Rapport audit onderwijs ondersteuningsprofiel IVO

Transcriptie

1 Rapport audit onderwijs ondersteuningsprofiel IVO Naam onderwijsvoorziening: De Kleine Akkers Datum bezoek: 22 augustus 2013 In opdracht van: SWV PO Tilburg e.o. Rapporteur: Ina Latuputty M&O-groep, s-hertogenbosch Augustus 2013

2 Inhoudsopgave 1. Inleiding De opbrengsten van het schoolbezoek Het onderwijsconcept De voorzieningen op de vijf velden Grenzen en groeimogelijkheden van de school Groeimogelijkheden en grenzen v.w.b. onderwijsconcept Karakterisering van de voorzieningen op de vijf velden Tot slot Bijlage 1: Enkele landelijke kengetallen Bijlage 2: Speciale onderwijsondersteuning per schoolprofiel

3 1. Inleiding Uw school 1 biedt onderwijsondersteuning aan leerlingen die speciale onderwijsbehoeften hebben. Wanneer uw school tegen haar grenzen aanloopt, is er de mogelijkheid om de leerling en zijn of haar ouders 2 te verwijzen naar een andere school, een school voor speciaal (basis)onderwijs. Scholen verschillen in de onderwijsondersteuning die zij (kunnen) bieden. Uit verwijsgedrag van scholen bijvoorbeeld blijkt dit heel duidelijk: een leerling waarbij de ene school tegen de grenzen van haar onderwijsondersteuning aanloopt, kan op een andere school zonder al te veel inspanning passend onderwijs krijgen. Soms is de reden makkelijk aanwijsbaar: een school in een gebouw met veel trappen en weinig ruimte is niet zomaar passend voor een leerling in een rolstoel. Maar meestal is het lastiger om aan te geven wanneer een leerling niet, en wanneer wel, op de school terecht kan. Zowel voor de school zelf, als voor ouders en voor de bovenschoolse organisatie die het bovenschoolse netwerk van ondersteuningsvoorzieningen inricht (schoolbestuur, samenwerkingsverband po, regionaal netwerk Passend Onderwijs), is het van belang te weten waar de school staat voor wat betreft de onderwijsondersteuning en wat mogelijkheden zijn om de onderwijsondersteuning te versterken en eventueel uit te breiden. In de audit is gekeken naar de match tussen de onderwijsbehoeften 3 van de leerlingen uit het voedingsgebied van de school met het onderwijsaanbod van de school. Deze match tussen vraag en aanbod is in kaart gebracht in termen van kenmerken van het ondersteuningsaanbod, van de school dus. Het profiel van het ondersteuningsaanbod van een reguliere school wordt bepaald door: de mate waarin het onderwijsconcept bijdraagt aan het zich geaccepteerd voelen van de leerling met speciale onderwijsbehoeften; de positie op vijf velden van onderwijsbehoefte: 1. de hoeveelheid aandacht/handen in de groep; 2. speciale onderwijsmaterialen; 3. de ruimtelijke omgeving; 4. expertise; 5. samenwerking met externe instanties die zich ook met de ondersteuning voor het kind bezighouden. 1 Waar in dit rapport kortheidshalve staat school wordt steeds bedoeld school of andere eenheid van onderwijsondersteuning. 2 Waar in dit rapport kortheidshalve staat ouders wordt steeds bedoeld ouders of verzorgers. 3 De onderwijsbehoefte is de instructie en ondersteuning die de leerling in de onderwijssituatie nodig heeft om een volgende stap te kunnen maken in het eigen proces van cognitieve en sociaal-emotionele ontwikkeling. 2

4 Informatie over deze kenmerken is verzameld door: een documentenanalyse (schoolplan, schoolgids, inspectierapport, website); een half gestructureerd interview/gesprek, het gesprek is gevoerd met: Roel Paridaans (directeur), Engelbert Zoontjes (intern begeleider en leerkracht) en Astrid Pragt (ouder/voorzitter MR); half gestructureerde observaties in de stamgroepen 1-2, 3-4-5, 6-7-8, met name ter ondersteuning van de bevindingen over het gehanteerde onderwijsconcept en het daarbij horende klassenmanagement; een gesprek met een gedeelte van het schoolteam waarin de opvattingen rond en het draagvlak voor het onderwijs aan leerlingen met speciale onderwijsbehoeften aan de orde komt. In het gesprek met het schoolteam zijn de eerste indrukken vanuit het interview en de observaties verwerkt. In dit rapport doen wij verslag van onze bevindingen. Wij wijzen er op dat de informatieverzameling weliswaar uitgebreid en veelzijdig was, maar beperkt is door het karakter van een momentopname. 3

5 2. De opbrengsten van het schoolbezoek 2.1 Het onderwijsconcept Korte karakterisering van de school Jenaplanschool De Kleine Akkers is een kleine school (116 leerlingen) gelegen midden in Goirle. De school is zowel een buurt- als een regioschool. De helft van de leerlingen komen uit de wijk en de andere leerlingen komen uit de regio (heel Goirle, Riel, Alphen, Tilburg en Poppel). Ouders kiezen om diverse redenen bewust voor deze school vanwege het Jenaplanconcept, de kleinschaligheid, de buurtschool en de onderlinge sfeer. De school heeft een continurooster en zij werkt volgens het Jenaplanprincipe en is aangesloten bij de Nederlandse Jenaplanvereniging. De Kleine Akkers heeft drie stamgroepen, te weten de onderbouw (groep 1-2), de middenbouw (2 groepen 3-4-5) en de bovenbouw (2 groepen 6-7-8). De groepsgrootte varieert tussen de 15 en 20 leerlingen per stamgroep. De school heeft de intentie om tot maximaal 25 leerlingen per stamgroep te groeien waardoor de kleinschaligheid en aandacht voor alle leerlingen wordt gewaarborgd. De Kleine Akkers stelt het kind centraal als een uniek individu. Binnen de mogelijkheden van de school biedt het team een zo optimaal mogelijke begeleiding aan elke leerling. Sinds mei 2010 zijn de teamleden en de leerlingen gehuisvest in het nieuwe schoolgebouw. Op deze locatie is de school al vele jaren gevestigd. In hoeverre heeft de school te maken met verschillen tussen leerlingen? Naar schatting van de geïnterviewde medewerkers is het niveau van leren over het geheel van de school op het landelijk gemiddelde niveau van de Cito score (gemiddeld Cito B laag - C). De afgelopen jaren is er een stijgende lijn op het niveau van leren. Binnen de groep is er sprake van een grote spreiding van het niveau van leren. Dit is inherent aan het Jenaplanprincipe, omdat binnen een stamgroep twee of drie groepen participeren. De laatste paar jaren is te zien dat de opbrengsten van het leerniveau hoger is en op dit moment nog steeds in een stijgende lijn is. De school heeft hard gewerkt aan opbrengstgericht werken en scoort op dit onderdeel volgens het inspectierapport voldoende. Het team is bijzonder trots op dit resultaat. Enkele vragen in het interview richtten zich op de leerlingen die vanwege hun gedrag zodanig speciale aandacht nodig hebben, dat dit structureel extra inzet vraagt van de leerkracht. De schatting van het aantal van deze leerlingen is hoog. Voorheen was dit aantal zelfs zeer hoog. De aandacht die op gedrag gevraagd wordt richt zich vooral op het begrenzen van gedrag, inzicht krijgen op eigen gedrag en op anderen, het stimuleren tot activiteit en taakgericht werken. De school heeft de beschikking tot een time-outplek buiten de klas. Momenteel wordt er weinig gebruik van gemaakt voor leerlingen met externaliserend gedrag. De leerkrachten zijn door ervaring veel beter in staat het gedrag binnen de klas te begrenzen. Zij begeleiden leerlingen hierin en zij leren hen verantwoordelijkheid te dragen voor hun eigen gedrag. Tijdens de klassenbezoeken is opgemerkt dat dit leerkrachtgedrag behoort tot de routine binnen de school. De leerkrachten complimenteren de leerlingen veelvuldig en het geven van correcties is beperkt. 4

6 In plaats daarvan stellen leerkrachten een vraag of maken zij opmerking die leerlingen stimuleren en uitdagen gewenst gedrag te vertonen. De culturele en taalachtergrond van de leerlingen is nagenoeg homogeen. De meeste leerlingen zijn van autochtone afkomst. Een enkele leerling komt uit Irak, Aruba, België en er zijn twee Spaanstalige leerlingen. De sociaaleconomische achtergrond van de leerlingen wordt gekenmerkt door zowel lage, gemiddelde als hoge opleiding van de ouders. Twee leerlingen hebben een leerlingengewicht van 0,3. Er zijn geen leerlingen met een gewicht van 1,2. Hiermee heeft 1,7 procent leerlingen een gewicht, landelijk is dit 12,8 procent. De aantallen rugzakjes op de school zijn als volgt: Blinden en slechtzienden Communicatieve beperkingen Lichamelijke en verstandelijke beperkingen Gedragsproblemen en psychiatrische stoornissen okt okt okt okt Aantal zittenblijvers Er zijn 7 leerlingen op De Kleine Akkers met een rugzakje : 1 leerling vanuit cluster 3 en 6 leerlingen vanuit cluster 4. In vergelijking met het landelijk beeld is dit zeer ruim (6% tegenover 1% landelijk). Daarnaast zijn bij ongeveer 20% van alle leerlingen met specifieke ondersteuningsbehoeften waar geen LGF voor is aangevraagd een onderzoek, observatie en/of interventie verricht door o.a. GGZ, SMW, Bureau Vroeg, BJZ. Deze leerlingen hebben te maken met problematiek en/of kenmerken op het gebied van een benedengemiddeld of hoog IQ, spraak-taal, externaliserend gedrag, DCD, angststoornis, autisme spectrum stoornis, NLD, reactieve hechtingsstoornis, dyscalculie en dyslexie. Over het geheel genomen, is de leerlingenpopulatie van De Kleine Akkers te karakteriseren als relatief sterk heterogeen (in vergelijking met Nederlandse scholen in het algemeen). Hoe wordt binnen de school op speciale onderwijsbehoeften gereageerd? De leerlingen die speciale aandacht nodig hebben krijgen dit vooral: met individuele aandacht geïntegreerd in de groepsaanpak met individuele aandacht, in een andere ruimte dan de groep (RT-er, IB-er, ondersteuning dyslexie) met individuele aandacht, in dezelfde ruimte, maar apart van de groep (hulpronde) met groepsaandacht in homogene subgroepen (niveaugroepen) 5

7 De Kleine Akkers heeft als uitgangspunt individuele aandacht binnen de stamgroep te geven. De school differentieert op niveau, tempo en interesse en houdt rekening met leerlingen visueel en/of auditief zijn ingesteld. Leerlingen werken zowel individueel als samen in een groep. Afhankelijk van de leerkracht differentieert men in enige mate op leerstijl. Volgorde van afweging Bij de aanname van leerlingen met LGF of een speciale onderwijsbehoefte, worden de leerlingen op grond van de volgende afwegingen verdeeld over de groepen: 1. De speciale behoefte van de leerling. 2. De onderwijsondersteuning expertise van de leerkracht. 3. De vraag van de ouders. 4. De limitering van aantallen leerlingen met LGF per groep. De school zal altijd de zorgvraag bij de school van herkomst inventariseren en binnen het team overleggen of de leerkracht de leerling kan begeleiden in zijn of haar speciale onderwijs- en ondersteuningsbehoeften. In de volgende tabel staat per regel een dimensie weergegeven, met links en rechts de uitersten op de dimensie. Tijdens het interview is gevraagd aan te geven waar de school staat: duidelijk links, enigszins links, enigszins rechts, duidelijk rechts. Gevraagd werd om globaal te kijken naar de school en zo mogelijk een duidelijke richting aan te geven. Onderwijsconcept Jenaplanschool De Kleine Akkers Overdragen van kennis Zelf ontdekken Kennis verwerven Werken met kennis Klassikaal leren Individueel en groepsleren Sturing van het leren door de lkr 4 Kinderen sturen eigen leren Alle leerlingen op bepaald Maximale uit elke leerling halen basisniveau brengen Leerstof bepaalt de leerweg Beginsituatie van de leerling bepaalt de leerweg Nadruk op gestructureerde 5 6 Nadruk op vrije opdrachten opdrachten Beoordeling van prestaties o.b.v. gelijke normering Beoordeling van leervorderingen o.b.v. beginsituatie van leerlingen Beoordeling door de leerkracht Zelfbeoordeling door de leerling Evaluatie onderwijs o.b.v. leervorderingen groep Evaluatie onderwijs o.b.v. leervorderingen individuele leerling Evaluatie onderwijs door de lkr Evaluatie samen met leerlingen Zoals gezegd werkt De Kleine Akkers volgens het Jenaplanprincipe waarbij ieder kind uniek is en de mogelijkheid krijgt zich te ontwikkelen tot een individu in de maatschappij. Leerlingen worden actief betrokken in het onderwijsleerproces. 4 geldt voor een aantal leerlingen 5 geldt voor de cognitieve vakken 6 geldt voor de creatieve vakken en wereldoriëntatie 6

8 In de onderbouw gebruiken de leerlingen het planbord en in de midden- en bovenbouw een weektaak. Er is sprake van zelfontdekkend leren met een kanttekening voor het vak wereldoriëntatie. Het team wil ook voor dit vakgebied de leerlingen uitdagen tot zelfontdekkend leren. De leerlingen werken met kennis, hoewel de mate waarin dit verschilt bij de leerkrachten. De school is gericht op individueel en groepsleren, conform het Jenaplanconcept. Leerlingen met een benedengemiddelde intelligentie krijgen de minimale leerstof, methoden worden uitgekleed en de leerling krijgt een ander verwerkingsblad. Meer- en hoogbegaafde leerlingen krijgen extra aandacht en begeleiding m.b.t. instructie en werk op maat. In het interview wordt aangegeven dat de school zich ervan bewust is dit nog op een meer structurele wijze aan te bieden. Er wordt gedifferentieerd op leerstof, niveau, tempo, aanpak en interesse. Bij samenwerken houdt men rekening met de samenstelling van de leerlingen. In veel mindere mate wordt gedifferentieerd volgens de meervoudige intelligentie (Gardner). De leerling stuurt zijn eigen leren. Samen met de leerkracht bepaalt de leerling het doel Verwachtingen worden van tevoren uitgesproken. De wens van de school is dat alle leerlingen maximaal zijn eigen leren construeert. De leerkrachten zijn erop gericht het maximale uit de leerling te halen in de breedste zin. Hiervoor schrijft de leerkracht individuele en groepshandelingsplannen waarin doelen zijn beschreven. De beginsituatie van de leerling bepaalt de leerweg. De nadruk ligt op vrije opdrachten voor de creatieve vakken en in mindere mate voor de cognitieve vakken en wereldoriëntatie. Op basis van de beginsituatie van de leerling worden de leervorderingen bepaald. De vaardigheidscore geeft aan wanneer er reden is voor interventie. Dit geldt voor alle leerlingen functionerend op elk leerniveau. De leerling beoordeelt zichzelf. De leerkracht voert kindgesprekken, echter deze zijn niet structureel ingepland. Bij zorgleerlingen is de leerkracht eerder geneigd een kindgesprek te voeren. De beoordeling is niet zichtbaar in een rapportage. De leerling werkt niet met een portfolio. Het onderwijs wordt geëvalueerd op basis van zowel de leervorderingen van de groep als de individuele leerling. De school maakt trendanalyses. Om de twee jaar is er een tevredenheidsonderzoek onder leerlingen, ouders en leerkrachten. Deze wordt besproken met leerlingen uit groep 5, 6, 7 en 8. Tevens is er een veiligheidsonderzoek. De school is laagdrempelig. Ouders lopen gemakkelijk de school binnen met hun vragen en zij delen hun opmerkingen met het schoolteam op een informele manier. Dit is inherent aan het kenmerk van een kleine school. Daarnaast maken ouders ook via de MR hun standpunten t.a.v. het onderwijs kenbaar. Hoe wordt de continuïteit van de onderwijsondersteuning voor elke leerling verzekerd? Het eigenaarschap van de onderwijsondersteuning De groepsleerkracht is verantwoordelijk voor de onderwijsondersteuning van alle leerlingen in zijn of haar groep. De leerkracht signaleert, analyseert, schrijft handelingsen groepsplannen en biedt de ondersteuning in de groep. 7

9 De plannen zien er overzichtelijk uit en bevatten de benodigde relevante leerlinggegevens, zoals de positieve en stimulerende factoren en de onderwijsbehoeften van de leerling omschreven a.d.h.v. de Groslijst Onderwijsbehoeften. In het leerlingdossier vermeldt de leerkracht wat de leerling nodig heeft m.b.t. medische handelingen. De school heeft hiervoor geen protocol opgesteld. De lijnen zijn in de kleine school zeer kort en informatie hierover wordt mondeling doorgegeven. De taken van de interne begeleiding De IB-er coördineert de zorg. Leerkrachten kunnen bij hem terecht voor collegiale consultatie, hij begeleidt de leerkrachten in het plannen en uitvoeren van onderwijsondersteuning in de klas en hij coacht hen indien nodig. In sommige gevallen treedt de IB-er in contact met een individuele leerling en voert gesprekken. De IB-er geeft RT aan een individuele leerling of een groepje leerlingen. Eén dag in de week geeft hij les aan één van de klassen. De IB-er is belast met het aanvragen voor een leerlinggebonden financiering. De school participeert in het IB-netwerk van het samenwerkingsverband en binnen het bestuur. Laatstgenoemde IB-netwerk functioneert beter, omdat dit in combinatie is met het directeurenoverleg. Het gebruik van leerlingvolgsystemen voor leren en voor de sociaal-emotionele ontwikkeling Het Cito leerlingvolgsysteem wordt gebruikt om de leervorderingen in kaart te brengen. De school maakt trendanalyses en kijkt naar de vaardigheidsscores van de leerling. Elke leerling wordt m.b.t. de leerprestatie gevolgd en ondersteund, ook wanneer de meerbegaafde leerling zich minder ontwikkelt dan verwacht. De school heeft een dyslexieprotocol. Er zijn zeven leerlingen met dyslexie. Zij krijgen een intensieve begeleiding m.b.v. diverse methoden (o.a. Connect woord en klank, Ralfi lezen). In het handelingsplan worden doelen en aanbod beschreven. Vanaf groep 5/6 werken de leerling met Kurzweil. Een protocol voor dyscalculie is niet aanwezig. Twee leerlingen hebben dyscalculie. Hulp wordt geboden door de basisbegrippen aan te leren, uit te gaan van leerlijnen, het geven van extra tijd en extra begeleiding. Binnenkort zal de school de Sociale Competentie ObservatieLijst (SCOL) invoeren, het leerlingvolgsysteem voor sociale competentie. De procesbewaking gedurende het schooljaar en over de schooljaren heen De school werkt volgens de 1-zorgroute waardoor het onderwijs wordt afgestemd op de onderwijsbehoeften van de leerlingen. Het handelingsgericht en planmatig werken (PDCA-cyclus) heeft geleid tot het vergroten van opbrengstgericht werken en is daarmee een grote verbetering van het onderwijs op De Kleine Akkers. Dit proces wordt bewaakt door de directeur en de IB-er. Per schooljaar houdt de intern begeleider drie groepsbesprekingen met de leerkracht, gevolgd door een klassenbezoek. Voorafgaand aan de groepsbespreking krijgt elke klas een bliksembezoek. De leerkrachten kunnen de IB-er consulteren m.b.t. het pedagogisch en didactisch handelen in de klas. 8

10 De rol van ouders en de mate van betrokkenheid De wijze waarop ouders worden geïnformeerd (mate van betrokkenheid/partnerschap): Ouders voelen zich betrokken bij de school. De school is laagdrempelig. Ouders lopen gemakkelijk de school binnen met hun vragen en opmerkingen en zij delen dit met het schoolteam vaak op een informele manier. Volgens het team is dit inherent aan het kenmerk van een kleine school. Daarnaast maken ouders ook via de MR hun standpunten t.a.v. het onderwijs kenbaar. Sommige ouders willen meer betrokken worden bij het schoolontwikkelingsplan. Ouders van zorgleerlingen worden op de hoogte gesteld m.b.t. de zorgvraag. Samen met de leerkracht en de ambulant begeleider bespreken zij de hulpvragen en bepalen zij de ondersteuningsbehoeften. De doelen en interventies worden in het handelingsplan vastgelegd en geëvalueerd. De school in haar netwerk Deling voedingsgebied met andere scholen De Kleine Akkers deelt het voedingsgebied met zes andere scholen in Goirle. Verhoudingsgewijs heeft de school veel meer leerlingen met speciale ondersteuningsbehoeften dan de andere scholen. De oorzaak hiervan is dat het onderwijs anders is georganiseerd en er meer rust en structuur wordt geboden. De begeleiding vanuit het samenwerkingsverband en/of vanuit andere instanties De school werkt samen met diverse instanties. Met het SMW en de revalidatiekliniek heeft de school een gemeenschappelijk handelingsplan voor de leerling. De school is tevreden over de ambulante begeleiders. De expertise van de AB-er vanuit het SBO en de REC-school wordt ingevlogen als de school er om vraagt. De verwijzingen naar sbo en so en de contacten met andere scholen: 1 okt okt okt okt Verwijzingen SBO Verwijzingen SO cluster Verwijzingen SO cluster Verwijzingen SO cluster Verwijzingen SO cluster De extra ondersteuning voor leerlingen wordt georganiseerd in de keten school schoolbestuur samenwerkingsverband. In het interview is gevraagd naar waar de sturing ligt van de (inrichting van) de extra ondersteuning. De school heeft de wens dat in de toekomst hulp op afroep beschikbaar is voor de leerlingen en het team. Het schoolteam geeft aan dat zij vanuit het Jenaplanconcept in staat is goed om te gaan met diversiteit. 2.2 De voorzieningen op de vijf velden Wij beschrijven hier de voorzieningen van de school tegen de achtergrond van alle mogelijke voorzieningen die op dit moment op scholen, van wat voor soort dan ook, bestaan. In de praktijk heeft geen enkele school alle voorzieningen. 9

11 Van reguliere scholen kan, in de huidige verdeling van mensen en middelen onder de schoolsoorten, verwacht worden dat zij maar beperkt kunnen scoren op deze velden van ondersteuningsvoorzieningen. De basisvoorzieningen die elke reguliere school heeft uitgaande van een minimale rijksbekostiging, veronderstellen we aanwezig, en vermelden we dus niet. Bij de flexibilisering van waar en hoe de extra mensen en middelen vanuit ondersteuningsbekostiging worden ingezet, is het interessant na te gaan waar voor een school groeimogelijkheden liggen, en waar de grenzen zijn. Veld 1: de hoeveelheid aandacht/handen in de klas Dit veld gaat over de hoeveelheid aandacht, uitgedrukt in beschikbare menskracht ( handen ) bij het lesgeven in de klas. We tellen de uren die feitelijk beschikbaar zijn voor leerlingen. Groep Functionaris(sen) Aantal uren per week Aantal betrokken lln. 4 (lezen) RT/IB, ouder (lezen) LIO-er, ouder (lezen) RT/IB 40 minuten 1 (cluster 3 leerling) 6-7 (lezen) leesouder 40 minuten 4 8 RT 40 minuten 1 (cluster 4 leerling) 4 en 5 (rekenen) IB 1,5 3 7 (rekenen) IB 1,5 4 5 (spelling) RT 50 minuten 2 7 (spelling) RT 0,5 4 LGF-leerlingen RT 1 2 (clusterleerlingen) In totaal geeft de school ongeveer 10 uur extra begeleiding per week in de klas. Dit is 2 uur per week per klas gemiddeld. De school maakt echter de keus om de extra handen in de klas in te zetten in de meest kwetsbare periode van het leerproces groep 3/4/5. Daar hebben zij ongeveer 8 uur extra ondersteuning op staan. Daarnaast kiest de school ervoor om kleine groepen te formeren. Zij hebben 117 leerlingen en 6 groepen, dat is gemiddeld 19 leerlingen per groep. Wanneer zij met deze bezetting 5 groepen hadden gemaakt, dan hadden zij 25 uur begeleiding extra binnen de groep gehad. Veld 2: de onderwijsmaterialen We kijken bij dit veld alleen naar specifieke materialen voor leerlingen met speciale onderwijsbehoeften. We laten de materialen die bijna op elke school te vinden zijn buiten beschouwing en maken dus geen opsomming van de orthotheek. Ook kunnen we in de audit niet nagaan in welke mate materialen daadwerkelijk gebruikt worden. De Kleine Akkers heeft het volgende beschikbaar: Met speciale didactische kenmerken: Alternatieve methodes, nl. Kurzweil 10

12 Met speciale pedagogisch/psychologische kenmerken: Materialen voor begrip van sociale interactie, nl. Tim en Flapoor, Kids Skills In verband met kindspecifieke fysieke belemmeringen zijn beschikbaar: aangepast meubilair (stoel, tafel), leesstandaard, laptop, wiebelkussen. Veld 3: de ruimtelijke omgeving Sinds mei 2010 zijn de teamleden en de leerlingen gehuisvest in het nieuwe schoolgebouw. Op deze locatie is de school al vele jaren gevestigd. De school heeft alle ruimten op de begane grond plus een extra kleine ruimte en RT-kamer op de eerste verdieping die bereikbaar is met een lift. Het gebouw oogt ruim, licht en modern. Er is een open ruimte met een podium, keuken en ontmoetings-/vergaderruimte voor het team. Twee aparte werkruimten worden gebruikt door de directeur en de IB-er. Voorts is er een een speel-/gymlokaal en heeft de school zes klaslokalen tot zijn beschikking. Hiervan zijn steeds twee lokalen geschakeld middels een kleine tussenruimte waar leerlingen individueel of in een groepje kunnen (samen)werken. De tussenruimte schakelt de twee midden- of de twee bovenbouwgroepen. De school heeft de mogelijkheid om te groeien in leerlingenaantal en heeft hiervoor nog een klaslokaal beschikbaar. Deze wordt momenteel voor diverse doeleinden gebruikt. Het schoolplein voorziet in een aantal spelmaterialen zoals een groot speelhuis met klim- en klautermogelijkheden waar veel leerlingen tegelijkertijd op kunnen spelen, een tafeltennistafel, baskets en kleine voetbalgoaltjes. Daarnaast is er een knikkerpot en hinkelbaan. Voor speciale bewegingsbehoeften rolstoeltoegankelijkheid time-out ruimte extra grootte van de lokalen, gangen en speelruimten Voor verzorging verzorgingsruimte revalidatieruimte rustruimte Voor speciale leerbehoeften speel-/gymlokaal keuken (voor leerlingen) De school heeft ook een 1 e verdieping, met lift bereikbaar. Op deze verdieping bevindt zich een grote ruimte 8x8 meter voorzien van meubilair. Hier wordt door zowel leerlingen als het team gebruik van gemaakt. Er bevindt zich op deze verdieping ook nog een RT-kamer. Hierin staan 8 leerlingsetjes en deze ruimte wordt vooral ingezet voor begeleiding van kleine groepjes o.l.v. de RT-er. Veld 4: de expertise We onderscheiden teamexpertise en specialistische expertise. Met teamexpertise wordt gedoeld op kennis en ervaring die geïntegreerd is in de teamaanpak en geïnternaliseerd in het handelen van alle medewerkers. 11

13 Geïntegreerd in de teamaanpak en geïnternaliseerd in het handelen van alle medewerkers is aanwezig: kennis over opvattingen en aanpakken in de onderwijszorg (handelingsgericht werken, werken met leerlijnen, onderwijsconcepten gebaseerd op onderwijsbehoeften van leerlingen zoals coöperatief leren) een teamaanpak op gedrag (afspraken op papier en werkend in de praktijk) competenties om ouders als partner te betrekken bij de onderwijsondersteuning voor hun kind. De leerkrachten hebben veel ervaring op het gebied van gedragsproblemen. Uit de observaties blijkt dat leerkrachten pedagogisch handelen volgens eenduidige routines. Leerkrachten complimenteren leerlingen veelvuldig en waar nodig corrigeert de leerkracht om gedrag te begrenzen. Vaak wordt een vraag gesteld aan een leerling, zodat de leerling bewust wordt van en reflecteert op zijn eigen gedrag. Op deze wijze leert de leerling verantwoordelijkheid te dragen voor eigen gedrag. Nog niet in de volle breedte aanwezig is: Kennis over onderwijszorgvoorzieningen rond de school en in de regio Een tweede vorm van expertise is de specifieke, bij één of meer collega s of partners aanwezige expertise. Deze specialistische expertise kan soms, kortdurend, nodig zijn. Binnen het team is een taal- en rekencoördinator aanwezig. De beschikbaarheid van expertise (gecertificeerd) op specifieke gebieden is bij De Kleine Akkers als volgt: Binnenschools Buitenschools snel toegankelijk Expertiseveld nee nee Visuele beperkingen nee ja Auditieve beperkingen nee ja Spraakmoeilijkheden en taalstoornissen ja ja Verstandelijke beperkingen ja ja Motorische beperkingen nee ja Beperkingen door chronische ziektes ja ja Autisme Spectrum Stoornissen (ASS) ja ja ADHD en ADD nee ja Angst- en hechtingsstoornissen nee ja Overige psychiatrische aandoeningen ja ja Gedragsproblemen ja ja Dyslexie nee ja Onderwijsachterstanden andere culturen De school heeft een contract met de pab vanuit cluster 4 waarin zij hebben afgesproken om hun expertise op afroep te kunnen inzetten wanneer dit om teamscholing, leerling- of groepsbegeleiding gaat. Zij hebben expertise op veel gebieden in huis waar het schoolteam gebruik van kan maken. 12

14 Er zijn 6 rugzakken cluster 4 op school en door goed met deze uren om te gaan blijft er voldoende ruimte over om de overgebleven uren op een andere manier in te zetten. Concreet voorbeeld is een onlangs overgeplaatste leerling met gedragsproblemen. De school heeft de pab hiervoor ingeschakeld waardoor de juiste handvatten werden verkregen en daardoor op de juiste manier met deze leerling kon worden gestart. Het schoolteam kan deze expertise dus zowel binnen de school als binnen de klas inzetten. Veld 5: de samenwerking met andere instanties nooit sporadisch regelmatig vaak gemeenschappelijk handelingsplan SMW Bureau Jeugdzorg GGD GGZ MEE Kinderziekenhuis Revalidatiekliniek Justitiële inrichting KDC MKD Gemeente 13

15 3. Grenzen en groeimogelijkheden van de school 3.1 Groeimogelijkheden en grenzen v.w.b. onderwijsconcept Een basis voor onderwijs aan kinderen met diverse onderwijsbehoeften wordt gelegd door het onderwijsconcept van de school. Op het gebied van de diversiteit zijn twee kenmerken van het onderwijsconcept bepalend: het draagvlak binnen het team, en de mate waarin de lesstof dan wel de individuele onderwijsbehoefte van de leerling uitgangspunt van het lesprogramma is. Dit laatste kenmerk kan worden gezien als een dimensie van methodegestuurd naar leerlinggestuurd. Aan het ene uiterste van die dimensie staan de scholen die bijna de volledige lestijd de methode als leidraad hanteren 7. Leerlingen die onvoldoende uit de weg kunnen met de standaardmethode krijgen herhalingsstof, extra instructie of verdiepingsstof zoals die binnen de methode is gegeven. Het gemiddelde niveau en tempo van de standaardmethode is maatgevend. Scholen die dit concept welbewust hanteren zijn vaak van opvatting dat een leerling bij de groep houden betekent dat de leerkracht zijn of haar uiterste best doet om de zwakkere leerling voor wat betreft zijn of haar prestaties zoveel mogelijk bij de gemiddelde groep aan te laten haken. Het andere uiteinde van de dimensie wordt bezet door scholen die hun onderwijsconcept afstemmen op de specifieke groep die op dat moment de klas vormt. De start ligt bij de individuele onderwijsbehoeften van leerlingen met hun individuele ontwikkelings- en leerlijnen. Het overzicht van die lijnen in de groep geeft mogelijkheid tot het bundelen van de leerlijnen waar deze (bijna) samenvallen. De instructieplanning wordt afgestemd op deze gebundelde leerlijnen. De werkvormen in de groep zijn vaak heterogeen, waardoor een leerling bij de groep houden hier een gelijke betekenis heeft voor elke leerling. Bij een dergelijk concept worden veelal ook standaardmethoden en methodegebonden toetsen gebruikt, maar dan als middel zonder dat zij direct het didactisch en pedagogisch handelen sturen. Alle scholen hebben te maken met verschillen tussen kinderen. Relevant voor Passend Onderwijs zijn verschillen tussen leerlingen op het gebied van: leercompetenties leerstijlen gedragscompetenties gedragsstijlen culturele achtergronden gezinsachtergronden Van een extra vergroting van de range van onderwijsbehoeften in een klas is sprake bij combinatieklassen. 7 Onderzoek van de SLO wijst uit dat gemiddeld ongeveer tweederde van de lestijd op Nederlandse scholen met gebruik van standaardmethoden les wordt gegeven. 14

16 Leerkrachten op scholen die vooral methodegestuurd werken, rekken naarmate er meer verschillende kinderen in hun klas zitten, de mogelijkheden van hun onderwijsaanbod steeds verder op. Manieren om binnen het methodegestuurde concept onderwijs te bieden aan leerlingen met verschillende onderwijsbehoeften zijn o.a.: het groeperen van handelingsplannen; het werken in niveaugroepen; zelfstandig werken; vergroting van de expertise van de leerkracht; incidentele toepassing van vormen van leren in heterogene groepen; de keuze van methodes die heel veel ruimte bieden voor gedifferentieerd werken. Omdat het uitgangspunt van de les bepaald is door de centrale aanpak van de methode, betekent elke nieuwe onderwijsbehoefte een extra aanpassing bij die aanpak. Wanneer veel aanpassingen nodig zijn, beleeft de leerkracht dit vaak als een stapeling van taken, en daarmee als een toenemende belasting. Soms uit zich dit door de behoefte van de leerkracht aan steeds meer orde en rust in de klas, om de controle te kunnen houden over alle verschillende activiteiten die gelijktijdig plaatsvinden. Met het toenemen van de organisatorische belasting van de leerkracht, blijft er minder tijd en energie over voor het ter plekke inspelen op specifieke behoeften van leerlingen op het moment dat die zich aandienen. Het methodegestuurde onderwijsconcept is begrensd in haar capaciteit om kinderen met andere onderwijsbehoeften op te nemen. In het volgende schema wordt het onderwijsconcept van Jenaplanschool De Kleine Akkers weergegeven in de relatie tussen de mate waarin de lesmethode sturend is en de mate waarin diversiteit van leerlingen opgevangen kan worden. De gebogen lijn geeft van links naar rechts een mogelijk model van de ontwikkeling van een onderwijsconcept, startend bij het leerstofjaarklassensysteem met een strakke hantering van standaardmethoden. Via het oprekken van de methodegestuurde aanpak toont het model een omslag in de aanpak naar het starten van de lesinhoud bij de individuele onderwijsbehoeften van de leerlingen in de klas. Let wel: de richting van links naar rechts geeft alleen een wenselijke richting aan wanneer: De school meer ruimte wil bieden aan de bestaande diversiteit onder de leerlingen. De school meer leerlingen met speciale onderwijsbehoeften onderwijs wil kunnen bieden. De leerlingpopulatie van de school steeds meer divers wordt. 15

17 Scholen bevinden zich ergens op of onder de gebogen lijn. Jenaplanschool De Kleine Akkers bevindt zich op positie: Toelichting: Het schoolteam stelt de leerling centraal. De leerkracht is verantwoordelijk voor de onderwijsondersteuning en voert deze ook uit in de klas en kan desgewenst de IB-er consulteren. Het team is in staat diversiteit op te vangen en de methodesturing daarbij los te laten. Zoals in de inleiding gezegd hebben wij geen opvatting over de wenselijkheid van de positie van de school: een school kan sterk onderwijs bieden naar tevredenheid van alle betrokkenen op elke positie van de grafiek. De volgende suggesties als groeimogelijkheden en grenzen geven wij voor het geval dat de school wil groeien naar een breder profiel in de zin dat meer verschillen tussen leerlingen mogelijk zijn. Groeimogelijkheden voor De Kleine Akkers voor wat betreft het onderwijsconcept: De school heeft een groot aantal leerlingen met speciale onderwijsbehoeften. Het team heeft een juiste attitude als het gaat om positieve benadering naar deze leerlingen. Kennis en ervaring voor wat betreft cluster III en cluster IV-problematiek is deels aanwezig, echter nog niet bij alle leerkrachten gecertificeerd. De directie kan de teamleden motiveren en de gelegenheid geven zich te scholen, waardoor nog beter kan worden ingespeeld op de ondersteuningsbehoeften van alle voorkomende leerstoornissen, psychiatrische stoornissen, gedragsproblemen of comorbiditeit. De school gaat de Sociale Competentie ObservatieLijst (SCOL) invoeren. Het team kan vervolgens schoolbreed een methode gebruiken ter bevordering van de sociaal-emotionele ontwikkeling. 16

18 Het schoolteam kan zich meer richten op de leerlingen door op structurele wijze kindgesprekken te voeren en meer aan te sluiten bij wat elke individuele leerling ervaart, wat hij zou willen leren, wat hij daarvoor moet doen en hoe de leerkracht hem daarbij kan ondersteunen. In een later stadium zou de school de gesprekken kunnen koppelen aan portfolio's. Het schoolteam kan zich verdiepen in de vraag hoe zij meer kunnen differentiëren op leerstijlen, waardoor nog meer wordt aangesloten bij de individuele onderwijsbehoefte van de leerling. Voor de meer- en hoogbegaafde leerlingen kan het team onderzoeken hoe instructie en verwerking op maat wordt geboden. Grenzen voor De Kleine Akkers voor wat betreft het onderwijsconcept: Het team stelt zich open voor elke leerling. Men is wel kritisch over het feit wat het team aankan. Er moet draagvlak zijn bij alle leerkrachten. Grenzen worden bereikt wanneer een leerling niet tot leren komt. Het team is in staat een ruim aantal leerlingen met gedragsproblemen te ondersteunen waaronder ook leerlingen met comorbiditeit. Met de juiste begeleiding functioneren zij goed. Het team is echter zeer voorzichtig met het aannemen van nieuwe leerlingen met gedragsproblemen. Uit de combinatie van de eerstgenoemde groeimogelijkheid en de aangegeven grenzen komt een punt naar voren waarover het team verder kan gaan in haar gedachteontwikkeling over Passend Onderwijs. Opbrengsten uit het teamgesprek Aan de hand van 12 stellingen heeft het schoolteam van De Kleine Akkers zich uitgesproken over het draagvlak voor de uitgangspunten van Passend Onderwijs. De leerkracht doet er toe. Binnen het Jenaplanconcept past heterogeniteit en heeft het team aandacht voor de individuele leerling. Het team is goed in staat om te gaan met diversiteit. Samenwerking tussen het team en ouders is van belang. Ouders zijn verantwoordelijk voor hun kind, de school is verantwoordelijk voor het onderwijs. Het team geeft hierbij aan wat hun (on)mogelijkheden zijn. Rangorde Sterk argument Zwak argument Team Jenaplanschool De Kleine Akkers 5. De veiligheid in de groep wordt in hoge mate bepaald door leerkrachtvaardigheden. 7. Door de methodesturing in het onderwijs creëren wij buitenbeentjes. 2. Verschillen binnen de groep zijn een verrijking voor alle leerlingen en voor de leerkracht. 11. Dankzij Passend Onderwijs worden leerkrachten deskundiger. 1. Ieder kind heeft recht op regulier en thuisnabij onderwijs. 3. Alle scholen in Nederland kunnen inclusief worden. 9. Leerkrachten kiezen bewust voor een bepaald type onderwijs en moeten niet worden opgescheept met leerlingen waarvoor ze niet geschikt zijn. 12. Alleen met extra handen in de klas kan ik Passend Onderwijs tot een succes maken. 4. Door Passend Onderwijs krijgt de gewone leerling te weinig aandacht. 8. Ouders hebben geen verstand van onderwijs en daarom kan de school beter bepalen wat een passend onderwijsaanbod is. 6. Hoe homogener de groep, des te veiliger de groep. 10. Hoe homogener de groep, des te beter de leerprestaties. 17

19 3.2 Karakterisering van de voorzieningen op de vijf velden In het licht van Passend Onderwijs kunnen vier schoolprofielen 8 binnen het regulier basisonderwijs worden onderscheiden, te weten: 1. de netwerkschool 2. de smalle ondersteuningsschool 3. de brede ondersteuningsschool en 4. de inclusieve school. Onder deze vierdeling van schoolprofielen ligt een dimensie die loopt van gesegregeerd ( exclusie ) naar geïntegreerd onderwijs ( inclusie ). In andere woorden: de netwerkschool profiteert adequaat en optimaal van de geïnstitutionaliseerde speciale ondersteuning binnen andere instellingen, zoveel mogelijk gelegen in de directe omgeving van de school. Deze is aanwezig in andere speciale scholen, of in gespecialiseerde zorginstellingen als een revalidatiecentrum. Op de inclusieve school daarentegen is in principe alle speciale onderwijsondersteuning in huis aanwezig om leerlingen met speciale onderwijsbehoeften te kunnen handhaven, mede door een vaste partnerrelatie met zorginstellingen buiten het onderwijs zoals het genoemde revalidatiecentrum. De schoolprofielen kunnen ook benaderd worden vanuit een ontwikkelingsperspectief, waarbij de netwerkschool als beginfase en de inclusieve school als eindfase wordt gezien. Op die manier kunnen scholen die zichzelf herkennen in één van de schoolprofielen, de intentie uitspreken om te streven naar een ander, nabijgelegen schoolprofiel. Bedenk dat deze vier schoolprofielen ideaaltypisch zijn. In de praktijk komen er allerlei (sub)varianten voor die uiteindelijk wel weer zijn te herleiden naar één van bovenstaande schoolprofielen op het gebied van speciale onderwijsondersteuning. Uiteraard is het schoolprofiel waartoe de school zich ontwikkelt ook geen statische grootheid. Schoolprofielen veranderen met de transformatie van de schoolpopulatie en de schoolkeuzen daaromtrent mee. Hierna worden de voorzieningen op de school per veld, na een omschrijving, ingedeeld als passend bij een netwerkschool, een smalle ondersteuningsschool, een brede ondersteuningsschool of een inclusieve school. We kiezen een karakterisering die zo dicht mogelijk bij de situatie van uw school komt. De beschrijving in de tabellen betreft dus niet een exacte beschrijving van de situatie van uw school. De volledige tabellen van de prototypes staan in de bijlage bij dit rapport. 8 Greven, L.F. en Timmerhuis, A. (2008). Passend Onderwijs. Kansen in beeld! Utrecht: Sardes (Sardes Speciale Editie 8). 18

20 Veld 1: de hoeveelheid aandacht/handen in de klas De omschrijving van de huidige situatie past bij het in bijlage 2 omschreven profiel van een smalle ondersteuningsschool. Veld Setting 1. Hoeveelheid aandacht en tijd Binnen de klas Er is één paar handen in de klas, de lk zorgen eventueel met extra ondersteuning van oa/ou/mll voor bijv. preteaching, extra leestijd, op tijdelijke basis (enkele uren per week). Er wordt grotendeels gewerkt met de gegeven groepsgrootte (± 25 leerlingen). Voor korte perioden kan de groep kleiner worden gemaakt door inzet van oa/ou/mll; de lk kan dan individuele leerling of subgroep leerlingen met speciale onderwijsbehoeften helpen. Binnen de school Er is speciale onderwijsondersteuning door rt er en/of ib er, op tijdelijke basis (een enkel dagdeel of enkele dag per week). Er is speciale onderwijsondersteuning door ab er (gedurende enkele uren per week). De hoeveelheid aandacht, ofwel de handen in de klas is afhankelijk van: de beschikbare formatie; de organisatie van de groepen in de school; de beschikbare handen van buiten de formatie (ouders, stagiaires ). De gemiddelde groepsgrootte is nu 19 en loopt op naar 21 leerlingen op het einde van het schooljaar. Veld 2: de onderwijsmaterialen De omschrijving van de huidige situatie past bij het in bijlage 2 omschreven profiel van een smalle ondersteuningsschool. Veld Setting 2. Onderwijsmaterialen Binnen de klas Er wordt gebruik gemaakt van niveau- en tempodifferentiatie in de lesmethoden. Er is aanvullend remediërend materiaal, behorend bij de gebruikte lesmethoden. Binnen de school Er zijn onderwijsmaterialen beschikbaar die tegemoet komen aan specifieke didactische kenmerken en speciale pedagogische/ psychologische kenmerken (bijv. beloningssysteem). Er wordt op projectbasis gewerkt aan het pedagogisch klimaat. Voor leerlingen met speciale onderwijsbehoeften zijn er aparte methoden beschikbaar. 19

21 Veld 3: de ruimtelijke omgeving De omschrijving van de huidige situatie past bij het in bijlage 2 omschreven profiel van een brede ondersteuningsschool. Veld Setting Binnen de klas Binnen de school 3. Ruimtelijke omgeving Veld 4: de expertise Er zijn aparte plekken waar éénop-één begeleiding en begeleiding van (sub)groepjes leerlingen met speciale onderwijsbehoeften kan plaatsvinden. Er is een aparte ruimte voor andere functies (bijv. voor verzorging of voor een time-out). De omschrijving van de huidige situatie past bij het in bijlage 2 omschreven profiel van een smalle ondersteuningsschool. Veld Setting Binnen de klas Binnen de school 4. Expertise De lk hebben enige kennis van en competenties op het gebied van de speciale onderwijsbehoeften. De rt er en/of ib er hebben kennis van en competenties op het gebied van vele speciale onderwijsbehoeften. Enkele leerkrachten hebben zich verdiept in de meest voorkomende problemen / aandoeningen / stoornissen. Een deel van het team heeft kennis van en competenties op het gebied van de speciale onderwijsbehoeften Een manier om naar de groei van de expertise te kijken, is door het onderscheid te maken tussen teamexpertise en individuele expertise. De inzet van individuele expertise is altijd zinvol, maar heeft veel meer effect wanneer dit ingebed is in een expertomgeving van het team. Bijvoorbeeld een team dat een gezamenlijke expertise heeft op gedrag, weet veel meer opbrengst te halen uit de specifieke expertise van één van de leerkrachten op autisme, dan een team dat géén teamaanpak heeft. Binnen de PDCA-cyclus van de 1-zorgroute heeft de leerkracht de mogelijkheid tot collegiale consultatie met de IB-er. De school heeft bijzonder veel leerlingen (al dan niet geïndiceerd) met een diversiteit aan speciale onderwijsbehoeften. De ervaring en inzet van de leerkrachten maakt dat zij erop gericht zijn deze leerlingen zo goed mogelijk te bedienen. Gecertificeerde kennis op het gebied van stoornissen, cognitieve en motorische beperkingen is alleen aanwezig bij de IB-er. Zowel schoolbreed als voor de individuele leerkracht geldt dat het team zich voortdurend wil ontwikkelen. 20

22 Veld 5: de samenwerking met andere instanties De omschrijving van de huidige situatie past bij het in bijlage 2 omschreven profiel van een smalle ondersteuningsschool. Veld Setting Binnen de klas Binnen de school 5. Samenwerking met andere instanties De lk onderhouden contacten met de ib er om op de hoogte te blijven. Er is geregelde samenwerking en afstemming met professionals uit so en zorginstellingen. De behoefte aan samenwerking met andere instanties groeit mee met de aanwezigheid op school van leerlingen met speciale onderwijsbehoeften. Voor een aantal instanties is er een gemeenschappelijk handelingsplan. 21

23 4. Tot slot Over het geheel genomen is De Kleine Akkers te karakteriseren als een smalle ondersteuningsschool met elementen van een brede ondersteuningsschool. Voor wat betreft de onderwijsvoorzieningen zijn materialen gemakkelijk te organiseren, waardoor de school voor dit onderdeel kan groeien naar een brede ondersteuningsschool. De aangegeven groeimogelijkheden op het algemene onderwijsconcept van de school en op de vijf velden bieden een goed perspectief op een ontwikkeling naar een brede ondersteuningsschool of op een versterking van het bestaande profiel. Onderwijsconcept Netwerkschool Smalle ondersteuningsschool Brede ondersteuningsschool Inclusieve school Onderwijsvoorzieningen: 1. Handen in de klas 2. Materialen 3. Ruimtelijke omgeving 4. Expertise 5. Relaties De aangegeven groeimogelijkheden bieden kansen om meer leerlingen met speciale onderwijsbehoeften onderwijs te kunnen bieden, maar ook om de gewone leerlingen meer aan hun specifieke onderwijsbehoeften aangepast onderwijs te bieden. Of een dergelijke groei wenselijk is, is vanzelfsprekend afhankelijk van de opvattingen van de school, haar schoolbestuur en het samenwerkingsverband waar zij deel van uitmaakt. De Kleine Akkers toont zich een open, gastvrije school die de discussie rond de onderwijsondersteuning naar aanleiding van de ontwikkelingen rond Passend Onderwijs graag aangaat. Hopelijk ondersteunt dit rapport het team bij deze discussie. Met dank voor de prettige ontvangst, Ina Latuputty 22

24 Bijlage 1: Enkele landelijke kengetallen Cijfers schooljaar Per 100 leerlingen op een basisschool zijn er gemiddeld over het hele land: ~ 2,7 leerlingen sbo ~ 0,5 leerling cluster 2 ~ 1,3 leerlingen bekostigingscategorie 1 (langdurig zieken, zeer moeilijk lerenden, cluster 4) 9 ~ 0,1 leerlingen bekostigingscategorie 2 (lichamelijke beperkingen) ~ 0,2 leerlingen bekostigingscategorie 3 (meervoudige beperkingen) ~ 1 leerling met een rugzak cluster 3 of 4 ~ 0,3 leerling met een rugzak cluster 2 De verblijfsduur van een leerling op het speciaal basisonderwijs is gemiddeld 4 (tot 5) jaar. Het gemiddelde deelnamepercentage aan het speciaal basisonderwijs bedraagt 2,8%. Bij een verblijfsduur van 4 jaar verwijst een basisschool gemiddeld 2,8% : 4 jaren = 0,7% per jaar. Bij een basisschool van bijvoorbeeld 300 leerlingen kan er gemiddeld per jaar een verwijzing naar het sbo van 0,7% van 300 leerlingen = 2,1 leerling verwacht worden. De verblijfsduur op het so schatten wij op 5 (tot 6) jaar. Bij een school van bijvoorbeeld 300 leerlingen zou je dus verwachten dat 10 : - eens in de drie jaar een leerling verwezen wordt naar cluster 2; - twee keer in drie jaar een leerling verwezen wordt naar cluster 3; - een keer in de twee jaar een leerling verwezen wordt naar cluster 4; - er 1 leerling is met rugzakje cluster 2; - er 1 leerling is met een rugzakje cluster 3; - er 2 leerlingen zijn met een rugzakje cluster 4. 9 Op grond van de cijfers van 2013 zijn de volgende bedragen aan de orde: < 8 jaar: categorie ,00; categorie ,00; categorie ,00. > 8 jaar: categorie ,00; categorie ,00; categorie , Deze aantallen zouden gelden wanneer alle leerlingen via het regulier onderwijs naar het speciaal onderwijs zouden stromen. In werkelijkheid vindt verwijzing soms al plaats vóór dat de leerling een reguliere school heeft bezocht. 23

25 Bijlage 2: Speciale onderwijsondersteuning per schoolprofiel Tabel 1: Speciale onderwijsondersteuning op de netwerkschool Veld 1. Hoeveelheid aandacht en tijd 2. Onderwijsmaterialen 3. Ruimtelijke omgeving Setting Binnen de klas Er is één paar handen in de klas, de lkr 11 zorgt zelf voor bijv. preteaching, werken aan de instructietafel, op tijdelijke basis (een uur per week). Er wordt gewerkt met de gegeven groepsgrootte (± 25 leerlingen). Er wordt waar nodig gebruik gemaakt van niveaudifferentiatie in de lesmethoden. Er is aanvullend remediërend materiaal voor de kernvakken, behorend bij de gebruikte lesmethoden. Aan de tafel van de leerlingen met speciale onderwijsbehoeften wordt één-op-één begeleiding gegeven. 4. Expertise De lkr hebben enige kennis van en competenties op het gebied van speciale onderwijsbehoeften. 5. Samenwerking met andere instanties De lkr onderhouden contacten met de ib er om op de hoogte te blijven. Binnen de school Er is speciale onderwijsondersteuning door rt er en/of ib er, op tijdelijke basis (gedurende enkele uren per week). Er zijn onderwijsmaterialen beschikbaar die tegemoet komen aan specifieke didactische kenmerken en speciale pedagogische/ psychologische kenmerken (bijv. beloningssysteem). Er is op de gang ruimte waar één-op-één begeleiding of begeleiding van een (sub)groepje leerlingen kan plaatsvinden. De rt er en/of ib er hebben enige kennis van en competenties op het gebied van de meest voorkomende speciale onderwijsbehoeften. Er is op basis van behoefte samenwerking en afstemming met professionals uit so en zorginstellingen. 11 In deze tabel en de andere tabellen komen meerdere afkortingen voor. Daarbij staat lkr voor leerkracht, vlkr voor vakleerkracht, oa voor onderwijsassistent, ou voor ouder, mll voor medeleerling, rt er voor remedial teacher, ib er voor intern begeleider, ab er voor ambulant begeleider, so voor speciaal onderwijs, lgf voor leerlinggebonden financiering, pgb voor persoonsgebonden budget, ihp voor individueel handelingsplan, opp voor ontwikkelingsperspectief. 24