Rapport audit onderwijs ondersteuningsprofiel IVO

Transcriptie

1 Rapport audit onderwijs ondersteuningsprofiel IVO Naam onderwijsvoorziening: obs Darwin & AZC-school Datum bezoek: 12 september, 2013 In opdracht van: SWV PO Tilburg e.o. Rapporteur: Sicco Baas M&O-groep, s-hertogenbosch September 2013

2 Inhoudsopgave Inhoudsopgave Inleiding De opbrengsten van het schoolbezoek Het onderwijsconcept De voorzieningen op de vijf velden Grenzen en groeimogelijkheden van de school Groeimogelijkheden en grenzen v.w.b. onderwijsconcept Karakterisering van de voorzieningen op de vijf velden Tot slot Bijlage 1: Ondersteuningsprofiel AZC-school Bijlage 2: Enkele landelijke kengetallen Bijlage 3: Speciale onderwijsondersteuning per schoolprofiel

3 1. Inleiding Uw school 12 biedt onderwijsondersteuning aan leerlingen die speciale onderwijsbehoeften hebben. Wanneer uw school tegen haar grenzen aanloopt, is er de mogelijkheid om de leerling en zijn of haar ouders 3 te verwijzen naar een andere school, een school voor speciaal (basis)onderwijs. Scholen verschillen in de onderwijsondersteuning die zij (kunnen) bieden. Uit verwijsgedrag van scholen bijvoorbeeld blijkt dit heel duidelijk: een leerling waarbij de ene school tegen de grenzen van haar onderwijsondersteuning aanloopt, kan op een andere school zonder al te veel inspanning passend onderwijs krijgen. Soms is de reden makkelijk aanwijsbaar: een school in een gebouw met veel trappen en weinig ruimte is niet zomaar passend voor een leerling in een rolstoel. Maar meestal is het lastiger om aan te geven wanneer een leerling niet, en wanneer wel, op de school terecht kan. Zowel voor de school zelf, als voor ouders en voor de bovenschoolse organisatie die het bovenschoolse netwerk van ondersteuningsvoorzieningen inricht (schoolbestuur, samenwerkingsverband po, regionaal netwerk Passend Onderwijs), is het van belang te weten waar de school staat voor wat betreft de onderwijsondersteuning en wat mogelijkheden zijn om de onderwijsondersteuning te versterken en eventueel uit te breiden. In de audit is gekeken naar de match tussen de onderwijsbehoeften 4 van de leerlingen uit het voedingsgebied van de school met het onderwijsaanbod van de school. Deze match tussen vraag en aanbod is in kaart gebracht in termen van kenmerken van het ondersteuningsaanbod, van de school dus. Het profiel van het ondersteuningsaanbod van een reguliere school wordt bepaald door: de mate waarin het onderwijsconcept bijdraagt aan het zich geaccepteerd voelen van de leerling met speciale onderwijsbehoeften; de positie op vijf velden van onderwijsbehoefte: 1. de hoeveelheid aandacht/handen in de groep; 2. speciale onderwijsmaterialen; 3. de ruimtelijke omgeving; 4. expertise; 5. samenwerking met externe instanties die zich ook met de ondersteuning voor het kind bezighouden. 1 Waar in dit rapport kortheidshalve staat school wordt steeds bedoeld school of andere eenheid van onderwijsondersteuning. 2 Het betreft hier het ondersteuningsprofiel van obs Darwin. Het ondersteuningsprofiel van de AZC-school is uitgewerkt in bijlage 1. 3 Waar in dit rapport kortheidshalve staat ouders wordt steeds bedoeld ouders of verzorgers. 4 De onderwijsbehoefte is de instructie en ondersteuning die de leerling in de onderwijssituatie nodig heeft om een volgende stap te kunnen maken in het eigen proces van cognitieve en sociaal-emotionele ontwikkeling. 2

4 Informatie over deze kenmerken is verzameld door: een documentenanalyse (schoolplan, schoolgids, inspectierapport, website); een half gestructureerd interview/gesprek, het gesprek is gevoerd met: de directie, de intern begeleider, een leerkracht groep 5 en een van de ouders; half gestructureerde observaties in de groepen 1/2, 3/4, 5, 6/7 en 7/8, met name ter ondersteuning van de bevindingen over het gehanteerde onderwijsconcept en het daarbij horende klassenmanagement; een gesprek met het gehele schoolteam waarin de opvattingen rond en het draagvlak voor het onderwijs aan leerlingen met speciale onderwijsbehoeften aan de orde komt. In het gesprek met het schoolteam zijn de eerste indrukken vanuit het interview en de observaties verwerkt. In dit rapport doen wij verslag van onze bevindingen. Wij wijzen er op dat de informatieverzameling weliswaar uitgebreid en veelzijdig was, maar beperkt is door het karakter van een momentopname. 3

5 2. De opbrengsten van het schoolbezoek 2.1 Het onderwijsconcept Korte karakterisering van de school Darwin is een openbare school en is gehuisvest in een bijna volledig gerestaureerd gebouw in het centrum van de wijk Pannenschuur in Oisterwijk. Zij is drie jaar geleden ontstaan uit een fusie van twee scholen en wordt ten tijde van de audit bezocht door 116 leerlingen. Er zijn zeven permanente lokalen, allen op de begane grond, met daarnaast een aantal rustige werkplekken. Op de eerste etage is o.a. het handvaardigheidlokaal, de oude teamkamer, het kantoor van de intern begeleider en aparte spreekkamer. Darwin is een van de 16 scholen van het bestuur van Stichting Opmaat. In de schoolgids staat dat de school is genoemd naar de onderzoeker en wetenschapper Darwin. Deze is op zoek gegaan naar antwoorden op allerlei gebied en heeft daardoor veel invloed gehad op de wereldvisie. Kinderen zijn van nature nieuwsgierig en willen ook antwoorden. Zo krijgen zij grip op de wereld. Obs Darwin wil aansluiten bij deze nieuwsgierigheid en de kinderen begeleiden bij het ontdekken van hun talenten binnen het Ontwikkelingsgericht onderwijs. In hoeverre heeft de school te maken met verschillen tussen leerlingen? Naar schatting van de geïnterviewde medewerkers ligt het niveau van leren over het geheel van de school in de middenmoot. Hiermee wordt bedoeld dat in vergelijking met Cito-scores ongeveer 40% van de kinderen op C-niveau scoort, 25% op B-niveau en 15% op A. De inschatting is dat dan 20% een D, E niveau scoort. De school is van mening dat zij te maken heeft met een relatief heterogene populatie. Hierdoor zijn brede ondersteuningsvaardigheden noodzakelijk, zowel cognitief als op het gebied van gedrag. Enkele vragen in het interview richtten zich op de leerlingen die vanwege hun gedrag zodanig speciale aandacht nodig hebben, dat dit structureel extra inzet vraagt van de leerkracht. De schatting van het aantal van deze leerlingen per groep is 1 a 2. Voor enkele leerlingen is begrenzing en inzicht geven in hun gedrag noodzakelijk en anderen moeten juist gestimuleerd worden in activiteiten o.a. door angstregulering. De school heeft enkele jaren geleden onder begeleiding van een externe expert een gedragscode en gedragsprotocol ontwikkeld. Toen was dit nadrukkelijk noodzakelijk, op dit moment wordt deze code incidenteel gebruikt. De code gaat uit van verschillende fases en moet een positieve uitwerking hebben die resulteert in gewenst gedrag. De ouders worden hier nadrukkelijk in betrokken. De houvast en de structuur die door deze gedragscode geboden wordt aan het team en de ouders wordt erg nuttig gevonden. De culturele en taalachtergrond van de leerlingen is over het algemeen Nederlands en Nederlandstalig, uiteraard vallen hier ook de 2 e en 3 e generatie nieuwkomers onder. Dit is een afspiegeling van de wijk. De sociaal economische achtergrond van de leerlingen is breed, van laag- tot hoogopgeleid en alles wat daar tussen zit. 18 Leerlingen hebben een leerlingengewicht van 0,3 en 4 leerlingen een gewicht van 1,2. Hiermee heeft ruim 15% van de leerlingen een gewicht, landelijk is dit 12,8 procent. 4

6 Er zijn 6 leerlingen met een rugzakje, te weten cluster 3 (4 lln.) en cluster 4 (2 lln.) In vergelijking met de totale schoolbevolking is dit 5%. Het landelijk beeld is per 100 lln. 0,3 lln. cluster 3 en 1 lln. cluster 4. Hoe wordt binnen de school op speciale onderwijsbehoeften gereageerd? De leerlingen die speciale aandacht nodig hebben krijgen dit vooral, met: - groepsaandacht in homogene subgroepen (DI-model); - met individuele aandacht geïntegreerd in de groepsaanpak; - en met hoge uitzondering interne therapie door externe partners en begeleiding door de leerkracht (LGF) in een andere ruimte apart van de groep. Het is de intentie van de school dat alle ondersteuning in de eigen groep plaatsvindt, echter soms is het organisatorisch handiger om dit niet te doen. Daarbij wordt ook goed gekeken naar de behoefte van het kind. In de volgende tabel staat per regel een dimensie weergegeven, met links en rechts de uitersten op de dimensie. Tijdens het interview is gevraagd aan te geven waar de school staat: duidelijk links, enigszins links, enigszins rechts, duidelijk rechts. Gevraagd werd om globaal te kijken naar de school en zo mogelijk een duidelijke richting aan te geven. Onderwijsconcept Overdragen van kennis X Zelf ontdekken Kennis verwerven Werken met kennis Klassikaal leren Individueel en groepsleren Sturing van het leren door de lkr X Kinderen sturen eigen leren Alle leerlingen op bepaald Maximale uit elke leerling halen basisniveau brengen Leerstof bepaalt de leerweg Beginsituatie van de leerling bepaalt de leerweg Nadruk op gestructureerde Nadruk op vrije opdrachten opdrachten Beoordeling van prestaties o.b.v. gelijke normering * Beoordeling van leervorderingen o.b.v. beginsituatie van leerlingen * Beoordeling door de leerkracht Zelfbeoordeling door de leerling Evaluatie onderwijs o.b.v. leervorderingen groep Evaluatie onderwijs o.b.v. leervorderingen individuele leerling Evaluatie onderwijs door de lkr Evaluatie samen met leerlingen * In eerste instantie wordt de groepsnorm gehanteerd, wanneer de behoefte aan extra ondersteuning blijkt wordt meer gekeken naar de beginsituatie van de leerlingen. Opgemerkt moet worden dat tijdens de klassenbezoeken bleek dat het onderwijs volledig leerkracht gestuurd is, de instructie hoofdzakelijk aan de hele groep werd gegeven en dat in de verwerking werd gedifferentieerd. Tijdens de klassenbezoeken is niet waargenomen of vooraf het doel van de les met de leerlingen is besproken, na de les werd incidenteel geëvalueerd hoe het was gegaan. 5

7 Hoe wordt de continuïteit van de onderwijsondersteuning voor elke leerling verzekerd? Het eigenaarschap van de onderwijsondersteuning ligt bij de groepsleerkracht. Deze maakt de groepsplannen (nu nog: rekenen & OGO) met ondersteuning van de teamleider zorg (IB-er), toetsen en testen worden door de leerkracht geanalyseerd, dit leidt vaak tot aanpassing in het onderwijsprogramma. De leerkracht heeft de regie in de leerlingenondersteuning en de teamleider zorg ondersteunt. Op obs Darwin wordt gewerkt met het dyslexieprotocol, wanneer de school vragen heeft over leesproblematiek wordt een expert geraadpleegd. Dyslexieonderzoek gebeurt op kosten van de zorgverzekeraar. Er wordt niet gewerkt met een aparte methodiek voor dyscalculie. Voor de hoog- en meerbegaafde leerlingen wordt het DHH gebruikt. De hoogbegaafde leerlingen van groep 8 kunnen één ochtend per periode naar het kinderlab, dit is in samenwerking met het VO georganiseerd. Verder is er voor deze leerlingen de mogelijkheid om Spaanse les te volgen. Er is een protocol medische handelingen. De taken van de TeamLeider Zorg (TLZ). De TLZ heeft de zorgstructuur opgezet en is verantwoordelijk voor de borging. De werkzaamheden zijn vooral leerkrachtondersteunend. Vijf x per jaar zijn er groepsbesprekingen, de TLZ zorgt voor de agenda, de leerkracht levert de benodigde gegevens aan. Minimaal twee x per schooljaar doet de TLZ klassenbezoeken, hiervoor wordt een kijkwijzer gebruikt. De leerkrachten krijgen dan feedback op het leerkrachtgedrag. De TLZ heeft verantwoordelijkheid om samen met de leerkracht het Ontwikkelings Perspectief (OPP) te maken. De TLZ heeft zitting in het zorgteam (het interne & externe (op afroep)) en is lid van het management team. Op Darwin wordt het Esis administratiesysteem gebruikt voor de Citotoetsen. Verder is er een zelfontwikkeld LVS, met name voor de leerlingenadministratie, observaties, notities, gespreksverslagen met ouders, leerlingen e.d. De administratief medewerker voert de toetsgegevens in, de leerkrachten maken de analyses. De TLZ maakt trendanalyses, dit wordt op groeps- en schoolniveau besproken en leidt tot een groepsambitie en daarna tot een schoolambitie. De gegevens van de methodegebonden toetsen zijn nog niet gedigitaliseerd. In de onderbouw wordt geëxperimenteerd met Horeb, het digitale OGO - LVS. Bekeken wordt of dit geschikt is voor de totale school. Op Darwin wordt geen aparte methode voor Sociaal Emotionele Ontwikkeling gebruikt. Wel wordt er gewerkt met Poppies, de interactiewijzer en het portfolio (kindgesprekken). De procesbewaking van leerlingenondersteuning gedurende het schooljaar en over de schooljaren heen is de verantwoordelijkheid van de TLZ, in samenspraak met het MT. De doorgaande lijn in de onderwijsondersteuning is verzekerd doordat aan het eind van ieder schooljaar er warme overdracht plaatsvindt, dit gebeurt aan de hand van het groepsoverzicht en het groepsoverdrachtformulier. Voor de leerlingen met specifieke ondersteuning is er de individuele leerling overdracht. 6

8 Ook spelen de gesprekken met de externe partners (therapeuten / ONZ / AB) die betrokken zijn bij de begeleiding en ondersteuning van de leerlingen een prominente rol. De gesproken ouder geeft aan dat de school met hen communiceert op gelijkwaardig niveau en dat school graag de dialoog aangaat met de ouders. De school neemt de ouders serieus, als educatief partner. Er wordt rekening gehouden met hetgeen de ouders belangrijk vinden. Wanneer hun kind besproken wordt in een van de zorgteams worden de ouders uitgenodigd om deel te nemen. De school heeft 1 x per 2 maanden inloopmomenten voor de ouders. Wanneer zij behoefte hebben aan een gesprek met de leerkracht of iemand anders van het team is dit mogelijk. En wanneer de leerkracht (IB) een gesprek met de ouders wil, is dan ook mogelijk. De ouders worden altijd betrokken bij de acties die uitgevoerd worden wanneer ondersteuningsbehoefte van hun kind wordt bepaald en bij het opstellen, uitvoeren en evalueren van het (groeps)handelingsplan. De school in haar netwerk In de directe omgeving zijn nog twee andere basisscholen, er is een goede verstandhouding. Wanneer een kind van een van de andere scholen wordt aangemeld wordt er altijd contact opgenomen met de school van herkomst, pas daarna wordt, vaak in samenspraak besloten om het kind al of niet te plaatsen. De school is tevreden over begeleiding vanuit het samenwerkingsverband en/of andere instanties. Het SBO stelt zich coöperatief op en in samenspraak met het regulier onderwijs wordt veel afgestemd. De verwijzingen van de afgelopen schooljaren naar sbo en so zijn als volgt: schooljaar Verwijzing SBO Verwijzing SO cl Verwijzing SO cl Verwijzing SO cl Verwijzing SO cl De verdeling van de kinderen die extra onderwijsondersteuning nodig hebben lijkt evenredig. Er is geen inzicht in het aantal leerlingen uit de wijk die rechtstreeks naar een speciale onderwijsvoorziening gaan. In het interview is gevraagd naar waar de sturing ligt van de (inrichting van) de extra ondersteuning. In eerste instantie is de school hiervoor verantwoordelijk. Obs Darwin verwacht dat het schoolbestuur ervoor zorgt dat er voldoende middelen beschikbaar zijn voor de noodzakelijke ondersteuning. Belangrijk is dat de aanwezige expertise, zowel op swv- niveau als binnen het SO wordt behouden. 7

9 2.2 De voorzieningen op de vijf velden Wij beschrijven hier de voorzieningen van de school tegen de achtergrond van alle mogelijke voorzieningen die op dit moment op scholen, van wat voor soort dan ook, bestaan. In de praktijk heeft geen enkele school alle voorzieningen. Van reguliere scholen kan, in de huidige verdeling van mensen en middelen onder de schoolsoorten, verwacht worden dat zij maar beperkt kunnen scoren op deze velden van ondersteuningsvoorzieningen. De basisvoorzieningen die elke reguliere school heeft uitgaande van een minimale rijksbekostiging, veronderstellen we aanwezig, en vermelden we dus niet. Bij de flexibilisering van waar en hoe de extra mensen en middelen vanuit ondersteuningsbekostiging worden ingezet, is het interessant na te gaan waar voor een school groeimogelijkheden liggen, en waar de grenzen zijn. Veld 1: de hoeveelheid aandacht/handen in de klas Dit veld gaat over de hoeveelheid aandacht, uitgedrukt in beschikbare menskracht ( handen ) bij het lesgeven in de klas. We tellen de uren die feitelijk beschikbaar zijn voor leerlingen. Buiten de klas is voor leerlingen in totaal voor 15 uur een onderwijs assistent beschikbaar. Verder zijn er nog de gebruikelijke LGF middelen en uren, er is een vakleerkracht voor 1 dag per week. De onderwijsassistent wordt bekostigd uit extra VVE gelden en de schakelklas activiteiten. Naast extra handen in het primaire proces zijn er uren beschikbaar voor de ondersteuning van de medewerkers van de school. Dit zijn de administratieve kracht, OTL, conciërge en de teamleider zorg (bijna 2 dagen). Veld 2: de onderwijsmaterialen We kijken bij dit veld alleen naar specifieke materialen voor leerlingen met speciale onderwijsbehoeften. We laten de materialen die bijna op elke school te vinden zijn buiten beschouwing en maken dus geen opsomming van de orthotheek. Ook kunnen we in de audit niet nagaan in welke mate materialen daadwerkelijk gebruikt worden. Obs Darwin heeft het volgende beschikbaar: Met speciale didactische kenmerken: Alternatieve methodes, nl. maatwerk rekenen, spelling in de lift, zuidvallei, Kurzweil; Materialen gericht op zelfredzaamheid, nl. time-timers, foto-interview REC, ikziewij; Materialen met een lager tempo, veel herhaling, nl. maatwerk rekenen, zo reken ik ook, speciale leesbegeleiding, zuidvallei lezen en spelling, flits programma, ambrasoft; Materialen die veel/snel lezen vermijden, nl. Kurzweil, flits, timboektoe; Materialen gericht op auditieve informatieverwerking, nl. Kurzweil; Materialen gericht op visuele informatieverwerking, nl. Kurzweil; Materialen gericht op sensomotorische informatieverwerking, nl.fijne motoriek koffer, tangles; Materialen uitgaand van een sterk eigen probleemoplossend vermogen, nl.zinder, kien, webkwesties, sterenwerk. 8

10 Met speciale pedagogisch/psychologische kenmerken: Methode voor sociaal-emotionele ontwikkeling, nl.leerling port-folio (o.a. persoonslijsten, zo ben ik/zo werk ik/zo speel ik), klasbouwers, kikker be cool en ontwikkelingsgerichte werken, 101-werkvormen en de interactiewijzer(poppies); Materialen voor begrenzing van het gedrag, nl.gedragscode en school- en klasseregels; Materialen uitdagend tot alertheid en activiteit, nl. tangles, time-timers, koptelefoons, kipformulieren, beertje van Meichenbaum; Materialen voor het ervaren van successen en het ontvangen van beloningen, nl. kidsskills; Materialen voor begrip van sociale interactie, nl. o.a. in Horeb en OGOwerkvormen, klasbouwers, ikziewij, handleiding voor jezelf, kikkerbecool, de interactiewijzer (poppies) en spellen, zoals kwaliteitenspel, inspiratiespel, knuffelkaartjes/boek. In verband met kindspecifieke fysieke belemmeringen zijn aangepast meubilair, schrijfmateriaal, motoriekkoffer, time-timer mbt gymbelasting, rolstoel gebruik naar gym, zitkussens, programma als zintuigenboom, stilzitten als een kikker en mindfulness voor kinderen beschikbaar. Veld 3: de ruimtelijke omgeving Naast de normale voorzieningen heeft de school zoals zij het noemt een natuurlijke speelplaats, veel gras met bomen en weinig tegels, deze is deels door de leerlingen zelf ontworpen. In december zal de speelplaats in gebruik genomen worden. De school heeft beleid over buitenspelen geformuleerd met o.a. de buitenspeelkalender, nieuw speeltoestel en de speelzaal.. Op de begane grond is de school rolstoeltoegankelijk, er is een kleine verrijdbare kookunit en beschikt de school over een apart en goed geoutilleerd handvaardigheidlokaal (vakleerkracht). Er is een kippenhok met enkele schoolkippen. Veld 4: de expertise We onderscheiden teamexpertise en specialistische expertise. Met teamexpertise wordt gedoeld op kennis en ervaring die geïntegreerd is in de teamaanpak en geïnternaliseerd in het handelen van alle medewerkers. Er is teamexpertise op het gebied van handelingsgericht werken en gedragsproblematiek. Er is nog geen volledige teamexpertise op het gebied van OntwikkelingsGericht Onderwijs (OGO), dit is in ontwikkeling. Met name bij de zaakvakken is dit al voor een groot deel al gerealiseerd. Het team ontwikkelt op dit moment teamexpertise op het gebied van OGO en het voeren van gesprekken met kinderen. Dit heeft ook betrekking op het ontwikkelen van portfolio s voor de leerlingen. Een tweede vorm van expertise is de specifieke, bij één of meer collega s of partners aanwezige expertise. Deze specialistische expertise kan soms, kortdurend, nodig zijn. 9

11 De beschikbaarheid van expertise (gediplomeerd/gecertificeerd) op specifieke gebieden is als volgt: Binnenschools Buitenschools snel toegankelijk Expertiseveld ja nee Visuele beperkingen nee ja Auditieve beperkingen ja nee Spraakmoeilijkheden en taalstoornissen nee ja Verstandelijke beperkingen nee ja Motorische beperkingen nee ja Beperkingen door chronische ziektes nee ja Autisme Spectrum Stoornissen (ASS) nee ja ADHD en ADD nee ja Angst- en hechtingsstoornissen nee ja Overige psychiatrische aandoeningen nee ja Gedragsproblemen nee ja Dyslexie ja (AZC) nee Onderwijsachterstanden andere culturen In bovenstaand schema lijkt het alsof er weinig expertise op Darwin aanwezig is. Hoewel de leerkrachten niet gecertificeerd zijn is veel ervaringsdeskundigheid aanwezig op het gebied van gedrag- en leerproblematiek. Omdat aan obs Darwin ook het AZC van Oisterwijk gekoppeld is. Is er veel NT2 expertise. In het samenwerkingsverband Passend Onderwijs kan deze deskundigheid goed van pas komen. Een van de teamleden is taalcoördinator en heeft de opleiding hiervoor afgerond (OTL). Veld 5: de samenwerking met andere instanties SMW Bureau Jeugdzorg GGD GGZ MEE Kinderziekenhuis Revalidatiekliniek Justitiële inrichting KDC MKD Gemeente nooit sporadisch regelmatig vaak gemeenschappelijk handelingsplan Darwin heeft een goede samenwerking opgebouwd met Fontys-Fydes de schoolbegeleidingsdienst en met De Activiteit het OGO-kenniscentrum. 10

12 3. Grenzen en groeimogelijkheden van de school 3.1 Groeimogelijkheden en grenzen v.w.b. onderwijsconcept Een basis voor onderwijs aan kinderen met diverse onderwijsbehoeften wordt gelegd door het onderwijsconcept van de school. Op het gebied van de diversiteit zijn twee kenmerken van het onderwijsconcept bepalend: het draagvlak binnen het team, en de mate waarin de lesstof dan wel de individuele onderwijsbehoefte van de leerling uitgangspunt van het lesprogramma is. Dit laatste kenmerk kan worden gezien als een dimensie van methodegestuurd naar leerlinggestuurd. Aan het ene uiterste van die dimensie staan de scholen die bijna de volledige lestijd de methode als leidraad hanteren 5. Leerlingen die onvoldoende uit de weg kunnen met de standaardmethode krijgen herhalingsstof, extra instructie of verdiepingsstof zoals die binnen de methode is gegeven. Het gemiddelde niveau en tempo van de standaardmethode is maatgevend. Scholen die dit concept welbewust hanteren zijn vaak van opvatting dat een leerling bij de groep houden betekent dat de leerkracht zijn of haar uiterste best doet om de zwakkere leerling voor wat betreft zijn of haar prestaties zoveel mogelijk bij de gemiddelde groep aan te laten haken. Het andere uiteinde van de dimensie wordt bezet door scholen die hun onderwijsconcept afstemmen op de specifieke groep die op dat moment de klas vormt. De start ligt bij de individuele onderwijsbehoeften van leerlingen met hun individuele ontwikkelings- en leerlijnen. Het overzicht van die lijnen in de groep geeft mogelijkheid tot het bundelen van de leerlijnen waar deze (bijna) samenvallen. De instructieplanning wordt afgestemd op deze gebundelde leerlijnen. De werkvormen in de groep zijn vaak heterogeen, waardoor een leerling bij de groep houden hier een gelijke betekenis heeft voor elke leerling. Bij een dergelijk concept worden veelal ook standaardmethoden en methodegebonden toetsen gebruikt, maar dan als middel zonder dat zij direct het didactisch en pedagogisch handelen sturen. Alle scholen hebben te maken met verschillen tussen kinderen. Relevant voor Passend Onderwijs zijn verschillen tussen leerlingen op het gebied van: leercompetenties leerstijlen gedragscompetenties gedragsstijlen culturele achtergronden gezinsachtergronden Van een extra vergroting van de range van onderwijsbehoeften in een klas is sprake bij combinatieklassen. 5 Onderzoek van de SLO wijst uit dat gemiddeld ongeveer tweederde van de lestijd op Nederlandse scholen met gebruik van standaardmethoden les wordt gegeven. 11

13 Leerkrachten op scholen die vooral methodegestuurd werken, rekken naarmate er meer verschillende kinderen in hun klas zitten, de mogelijkheden van hun onderwijsaanbod steeds verder op. Manieren om binnen het methodegestuurde concept onderwijs te bieden aan leerlingen met verschillende onderwijsbehoeften zijn o.a.: het groeperen van handelingsplannen; het werken in niveaugroepen; zelfstandig werken; vergroting van de expertise van de leerkracht; incidentele toepassing van vormen van leren in heterogene groepen; de keuze van methodes die heel veel ruimte bieden voor gedifferentieerd werken. Omdat het uitgangspunt van de les bepaald is door de centrale aanpak van de methode, betekent elke nieuwe onderwijsbehoefte een extra aanpassing bij die aanpak. Wanneer veel aanpassingen nodig zijn, beleeft de leerkracht dit vaak als een stapeling van taken, en daarmee als een toenemende belasting. Soms uit zich dit door de behoefte van de leerkracht aan steeds meer orde en rust in de klas, om de controle te kunnen houden over alle verschillende activiteiten die gelijktijdig plaatsvinden. Met het toenemen van de organisatorische belasting van de leerkracht, blijft er minder tijd en energie over voor het ter plekke inspelen op specifieke behoeften van leerlingen op het moment dat die zich aandienen. Het methodegestuurde onderwijsconcept is begrensd in haar capaciteit om kinderen met andere onderwijsbehoeften op te nemen. In het volgende schema wordt het onderwijsconcept weergegeven in de relatie tussen de mate waarin de lesmethode sturend is en de mate waarin diversiteit van leerlingen opgevangen kan worden. De gebogen lijn geeft van links naar rechts een mogelijk model van de ontwikkeling van een onderwijsconcept, startend bij het leerstofjaarklassensysteem met een strakke hantering van standaardmethoden. Via het oprekken van de methodegestuurde aanpak toont het model een omslag in de aanpak naar het starten van de lesinhoud bij de individuele onderwijsbehoeften van de leerlingen in de klas. Let wel: de richting van links naar rechts geeft alleen een wenselijke richting aan wanneer: De school meer ruimte wil bieden aan de bestaande diversiteit onder de leerlingen. De school meer leerlingen met speciale onderwijsbehoeften onderwijs wil kunnen bieden. De leerlingpopulatie van de school steeds meer divers wordt. 12

14 Scholen bevinden zich ergens op of onder de gebogen lijn. Darwin bevindt zich op positie: Zoals in de inleiding gezegd hebben wij geen opvatting over de wenselijkheid van de positie van de school: een school kan sterk onderwijs bieden naar tevredenheid van alle betrokkenen op elke positie van de grafiek. De volgende suggesties als groeimogelijkheden en grenzen geven wij voor het geval dat de school wil groeien naar een breder profiel in de zin dat meer verschillen tussen leerlingen mogelijk zijn. Groeimogelijkheden voor wat betreft het onderwijsconcept: De school werkt opbrengstgericht en wil dit verder vormgeven. Daarnaast wil zij zich ontwikkelen als OGO-school en in een goede balans tussen OGW en OGO haar onderwijs vormgeven. In een gestructureerde onderwijsomgeving probeert het team van Darwin zo goed mogelijk te reageren op de onderwijs- en begeleidingsbehoefte van haar leerlingen, waarbij structuur en een goed pedagogisch klimaat voorwaarde zijn. Hoewel er al veel kennis aanwezig is, kan kennis over allerlei opvattingen en aanpakken rond onderwijsondersteuning voor het team invulling geven aan de wens om in toenemende mate aan kinderen met speciale onderwijsbehoeften onderwijs te kunnen bieden. Nog meer werken op de OGO-wijze (uitbreiden naar basisvaardigheden) en het coöperatief leren en zelfstandig werken zodanig toepassen dat leerlingen zelf keuzes kunnen maken, niet alleen in tijd, maar ook in de inhoud van de leerstof, zou een ambitie kunnen zijn. Waarbij dan ook op redelijk eenvoudige wijze rekening gehouden kan worden met de leerstijlen van kinderen, dit vergroot de mogelijkheden van de school om meer extra ondersteuning te bieden. 13

15 Bij toenemende differentiatie kan dan de methodesturing op een natuurlijke manier omslaan naar sturing vanuit de onderwijsbehoefte (met gebruik van methoden). Gericht op Passend Onderwijs kijken wij met name naar het aspect van het omgaan met diversiteit. Op dit punt zou Darwin kunnen groeien door: Het OGO-concept verder uit te bouwen en hierin bepalen wat onderwijskundig gezien de best passende onderwijsomgeving is voor de leerlingen uit de eigen populatie, kijkend naar heterogeniteit / homogeniteit van de onderwijsgroep op allerlei kenmerken; Bepalen wat de gewenste positie van de school is, in relatie met de andere scholen in de wijk; Met behoud van het opbrengstgericht werken, het handelingsrepertoire van de leerkrachten zodanig uit te breiden dat elke leerkracht kan spelen met onderwijsvormen en inhouden, zonder dat uitgebreid van te voren te hoeven voorbereiden. Daarbij kan de leidraad van de methode - indien gewenst - behouden worden. In de grafiek zou de positie van de school naar rechts opschuiven, richting oprekken van de methode gestuurde aanpak. Uitbreiding van de OGO attitude en repertoire kan door de school worden gebuikt om leerlingen meer verantwoordelijkheid te geven in hun eigen ontwikkeling; Er is verdieping mogelijk van het gebruik van het portfolio en de leerlingen kunnen meer betrokken worden bij het schrijven van de handelingsplannen; Grenzen voor wat betreft het onderwijsconcept: De school houdt voorlopig vast aan de methode als leidraad. De vraag is in hoeverre de methode sturend wordt ingezet bij de inrichting van het onderwijs, of dat de methode ook meer naar behoefte van diversiteit gebruikt kan worden als middel bij ontwikkelingsgericht onderwijs. Wanneer de school kiest voor sturing van het onderwijs vanuit de methode geeft dit een grens aan diversiteit aan. Veel van de energie van de leerkracht gaat op aan organisatie en groeperen van de leerstof. Leerlingen met een afwijkende leerstijl of een aanvullende behoefte aan ondersteuning bij hun leren en/of gedrag vormen dan een extra belasting. De huidige populatie in combinatie met het principe dat de school toegankelijk moet zijn voor ieder kind uit de wijk en leerlingen zolang mogelijk willen behouden voor de school maakt het noodzakelijk om goed om te kunnen gaan met veel diversiteit. Als de indruk juist is dat de vraag naar onderwijsondersteuning groter wordt, is het kunnen omgaan met diversiteit een waardevolle competentie bij het omgaan met verschillen. Andere verschillen tussen leerlingen (bijvoorbeeld qua leerstijl) vragen om dezelfde competenties voor wat betreft het onderwijsconcept. Uit de combinatie van de eerstgenoemde groeimogelijkheid en de aangegeven grenzen komt een punt naar voren waarover het team verder kan gaan in haar gedachteontwikkeling over Passend Onderwijs. 14

16 3.2 Karakterisering van de voorzieningen op de vijf velden In het licht van Passend Onderwijs kunnen vier schoolprofielen 6 binnen het regulier basisonderwijs worden onderscheiden, te weten: 1. de netwerkschool 2. de smalle ondersteuningsschool 3. de brede ondersteuningsschool en 4. de inclusieve school. Onder deze vierdeling van schoolprofielen ligt een dimensie die loopt van gesegregeerd ( exclusie ) naar geïntegreerd onderwijs ( inclusie ). In andere woorden: de netwerkschool profiteert adequaat en optimaal van de geïnstitutionaliseerde speciale ondersteuning binnen andere instellingen, zoveel mogelijk gelegen in de directe omgeving van de school. Deze is aanwezig in andere speciale scholen, of in gespecialiseerde zorginstellingen als een revalidatiecentrum. Op de inclusieve school daarentegen is in principe alle speciale onderwijsondersteuning in huis aanwezig om leerlingen met speciale onderwijsbehoeften te kunnen handhaven, mede door een vaste partnerrelatie met zorginstellingen buiten het onderwijs zoals het genoemde revalidatiecentrum. De schoolprofielen kunnen ook benaderd worden vanuit een ontwikkelingsperspectief, waarbij de netwerkschool als beginfase en de inclusieve school als eindfase wordt gezien. Op die manier kunnen scholen die zichzelf herkennen in één van de schoolprofielen, de intentie uitspreken om te streven naar een ander, nabijgelegen schoolprofiel. Bedenk dat deze vier schoolprofielen ideaaltypisch zijn. In de praktijk komen er allerlei (sub)varianten voor die uiteindelijk wel weer zijn te herleiden naar één van bovenstaande schoolprofielen op het gebied van speciale onderwijsondersteuning. Uiteraard is het schoolprofiel waartoe de school zich ontwikkelt ook geen statische grootheid. Schoolprofielen veranderen met de transformatie van de schoolpopulatie en de schoolkeuzen daaromtrent mee. Hierna worden de voorzieningen op de school per veld, na een omschrijving, ingedeeld als passend bij een netwerkschool, een smalle ondersteuningsschool, een brede ondersteuningsschool of een inclusieve school. We kiezen een karakterisering die zo dicht mogelijk bij de situatie van uw school komt. De beschrijving in de tabellen betreft dus niet een exacte beschrijving van de situatie van uw school. De volledige tabellen van de prototypes staan in de bijlage bij dit rapport. 6 Greven, L.F. en Timmerhuis, A. (2008). Passend Onderwijs. Kansen in beeld! Utrecht: Sardes (Sardes Speciale Editie 8). 15

17 Veld 1: de hoeveelheid aandacht/handen in de klas De omschrijving van de huidige situatie past bij het in bijlage 2 omschreven profiel van een netwerkschool. Veld 1. Hoeveelheid aandacht en tijd Binnen de klas Er is één paar handen in de klas, de lkr 7 zorgt zelf voor bijv. preteaching, werken aan de instructietafel, op tijdelijke basis (een uur per week). Er wordt gewerkt met de gegeven groepsgrootte (± 25 leerlingen). Setting Binnen de school Er is speciale onderwijsondersteuning door rt er en/of ib er, op tijdelijke basis (gedurende enkele uren per week). De hoeveelheid aandacht, ofwel de handen in de klas is afhankelijk van: de beschikbare formatie; de organisatie van de groepen in de school; de beschikbare handen van buiten de formatie (onderwijsassistentie, stagiaires ). Opgemerkt moet worden bijna alle formatie wordt ingezet voor de leerkracht voor de klas. De vermindering (krimp) van het leerlingenaantal maakt dat er weinig tot geen extra formatie ingezet kan worden, bedoeld als extra handen in de klas. De school beschikt niet over een RT-er, dit is de LGF-begeleider. Veld 2: de onderwijsmaterialen De omschrijving van de huidige situatie past bij het profiel van een netwerkschool. Veld Setting 2. Onderwijsmaterialen Binnen de klas Er wordt waar nodig gebruik gemaakt van niveaudifferentiatie in de lesmethoden. Er is aanvullend remediërend materiaal voor de kernvakken, behorend bij de gebruikte lesmethoden. Binnen de school Er zijn onderwijsmaterialen beschikbaar die tegemoet komen aan specifieke didactische kenmerken en speciale pedagogische/ psychologische kenmerken (bijv. beloningssysteem). Hoewel Darwin beschikt over veel onderwijsmaterialen verschilt dit niet noemenswaardig met wat er op andere scholen aanwezig is. 7 In deze tabel en de andere tabellen komen meerdere afkortingen voor. Daarbij staat lkr voor leerkracht, vlkr voor vakleerkracht, oa voor onderwijsassistent, ou voor ouder, mll voor medeleerling, rt er voor remedial teacher, ib er voor intern begeleider, ab er voor ambulant begeleider, so voor speciaal onderwijs, lgf voor leerlinggebonden financiering, pgb voor persoonsgebonden budget, ihp voor individueel handelingsplan, opp voor ontwikkelingsperspectief. 16

18 Veld 3: de ruimtelijke omgeving De omschrijving van de huidige situatie past bij het profiel van een smalle ondersteuningsschool. Veld Setting Binnen de klas Binnen de school 3. Ruimtelijke omgeving Er is een aparte plek (bijv. prikkelarm hoekje) waar éénop-één begeleiding of begeleiding van een (sub)groepje leerlingen met speciale onderwijsbehoeften kan plaatsvinden. Er is op de gang ruimte waar éénop-één begeleiding of begeleiding van een (sub)groepje leerlingen met speciale onderwijsbehoeften kan plaatsvinden. Veld 4: de expertise De omschrijving van de huidige situatie past bij het profiel van een netwerkschool.* Veld Setting Binnen de klas Binnen de school 4. Expertise De lkr hebben enige kennis van en competenties op het gebied van speciale onderwijsbehoeften. De rt er en/of ib er hebben enige kennis van en competenties op het gebied van de meest voorkomende speciale onderwijsbehoeften. Eén manier om naar de groei van de expertise te kijken, is door het onderscheid te maken tussen teamexpertise en individuele expertise. De inzet van individuele expertise is altijd zinvol, maar heeft veel meer effect wanneer die ingebed is in de expertomgeving van het team. Bijvoorbeeld een team dat een gezamenlijke expertise (aanpak) heeft op gedrag, weet veel meer opbrengst te halen uit de specifieke expertise van één van de leerkrachten op autisme, dan een team dat géén teamaanpak heeft. Leerlingen met speciale onderwijsbehoeften hebben een eigen benadering nodig, zonder dat zij zich een buitenbeentje voelen. Wanneer er gewerkt wordt vanuit een methode gestuurd onderwijsconcept levert dit voor leerkrachten een tegenstrijdigheid op. Als leerkrachten werken vanuit de verschillende onderwijsbehoeften van alle kinderen, valt deze tegenstrijdigheid weg. Dit betekent dat leerkrachten in staat zijn op basis van hun eigen professionaliteit de lesmethoden te gebruiken als middel, in plaats van zich te laten leiden door de methoden. Om daartoe in staat te zijn moeten leerkrachten een scala aan pedagogisch didactische aanpakken en werkvormen tot hun beschikking hebben en moeten zij werken binnen een school die een dergelijke aanpak ondersteunt. * Het gebruik van het OGO-concept betekent dat binnen het team de attitude erg kindgericht is meer passend bij de smalle ondersteuningsschool. 17

19 Samengevat liggen de groeimogelijkheden voor wat betreft de expertise in eerste instantie bij: Wanneer de school het gesprek over uitbreiding van haar ondersteuningsaanbod wil voeren kan het oriënteren op andere onderwijsvormen (o.a. OGO) leiden tot inspiratie over mogelijke uitbreiding van het pedagogisch-didactisch arsenaal. Het denken vanuit onderwijsbehoeften, handelingsgericht- en ontwikkelingsgericht werken en de verdere uitbreiding van het handelingsrepertoire van de leerkrachten, zal er toe leiden dat er stappen gezet worden om de onderwijsondersteuning te versterken. Verdieping van het huidige concept betekent versterking van de smalle ondersteuningsschool. Veld 5: de samenwerking met andere instanties De omschrijving van de huidige situatie past bij het profiel van een smalle ondersteuningsschool. Veld Setting Binnen de klas Binnen de school 5. Samenwerking De lk onderhouden contacten Er is geregelde samenwerking en met andere instanties met de ib er om op de hoogte te blijven. afstemming met professionals uit so en zorginstellingen. Er wordt samengewerkt met SMW, GGD en FF. Verder groeit de samenwerking met andere instanties mee met de aanwezigheid op school van leerlingen met speciale onderwijsbehoeften. 18

20 4. Tot slot Over het geheel genomen is obs Darwin te karakteriseren als een smalle ondersteuningsschool. De aangegeven groeimogelijkheden op het algemene onderwijsconcept van de school en op de vijf velden bieden perspectief op een ontwikkeling naar een smalle ondersteuningsschool of op een versterking van het bestaande profiel. Onderwijsconcept Netwerkschool Smalle ondersteuningsschool Brede ondersteuningsschool Inclusieve school Onderwijsvoorzieningen: 1. Handen in de klas 2. Materialen 3. Ruimtelijke omgeving 4. Expertise 5. Relaties De attitude van het team en de fase van ontwikkeling waarin de school zich bevindt maakt dat de school zich gedraagt als een smalle ondersteuningsschool, hoewel dit nog niet volledig uit de bovenstaande schema s blijkt. De school wil zich nog meer bekwamen in het OGO-concept en is met de zaakvakken hierin al redelijk ver gevorderd. OGO uitbreiden naar de basisvaardigheden moet zorgvuldig en gefaseerd gebeuren, waarbij het opbrengstgericht werken en het verzamelen van opbrengstgegevens, om het onderwijsprogramma bij te stellen, noodzakelijk blijft. Hier kan het leerlingenportfolio goed benut worden. Het vinden van een goede balans hierin zal de nodige aandacht vergen. Wanneer dit lukt zal vanuit onderwijsbehoeften gewerkt kunnen worden. Deze expertise en ervaring kan voor zowel leerlingen als leerkrachten binnen Passend Onderwijs een grote meerwaarde hebben. Obs Darwin zal zich dan nog beter kunnen profileren als smalle ondersteuningsschool. De aangegeven groeimogelijkheden bieden kansen om meer leerlingen met speciale onderwijsbehoeften onderwijs te kunnen bieden, maar ook om de gewone leerlingen meer aan hun specifieke onderwijsbehoeften aangepast onderwijs te bieden. Of een dergelijke groei wenselijk is, is vanzelfsprekend afhankelijk van de opvattingen van de school, haar schoolbestuur en het samenwerkingsverband waar zij deel van uitmaakt. Het team van obs Darwin heeft laten zien dat de school een open, gastvrije school is die de discussie rond de onderwijsondersteuning naar aanleiding van de ontwikkelingen rond Passend Onderwijs graag aangaat. Hopelijk ondersteunt dit rapport het team bij deze discussie. Met dank voor de prettige ontvangst, Sicco Baas 19

21 Bijlage 1: Ondersteuningsprofiel AZC-school Vooraf Hoewel de AZC-school een onderdeel is van obs Darwin, functioneert deze school nog wel apart van obs Darwin. Voor het vaststellen van dit ondersteuningsprofiel heeft er geen audit op de school plaatsgevonden. Daarom is de vormgeving en de inhoud anders dan het rapport van obs Darwin. Het profiel brede ondersteuningsschool is door de auditor vastgesteld na kritische lezing van de aangeleverde documenten en een gesprek met de schoolleiding. De aangeleverde documenten waren: het Dataformulier IVO-audit, het Zorgplan AZC en de notitie Toekomst van AZC. De auditor heeft gedeeltes van deze documenten overgenomen in deze bijlage. Verder heeft er een gesprek met de schoolleiding plaatsgevonden over het onderwijsconcept van de AZC school. Aan de hand van deze activiteiten heeft de auditor zijn oordeel gevormd. Data als onderdeel van het ondersteuningsprofiel IVO AZC-school (obs Darwin) Naam van de school: OBS Darwin AZC Naam directeur: Paul van Hees Naam interne begeleider(s): Nico Hilgers Datum: Telgegevens laatste teldatum Teldatum: Totaal aantal leerlingen: 29 Aantal groepen: 2 Leerlingen gewicht 0,3: 3 Leerlingen gewicht 1,2: 21 Schooljaar (afgelopen 4 jaar) Aantal rugzakleerlingen in cluster 2012/ /2014 1: blinden en slechtzienden 2: communicatieve beperkingen 3: lichamelijke en verstandelijke beperkingen 4: gedragsproblemen en psychiatrische stoornissen 1 Schooljaar Aantal zittenblijvers 8 nvt Schooljaar Verwijzingen sbo 9 8 Inclusief de zittenblijvers in de kleutergroepen. 9 sbo= speciaal basisonderwijs 20

22 Schooljaar Verwijzingen so 10 cl. 1 Verwijzingen so cl. 2 Verwijzingen so cl. 3 Verwijzingen so cl. 4 A. Extra handen Het gaat om alle extra handen in de groep buiten de handen van de aanwezige groepsleerkracht 11! Afkortingen voor functionarissen: Lkr. = leerkracht, Vlkr. = vakleerkracht, OA = onderwijsassistent, RT = remedial teacher, AB = ambulant begeleider, OU = ouder/verzorger, LIO = leerkracht in opleiding, ST = stagiaire Groep Functionaris(sen) Aantal uren per week Aantal betrokken lln. 1-8 lkr (locatieleider) oa oa LIO vrijwilliger 10 9 Eventuele opmerkingen: Structureel zijn er voor 62 uur extra handen voor de 29 leerlingen, dit is per leerling voor ruim 2 uur per week extra ondersteuning. De conciërge werkt ook op vrijwillige basis op AZC. Regelmatig zijn er vrijwilligers bezig met het verzorgen van activiteiten rondom integratie en taalonderwijs. Dit is echter niet structureel en valt daarom moeilijk in uren onder te brengen. Gezien het wisselen en fluctueren van leerling aantallen is het niet standaard vast te leggen dat de lkr (locatieleider ) voor 12 uur per week in de groepen is. Dit kan makkelijk meer zijn als de situatie daar naar vraagt maar ook minderen wanneer dit niet nodig is. B. Specifieke onderwijsmaterialen Het gaat hier alleen om heel specifieke op leerlingen met speciale onderwijsbehoeften toegesneden materialen (materialen die niet op nagenoeg iedere school aanwezig zijn)! 10 so=speciaal onderwijs 11 Het gaat hier om de extra handen in de klas, dus niet om de groepsleerkracht zelf. Wel vermelden indien er sprake is van co-teaching. 21

23 Beschikbare onderwijsmaterialen met speciale didactische kenmerken materialen gericht op NT2-onderwijs zoals Mondeling Nederlands Nieuw, Horen, Zien, Schrijven.(zowel papieren versie, als via Klassenwerk, internet. ; Woordenschatkamer, e.d. Kleuters werken o.a. met Piramide Beschikbare onderwijsmaterialen met speciale pedagogisch/psychologische kenmerken Onderwijsmaterialen ondersteunend bij: X methode voor sociaal-emotionele ontwikkeling, nl. Eggo-kaarten (voor signaleren) en Soemo-kaarten. Leerlingenondersteuning op AZC-school Oisterwijk De visie met betrekking tot de leerlingenondersteuning De AZC-school is een school voor asielzoekers. Deze leerlingen komen uit verschillende culturen, hebben verschillende religies en ieder een eigen geschiedenis van vluchten en asielaanvraag. Ook verschillen de leerlingen wat betreft achtergrond in school en opleiding. De leerlingen hebben gemeenschappelijk dat ze uit het buitenland komen en vaak al meerdere woonplaatsen en scholen hebben gehad. Vaak is het gezin incompleet en mist men een of meerdere naaste familieleden. Een bijzonder probleem vormt de onzekerheid of de kinderen uiteindelijk in Nederland mogen blijven of dat ze uitgewezen worden. Dit gegeven vraagt een bijzondere begeleiding van de kinderen die aansluit bij de individuele mogelijkheden. De te bereiken doelen moeten steeds in het licht van de schoolloopbaan en de capaciteiten van de kinderen worden gezien. Het aantal jaren gevolgd onderwijs, de ontwikkeling van de woordenschat, de achtergrond van de kinderen en het gezin, de toekomstplanning, het zijn allen factoren die de verwachtingen en de te bereiken resultaten beïnvloeden. Voor de missie van de AZC-school betekent dit het volgende: De school biedt alle kinderen een rustige en veilige leeromgeving waarbinnen iedereen zich kan ontplooien naar eigen mogelijkheden. Per kind zal het optimale leerdoel worden nagestreefd. De school heeft vooral oog en oor voor de sociaal-emotionele ontwikkeling van de leerlingen. De school biedt een goed gestructureerd onderwijsaanbod, waarbij het Nederlands als tweede taal nog steeds een belangrijke plaats inneemt. De ontwikkeling van de woordenschat krijgt hierbij extra aandacht. De school hanteert de uitgangspunten van adaptief onderwijs. Hierbij wordt rekening gehouden met de verschillen tussen kinderen en met hun specifieke leerbehoeften: relatie, competentie en autonomie. De leraren stimuleren deze behoeften door hun gedrag en houding tijdens de interactie, instructie en klassenmanagement. De leerlingen volgen individuele leerwegen, waar mogelijk wordt in kleine groepjes gewerkt. 22

24 De school volgt de leerlingen in hun cognitieve ontwikkeling door middel van het hanteren van een leerlingvolgsysteem (Nieuwkomers in Beeld). Voor leerlingen die langer dan een jaar op school aanwezig zijn wordt een ontwikkelingsperspectief vastgesteld. De werkwijze hiervan staat beschreven in het document Leerlijnen en ontwikkelingsperspectieven op AZC-school Oisterwijk. Opmerkingen 1. NT2 blijft voor deze groep leerlingen de grootste opdracht. Het grootste deel van de kinderen blijft toch in Nederland. Ook de inspectie eist de aandacht voor taal- en woordenschatontwikkeling. In het kader van de zelfredzaamheid van de kinderen is het bovendien belangrijk dat zij de Nederlandse taal in grote mate beheersen. 2. Het is belangrijk om oog te blijven houden voor de sociaal-emotionele ontwikkeling. De ontwikkeling van de Nederlandse taal is daarvoor erg belangrijk. Daarnaast is de houding van de leerkracht een belangrijke ondersteunende factor. Meer specifiek wordt gewerkt met EGGO en de SOEMO-kaarten om de sociaal-emotionele ontwikkeling te stimuleren. Met de GGZ zijn er contacten voor de uitvoering van de methode Laat maar zien wie je bent en voor meer individuele begeleiding. 3. Of het onderwijs moet worden aangepast is afhankelijk van de uitstroom van de leerlingen. Er zou meer aandacht mogen zijn voor: Lichamelijke oefening. Sinds kort zijn de zwemlessen weggevallen en moet de lichamelijke ontwikkeling van de leerlingen op een andere manier worden gestimuleerd. Er loopt momenteel een nieuwe aanvraag bij de gemeente. Techniek. In het verleden is gewerkt met techniektorens. Dit komt te weinig uit de verf in verband met een tekort aan begeleiders; nu wordt het binnen de eigen groep opgelost. De mogelijkheden moeten nog een worden bekeken. Bij het eventueel kleiner worden van de klassen kunnen groepen worden gecombineerd. Portfolio. In de onderbouw wordt al gewerkt met persoonlijke mappen waarin de kinderen hun werkstukken bewaren. We moeten nog eens bekijken of het zinvol is om dit uit te breiden naar de andere bouwen. Veel ouders zien de waarde hiervan niet in en gaan er niet goed mee om. Er is een mogelijkheid om te gaan werken met een digitaal portfolio. Structuur van de leerlingenondersteuning De leerlingenondersteuning is een gezamenlijke verantwoordelijkheid van het gehele team. Gezien het geringe aantal klassen heeft elke leraar als taak de ontwikkeling van de leerlingen te volgen en daar waar nodig hulp te bieden. Adaptief onderwijs binnen 1- zorgroute, waarbij rekening gehouden wordt met de specifieke onderwijsbehoeften van elke leerling, is hierbij uitgangspunt. Veel leerlingen werken, gezien hun onderwijsontwikkeling, op een eigen niveau en met een eigen programma. Dat betekent dat de klassieke opzet van de zorg bestaande uit leraar, remedial teacher en interne begeleider hier niet van toepassing is. 23