Rapport audit onderwijs ondersteuningsprofiel IVO

Transcriptie

1 Rapport audit onderwijs ondersteuningsprofiel IVO Naam onderwijsvoorziening: Basisschool De Bienekebolders Datum bezoek: 9 september 2013 In opdracht van: SWV PO Tilburg e.o. Rapporteur: Irma Miedema M&O-groep, s-hertogenbosch September 2013

2 Inhoudsopgave 1. Inleiding De opbrengsten van het schoolbezoek Het onderwijsconcept De voorzieningen op de vijf velden Grenzen en groeimogelijkheden van de school Groeimogelijkheden en grenzen v.w.b. onderwijsconcept Karakterisering van de voorzieningen op de vijf velden Tot slot Bijlage 1: Enkele landelijke kengetallen Bijlage 2: Speciale onderwijsondersteuning per schoolprofiel

3 1. Inleiding Uw school biedt onderwijsondersteuning aan leerlingen die speciale onderwijsbehoeften hebben. Wanneer uw school tegen haar grenzen aanloopt, is er de mogelijkheid om de leerling en zijn of haar ouders 1 te verwijzen naar een andere school, een school voor speciaal (basis)onderwijs. Scholen verschillen in de onderwijsondersteuning die zij (kunnen) bieden. Uit verwijsgedrag van scholen bijvoorbeeld blijkt dit heel duidelijk: een leerling waarbij de ene school tegen de grenzen van haar onderwijsondersteuning aanloopt, kan op een andere school zonder al te veel inspanning passend onderwijs krijgen. Soms is de reden makkelijk aanwijsbaar: een school in een gebouw met veel trappen en weinig ruimte is niet zomaar passend voor een leerling in een rolstoel. Maar meestal is het lastiger om aan te geven wanneer een leerling niet, en wanneer wel, op de school terecht kan. Zowel voor de school zelf, als voor ouders en voor de bovenschoolse organisatie die het bovenschoolse netwerk van ondersteuningsvoorzieningen inricht (schoolbestuur, samenwerkingsverband po, regionaal netwerk Passend Onderwijs), is het van belang te weten waar de school staat voor wat betreft de onderwijsondersteuning en wat mogelijkheden zijn om de onderwijsondersteuning te versterken en eventueel uit te breiden. In de audit is gekeken naar de match tussen de onderwijsbehoeften 2 van de leerlingen uit het voedingsgebied van de school met het onderwijsaanbod van de school. Deze match tussen vraag en aanbod is in kaart gebracht in termen van kenmerken van het ondersteuningsaanbod, van de school dus. Het profiel van het ondersteuningsaanbod van een reguliere school wordt bepaald door: de mate waarin het onderwijsconcept bijdraagt aan het zich geaccepteerd voelen van de leerling met speciale onderwijsbehoeften; de positie op vijf velden van onderwijsbehoefte: 1. de hoeveelheid aandacht/handen in de groep; 2. speciale onderwijsmaterialen; 3. de ruimtelijke omgeving; 4. epertise; 5. samenwerking met eterne instanties die zich ook met de ondersteuning voor het kind bezighouden. 1 Waar in dit rapport kortheidshalve staat ouders wordt steeds bedoeld ouders of verzorgers. 2 De onderwijsbehoefte is de instructie en ondersteuning die de leerling in de onderwijssituatie nodig heeft om een volgende stap te kunnen maken in het eigen proces van cognitieve en sociaal-emotionele ontwikkeling. 2

4 Informatie over deze kenmerken is verzameld door: een documentenanalyse (schoolplan, schoolgids, inspectierapport, website); een half gestructureerd interview/gesprek, het gesprek is gevoerd met: Paul van Hees (directeur), Joke Denissen (intern begeleider), en Henriëtte van Rijzingen (ouder); half gestructureerde observaties in alle groepen, met name ter ondersteuning van de bevindingen over het gehanteerde onderwijsconcept en het daarbij horende klassenmanagement; een gesprek met bijna het gehele schoolteam waarin de opvattingen rond en het draagvlak voor het onderwijs aan leerlingen met speciale onderwijsbehoeften aan de orde komt. In het gesprek met het schoolteam zijn de eerste indrukken vanuit het interview en de observaties verwerkt. In dit rapport doen wij verslag van onze bevindingen. Wij wijzen er op dat de informatieverzameling weliswaar uitgebreid en veelzijdig was, maar beperkt is door het karakter van een momentopname. 3

5 2. De opbrengsten van het schoolbezoek 2.1 Het onderwijsconcept Korte karakterisering van de school De Bienekebolders is een kleine school (106 leerlingen) aan de oostrand van Moergestel. In 2010 kon de school in haar opgeknapte gebouw terugkeren: de school is ruim en licht, met veel verschillende plekken voor verschillende activiteiten. Op dit moment heeft de school meer ruimte dan voorzien, door een terugloop van het leerlingenaantal (leerlingenaantal op 1 oktober 2012: 135). De afname is niet alleen het gevolg van de lokale demografische ontwikkelingen. In het afgelopen schooljaar heeft de schoolontwikkeling een schok doorgemaakt naar aanleiding van een negatief inspectierapport. In eerste instantie had dit een uitstroom van leerlingen tot gevolg. In tweede instantie heeft het een versnelde schoolontwikkeling in gang gezet. Een ontwikkeling waarin de koppeling van de onderwijsactiviteiten aan de te verwachte opbrengsten is gelegd. De Bienekebolders hanteert het onderwijsconcept van ervaringsgericht leren. Getracht wordt het onderwijs zó in te richten dat het leren aanhaakt bij de interesses en de al aanwezige kennis en ervaring van het kind. Een van de basispunten is het vertrouwen dat elk kind op zijn of haar eigen moment wel toekomt aan hetgeen geleerd moet worden. Dit uitgangspunt is nu afgezwakt, de school hanteert nu de kerndoelen en de leerlijnen als doelstellingen binnen het onderwijsprogramma. Binnen deze borging van de te behalen opbrengsten streeft de school naar zo veel mogelijk aansluiting bij de ervaringswereld van elk kind. In hoeverre heeft de school te maken met verschillen tussen leerlingen? Naar schatting van de geïnterviewde medewerkers is het niveau van leren over het geheel van de school gemiddeld. De opbrengsten van het leren bleven de afgelopen jaren achter bij het te verwachten niveau. Het beeld is dat op dit moment het niveau op de meeste vakken weer op orde is, alleen spelling blijft nog onder de maat. De spreiding van het niveau van leren over de leerlingen is ongeveer volgens de normaalverdeling (gaussverdeling). Enkele vragen in het interview richtten zich op de leerlingen die vanwege hun gedrag zodanig speciale aandacht nodig hebben, dat dit structureel etra inzet vraagt van de leerkracht. Naar schatting van de geïnterviewde teamleden ligt dit aantal laag, op gemiddeld ongeveer tot 2 leerlingen per klas van rond de 21 leerlingen. De aandacht die op gedrag gevraagd wordt richt zich zowel op begrenzing van het gedrag, als op stimulering tot activiteit, en op inzicht geven in het gedrag. Het vermoeden is dat de aanpak die gericht is op de individuele interesses van de kinderen voorkomt dat leerlingen problemen ondervinden binnen de schoolse situatie. De culturele en taalachtergrond van de leerlingen is overwegend homogeen (Nederlands). De sociaaleconomische achtergrond van de leerlingen wordt vooral gekenmerkt door een relatief hoge opleiding van de ouders. 3 leerlingen hebben een leerlingengewicht van 0,3 en 2 leerlingen hebben een gewicht van 1,2. Hiermee heeft 4,7 procent leerlingen een gewicht, landelijk is dit 12,8 procent. 4

6 Er is 1 leerling op De Bienekebolders met een rugzakje (cluster 4). De afgelopen vier schooljaren was dit hetzelfde. In vergelijking met het landelijk beeld is het aandeel leerlingen met een rugzakje niet opvallend: 0,7 %, tegen 1 % landelijk (door de kleine aantallen heeft één leerling meer of minder al een grote invloed op het percentage). Over het geheel genomen, is de leerlingenpopulatie van De Bienekebolders te karakteriseren als relatief sterk homogeen (in vergelijking met Nederlandse scholen in het algemeen). Hoe wordt binnen de school op speciale onderwijsbehoeften gereageerd? De leerlingen die speciale aandacht nodig hebben krijgen dit... vooral: met individuele aandacht, in een andere ruimte dan de groep (aparte aandacht met onderwijsassistent in kleine groepjes of individueel), en met groepsaandacht in homogene subgroepen (drie niveaugroepen); met individuele aandacht, in dezelfde ruimte, maar apart van de groep (aan de instructietafel bij zelfstandig werken), met individuele aandacht geïntegreerd in de groepsaanpak (soms met coöperatieve werkvormen). De Bienekebolders werkt met drie niveaugroepen bij rekenen en taal. De leerlingen worden vooral ingedeeld op basis van de resultaten op methode- en citotoetsen, maar ook andere criteria kunnen een rol spelen. De leerkrachten kijken 1 per drie weken of er aanleiding is de indeling te wijzigen. De instructie verloopt gelaagd, dat wil zeggen dat leerlingen die de leerstof snel doorgronden snel aan het werk kunnen, terwijl de andere leerlingen de instructie verder volgen. De koppeling van de groepsplannen (zoals voor de niveaugroepen) aan duidelijk vastgelegde leerdoelen is sinds korte tijd in praktijk. Het wordt snel doorgevoerd, maar voor een heel stevige borging is de tijd nog te kort geweest. De onderwijsaanpak differentieert in het algemeen niet voor verschillende leerstijlen van kinderen. Incidenteel, door individuele leerkrachten, gebeurt dit wel. Het team zou graag meer coöperatieve werkvormen willen gaan gebruiken om meer ruimte te kunnen bieden voor verschillende leerstijlen. Wel werkt een leerling vanuit de eigen leerstijl bij de onderdelen in het weekprogramma die het ervaringsgerichte karakter sterk dragen. Doubleren wordt op De Bienekebolders soms gebruikt als manier om leerlingen aansluiting te laten vinden bij de leerstof. Het aantal zittenblijvers bedroeg de afgelopen jaren 5 ( ), 1 ( ), 4 ( ), en 2 ( ). Leerlingen die aangemeld worden en die een rugzakje met zich meebrengen worden in veel gevallen wel, maar niet vanzelfsprekend aangenomen. Bij de beoordeling of plaatsing mogelijk is wordt afgewogen of het aantal leerlingen met ingewikkelde onderwijsbehoeften in de betreffende groep niet te groot wordt. Over het algemeen is de houding van het team we gaan het maar ervaren. 5

7 Men wil elke leerling graag een kans geven om, onafhankelijk van een label, met een schone lei op school te kunnen beginnen. In de volgende tabel staat per regel een dimensie weergegeven, met links en rechts de uitersten op de dimensie. Tijdens het interview is gevraagd aan te geven waar de school staat: duidelijk links, enigszins links, enigszins rechts, duidelijk rechts. Gevraagd werd om globaal te kijken naar de school en zo mogelijk een duidelijke richting aan te geven. onderwijsconcept overdragen van kennis zelf ontdekken kennis verwerven werken met kennis klassikaal leren individueel en groepsleren sturing van het leren door de lkr kinderen sturen eigen leren alle leerlingen op bepaald basisniveau brengen 1 maimale uit elke leerling halen leerstof bepaalt de leerweg 2 beginsituatie van de leerling bepaalt de leerweg nadruk op gestructureerde opdrachten nadruk op vrije opdrachten beoordeling van prestaties o.b.v. beoordeling van leervorderingen gelijke normering 3 o.b.v. beginsituatie van leerlingen beoordeling door de leerkracht zelfbeoordeling door de leerling evaluatie onderwijs o.b.v. evaluatie onderwijs o.b.v. leervorderingen groep 4 leervorderingen individuele leerling evaluatie onderwijs door de lkr evaluatie samen met leerlingen 1 Bij leerlingen met een eigen leerlijn is van toepassing: het maimale uit elke leerling halen. 2 Deze score is van recente datum. Het achterblijven van de leerprestaties, aan het licht gebracht door de inspectie, heeft de school ertoe gebracht de leerstof als leidraad te nemen. Met als doel om, wanneer de school de koppeling met de opbrengsten stevig gelegd heeft, weer meer te kunnen differentiëren op eigen initiatief van de leerkrachten. 3 Periodiek worden de opbrengsten per groep geëvalueerd. Dit gebeurt langs de vergelijking met de gemiddelde Nederlandse groep op basis van gelijke normering. De opbrengsten in het leren van individuele leerlingen worden vergeleken met de beginsituatie voor die leerling. 4 Beide evaluatievormen worden toegepast. Het inspelen op speciale ondersteuningsbehoeften van leerlingen is een integraal onderdeel van het ervaringsgericht onderwijs. Elke leerling heeft zijn of haar eigen route door de leerstof en eigen voorkeuren voor wijzen van werken. De afgelopen periode heeft het opbrengstgericht werken de boventoon gevoerd: de opbrengsten moesten omhoog. De school ziet dat dit lukt, maar ervaart wel een spanning tussen opbrengstgerichtheid, en de fleibiliteit die gewenst wordt om aan te kunnen sluiten bij de eigen ervaringen van elk kind. Er is de overtuiging dat het beste uit de twee werelden te combineren is. Dit is op sommige punten nog wel een zoektocht, met voorlopig nog de nadruk op de noodzaak de verbeterde opbrengsten te borgen. Tussendoelen waarop de groepsplannen zich richten zijn nu een soort piketpalen voor de leerkrachten: er ligt een duidelijke opdracht om deze tussendoelen te halen. 6

8 Hoe wordt de continuïteit van de onderwijsondersteuning voor elke leerling verzekerd? Het eigenaarschap van de onderwijsondersteuning ligt bij de intern begeleider. De leerkracht is het eerste aanspreekpunt voor de ouders. De intern begeleider heeft periodiek overleg met de directeur waarin ook de stand van zaken rond de leerlingenondersteuning wordt besproken. De taken van de interne begeleiding De intern begeleider: - maakt deel uit van het managementteam (dit team wordt soms aangevuld met een epert als adviseur); - is collegiaal consultant voor de leerkrachten; - onderhoudt de eterne contacten (eterne instanties, deelname Zorgteam, ib netwerk, e.d.). Omdat de directeur ook leiding geeft aan basisschool Darwin, is de intern begeleider ook onderwijskundig teamleider. Het gebruik van leerlingvolgsystemen voor leren en voor de sociaal-emotionele ontwikkeling Om de leerontwikkeling van de leerlingen te monitoren gebruikt De Bienekebolders het (prestatiegerichte) Cito-volgsysteem naast het procesgerichte volgsysteem vanuit ervaringsgericht onderwijs. Deze laatste richt zich ook op de sociaal-emotionele ontwikkeling van de leerlingen: periodiek wordt een inschatting gemaakt van het welbevinden, de betrokkenheid, en de gevoelens van competentie van elk kind. De leerkracht bespreekt de resultaten hiervan met de intern begeleider. De procesbewaking gedurende het schooljaar en over de schooljaren heen Op dit moment is De Bienekebolders bezig de één-zorgroute versneld in te voeren. Binnen drie maanden is dit voor vier vakken gebeurd, het vijfde vak volgt binnenkort. De versnelde invoering heeft als doel de verbetering van de leeropbrengsten te ondersteunen, door een continue feedback van de leerprestaties en de evaluatie daarvan. Protocollen dysleie en dyscalculie, en medische handelingen De Bienekebolders hanteert het protocol voor dysleie. Er is geen protocol voor dyscalculie. De Bienekebolders heeft een protocol voor medische handelingen (in samenwerking binnen het schoolbestuur doorgevoerd). De rol van ouders en de mate van betrokkenheid De Bienekebolders heeft ouderbetrokkenheid hoog in het vaandel staan. Ouders worden geïnformeerd en vinden een uitnodigende houding bij alle leerkrachten. Mede vanuit het ervaringsgerichte concept zijn de leerkrachten sterk in het onderhouden van een open communicatie met ouders. Met ouders van kinderen die een eigen benadering vragen is de school gericht op een partnerschap: samen werken aan de beste ondersteuning bij het leren. Bij de overige leerlingen heeft de samenwerking meer het karakter van betrokken worden bij. 7

9 Soms is het wel lastig zowel vanuit ouders als vanuit school om te bepalen wanneer het punt bereikt is dat een heel eigen benadering voor het kind nodig is, met daarbij een prominentere rol voor de ouders. De school in haar netwerk Deling voedingsgebied met andere scholen De Bienekebolders deelt haar voedingsgebied, Moergestel, met De Vonder (fusie van de basisscholen Hertog Jan en Graaf van Ursel). Het is niet duidelijk hoe het aantal leerlingen met speciale ondersteuningsbehoeften op De Bienekebolders zich verhoudt tot dit aantal bij De Vonder. De indruk bestaat dat De Bienekebolders relatief weinig leerlingen trekt van gezinnen die van oudsher al in Moergestel wonen. De ouders die voor De Bienekebolders kiezen, worden vooral aangetrokken door het bijzondere onderwijsconcept van het ervaringsgericht onderwijs. Soms gebeurt dit wanneer een leerling op een andere school niet voldoende tot haar of zijn recht kon komen. Het samenwerkingsverband De Bienekebolders maakt deel uit van het WSNS Samenwerkingsverband Moergestel- Oisterwijk. De activiteiten van dit samenwerkingsverband zijn al voor het grootste deel parallel geschakeld aan die van het toekomstige samenwerkingsverband Tilburg e.o. Het huidige samenwerkingsverband is klein, met de coördinator als spil. Door de kleine omvang van het verband en de inzet van de coördinator is een goede afstemming tussen scholen, schoolbesturen en samenwerkingsverband gerealiseerd. De school krijgt ondersteuning vanuit het WSNS-verband in de persoon van een ambulant begeleider. De verwijzingen naar sbo en so en de contacten met andere scholen In de afgelopen jaren zijn 4 leerlingen verwezen naar het sbo: géén in schooljaar , en in de drie schooljaren daarna respectievelijk 2, 1, en 1 leerling. De afgelopen vier jaar zijn er geen leerlingen verwezen naar het speciaal onderwijs. De ambulante begeleiding voor de leerling met het rugzakje wordt in de klas geboden, in direct contact met de leerling. Er zijn geen lopende contacten met het sbo (De Mozaïek) en het speciaal onderwijs. Wel zijn er bezoeken geweest om kennis te nemen van de werkwijzen van de speciale (basis)school. Indien gewenst kan De Bienekebolders een beroep doen op de epertise van sbo De Mozaïek. Vanwege boventalligheid van personeel op het sbo is een afspraak gemaakt die dit mogelijk maakt. 2.2 De voorzieningen op de vijf velden Wij beschrijven hier de voorzieningen van de school tegen de achtergrond van alle mogelijke voorzieningen die op dit moment op scholen, van wat voor soort dan ook, bestaan. In de praktijk heeft geen enkele school alle voorzieningen. Van reguliere scholen kan, in de huidige verdeling van mensen en middelen onder de schoolsoorten, verwacht worden dat zij maar beperkt kunnen scoren op deze velden van ondersteuningsvoorzieningen. 8

10 De basisvoorzieningen die elke reguliere school heeft uitgaande van een minimale rijksbekostiging, veronderstellen we aanwezig, en vermelden we dus niet. Bij de fleibilisering van waar en hoe de etra mensen en middelen vanuit ondersteuningsbekostiging worden ingezet, is het interessant na te gaan waar voor een school groeimogelijkheden liggen, en waar de grenzen zijn. Veld 1: de hoeveelheid aandacht/handen in de klas Dit veld gaat over de hoeveelheid aandacht, uitgedrukt in beschikbare menskracht ( handen ) bij het lesgeven in de klas. We tellen de uren die feitelijk beschikbaar zijn voor leerlingen. Buiten de klas is voor leerlingen remedial teaching beschikbaar. Binnen de klassen van De Bienekebolders zijn de volgende etra handen beschikbaar: Lkr. = leerkracht, Vlkr. = vakleerkracht, OA = onderwijsassistent, RT = remedial teacher, IB = intern begeleider; AB = ambulant begeleider, OU = ouder/verzorger Groep Functionaris(sen) Aantal uren per week Aantal betrokken lln. 4-8 oa 1 14, lkr 2 14, rt st 5, ab 3 nvt ab 4 nvt rt De etra handen van de onderwijsassistent zijn in schooljaar eenmalig door het schoolbestuur toegekend om de school van een inspectieoordeel zwak naar voldoende te brengen. De school zal deze etra handen niet structureel kunnen bekostigen. 2 De etra leerkracht neemt alle ochtenden groep 1-2 met zich mee zodat groep 3 uitgebreide instructies op rekenen en taal kan krijgen. Deze uren kunnen worden ingezet als er 4 groepen worden geformeerd terwijl het leerlingenaantal boven de 110 blijft. 3 Deze ambulante begeleiding wordt ingezet voor een leerling met gehoorproblemen. De ab-er adviseert en is niet actief in de groep. 4 Deze ambulante begeleiding is voor een leerling met vermeende hoogbegaafdheid vanuit steunpunt hoogbegaafdheid. Veld 2: de onderwijsmaterialen We kijken bij dit veld alleen naar specifieke materialen voor leerlingen met speciale onderwijsbehoeften. We laten de materialen die bijna op elke school te vinden zijn buiten beschouwing en maken dus geen opsomming van de orthotheek. Ook kunnen we in de audit niet nagaan in welke mate materialen daadwerkelijk gebruikt worden. 9

11 De Bienekebolders heeft het volgende beschikbaar: Met speciale didactische kenmerken: - Met speciale pedagogisch/psychologische kenmerken: Methode voor sociaal-emotionele ontwikkeling, nl. EGO concept op basis van welbevinden en betrokkenheid En: EMOscoop, spel voor emoties en gevoelens, o.a. Doos vol gevoelens, babbelspel. In verband met kindspecifieke fysieke belemmeringen zijn beschikbaar: - Veld 3: de ruimtelijke omgeving Wat betreft speciale bewegingsbehoeften zijn er de volgende voorzieningen: rolstoeltoegankelijkheid mogelijkheid tot time-out ruimte etra grootte van de lokalen, gangen en speel/gymruimten een speelplein met etra kwaliteit ( natuurlijk spelen, sport/klimbos). Wat betreft verzorging zijn er de volgende voorzieningen: verzorgingsruimte mogelijkheid tot rustruimte Wat betreft speciale leerbehoeften zijn er de volgende voorzieningen: handenarbeid/technieklokaal speel-/gymlokaal keuken voor gebruik door leerlingen In aanvulling op de ruimtelijke voorzieningen van de school zelf, zijn ook de voorzieningen van de bso en de tegenovergelegen scouting te gebruiken. Veld 4: de epertise We onderscheiden teamepertise en specialistische epertise. Met teamepertise wordt gedoeld op kennis en ervaring die geïntegreerd is in de teamaanpak en geïnternaliseerd in het handelen van alle medewerkers. - De Bienekebolders heeft nog geen teamepertise op het gebied van de gangbare opvattingen en aanpakken in de onderwijsondersteuning (handelingsgericht werken, werken met leerlijnen, coöperatief werken e.d.). Het team is op dit punt wel stevig in ontwikkeling. - De Bienekebolders heeft geen (volledige) teamepertise op het gebied van gedrag. Het karakter van ervaringsgericht onderwijs brengt wel een pedagogisch klimaat met zich mee waarin leerlingen zich welbevinden, zodat er nauwelijks secundaire gedragsproblemen ontstaan. 10

12 - De Bienekebolders ontwikkelt op dit moment teamepertise op het gebied van ouderbetrokkenheid, met ouders als partners in de ondersteuning van het kind. Een tweede vorm van epertise is de specifieke, bij één of meer collega s of partners aanwezige epertise. Deze specialistische epertise kan soms, kortdurend, nodig zijn. De beschikbaarheid van epertise (gecertificeerd op WO/HBO - niveau) op specifieke gebieden is bij De Bienekebolders als volgt: Binnenschools Buitenschools snel toegankelijk Epertiseveld Visuele beperkingen Auditieve beperkingen Spraakmoeilijkheden en taalstoornissen Verstandelijke beperkingen Motorische beperkingen Beperkingen door chronische ziektes Autisme Spectrum Stoornissen (ASS) ADHD en ADD Angst- en hechtingsstoornissen Overige psychiatrische aandoeningen Gedragsproblemen Dysleie Onderwijsachterstanden andere culturen Schoolmaatschappelijk werk In het team van De Bienekebolders zitten een leerkracht met master SEN, een rekenspecialist (PARWO), en een remedial teacher. Eén van de leerkrachten is bezig met een studie pedagogiek. Een aantal teamleden heeft cursussen gevolgd over pedagogische benaderingen. 11

13 Veld 5: de samenwerking met andere instanties nooit sporadisch regelmatig vaak SMW Bureau Jeugdzorg 1 GGD GGZ 1 MEE Kinderziekenhuis Revalidatiekliniek Justitiële inrichting KDC MKD Gemeente, leerplicht 1 De intensiteit van deze contacten verschilt per periode, afhankelijk van de aanwezigheid van een leerling voor wie de contacten nodig zijn. De Bienekebolders maakt deel uit van het Brede Schoolnetwerk in Moergestel. De brede-schoolactiviteiten staan op dit moment op een laag pitje. 12

14 3. Grenzen en groeimogelijkheden van de school 3.1 Groeimogelijkheden en grenzen v.w.b. onderwijsconcept Een basis voor onderwijs aan kinderen met diverse onderwijsbehoeften wordt gelegd door het onderwijsconcept van de school. Op het gebied van de diversiteit zijn twee kenmerken van het onderwijsconcept bepalend: het draagvlak binnen het team, en de mate waarin de lesstof dan wel de individuele onderwijsbehoefte van de leerling uitgangspunt van het lesprogramma is. Dit laatste kenmerk kan worden gezien als een dimensie van methodegestuurd naar leerlinggestuurd. Aan het ene uiterste van die dimensie staan de scholen die bijna de volledige lestijd de methode als leidraad hanteren 3. Leerlingen die onvoldoende uit de weg kunnen met de standaardmethode krijgen herhalingsstof, etra instructie of verdiepingsstof zoals die binnen de methode is gegeven. Het gemiddelde niveau en tempo van de standaardmethode is maatgevend. Scholen die dit concept welbewust hanteren zijn vaak van opvatting dat een leerling bij de groep houden betekent dat de leerkracht zijn of haar uiterste best doet om de zwakkere leerling voor wat betreft zijn of haar prestaties zoveel mogelijk bij de gemiddelde groep aan te laten haken. Het andere uiteinde van de dimensie wordt bezet door scholen die hun onderwijsconcept afstemmen op de specifieke groep die op dat moment de klas vormt. De start ligt bij de individuele onderwijsbehoeften van leerlingen met hun individuele ontwikkelings- en leerlijnen. Het overzicht van die lijnen in de groep geeft mogelijkheid tot het bundelen van de leerlijnen waar deze (bijna) samenvallen. De instructieplanning wordt afgestemd op deze gebundelde leerlijnen. De werkvormen in de groep zijn vaak heterogeen, waardoor een leerling bij de groep houden hier een gelijke betekenis heeft voor elke leerling. Bij een dergelijk concept worden veelal ook standaardmethoden en methodegebonden toetsen gebruikt, maar dan als middel zonder dat zij direct het didactisch en pedagogisch handelen sturen. Alle scholen hebben te maken met verschillen tussen kinderen. Relevant voor Passend Onderwijs zijn verschillen tussen leerlingen op het gebied van: leercompetenties leerstijlen gedragscompetenties gedragsstijlen culturele achtergronden gezinsachtergronden Van een etra vergroting van de range van onderwijsbehoeften in een klas is sprake bij combinatieklassen. 3 Onderzoek van de SLO wijst uit dat gemiddeld ongeveer tweederde van de lestijd op Nederlandse scholen met gebruik van standaardmethoden les wordt gegeven. 13

15 Leerkrachten op scholen die vooral methodegestuurd werken, rekken naarmate er meer verschillende kinderen in hun klas zitten, de mogelijkheden van hun onderwijsaanbod steeds verder op. Manieren om binnen het methodegestuurde concept onderwijs te bieden aan leerlingen met verschillende onderwijsbehoeften zijn o.a.: het groeperen van handelingsplannen; het werken in niveaugroepen; zelfstandig werken; vergroting van de epertise van de leerkracht; incidentele toepassing van vormen van leren in heterogene groepen; de keuze van methodes die heel veel ruimte bieden voor gedifferentieerd werken. Omdat het uitgangspunt van de les bepaald is door de centrale aanpak van de methode, betekent elke nieuwe onderwijsbehoefte een etra aanpassing bij die aanpak. Wanneer veel aanpassingen nodig zijn, beleeft de leerkracht dit vaak als een stapeling van taken, en daarmee als een toenemende belasting. Soms uit zich dit door de behoefte van de leerkracht aan steeds meer orde en rust in de klas, om de controle te kunnen houden over alle verschillende activiteiten die gelijktijdig plaatsvinden. Met het toenemen van de organisatorische belasting van de leerkracht, blijft er minder tijd en energie over voor het ter plekke inspelen op specifieke behoeften van leerlingen op het moment dat die zich aandienen. Het methodegestuurde onderwijsconcept is begrensd in haar capaciteit om kinderen met andere onderwijsbehoeften op te nemen. In het volgende schema wordt het onderwijsconcept van De Bienekebolders weergegeven in de relatie tussen de mate waarin de lesmethode sturend is en de mate waarin diversiteit van leerlingen opgevangen kan worden. De gebogen lijn geeft van links naar rechts een mogelijk model van de ontwikkeling van een onderwijsconcept, startend bij het leerstofjaarklassensysteem met een strakke hantering van standaardmethoden. Via het oprekken van de methodegestuurde aanpak toont het model een omslag in de aanpak naar het starten van de lesinhoud bij de individuele onderwijsbehoeften van de leerlingen in de klas. Let wel: de richting van links naar rechts geeft alleen een wenselijke richting aan wanneer: De school meer ruimte wil bieden aan de bestaande diversiteit onder de leerlingen. De school meer leerlingen met speciale onderwijsbehoeften onderwijs wil kunnen bieden. De leerlingpopulatie van de school steeds meer divers wordt. 14

16 Scholen bevinden zich ergens op of onder de gebogen lijn. De Bienekebolders bevindt zich op positie: Het onderwijs bij De Bienekebolders bevindt zich in een transitieperiode. Wij hebben een hele lange tijd vooruitgelopen op Passend Onderwijs. Nu hebben wij de deksel op de neus gekregen (de beoordeling als zwak door de inspectie; IM), en zijn wij even uit evenwicht gebracht, maar dat hervinden we. De Bienekebolders maakt een omgekeerde ontwikkeling door in vergelijking met veel andere basisscholen. Het onderwijs op veel scholen is sterk methode-gestuurd. Nogal wat scholen zien het als een uitdaging om meer te differentiëren, waarbij de methode niet meer zozeer stuurt, als wel lesstof biedt om te gebruiken. Bij De Bienekebolders was en deels is het onderwijs ingericht op basis van de onderwijsbehoeften van leerlingen door aan te sluiten bij hun kennis, ervaringen en interesses. De ontwikkeling is er bij De Bienekebolders juist op gericht meer grip te krijgen op de opbrengsten en dit doet de school door nu de lesmethoden méér als leidraad te nemen voor haar onderwijs. De school werkt sinds jaar en dag met contractbrieven : weekplanningen waarin de activiteiten van een leerling staan opgenomen. Veel elementen van zelfstandig werken zijn hierin te herkennen. Het team toont zich enigszins onzeker over haar onderwijskundige positie: ja, het is nodig dat de opbrengsten omhoog gaan en dat de school daar grip op houdt maar hoe doet de school dat zonder de wezenlijke elementen van ervaringsgericht onderwijs te verliezen? Het lijkt er op dat het team methodesturing accepteert om de zaak op orde te krijgen. Over de periode nadat dit bereikt is, is nog veel onduidelijk. 15

17 De positionering van het onderwijsconcept van De Bienekebolders in de grafiek is gebaseerd op de verwachting dat de school een goede combinatie zal weten te vinden tussen uitgaan van onderwijsbehoeften en goede leeropbrengsten, met een stevige borging van monitoring op de leeropbrengsten. Zoals in de inleiding gezegd hebben wij geen opvatting over de wenselijkheid van de positie van de school: een school kan sterk onderwijs bieden naar tevredenheid van alle betrokkenen op elke positie van de grafiek. De volgende suggesties als groeimogelijkheden en grenzen geven wij voor het geval dat de school wil ontwikkelen naar een school met sterke opbrengsten én veel mogelijkheden voor leerlingen met heel verschillende onderwijsbehoeften. Groeimogelijkheden voor De Bienekebolders voor wat betreft het onderwijsconcept: De uitdaging die het team van De Bienekebolders ervaart is om de uitgangspunten van ervaringsgericht onderwijs te behouden, of te herwinnen, terwijl men er van verzekerd is dat de leeropbrengsten hoog blijven. Op dit moment kiest de school voor stevige methodesturing om de leerresultaten te verbeteren. Belangrijke kansen zijn: - Het tijdig omschakelen van methodesturing naar een combinatie van opbrengstgericht werken en ervaringsgericht onderwijs. Methodesturing is niet de enige manier waarop opbrengstgericht gewerkt kan worden. Het is een snel toe te passen manier om op korte termijn resultaat te boeken op de leerresultaten. Voor de langere termijn zou De Bienekebolders kunnen kiezen voor een manier van opbrengstgericht werken die goed te combineren valt met ervaringsgericht onderwijs. Hiervoor is nodig o dat alle leerkrachten de kerndoelen en leerlijnen voor de leerlingen binnen hun groep goed kennen, en o dat de leerkrachten teamepertise ontwikkelen rond verschillende manieren om de lesstof aan te bieden. - Het verder ontwikkelen van het klassenmanagement op zo n manier dat leerlingen meer zelf bepalen volgens welke route zij door de lesstof van de week gaan de lesstof zoals opgenomen in de eigen contractbrief van elke leerling. De aanpak met de contractbrieven kan bovendien als uitgangspunt genomen worden voor de monitoring van de opbrengsten (aan te vullen met de resultaten op de toetsen). Grenzen voor De Bienekebolders voor wat betreft het onderwijsconcept: Voor de korte termijn zijn er duidelijke grenzen aan de mogelijkheden rond de manier van lesgeven: de prioriteit ligt nu bij het verbeteren van de opbrengsten, en gekozen is voor het strak houden aan de lesmethoden om dit te bereiken. Dit beperkt de ruimte voor verschillen tussen kinderen. Voor de langere termijn zijn de grenzen afhankelijk van de mate waarin het team er in slaagt de grip te houden op de leeropbrengsten van de leerlingen terwijl de fleibiliteit van het ervaringsgericht onderwijs herwonnen wordt. Als dit lukt zijn er, voor wat betreft het onderwijsconcept, weinig grenzen aan wat de school kan betekenen voor leerlingen met speciale behoeften. 16

18 3.2 Karakterisering van de voorzieningen op de vijf velden In het licht van Passend Onderwijs kunnen vier schoolprofielen 4 binnen het regulier basisonderwijs worden onderscheiden, te weten: 1. de netwerkschool 2. de smalle ondersteuningsschool 3. de brede ondersteuningsschool en 4. de inclusieve school. Onder deze vierdeling van schoolprofielen ligt een dimensie die loopt van gesegregeerd ( eclusie ) naar geïntegreerd onderwijs ( inclusie ). In andere woorden: de netwerkschool profiteert adequaat en optimaal van de geïnstitutionaliseerde speciale ondersteuning binnen andere instellingen, zoveel mogelijk gelegen in de directe omgeving van de school. Deze is aanwezig in andere speciale scholen, of in gespecialiseerde zorginstellingen als een revalidatiecentrum. Op de inclusieve school daarentegen is in principe alle speciale onderwijsondersteuning in huis aanwezig om leerlingen met speciale onderwijsbehoeften te kunnen handhaven, mede door een vaste partnerrelatie met zorginstellingen buiten het onderwijs zoals het genoemde revalidatiecentrum. De schoolprofielen kunnen ook benaderd worden vanuit een ontwikkelingsperspectief, waarbij de netwerkschool als beginfase en de inclusieve school als eindfase wordt gezien. Op die manier kunnen scholen die zichzelf herkennen in één van de schoolprofielen, de intentie uitspreken om te streven naar een ander, nabijgelegen schoolprofiel. Bedenk dat deze vier schoolprofielen ideaaltypisch zijn. In de praktijk komen er allerlei (sub)varianten voor die uiteindelijk wel weer zijn te herleiden naar één van bovenstaande schoolprofielen op het gebied van speciale onderwijsondersteuning. Uiteraard is het schoolprofiel waartoe de school zich ontwikkelt ook geen statische grootheid. Schoolprofielen veranderen met de transformatie van de schoolpopulatie en de schoolkeuzen daaromtrent mee. Hierna worden de voorzieningen op de school per veld, na een omschrijving, ingedeeld als passend bij een netwerkschool, een smalle ondersteuningsschool, een brede ondersteuningsschool of een inclusieve school. We kiezen een karakterisering die zo dicht mogelijk bij de situatie van uw school komt. De beschrijving in de tabellen betreft dus niet een eacte beschrijving van de situatie van uw school. De volledige tabellen van de prototypes staan in de bijlage bij dit rapport. Veld 1: de hoeveelheid aandacht/handen in de klas De omschrijving van de huidige situatie in structurele zin past bij het in bijlage 2 omschreven profiel van een netwerkschool. Heel actueel is de inzet van een onderwijsassistent als tijdelijk bijdrage vanuit het schoolbestuur bij het verbeteren van de leeropbrengsten. Met deze onderwijsassistentie erbij beschouwd, zou de school in de richting gaan van een smalle ondersteuningsschool op dit voorzieningenveld. 4 Greven, L.F. en Timmerhuis, A. (2008). Passend Onderwijs. Kansen in beeld! Utrecht: Sardes (Sardes Speciale Editie 8). 17

19 Veld 1. Hoeveelheid aandacht en tijd Binnen de klas Er is één paar handen in de klas, de lkr 5 zorgt zelf voor bijv. pre-teaching, werken aan de instructietafel, op tijdelijke basis (een uur per week). Er wordt gewerkt met de gegeven groepsgrootte (± 25 leerlingen). Setting Binnen de school Er is speciale onderwijsondersteuning door rt er en/of ib er, op tijdelijke basis (gedurende enkele uren per week). De hoeveelheid aandacht, ofwel de handen in de klas is afhankelijk van: de beschikbare formatie; de organisatie van de groepen in de school; de beschikbare handen van buiten de formatie (ouders, stagiaires ). Veld 2: de onderwijsmaterialen De omschrijving van de huidige situatie past bij het in bijlage 2 omschreven profiel van een netwerkschool. Veld Setting 2. Onderwijsmaterialen Binnen de klas Er wordt waar nodig gebruik gemaakt van niveaudifferentiatie in de lesmethoden. Er is aanvullend remediërend materiaal voor de kernvakken, behorend bij de gebruikte lesmethoden. Binnen de school Er zijn onderwijsmaterialen beschikbaar die tegemoet komen aan specifieke didactische kenmerken en speciale pedagogische/ psychologische kenmerken (bijv. beloningssysteem). Veld 3: de ruimtelijke omgeving De omschrijving van de huidige situatie past bij het in bijlage 2 omschreven profiel van een brede ondersteuningsschool. Veld Setting Binnen de klas Binnen de school 3. Ruimtelijke omgeving Er zijn aparte plekken waar één-op-één begeleiding en begeleiding van (sub)groepjes leerlingen met speciale onderwijsbehoeften kan plaatsvinden. Er is een aparte ruimte voor andere functies (bijv. voor verzorging of voor een time-out). 5 In deze tabel en de andere tabellen komen meerdere afkortingen voor. Daarbij staat lkr voor leerkracht, vlkr voor vakleerkracht, oa voor onderwijsassistent, ou voor ouder, mll voor medeleerling, rt er voor remedial teacher, ib er voor intern begeleider, ab er voor ambulant begeleider, so voor speciaal onderwijs, lgf voor leerlinggebonden financiering, pgb voor persoonsgebonden budget, ihp voor individueel handelingsplan, opp voor ontwikkelingsperspectief. 18

20 Veld 4: de epertise De omschrijving van de huidige situatie past bij het in bijlage 2 omschreven profiel van een netwerkschool. Veld Setting Binnen de klas Binnen de school 4. Epertise De lkr hebben enige kennis van en competenties op het gebied van speciale onderwijsbehoeften. De rt er en/of ib er hebben enige kennis van en competenties op het gebied van de meest voorkomende speciale onderwijsbehoeften. Een manier om naar de groei van de epertise te kijken, is door het onderscheid te maken tussen teamepertise en individuele epertise. De inzet van individuele epertise is altijd zinvol, maar heeft veel meer effect wanneer dit ingebed is in een epertomgeving van het team. Bijvoorbeeld een team dat een gezamenlijke epertise heeft op gedrag, weet veel meer opbrengst te halen uit de specifieke epertise van één van de leerkrachten op autisme, dan een team dat géén teamaanpak heeft. Veld 5: de samenwerking met andere instanties De omschrijving van de huidige situatie past bij het in bijlage 2 omschreven profiel van een netwerkschool. Veld Setting Binnen de klas Binnen de school 5. Samenwerking met andere instanties De lkr onderhouden contacten met de ib er om op de hoogte te blijven. Er is op basis van behoefte samenwerking en afstemming met professionals uit so en zorginstellingen. 19

21 4. Tot slot Over het geheel genomen is De Bienekebolders te karakteriseren als een smalle ondersteuningsschool. Het onderwijsconcept van de school is op dit moment aan verandering onderhevig. De verwachting is dat het team in staat zal blijken haar basis van ervaringsgericht onderwijs te bewaren, met aantoonbare goede leerresultaten. In dat geval is een ontwikkeling naar een brede ondersteuningsschool mogelijk. Onderwijsconcept Netwerkschool Smalle ondersteuningsschool Brede ondersteuningsschool Inclusieve school Onderwijsvoorzieningen: 1. Handen in de klas 2. Materialen 3. Ruimtelijke omgeving 4. Epertise 5. Relaties De aangegeven groeimogelijkheden bieden kansen om meer leerlingen met speciale onderwijsbehoeften onderwijs te kunnen bieden, maar ook om de gewone leerlingen meer aan hun specifieke onderwijsbehoeften aangepast onderwijs te bieden. Of een dergelijke groei wenselijk is, is vanzelfsprekend afhankelijk van de opvattingen van de school, haar schoolbestuur en het samenwerkingsverband waar zij deel van uitmaakt. De Bienekebolders toont zich net als de andere scholen van Samenwerkingsverband PO Tilburg e.o. een open, gastvrije school die de discussie rond de onderwijsondersteuning naar aanleiding van de ontwikkelingen rond Passend Onderwijs graag aangaat. Hopelijk ondersteunt dit rapport het team bij deze discussie. Met dank voor de prettige ontvangst, Irma Miedema 20

22 Bijlage 1: Enkele landelijke kengetallen Cijfers schooljaar Per 100 leerlingen op een basisschool zijn er gemiddeld over het hele land: ~ 2,7 leerlingen sbo ~ 0,5 leerling cluster 2 ~ 1,3 leerlingen bekostigingscategorie 1 (langdurig zieken, zeer moeilijk lerenden, cluster 4) 6 ~ 0,1 leerlingen bekostigingscategorie 2 (lichamelijke beperkingen) ~ 0,2 leerlingen bekostigingscategorie 3 (meervoudige beperkingen) ~ 1 leerling met een rugzak cluster 3 of 4 ~ 0,3 leerling met een rugzak cluster 2 De verblijfsduur van een leerling op het speciaal basisonderwijs is gemiddeld 4 (tot 5) jaar. Het gemiddelde deelnamepercentage aan het speciaal basisonderwijs bedraagt 2,8%. Bij een verblijfsduur van 4 jaar verwijst een basisschool gemiddeld 2,8% : 4 jaren = 0,7% per jaar. Bij een basisschool van bijvoorbeeld 300 leerlingen kan er gemiddeld per jaar een verwijzing naar het sbo van 0,7% van 300 leerlingen = 2,1 leerling verwacht worden. De verblijfsduur op het so schatten wij op 5 (tot 6) jaar. Bij een school van bijvoorbeeld 300 leerlingen zou je dus verwachten dat 7 : - eens in de drie jaar een leerling verwezen wordt naar cluster 2; - twee keer in drie jaar een leerling verwezen wordt naar cluster 3; - een keer in de twee jaar een leerling verwezen wordt naar cluster 4; - er 1 leerling is met rugzakje cluster 2; - er 1 leerling is met een rugzakje cluster 3; - er 2 leerlingen zijn met een rugzakje cluster 4. 6 Op grond van de cijfers van 2013 zijn de volgende bedragen aan de orde: < 8 jaar: categorie ,00; categorie ,00; categorie ,00. > 8 jaar: categorie ,00; categorie ,00; categorie ,00. 7 Deze aantallen zouden gelden wanneer alle leerlingen via het regulier onderwijs naar het speciaal onderwijs zouden stromen. In werkelijkheid vindt verwijzing soms al plaats vóór dat de leerling een reguliere school heeft bezocht. 21

23 Bijlage 2: Speciale onderwijsondersteuning per schoolprofiel Tabel 1: Speciale onderwijsondersteuning op de netwerkschool Veld 1. Hoeveelheid aandacht en tijd 2. Onderwijsmaterialen 3. Ruimtelijke omgeving Setting Binnen de klas Er is één paar handen in de klas, de lkr 8 zorgt zelf voor bijv. preteaching, werken aan de instructietafel, op tijdelijke basis (een uur per week). Er wordt gewerkt met de gegeven groepsgrootte (± 25 leerlingen). Er wordt waar nodig gebruik gemaakt van niveaudifferentiatie in de lesmethoden. Er is aanvullend remediërend materiaal voor de kernvakken, behorend bij de gebruikte lesmethoden. Aan de tafel van de leerlingen met speciale onderwijsbehoeften wordt één-op-één begeleiding gegeven. 4. Epertise De lkr hebben enige kennis van en competenties op het gebied van speciale onderwijsbehoeften. 5. Samenwerking met andere instanties De lkr onderhouden contacten met de ib er om op de hoogte te blijven. Binnen de school Er is speciale onderwijsondersteuning door rt er en/of ib er, op tijdelijke basis (gedurende enkele uren per week). Er zijn onderwijsmaterialen beschikbaar die tegemoet komen aan specifieke didactische kenmerken en speciale pedagogische/ psychologische kenmerken (bijv. beloningssysteem). Er is op de gang ruimte waar één-op-één begeleiding of begeleiding van een (sub)groepje leerlingen kan plaatsvinden. De rt er en/of ib er hebben enige kennis van en competenties op het gebied van de meest voorkomende speciale onderwijsbehoeften. Er is op basis van behoefte samenwerking en afstemming met professionals uit so en zorginstellingen. 8 In deze tabel en de andere tabellen komen meerdere afkortingen voor. Daarbij staat lkr voor leerkracht, vlkr voor vakleerkracht, oa voor onderwijsassistent, ou voor ouder, mll voor medeleerling, rt er voor remedial teacher, ib er voor intern begeleider, ab er voor ambulant begeleider, so voor speciaal onderwijs, lgf voor leerlinggebonden financiering, pgb voor persoonsgebonden budget, ihp voor individueel handelingsplan, opp voor ontwikkelingsperspectief. 22

24 Tabel 2: Speciale onderwijsondersteuning op de smalle ondersteuningsschool Veld 1. Hoeveelheid aandacht en tijd 2. Onderwijsmaterialen 3. Ruimtelijke omgeving Setting Binnen de klas Er is één paar handen in de klas, de lk zorgen eventueel met etra ondersteuning van oa/ou/mll voor bijv. preteaching, etra leestijd, op tijdelijke basis (enkele uren per week). Er wordt grotendeels gewerkt met de gegeven groepsgrootte (± 25 leerlingen). Voor korte perioden kan de groep kleiner worden gemaakt door inzet van oa/ou/mll; de lk kan dan individuele leerling of subgroep leerlingen met speciale onderwijsbehoeften helpen. Er wordt gebruik gemaakt van niveau- en tempodifferentiatie in de lesmethoden. Er is aanvullend remediërend materiaal, behorend bij de gebruikte lesmethoden. Er is een aparte plek (bijv. prikkelarm hoekje) waar één-opéén begeleiding of begeleiding van een (sub)groepje leerlingen met speciale onderwijsbehoeften kan plaatsvinden. 4. Epertise De lk hebben enige kennis van en competenties op het gebied van de speciale onderwijsbehoeften. Enkele leerkrachten hebben zich verdiept in de meest voorkomende problemen / aandoeningen / stoornissen. 5. Samenwerking met andere instanties De lk onderhouden contacten met de ib er om op de hoogte te blijven. Binnen de school Er is speciale onderwijsondersteuning door rt er en/of ib er, op tijdelijke basis (een enkel dagdeel of enkele dag per week). Er is speciale onderwijsondersteuning door ab er (gedurende enkele uren per week). Er zijn onderwijsmaterialen beschikbaar die tegemoet komen aan specifieke didactische kenmerken (bijv. pictogrammen) en speciale pedagogische/ psychologische kenmerken. Er wordt op projectbasis gewerkt aan het pedagogisch klimaat. Er is op de gang ruimte waar één-op-één begeleiding of begeleiding van een (sub)groepje leerlingen met speciale onderwijsbehoeften kan plaatsvinden. De rt er en/of ib er hebben kennis van en competenties op het gebied van vele speciale onderwijsbehoeften. Een deel van het team heeft kennis van en competenties op het gebied van de speciale onderwijsbehoeften. Er is geregelde samenwerking en afstemming met professionals uit so en zorginstellingen. 23

25 Tabel 3: Speciale onderwijsondersteuning op de brede ondersteuningsschool Veld 1. Hoeveelheid aandacht en tijd 2. Onderwijsmaterialen 3. Ruimtelijke omgeving Binnen de klas Er zijn twee paar handen in de klas, door oa, voor aanvullende begeleiding, op tijdelijke basis (gedurende enkele dagdelen per week). De groepen zijn kleiner. Er wordt niveau- en tempodifferentiatie toegepast binnen de lesmethoden. Voor leerlingen met speciale onderwijsbehoeften zijn er aparte methoden beschikbaar. Er is aanvullend remediërend materiaal, behorend bij de gebruikte lesmethoden. Er wordt lesstof aangeboden vanuit leerlijnen die gebaseerd zijn op de kerndoelen. Er zijn aparte plekken waar éénop-één begeleiding en begeleiding van (sub)groepjes leerlingen met speciale onderwijsbehoeften kan plaatsvinden. 4. Epertise Meerdere lk hebben veel kennis en competenties op het gebied van de stoornissen en beperkingen van leerlingen met speciale onderwijsbehoeften. Via collegiale consultatie en intervisie blijven lk scherp. 5. Samenwerking met andere instanties De ib er, rt er en lk werken regelmatig samen met professionals van eterne instanties (bijv. algemeen maatschappelijk werk, RIAG, GG&GD) Setting Binnen de school Er is speciale onderwijsondersteuning door rt er en/of ib er, op semi-permanente basis (gedurende enkele dagen per week). Er is speciale onderwijsondersteuning door ab er (gedurende enkele dagdelen per week). Er is een orthotheek met onderwijsmaterialen beschikbaar die tegemoet komen aan specifieke didactische kenmerken, speciale pedagogische /psychologische kenmerken en fysieke/ lichamelijke kenmerken. Er wordt door de hele school gewerkt met een speciaal programma voor de sociaalemotionele ontwikkeling (bijv. Leefstijl). Er is een aparte ruimte voor andere functies (bijv. voor verzorging of voor een time-out). Een groot deel van het team heeft kennis van en competenties op het gebied van de specifieke onderwijsbehoeften van leerlingen met speciale onderwijsbehoeften. Eperts m.b.t. voorkomende stoornissen en beperkingen zijn direct beschikbaar (bijv. schoolmaatschappelijk werker, logopedist). Er is op regelmatig samenwerking en afstemming met professionals uit so en zorginstellingen (bijv. gezamenlijke bijdrage aan uitvoering van ihp). Eterne eperts zijn op afroep beschikbaar als daar behoefte aan is (bijv. faalangsttrainer). 24

26 Tabel 4: Speciale onderwijsondersteuning op de inclusieve school Veld 1. Hoeveelheid aandacht en tijd 2. Onderwijsmaterialen 3. Ruimtelijke omgeving Binnen de klas Er zijn twee paar handen in de klas, door lk/oa voor intensieve (één-op-één) begeleiding, op permanente basis (gedurende de gehele week). Er wordt gewerkt in kleinere groepen. Leerlingen met speciale onderwijsbehoeften volgen (individuele) leerlijnen in de kernvakken, gebaseerd op de kerndoelen. Er zijn onderwijsmaterialen aanwezig met speciale didactische kenmerken, speciale pedagogische / psychologische kenmerken en fysieke / lichamelijke kenmerken, tegemoetkomend aan kindspecifieke belemmeringen (bijv. verpleegmateriaal voor langdurig zieke kinderen). De lokalen zijn aangepast voor leerlingen met speciale bewegingsbehoeften (bijv. rolstoelgebruik), de lokalen zijn ruim bemeten, bieden deelruimtes voor diverse activiteiten. Setting Binnen de school Er is speciale onderwijsondersteuning door vlk, rt er en/of ib er op permanente basis (gedurende alle dagen). Er is speciale onderwijsondersteuning door ab er (gedurende enkele dagen per week). Er is een rijk geoutilleerde orthotheek met onderwijsmaterialen beschikbaar die tegemoet komen aan specifieke didactische kenmerken, speciale pedagogische/psychologische kenmerken en fysieke/lichamelijke kenmerken Er wordt door de hele school gewerkt met een speciaal programma voor de sociaalemotionele ontwikkeling (preventief pedagogisch schoolklimaat). De binnen- en buitenruimte zijn volledig aangepast voor leerlingen met speciale bewegingsbehoeften (bijv. rolstoelgebruik, time-out), voor speciale verzorging (bijv. revalidatie, fysiotherapie) en voor speciale leerbehoeften (bijv. schooltuin). Er zijn meerdere aparte ruimtes met een eigen functie (bijv. voor time-out). 25