aanleiding van de uitslagen van de methodetoetsen. Op de groepsplannen worden leerlijnen aangegeven. Helen Parkhurst differentieert incidenteel op de onderwijsaanpak voor verschillen op leerstijlen van kinderen. Dit is leerkrachtafhankelijk. De methode is leidend. Het aantal zittenblijvers de afgelopen 4 jaren: schooljaar Aantal zittenblijvers Het aantal zittenblijvers ligt onder de inspectienorm (= 3 % van het aantal leerlingen gemeten over de laatste 3 schooljaren) In de volgende tabel staat per regel een dimensie weergegeven, met links en rechts de uitersten op de dimensie. Tijdens het interview is gevraagd aan te geven waar de school staat: duidelijk links, enigszins links, enigszins rechts, duidelijk rechts. Gevraagd werd om globaal te kijken naar de school en zo mogelijk een duidelijke richting aan te geven. Eerst is de vraag aan de ouders gesteld en daarna aan de directeur en de IB er. Na discussie kwam men over het algemeen wel tot dezelfde conclusie. Daar waar de ouder duidelijk afweek van de directie staat in het schema een O Onderwijsconcept Overdragen van kennis Kennis verwerven Klassikaal leren Sturing van het leren door de lkr Alle leerlingen op bepaald basisniveau brengen Leerstof bepaalt de leerweg Nadruk op gestructureerde opdrachten Beoordeling van prestaties o.b.v. gelijke normering Beoordeling door de leerkracht Evaluatie onderwijs o.b.v. leervorderingen groep Evaluatie onderwijs door de lkr O Zelf ontdekken Werken met kennis Individueel en groepsleren Kinderen sturen eigen leren Maximale uit elke leerling halen Beginsituatie van de leerling bepaalt de leerweg Nadruk op vrije opdrachten Beoordeling van leervorderingen o.b.v. beginsituatie van leerlingen Zelfbeoordeling door de leerling Evaluatie onderwijs o.b.v. leervorderingen individuele leerling Evaluatie samen met leerlingen Na de instructie gaan de leerlingen eerst aan de slag met de basisopdracht. Indien deze opdracht af is, mogen leerlingen zelf bepalen welke opdrachten uit de taakbrief ze gaan maken. Dit kunnen samenwerkingsopdrachten zijn, maar ook individuele gestructureerde opdrachten. 6

8 Bij wereldoriēntatie experimenteren een aantal leerkrachten met meer vrije meervoudige opdrachten- leerarrangementen (21 e Century Skills). Sommige leerkrachten hebben moeite om de gestructureerde opdrachten los te maken. Zij willen grip houden op het leren van kinderen. Ook niet alle leerlingen kunnen de vrijheid aan. In de onderbouw staan op de taakbrief veelal gestructureerde opdrachten. In de bovenbouw staan ook vrije opdrachten op de taakbrief. Op de taakbrief staan niet alleen de opdrachten die de leerling die week ingeoefend en verwerkt heeft, maar ook de toetsresultaten en hoe de leerling zelf vindt hoe hij/zij gewerkt heeft (zelfreflectie). Ook geeft de leerkracht in de taakbrief een opmerking over het werk (werkhouding en motivatie van de leerling). De taakbrief gaat iedere week mee naar huis. De ouders ondertekenen de taakbrief, eventueel voorzien van een opmerking. De leerling neemt de ondertekende taakbrief weer mee terug naar school. In het rapport moet de leerling zelf ook een beoordeling schrijven. De leerkracht bespreekt samen met de leerling het rapport. In de gesprekken met de leerling en in de gesprekken met de ouders is het uitgangspunt altijd hoe het kind zich heeft ontwikkeld, kijkend naar de beginsituatie. Het leren van leerlingen is volgens de geïnterviewde ouder nog te veel gericht op het gemiddelde in de groep en te weinig nog op de individuele leerling. De geïnterviewden gaven aan dat de school meer aandacht zou kunnen geven aan de evaluatie van het onderwijs samen met leerlingen. Afhankelijk van de expertise van de leerkracht wordt het maximale uit iedere leerling gehaald. Hoe wordt de continuïteit van de onderwijsondersteuning voor elke leerling verzekerd? Het eigenaarschap van de onderwijsondersteuning De groepsleerkracht is niet alleen het eerste aanspreekpunt voor wat betreft de ondersteuning van leerlingen die iets extra s nodig hebben, hij of zij is ook als eerste verantwoordelijk voor de inzet van de juiste ondersteuning. De interne begeleider heeft hierbij een ondersteunende rol, de leerkracht houdt de verantwoordelijkheid. De taken van de interne begeleiding De intern begeleider houdt zich bezig met het coördineren van de ondersteuning aan (zorg)leerlingen. Zij organiseert de groepsbesprekingen, leerlingbesprekingen en zorgvergaderingen. Ze levert een bijdrage aan algemene onderwijsvoorbereiding en - ontwikkeling. Analyseert de zorgactiviteiten, toetsresultaten en leerlingbesprekingen. Stelt jaarlijks het zorgplan op. Heeft ondersteunende taken bij signalering en onderzoek van speciale onderwijsbehoeften van leerlingen. Levert een bijdrage aan de evaluatie van het zorgbeleid. Draagt zorg voor opzet, uitwerking en beheer van het lvs en leerlingdossiers. Tot haar taak behoort ook het onderhouden en ondersteunen van externe contacten en het begeleiden en coachen van leerkrachten, het opstellen van hulpplannen voor rugzakleerlingen (samen met de leerkracht). Kennisoverdracht van de nieuwste ontwikkelingen op het gebied van zorgverbreding, materialen, methodes, orthodidactische middelen en software is ook een onderdeel van haar taak. Kortom een breed scala aan taken voor 3,5 dag per week. 7

9 Het gebruik van leerlingvolgsystemen voor leren en voor de sociaal-emotionele ontwikkeling Parnassys wordt gebruikt voor het signaleren van achterblijvende prestaties van leerlingen en voor het evalueren van de opbrengsten van het onderwijs. Mede aan de hand van het volgsysteem bepaalt de school het ontwikkelingsperspectief van leerlingen met een eigen leerlijn. Ook de verslagen van de gesprekken met ouders en/ of leerkrachten staan in Parnassys. De school gebruikt het observatiesysteem "Zien" om de sociaal emotionele ontwikkeling van leerlingen in de groepen 3 t/m 8 in kaart te brengen. Voor de groepen 1 en 2 gebruikt de school "KIJK". De procesbewaking gedurende het schooljaar en over de schooljaren heen wordt gestalte gegeven door: o 2 groepsbesprekingen. Eén aan het begin van het schooljaar en een halverwege het schooljaar. Bij de groepsbesprekingen aan het begin van het schooljaar zitten de intern begeleider, de directeur, de leerkracht vorig schooljaar en de huidige leerkracht. Bij de tweede groepsbespreking alleen de intern begeleider, de directeur en de huidige leerkracht. o Gesprekken met ouders naar aanleiding van het rapport. o Overdracht van leerjaar tot leerjaar aan het eind van het schooljaar aan de hand van het groepsoverzicht. o Het leerlingvolgsysteem, hierin staan ook alle verslagen van de gesprekken die gevoerd zijn met ouders, interne en/of externe instanties. o Indcidenteel overdracht met kinderdagverblijf of peuterspeelzaal. Protocollen dyslexie, dyscalculie en medische handelingen De school heeft nog geen dyslexieprotocol ( het staat dit schooljaar gepland), maar werkt wel via het principe van het dyslexieprotocol. Opvallende zaken van leerlingen uit groep 2 worden doorgegeven aan de leerkracht in groep 3. Zij op haar beurt geeft extra aandacht aan deze leerlingen. In groep 4 wordt een onderzoek aangevraagd als de leerling geen verbetering laat zien. Voor het vaststellen van dyscalculie is nog geen protocol in gebruik. De school heeft geen protocol voor medische handelingen. Wel moeten ouders aangeven aan het begin van het schooljaar of er voor hun kind bepaalde medische handelingen zijn die de school moet weten en hoe hiermee op school omgegaan moet worden. De rol van ouders en de mate van betrokkenheid De wijze waarop ouders worden geïnformeerd (mate van betrokkenheid/partnerschap): Uit het teamgesprek kwam duidelijk naar voren dat de school de ouder als een belangrijke partner ziet. De ouder kent immers zijn eigen kind het beste en weet wat hij of zij nodig heeft om tot leren te komen. De school blijft echter wel de onderwijsprofessional. De school bepaalt het onderwijsaanbod. De school is bezig om ouderovereenkomsten te maken, zodat ouders en school weten wat er van elkaar verwacht wordt. 8

10 De school in haar netwerk Deling voedingsgebied met andere scholen Helen Parkhurst heeft haar voedingsgebied in de deelwijken Huibeven en Gesworen Hoek van de wijk De Reeshof te Tilburg. In het voedingsgebied Huibeven liggen nog 3 andere basisscholen. De bijzonder neutrale school Jan Ligthart Huibeven, openbare basisschool De Heerevelden en de onder hetzelfde bestuur vallend de katholieke school De Wegwijzer. In de wijk Gesworen Hoek ligt nog de openbare school Gesworen Hoek. De begeleiding vanuit het samenwerkingsverband en/of vanuit andere instanties De school ontvangt bij handelingsverlegenheid preventieve ambulante begeleiding vanuit de speciaal onderwijs school Westerwel. Zij geven praktische tips en adviezen aan de leerkracht. Ook voeren ze observaties uit. De school werkt ook samen met ambulante begeleiders vanuit het SO. Op dit moment is de samenwerking vanuit Spreekhoorn (de spraaktaalschool) en de Mytylschool. Beide scholen geven adviezen aan leerkrachten en ouders hoe te handelen met de rugzakleerlingen. De school voelt zich door bovengenoemde instanties ondersteund en de adviezen worden ter harte genomen. Daarnaast werkt de school samen met WSNS in het project Kansrijk (een project waarbij hoogbegaafde leerlingen vanuit autistisch spectrum 1 dagdeel per week deelnemen) en Intermezzo (een project waarbij hoogbegaafde leerlingen 1 dagdeel in de week deelnemen). Ook heeft de school contact met het Steunpunt voor hoogbegaafdheid. Over dit steunpunt is de school over de organisatie niet echt tevreden. Voor LWOO leerlingen zorgt het samenwerkingsverband dat deze leerlingen in groep 8 getoetst worden. In groep 7 heeft de school deze leerlingen gescreend. De verwijzingen naar sbo en so en de contacten met andere scholen Het aantal verwijzingen naar het sbo en so is laag Verwijzingen SBO Verwijzingen so cl.1 Verwijzingen so cl.2 Verwijzingen so cl.3 Verwijzingen so cl De extra ondersteuning voor leerlingen wordt georganiseerd in de keten school schoolbestuur samenwerkingsverband. In het interview is gevraagd naar waar de sturing ligt van de (inrichting van) de extra ondersteuning. Op directieniveau wordt bepaald wat er gefaciliteerd moet worden. Daar waar je kunt samenwerken met andere scholen, waardoor je samen de ondersteuning kunt bepalen, heeft voor de school de voorkeur. De geïnterviewde ouder wilde graag dat de school gefaciliteerd wordt, zodat de school de sturing aan de onderwijsondersteuning zelf in handen kan hebben. 9

11 2.2 De voorzieningen op de vijf velden Wij beschrijven hier de voorzieningen van de school tegen de achtergrond van alle mogelijke voorzieningen die op dit moment op scholen, van wat voor soort dan ook, bestaan. In de praktijk heeft geen enkele school alle voorzieningen. Van reguliere scholen kan, in de huidige verdeling van mensen en middelen onder de schoolsoorten, verwacht worden dat zij maar beperkt kunnen scoren op deze velden van ondersteuningsvoorzieningen. De basisvoorzieningen die elke reguliere school heeft uitgaande van een minimale rijksbekostiging, veronderstellen we aanwezig, en vermelden we dus niet. Bij de flexibilisering van waar en hoe de extra mensen en middelen vanuit ondersteuningsbekostiging worden ingezet, is het interessant na te gaan waar voor een school groeimogelijkheden liggen, en waar de grenzen zijn. Veld 1: de hoeveelheid aandacht/handen in de klas Dit veld gaat over de hoeveelheid aandacht, uitgedrukt in beschikbare menskracht ( handen ) bij het lesgeven in de klas. We tellen de uren die feitelijk beschikbaar zijn voor leerlingen. Totaal 112 uur., waarvan 90 uur door stagiaires Het aantal stagiaires op de Helen Parkhurst is structureel. Groep Functionaris(sen) Aantal uren per week Aantal betrokken lln. 1-2 A ST B 1-2 C ST D RT ST 3 A RT B RT RT ST 4-5 RT ST 5 ST A RT ST 6 B ST LIO ST ST t/m 8 Vlkr gymnastiek 10 allen 1-2 ABCD OA ,5 12 1, Buiten de klas is voor leerlingen het volgende beschikbaar: De school heeft 1 ochtend een leerkracht voor RT. Daarnaast is er ook structureel 1 ochtend een vrijwilligster voor RT. Ouders helpen bij technisch lezen en bij de DMT toetsen. 10

12 Voor leerlingen waarbij de sociale vaardigheden extra aandacht vragen, is er onder en naschooltijd SOVA training. Dyslecten krijgen, onder schooltijd RT, betaald vanuit de zorgverzekeraar. Indien nodig houdt schoolmaatschappelijk werk onder schooltijd kindgesprekken. Naast extra handen in het primaire proces zijn er uren beschikbaar voor de ondersteuning van de medewerkers van de school. Dit zijn de volgende uren: 2 1/2 dag voor de Intern begeleider en 1 dag een intern begeleider voor ondersteunend werk om bijvoorbeeld leerlingen te testen of voor onderzoek. Veld 2: de onderwijsmaterialen We kijken bij dit veld alleen naar specifieke materialen voor leerlingen met speciale onderwijsbehoeften. We laten de materialen die bijna op elke school te vinden zijn buiten beschouwing en maken dus geen opsomming van de orthotheek. Ook kunnen we in de audit niet nagaan in welke mate materialen daadwerkelijk gebruikt worden. Helen Parkhurst heeft het volgende beschikbaar: Met speciale didactische kenmerken: Materialen gericht op zelfredzaamheid, nl. hulpmiddelen ordenen materialen; Materialen gericht op auditieve informatieverwerking, nl. solo apparatuur. Met speciale pedagogisch/psychologische kenmerken: Materialen voor begrenzing van het gedrag, nl. een traject begeleidt door EDUX in groep 6 in ; Materialen uitdagend tot alertheid en activiteit, nl. FF pauze(energizers). In verband met kindspecifieke fysieke belemmeringen zijn aangepast meubilair en aangepast schrijfmateriaal beschikbaar. Veld 3: de ruimtelijke omgeving De school is rolstoeltoegankelijk. Er is een invalidentoilet, brede gangen en een drempelloze toegang. Tevens heeft de school de beschikking over een handenarbeid/technieklokaal en een speel/gymlokaal De hoofdvestiging telt 11 groepslokalen, 1 leerplein (uitdagende ruimte met o.a. zitzakken en computers waar leerlingen zelfstandig kunnen werken), en 2 extra ruimte die als time- out ruimte of zorgruimte gebruikt kunnen worden. In de nevenvestiging heeft de school ook de beschikking over een extra lokaal (Leerplein) en een stilte werkruimte. Veld 4: de expertise We onderscheiden teamexpertise en specialistische expertise. Met teamexpertise wordt gedoeld op kennis en ervaring die geïntegreerd is in de teamaanpak en geïnternaliseerd in het handelen van alle medewerkers. Helen Parkhurst heeft teamexpertise op het gebied van een teamaanpak op gedrag en onderwijsconcept gebaseerd op zelfstandig werken en samenwerken. Helen Parkhurst heeft nog geen volledige teamexpertise op het gebied van competenties om ouders als partner te betrekken bij de onderwijsondersteuning voor hun kind. 11

13 Helen Parkhurst ontwikkelt op dit moment teamexpertise op het gebied van handelingsgericht werken, werken met leerlijnen. En niet of nauwelijks teamexpertise op kennis over onderwijsondersteuningsvoorzieningen rond de school en in de regio. Een tweede vorm van expertise is de specifieke, bij één of meer collega s of partners aanwezige expertise. Deze specialistische expertise kan soms, kortdurend, nodig zijn. De beschikbaarheid van expertise (gecertificeerd) op specifieke gebieden is bij Helen Parkhurst als volgt: Binnenschools Buitenschools snel toegankelijk Expertiseveld ja ja ja ja ja ja ja ja ja ja ja ja Visuele beperkingen Auditieve beperkingen Spraakmoeilijkheden en taalstoornissen Verstandelijke beperkingen Motorische beperkingen Beperkingen door chronische ziektes Autisme Spectrum Stoornissen (ASS) ADHD en ADD Angst- en hechtingsstoornissen Overige psychiatrische aandoeningen Gedragsproblemen Dyslexie Onderwijsachterstanden andere culturen 12

14 Veld 5: de samenwerking met andere instanties Nooit Sporadisch Regelmatig Vaak GHP 4 Contactpersoon SMW Bureau Jeugdzorg GGD GGZ MEE kinderziekenhuis revalidatiekliniek justitiële inrichting KDC MKD Gemeente: brede school Gemeente: VVE Gemeente: schakelklassen Gemeente: ketenzorg PAB/Steunpunt Verder maakt de school gebruik van het ZAT Reeshof (georganiseerd vanuit gemeente/zorg en veiligheidshuis) en van het intern zorgteam met GGD en SMW. Indien nodig is er ketenoverleg via Zorg voor Jeugd registratie of via ZAT IB/Lkr IB IB/Lkr IB IB IB/Lkr/OU IB/OU IB IB/Lkr IB Dir/IB IB IB IB/Lkr 4 GHP=gemeenschappelijk handelingsplan (één kind, één plan). 5 Lkr. = leerkracht, Vlkr. = vakleerkracht, OA = onderwijsassistent, RT = remedial teacher, AB = ambulant begeleider, OU = ouder/verzorger. 13

15 3. Grenzen en groeimogelijkheden van de school 3.1 Groeimogelijkheden en grenzen v.w.b. onderwijsconcept Een basis voor onderwijs aan kinderen met diverse onderwijsbehoeften wordt gelegd door het onderwijsconcept van de school. Op het gebied van de diversiteit zijn twee kenmerken van het onderwijsconcept bepalend: het draagvlak binnen het team, en de mate waarin de lesstof dan wel de individuele onderwijsbehoefte van de leerling uitgangspunt van het lesprogramma is. Dit laatste kenmerk kan worden gezien als een dimensie van methodegestuurd naar leerlinggestuurd. Aan het ene uiterste van die dimensie staan de scholen die bijna de volledige lestijd de methode als leidraad hanteren 6. Leerlingen die onvoldoende uit de weg kunnen met de standaardmethode krijgen herhalingsstof, extra instructie of verdiepingsstof zoals die binnen de methode is gegeven. Het gemiddelde niveau en tempo van de standaardmethode is maatgevend. Scholen die dit concept welbewust hanteren zijn vaak van opvatting dat een leerling bij de groep houden betekent dat de leerkracht zijn of haar uiterste best doet om de zwakkere leerling voor wat betreft zijn of haar prestaties zoveel mogelijk bij de gemiddelde groep aan te laten haken. Het andere uiteinde van de dimensie wordt bezet door scholen die hun onderwijsconcept afstemmen op de specifieke groep die op dat moment de klas vormt. De start ligt bij de individuele onderwijsbehoeften van leerlingen met hun individuele ontwikkelings- en leerlijnen. Het overzicht van die lijnen in de groep geeft mogelijkheid tot het bundelen van de leerlijnen waar deze (bijna) samenvallen. De instructieplanning wordt afgestemd op deze gebundelde leerlijnen. De werkvormen in de groep zijn vaak heterogeen, waardoor een leerling bij de groep houden hier een gelijke betekenis heeft voor elke leerling. Bij een dergelijk concept worden veelal ook standaardmethoden en methodegebonden toetsen gebruikt, maar dan als middel zonder dat zij direct het didactisch en pedagogisch handelen sturen. Alle scholen hebben te maken met verschillen tussen kinderen. Relevant voor Passend Onderwijs zijn verschillen tussen leerlingen op het gebied van: leercompetenties leerstijlen gedragscompetenties gedragsstijlen culturele achtergronden gezinsachtergronden Van een extra vergroting van de range van onderwijsbehoeften in een klas is sprake bij combinatieklassen. 6 Onderzoek van de SLO wijst uit dat gemiddeld ongeveer tweederde van de lestijd op Nederlandse scholen met gebruik van standaardmethoden les wordt gegeven. 14

16 Leerkrachten op scholen die vooral methodegestuurd werken, rekken naarmate er meer verschillende kinderen in hun klas zitten, de mogelijkheden van hun onderwijsaanbod steeds verder op. Manieren om binnen het methodegestuurde concept onderwijs te bieden aan leerlingen met verschillende onderwijsbehoeften zijn o.a.: het groeperen van handelingsplannen; het werken in niveaugroepen; zelfstandig werken; vergroting van de expertise van de leerkracht; incidentele toepassing van vormen van leren in heterogene groepen; de keuze van methodes die heel veel ruimte bieden voor gedifferentieerd werken. Omdat het uitgangspunt van de les bepaald is door de centrale aanpak van de methode, betekent elke nieuwe onderwijsbehoefte een extra aanpassing bij die aanpak. Wanneer veel aanpassingen nodig zijn, beleeft de leerkracht dit vaak als een stapeling van taken, en daarmee als een toenemende belasting. Soms uit zich dit door de behoefte van de leerkracht aan steeds meer orde en rust in de klas, om de controle te kunnen houden over alle verschillende activiteiten die gelijktijdig plaatsvinden. Met het toenemen van de organisatorische belasting van de leerkracht, blijft er minder tijd en energie over voor het ter plekke inspelen op specifieke behoeften van leerlingen op het moment dat die zich aandienen. Het methodegestuurde onderwijsconcept is begrensd in haar capaciteit om kinderen met andere onderwijsbehoeften op te nemen. In het volgende schema wordt het onderwijsconcept van Helen Parkhurst weergegeven in de relatie tussen de mate waarin de lesmethode sturend is en de mate waarin diversiteit van leerlingen opgevangen kan worden. De gebogen lijn geeft van links naar rechts een mogelijk model van de ontwikkeling van een onderwijsconcept, startend bij het leerstofjaarklassensysteem met een strakke hantering van standaardmethoden. Via het oprekken van de methodegestuurde aanpak toont het model een omslag in de aanpak naar het starten van de lesinhoud bij de individuele onderwijsbehoeften van de leerlingen in de klas. Let wel: de richting van links naar rechts geeft alleen een wenselijke richting aan wanneer: De school meer ruimte wil bieden aan de bestaande diversiteit onder de leerlingen. De school meer leerlingen met speciale onderwijsbehoeften onderwijs wil kunnen bieden. De leerlingpopulatie van de school steeds meer divers wordt. 15

17 Scholen bevinden zich ergens op of onder de gebogen lijn. Helen Parkhurst bevindt zich op positie: Zoals in de inleiding gezegd hebben wij geen opvatting over de wenselijkheid van de positie van de school: een school kan sterk onderwijs bieden naar tevredenheid van alle betrokkenen op elke positie van de grafiek. De volgende suggesties als groeimogelijkheden en grenzen geven wij voor het geval dat de school wil groeien naar een breder profiel in de zin dat meer verschillen tussen leerlingen mogelijk zijn. Groeimogelijkheden voor Helen Parkhurst voor wat betreft het onderwijsconcept: Gericht op Passend Onderwijs kijken we met name naar het aspect van het omgaan met diversiteit. Het zelfstandig werken, de basis om om te gaan met verschillende onderwijsbehoeften bij leerlingen, is op Helen Parkhurst ver ontwikkeld. Leerlingen en leerkrachten evalueren iedere week de verwerkingsopdrachten via de taakbrief. De opdrachten zijn voor de basisvakken gestructureerd en bij de wereldoriëntatie vakken experimenteert de school met leerarrangementen. Op dit punt zou Helen Parkhurst kunnen groeien door: Leerarrangementen ook bij de basisvakken verder te ontwikkelen. Het werken met leerlijnen verder uit te breiden. De school werkt met groepsplannen op 3 niveaus. In de groepsplannen staan de leerlijnen vermeld. De methode wordt als middel gebruikt om met deze leerlijnen te werken. Door het loslaten van de methode kan je als school meer inspelen op de speciale onderwijsbehoeften van de individuele leerling. De leerkracht zou vanuit de leerlijnen ook bij de basisvakken vrijere opdrachten/leerarrangementen kunnen geven waardoor de zelfstandigheid van de leerlingen nog verder zal toenemen. 16

18 Het handelingsrepertoire van de leerkrachten verder uit te breiden door een teamaanpak voor verschillen op leerstijlen van leerlingen. Alleen al door de leerstof op een andere manier aan te bieden kunnen meerdere leerlingen worden aangesproken. kritisch te kijken naar de beoordeling van de toetsen. Nieuwe methodes houden weliswaar rekening met verschillen, maar de toetsen nog niet. Kennis over allerlei opvattingen en aanpakken rond onderwijsondersteuning te vergroten. In het teamgesprek kwam naar voren dat het belangrijk is om te weten welke expertise reeds aanwezig is. Het team zou graag de mogelijkheid en de ruimte willen krijgen om de expertise te vergroten, kijkend naar wat de school gezien de populatie in de toekomst kan verwachten. Grenzen voor Helen Parkhurst voor wat betreft het onderwijsconcept: Aan de hand van 12 stellingen heeft het schoolteam van Helen Parkhurst zich uitgesproken over het draagvlak voor de uitgangspunten van Passend Onderwijs Het team is er van overtuigd dat ieder kind recht heeft op onderwijs, maar of de school voor ieder kind dat onderwijs kan bieden wat het nodig heeft, dat betwijfelt het team. Samen met de ouders moet je kijken wat de school kan bieden. De school geeft, in een contract, duidelijke grenzen aan wat ze wel en wat ze niet kunnen bieden. Een kind moet leerbaar zijn. Of een kind op Helen Parkhurst wordt geplaatst hangt volgens het team af van de grootte van de groep, de hoeveelheid zorg in de groep en de expertise die op school aanwezig is. Leerlingen met ernstige gedragsproblemen, waardoor ook de veiligheid van de leerling, maar ook van de andere leerlingen en de leerkracht in gevaar komt, zijn voor het team een grens. Leerkrachtvaardigheden,een duidelijke structuur, de groepsgrootte, zijn belangrijke elementen voor veiligheid, maar niet alleen. De school vindt het belangrijk dat leerlingen leren accepteren dat er verschillen zijn. Indien de school een afspiegeling van de maatschappij is, leren de leerlingen beter omgaan met verschillen. Het team ziet nu nog geen mogelijkheden om inclusief onderwijs gestalte te geven. Het onderwijssysteem in Nederland en de middelen die naar de scholen gaan, zouden dan drastisch moeten veranderen. Het team geeft aan dat kleinere klassen, hulp bij zorgleerlingen en meer expertise belangrijke voorwaarden zijn om Passend Onderwijs vorm te geven. Indien aan deze voorwaarden is voldaan dan is het team er van overtuigd dat iedere leerling de nodige aandacht krijgt. Hoewel de discussie niet tot een consensus heeft geleid op alle stellingen en er op stellingen duidelijk een aantal verschillen in opvatting zijn, is in onderstaande schema een beeld te zien van de meest heersende mening. Dit schema is opgenomen om het team een handvat te geven om verder in discussie te gaan over een gezamenlijk beeld (en daarmee mogelijk schoolbeleid) in zake passend onderwijs. 17

19 Rangorde Mee eens Team basisschool Helen Parkhurst 11. Dankzij Passend Onderwijs worden leerkrachten deskundiger 1. Ieder kind heeft recht op regulier en thuisnabij onderwijs. 5. De veiligheid in de groep wordt in hoge mate bepaald door leerkrachtvaardigheden. 12. Alleen met extra handen in de klas kan ik Passend Onderwijs tot een succes maken. 4. Door Passend Onderwijs krijgt de gewone leerling te weinig aandacht. 8. Ouders hebben geen verstand van onderwijs en daarom kan de school beter bepalen wat een passend onderwijsaanbod is. 2. Verschillen binnen de groep zijn een verrijking voor alle leerlingen en voor de leerkracht. 7. Door de methodesturing in het onderwijs creëren wij buitenbeentjes. 9. Leerkrachten kiezen bewust voor een bepaald type onderwijs en moeten niet worden opgescheept met leerlingen waarvoor ze niet geschikt zijn. 6. Hoe homogener de groep, des te veiliger de groep. 10. Hoe homogener de groep, des te beter de leerprestaties. Niet mee eens 3. Alle scholen in Nederland kunnen inclusief worden. Na de discussie hebben alle aanwezige teamleden individueel bij de stellingen aangegeven of ze er mee eens of oneens waren en of het voor het teamlid van weinig of groot belang was. In onderstaande schema staat de uitslag: Helemaal oneens Enigszins oneens Enigszins eens Helemaal eens Weet niet 0 Stelling 1 Stelling 2 Stelling 3 Stelling 4 Stelling 5 Stelling 6 Stelling 7 Stelling 8 Stelling 9 Stelling 10 Stelling 11 Stelling 12 18

20 Weinig belang Matig belang Groot belang Weet niet 0 Stelling 1 Stelling 2 Stelling 3 Stelling 4 Stelling 5 Stelling 6 Stelling 7 Stelling 8 Stelling 9 Stelling 10 Stelling 11 Stelling 12 De stellingen: 1. Ieder kind heeft recht op regulier en thuisnabij onderwijs. 2. Verschillen binnen de groep zijn een verrijking voor alle leerlingen en voor de leerkracht 3. Alle scholen in Nederland kunnen inclusief worden 4. Door Passend Onderwijs krijgt de gewone leerling te weinig aandacht. 5. De veiligheid in de groep wordt in hoge mate bepaald door leerkrachtvaardigheden 6. Hoe homogener de groep, des te veiliger de groep. 7. Door de methodesturing in het onderwijs creëren wij buitenbeentjes. 8. Ouders hebben geen verstand van onderwijs en daarom kan de school beter bepalen wat een passend onderwijsaanbod is. 9. Leerkrachten kiezen bewust voor een bepaald type onderwijs en moeten niet worden opgescheept met leerlingen waarvoor ze niet geschikt zijn. 10. Hoe homogener de groep, des te beter de leerprestaties. 11. Dankzij Passend Onderwijs worden leerkrachten nog deskundiger. 12. Alleen met extra handen in de klas kan ik Passend Onderwijs tot een succes maken. Uit de combinatie van de eerstgenoemde groeimogelijkheid en de aangegeven grenzen komt een punt naar voren waarover het team verder kan gaan in haar gedachteontwikkeling over Passend Onderwijs. 3.2 Karakterisering van de voorzieningen op de vijf velden In het licht van Passend Onderwijs kunnen vier schoolprofielen 7 binnen het regulier basisonderwijs worden onderscheiden, te weten: 1. de netwerkschool 2. de smalle ondersteuningsschool 3. de brede ondersteuningsschool en 4. de inclusieve school. Onder deze vierdeling van schoolprofielen ligt een dimensie die loopt van gesegregeerd ( exclusie ) naar geïntegreerd onderwijs ( inclusie ). In andere woorden: de netwerkschool profiteert adequaat en optimaal van de geïnstitutionaliseerde speciale ondersteuning binnen andere instellingen, zoveel mogelijk gelegen in de directe omgeving van de school. 7 Greven, L.F. en Timmerhuis, A. (2008). Passend Onderwijs. Kansen in beeld! Utrecht: Sardes (Sardes Speciale Editie 8). 19

21 Deze is aanwezig in andere speciale scholen, of in gespecialiseerde zorginstellingen als een revalidatiecentrum. Op de inclusieve school daarentegen is in principe alle speciale onderwijsondersteuning in huis aanwezig om leerlingen met speciale onderwijsbehoeften te kunnen handhaven, mede door een vaste partnerrelatie met zorginstellingen buiten het onderwijs zoals het genoemde revalidatiecentrum. De schoolprofielen kunnen ook benaderd worden vanuit een ontwikkelingsperspectief, waarbij de netwerkschool als beginfase en de inclusieve school als eindfase wordt gezien. Op die manier kunnen scholen die zichzelf herkennen in één van de schoolprofielen, de intentie uitspreken om te streven naar een ander, nabijgelegen schoolprofiel. Bedenk dat deze vier schoolprofielen ideaaltypisch zijn. In de praktijk komen er allerlei (sub)varianten voor die uiteindelijk wel weer zijn te herleiden naar één van bovenstaande schoolprofielen op het gebied van speciale onderwijsondersteuning. Uiteraard is het schoolprofiel waartoe de school zich ontwikkelt ook geen statische grootheid. Schoolprofielen veranderen met de transformatie van de schoolpopulatie en de schoolkeuzen daaromtrent mee. Hierna worden de voorzieningen op de school per veld, na een omschrijving, ingedeeld als passend bij een netwerkschool, een smalle ondersteuningsschool, een brede ondersteuningsschool of een inclusieve school. We kiezen een karakterisering die zo dicht mogelijk bij de situatie van uw school komt. De beschrijving in de tabellen betreft dus niet een exacte beschrijving van de situatie van uw school. De volledige tabellen van de prototypes staan in de bijlage bij dit rapport. Veld 1: de hoeveelheid aandacht/handen in de klas De omschrijving van de huidige situatie past bij het in bijlage 2 omschreven profiel van een smalle ondersteuningsschool. Veld Setting 1. Hoeveelheid aandacht en tijd Binnen de klas Er is één paar handen in de klas, de lk zorgen eventueel met extra ondersteuning van oa/ou/mll voor bijv. preteaching, extra leestijd, op tijdelijke basis (enkele uren per week). Er wordt grotendeels gewerkt met de gegeven groepsgrootte (± 25 leerlingen). Voor korte perioden kan de groep kleiner worden gemaakt door inzet van oa/ou/mll; de lk kan dan individuele leerling of subgroep leerlingen met speciale onderwijsbehoeften helpen. Binnen de school Er is speciale onderwijsondersteuning door rt er en/of ib er, op tijdelijke basis (een enkel dagdeel of enkele dag per week). Er is speciale onderwijsondersteuning door ab er (gedurende enkele uren per week). 20

22 De hoeveelheid aandacht, ofwel de handen in de klas is afhankelijk van: de beschikbare formatie; de organisatie van de groepen in de school; de beschikbare handen van buiten de formatie (ouders, stagiaires ). Veld 2: de onderwijsmaterialen De omschrijving van de huidige situatie past bij het in bijlage 2 omschreven profiel van een netwerkschool. Veld Setting 2. Onderwijsmaterialen Binnen de klas Er wordt waar nodig gebruik gemaakt van niveaudifferentiatie in de lesmethoden. Er is aanvullend remediërend materiaal voor de kernvakken, behorend bij de gebruikte lesmethoden. Binnen de school Er zijn onderwijsmaterialen beschikbaar die tegemoet komen aan specifieke didactische kenmerken en speciale pedagogische/ psychologische kenmerken (bijv. beloningssysteem). Veld 3: de ruimtelijke omgeving De omschrijving van de huidige situatie past bij het in bijlage 2 omschreven profiel van een smalle ondersteuningsschool. Veld Setting Binnen de klas Binnen de school 3. Ruimtelijke omgeving Er is een aparte plek (bijv. prikkelarm hoekje) waar éénop-één begeleiding of begeleiding van een (sub)groepje leerlingen met speciale onderwijsbehoeften kan plaatsvinden. Er is op de gang ruimte waar één-opéén begeleiding of begeleiding van een (sub)groepje leerlingen met speciale onderwijsbehoeften kan plaatsvinden. Veld 4: de expertise De omschrijving van de huidige situatie past bij het in bijlage 2 omschreven profiel van een netwerkschool. Veld Setting Binnen de klas Binnen de school 4. Expertise De lkr hebben enige kennis van en competenties op het gebied van speciale onderwijsbehoeften. De rt er en/of ib er hebben enige kennis van en competenties op het gebied van de meest voorkomende speciale onderwijsbehoeften. Een manier om naar de groei van de expertise te kijken, is door het onderscheid te maken tussen teamexpertise en individuele expertise. 21

23 De inzet van individuele expertise is altijd zinvol, maar heeft veel meer effect wanneer dit ingebed is in een expertomgeving van het team. Bijvoorbeeld een team dat een gezamenlijke expertise heeft op gedrag, weet veel meer opbrengst te halen uit de specifieke expertise van één van de leerkrachten op autisme, dan een team dat géén teamaanpak heeft. Veld 5: de samenwerking met andere instanties De omschrijving van de huidige situatie past bij het in bijlage 2 omschreven profiel van een netwerkschool. Veld Setting Binnen de klas Binnen de school 5. Samenwerking met andere instanties De lkr onderhouden contacten met de ib er om op de hoogte te blijven. Er is op basis van behoefte samenwerking en afstemming met professionals uit so en zorginstellingen. De behoefte aan samenwerking met andere instanties groeit mee met de aanwezigheid op school van leerlingen met speciale onderwijsbehoeften. 22

24 4. Tot slot Over het geheel genomen is Helen Parkhurst te karakteriseren als een netwerkschool. De aangegeven groeimogelijkheden op het algemene onderwijsconcept van de school en op de vijf velden bieden perspectief op een ontwikkeling naar een smalle ondersteuningsschool of op een versterking van het bestaande profiel. Onderwijsconcept Netwerkschool Smalle ondersteuningsschool Brede ondersteuningsschool Inclusieve school Onderwijsvoorzieningen: 1. Handen in de klas 2. Materialen 3. Ruimtelijke omgeving 4. Expertise 5. Relaties De aangegeven groeimogelijkheden bieden kansen om meer leerlingen met speciale onderwijsbehoeften onderwijs te kunnen bieden, maar ook om de gewone leerlingen meer aan hun specifieke onderwijsbehoeften aangepast onderwijs te bieden. Of een dergelijke groei wenselijk is, is vanzelfsprekend afhankelijk van de opvattingen van de school, haar schoolbestuur en het samenwerkingsverband waar zij deel van uitmaakt. Helen Parkhurst toont zich net als de andere scholen van SWV PO Tilburg e.o. een open, gastvrije school die de discussie rond de onderwijsondersteuning naar aanleiding van de ontwikkelingen rond Passend Onderwijs graag aangaat. Hopelijk ondersteunt dit rapport het team bij deze discussie. Met dank voor de prettige ontvangst, Pauline van der Zwet-Kortekaas 23

25 Bijlage 1: Enkele landelijke kengetallen Cijfers schooljaar Per 100 leerlingen op een basisschool zijn er gemiddeld over het hele land: ~ 2,7 leerlingen sbo ~ 0,5 leerling cluster 2 ~ 1,3 leerlingen bekostigingscategorie 1 (langdurig zieken, zeer moeilijk lerenden, cluster 4) 8 ~ 0,1 leerlingen bekostigingscategorie 2 (lichamelijke beperkingen) ~ 0,2 leerlingen bekostigingscategorie 3 (meervoudige beperkingen) ~ 1 leerling met een rugzak cluster 3 of 4 ~ 0,3 leerling met een rugzak cluster 2 De verblijfsduur van een leerling op het speciaal basisonderwijs is gemiddeld 4 (tot 5) jaar. Het gemiddelde deelnamepercentage aan het speciaal basisonderwijs bedraagt 2,8%. Bij een verblijfsduur van 4 jaar verwijst een basisschool gemiddeld 2,8% : 4 jaren = 0,7% per jaar. Bij een basisschool van bijvoorbeeld 300 leerlingen kan er gemiddeld per jaar een verwijzing naar het sbo van 0,7% van 300 leerlingen = 2,1 leerling verwacht worden. De verblijfsduur op het so schatten wij op 5 (tot 6) jaar. Bij een school van bijvoorbeeld 300 leerlingen zou je dus verwachten dat 9 : - eens in de drie jaar een leerling verwezen wordt naar cluster 2; - twee keer in drie jaar een leerling verwezen wordt naar cluster 3; - een keer in de twee jaar een leerling verwezen wordt naar cluster 4; - er 1 leerling is met rugzakje cluster 2; - er 1 leerling is met een rugzakje cluster 3; - er 2 leerlingen zijn met een rugzakje cluster 4. 8 Op grond van de cijfers van 2013 zijn de volgende bedragen aan de orde: < 8 jaar: categorie ,00; categorie ,00; categorie ,00. > 8 jaar: categorie ,00; categorie ,00; categorie ,00. 9 Deze aantallen zouden gelden wanneer alle leerlingen via het regulier onderwijs naar het speciaal onderwijs zouden stromen. In werkelijkheid vindt verwijzing soms al plaats vóór dat de leerling een reguliere school heeft bezocht. 24

26 Bijlage 2: Speciale onderwijsondersteuning per schoolprofiel Tabel 1: Speciale onderwijsondersteuning op de netwerkschool Veld 1. Hoeveelheid aandacht en tijd 2. Onderwijsmaterialen 3. Ruimtelijke omgeving Setting Binnen de klas Er is één paar handen in de klas, de lkr 10 zorgt zelf voor bijv. preteaching, werken aan de instructietafel, op tijdelijke basis (een uur per week). Er wordt gewerkt met de gegeven groepsgrootte (± 25 leerlingen). Er wordt waar nodig gebruik gemaakt van niveaudifferentiatie in de lesmethoden. Er is aanvullend remediërend materiaal voor de kernvakken, behorend bij de gebruikte lesmethoden. Aan de tafel van de leerlingen met speciale onderwijsbehoeften wordt één-op-één begeleiding gegeven. 4. Expertise De lkr hebben enige kennis van en competenties op het gebied van speciale onderwijsbehoeften. 5. Samenwerking met andere instanties De lkr onderhouden contacten met de ib er om op de hoogte te blijven. Binnen de school Er is speciale onderwijsondersteuning door rt er en/of ib er, op tijdelijke basis (gedurende enkele uren per week). Er zijn onderwijsmaterialen beschikbaar die tegemoet komen aan specifieke didactische kenmerken en speciale pedagogische/ psychologische kenmerken (bijv. beloningssysteem). Er is op de gang ruimte waar één-op-één begeleiding of begeleiding van een (sub)groepje leerlingen kan plaatsvinden. De rt er en/of ib er hebben enige kennis van en competenties op het gebied van de meest voorkomende speciale onderwijsbehoeften. Er is op basis van behoefte samenwerking en afstemming met professionals uit so en zorginstellingen. 10 In deze tabel en de andere tabellen komen meerdere afkortingen voor. Daarbij staat lkr voor leerkracht, vlkr voor vakleerkracht, oa voor onderwijsassistent, ou voor ouder, mll voor medeleerling, rt er voor remedial teacher, ib er voor intern begeleider, ab er voor ambulant begeleider, so voor speciaal onderwijs, lgf voor leerlinggebonden financiering, pgb voor persoonsgebonden budget, ihp voor individueel handelingsplan, opp voor ontwikkelingsperspectief. 25