Rapport audit onderwijs ondersteuningsprofiel IVO

Transcriptie

1 Rapport audit onderwijs ondersteuningsprofiel IVO Naam onderwijsvoorziening: Openbare Jenaplanschool De Mussenacker Datum bezoek: 16 september 2013 In opdracht van: SWV PO Tilburg e.o. Rapporteur: drs. Jeroen Schuitert M&O-groep, s-hertogenbosch September 2013

2 Inhoudsopgave 1. Inleiding De opbrengsten van het schoolbezoek Het onderwijsconcept De voorzieningen op de vijf velden Grenzen en groeimogelijkheden van de school Groeimogelijkheden en grenzen v.w.b. onderwijsconcept Karakterisering van de voorzieningen op de vijf velden Tot slot Bijlage 1: Enkele landelijke kengetallen Bijlage 2: Speciale onderwijsondersteuning per schoolprofiel

3 1. Inleiding Uw school 1 biedt onderwijsondersteuning aan leerlingen die speciale onderwijsbehoeften hebben. Wanneer uw school tegen haar grenzen aanloopt, is er de mogelijkheid om de leerling en zijn of haar ouders 2 te verwijzen naar een andere school, een school voor speciaal (basis)onderwijs. Scholen verschillen in de onderwijsondersteuning die zij (kunnen) bieden. Uit verwijsgedrag van scholen bijvoorbeeld blijkt dit heel duidelijk: een leerling waarbij de ene school tegen de grenzen van haar onderwijsondersteuning aanloopt, kan op een andere school zonder al te veel inspanning passend onderwijs krijgen. Soms is de reden makkelijk aanwijsbaar: een school in een gebouw met veel trappen en weinig ruimte is niet zomaar passend voor een leerling in een rolstoel. Maar meestal is het lastiger om aan te geven wanneer een leerling niet, en wanneer wel, op de school terecht kan. Zowel voor de school zelf, als voor ouders en voor de bovenschoolse organisatie die het bovenschoolse netwerk van ondersteuningsvoorzieningen inricht (schoolbestuur, samenwerkingsverband po, regionaal netwerk Passend Onderwijs), is het van belang te weten waar de school staat voor wat betreft de onderwijsondersteuning en wat mogelijkheden zijn om de onderwijsondersteuning te versterken en eventueel uit te breiden. In de audit is gekeken naar de match tussen de onderwijsbehoeften 3 van de leerlingen uit het voedingsgebied van de school met het onderwijsaanbod van de school. Deze match tussen vraag en aanbod is in kaart gebracht in termen van kenmerken van het ondersteuningsaanbod, van de school dus. Het profiel van het ondersteuningsaanbod van een reguliere school wordt bepaald door: de mate waarin het onderwijsconcept bijdraagt aan het zich geaccepteerd voelen van de leerling met speciale onderwijsbehoeften; de positie op vijf velden van onderwijsbehoefte: 1. de hoeveelheid aandacht/handen in de groep; 2. speciale onderwijsmaterialen; 3. de ruimtelijke omgeving; 4. expertise; 5. samenwerking met externe instanties die zich ook met de ondersteuning voor het kind bezighouden. 1 Waar in dit rapport kortheidshalve staat school wordt steeds bedoeld school of andere eenheid van onderwijsondersteuning. 2 Waar in dit rapport kortheidshalve staat ouders wordt steeds bedoeld ouders of verzorgers. 3 De onderwijsbehoefte is de instructie en ondersteuning die de leerling in de onderwijssituatie nodig heeft om een volgende stap te kunnen maken in het eigen proces van cognitieve en sociaal-emotionele ontwikkeling. 2

4 Informatie over deze kenmerken is verzameld door: een documentenanalyse (schoolplan, schoolgids, inspectierapport, website); een half gestructureerd interview/gesprek, het gesprek is gevoerd met: mw. Larissa Rand (directeur), mw. Karin van Duppen (IB), mw. Erica van de Brand (leerkracht), mw. Jetty van Brunschot (ouder), mw. Aukje Stellinga (ouder en mr-lid); half gestructureerde observaties in de groepen 1-2, groep en groep 6-7-8, met name ter ondersteuning van de bevindingen over het gehanteerde onderwijsconcept en het daarbij horende klassenmanagement; een gesprek met een gedeelte van het schoolteam waarin de opvattingen rond en het draagvlak voor het onderwijs aan leerlingen met speciale onderwijsbehoeften aan de orde komt. In het gesprek met het schoolteam zijn de eerste indrukken vanuit het interview en de observaties verwerkt. In dit rapport doen wij verslag van onze bevindingen. Wij wijzen er op dat de informatieverzameling weliswaar uitgebreid en veelzijdig was, maar beperkt is door het karakter van een momentopname. 3

5 2. De opbrengsten van het schoolbezoek 2.1 Het onderwijsconcept Korte karakterisering van de school De Mussenacker in Udenhout is een openbare basisschool die het Jenaplanonderwijsconcept hanteert. Binnen het dorp Udenhout zijn er nog twee basisscholen. Op de school zijn 163 leerlingen ingeschreven (teldatum ), verdeeld over 5 stamgroepen en 1 WSNS-talentgroep. De stamgroepen zijn samengesteld uit drie leerjaren: groep 1-2, groepen en groepen De groepsgrootte is gemiddeld 27 leerlingen, maar groep heeft 32 leerlingen. Doorgaans heeft een leerling drie jaar lang dezelfde groepsleerkracht. Het schoolteam hanteert als insteek dat in principe ieder kind welkom is. Als ze met een kind tegen een probleem aanlopen waar men niet direct zelf een oplossing voor heeft, gaan ze met de ouders, het kind en de externe partij(en) in gesprek om samen te zoeken naar oplossingen. Mede door deze bereidheid en het imago bij ouders krijgen zij veel zij-instromers van andere scholen (globaal 9 tot 14 leerlingen per jaar) uit de brede regio, zoals uit de andere dorpen en zelfs vanuit Tilburg-Noord. Deze leerlingen hebben vaak een speciale onderwijsondersteuningsbehoefte. Het betreft hier een trend die groeiende is en die maakt dat de schoolleiding vindt dat men meer middelen (extra handen, geld, ondersteuning) ter beschikking moet krijgen. In hoeverre heeft de school te maken met verschillen tussen leerlingen? Naar schatting van de geïnterviewde medewerkers is het niveau van leren over het geheel van de school gemiddeld te noemen. De Cito-scores voor de vier hoofdvakken liggen op Cito B - hoog C niveau. Echter, er is sprake van een grote spreiding van de leerniveaus. Er zijn veel leerlingen met meer- en hoogbegaafdheid, maar ook veel leerlingen met een leerachterstand of leerstoornis. Enkele leerlingen hebben een eigen leerlijn (OPP). De school werkt met een talentgroep (voorheen Leonardo). 23 leerlingen hebben een dyslexieverklaring en behandeling. Daarnaast zijn er leerlingen met diverse andere ondersteuningsbehoeften, zoals werkhoudings- en concentratieproblemen, NLD, PDD-nos, faalangst, motorische problemen zoals DCD en een disharmonisch ontwikkelingsprofiel. Opvallend is het grote aantal leerlingen met een aanvullend extern onderzoek. Over het algemeen is de spreiding van de leerniveaus dus sterk heterogeen te noemen. Enkele vragen in het interview richtten zich op de leerlingen die vanwege hun gedrag zodanig speciale aandacht nodig hebben, dat dit structureel extra inzet vraagt van de leerkracht. De schatting van het aantal van deze leerlingen is gemiddeld ongeveer 1 à 2 leerlingen per groep, alhoewel er per groep ook grote verschillen bestaan. Er zijn weinig leerlingen met gediagnosticeerde orthobeelden, zoals ADHD en ASS. Volgens de school komt dit mede omdat men denkt in oplossingen en handelingsgerichtheid en minder vanuit de tekortkomingen of handicaps van leerlingen. De aandacht die op gedrag gevraagd wordt richt zich vooral op het begrenzen van het gedrag en het bieden van inzicht in gedrag. Dit heeft bijvoorbeeld betrekking op leerlingen die vanuit hun onvermogen tot leren frustraties oplopen en dit moeizaam kunnen hanteren. Dergelijke leerlingen worden ondersteund om zelfkennis te verwerven met betrekking tot het hanteren van emoties. 4

6 De culturele en taalachtergrond van de leerlingen is weinig divers. Er zijn geen allochtone leerlingen en ook speelt er geen taalprobleem. De sociaal-economische achtergrond van de leerlingen wordt vooral gekenmerkt door gemiddeld en hoog opgeleide ouders. Er zijn geen leerlingen met een leerlingengewicht. Hiermee heeft 0 procent van de leerlingen een gewicht, landelijk is dit 12,8 procent. Op het moment van de audit bezoeken 4 leerlingen met een rugzakje de school. Dit komt redelijk overeen met het landelijk beeld. Vorig schooljaar waren er nog 6 leerlingen met LGF op de school, maar deze leerlingen zijn inmiddels uitgestroomd naar het VO. De aantallen rugzakjes op de school zijn als volgt: Blinden en slechtzienden 0 0 Communicatieve beperkingen 0 0 Lichamelijke en verstandelijke beperkingen Gedragsproblemen en psychiatrische stoornissen Rugzak speciaal basisonderwijs Aantal zittenblijvers Over het geheel genomen, is de leerlingenpopulatie van De Mussenacker te karakteriseren als relatief heterogeen (in vergelijking met Nederlandse scholen in het algemeen). Hoe wordt binnen de school op speciale onderwijsbehoeften gereageerd? Vanuit de principes van Jenaplan is men gericht op het waarderen van de verschillen tussen leerlingen. Het onderwijs is sterk adaptief ingericht met veel differentiatiemogelijkheden. Men gelooft in heterogeniteit (stamgroepen), zodat leerlingen van elkaar en met elkaar kunnen leren. De leerlingen die speciale ondersteuning nodig hebben krijgen dit vooral: met individuele aandacht geïntegreerd in de groepsaanpak met individuele aandacht, in dezelfde ruimte, maar apart van de groep En dus niet of nauwelijks: met individuele aandacht, in een andere ruimte dan de groep met groepsaandacht in homogene subgroepen De instructie wordt per leerjaar binnen de stamgroep gegeven aan de instructietafel. De leerlijnen uit het leerstofjaarklassensysteem worden gebruikt, samen met de referentiedoelen. Vervolgens worden hierop per leerling aanpassingen gemaakt, rekening houdend met kindkenmerken en hun onderwijsbehoefte. Elke leerling heeft een eigen individueel weekplan, gebaseerd op de onderliggende individuele leerbehoeften. Het aanbod, de (verlengde) instructie en het tempo wordt hierop gebaseerd. Het schoolteam differentieert incidenteel op leerstijlen, als een leerling opvalt op een bepaalde leerstijl, zoals beelddenkers en doeners. 5

7 Leerlingen worden geholpen bij het leren plannen van het weekplan. Ook wordt er gewerkt met maatjes waardoor leerlingen van elkaar verschillende leerstrategieën kunnen leren. In het portfolio houdt de leerling zijn prestaties bij op verschillende ontwikkelingsgebieden, zoals de schoolse vakken, maar ook beweging, creatief en sociale omgang. De school werkt met een protocol voor dyslexie (verklaring en behandeling). Er is geen protocol voor dyscalculie op papier, maar wel werkend in de praktijk. Op bovenschools niveau is er een protocol voor medische handelingen. In principe wil de school toegankelijk zijn voor alle leerlingen. Binnen het schoolteam is er een grote bereidheid om deskundigheid te verwerven als men niet direct het antwoord op een bepaalde ondersteuningsbehoefte klaar heeft. Bij de aanname van leerlingen spelen in onderlinge samenhang met elkaar verschillende afwegingen een rol. Bij de aanname van leerlingen met LGF of een speciale onderwijsbehoefte, worden de leerlingen op grond van de volgende afwegingen verdeeld over de groepen: Volgorde 1. De speciale behoefte van de leerling. van 2. De vraag van de ouders. afweging 3. De onderwijsondersteuning expertise van de leerkracht. 4. De limitering van aantallen leerlingen met LGF per groep. In het interview is de schoolleiding bevraagd op hun opvattingen rond het gehanteerde onderwijsconcept. In de volgende tabel staat per regel een dimensie weergegeven, met links en rechts de uitersten op de dimensie. Tijdens het interview is gevraagd aan te geven waar de school staat: duidelijk links, enigszins links, enigszins rechts, duidelijk rechts. Gevraagd werd om globaal te kijken naar de school en zo mogelijk een duidelijke richting aan te geven. Onderwijsconcept Overdragen van kennis Kennis verwerven Klassikaal leren Sturing van het leren door de lkr Alle leerlingen op bepaald basisniveau brengen Leerstof bepaalt de leerweg Nadruk op gestructureerde opdrachten Beoordeling van prestaties o.b.v. gelijke normering Beoordeling door de leerkracht Evaluatie onderwijs o.b.v. leervorderingen groep Evaluatie onderwijs door de lkr Zelf ontdekken Werken met kennis Individueel en groepsleren Kinderen sturen eigen leren Maximale uit elke leerling halen Beginsituatie van de leerling bepaalt de leerweg Nadruk op vrije opdrachten Beoordeling van leervorderingen o.b.v. beginsituatie van leerlingen Zelfbeoordeling door de leerling Evaluatie onderwijs o.b.v. leervorderingen individuele leerling Evaluatie samen met leerlingen 6

8 Toelichting: Vanuit de leerlijnen is er sprake van een aanbod, maar er is ook sprake van veel ruimte voor het ontdekken van kennis. Met name bij wereldoriëntatie is hiervan sprake. De doelen binnen de schoolse vakken worden gezien als een middel om de verworven kennis in de praktijk toe te passen. Zo wordt bijvoorbeeld spelling nadrukkelijk gekoppeld aan het schrijven van een brief. Er wordt klassikaal gewerkt met de thema s met coöperatieve werkvormen. Daarnaast wordt er individueel en in groepen en maatjes gewerkt. De leerlingen worden betrokken bij het eigen leerproces door middel van gesprekken met de leerlingen, waarbij doelen aan de orde komen. Deze worden verwerkt in het weekplan en het portfolio. De school is er niet op gericht om leerlingen naar een bepaald basisniveau te brengen, maar wil voor elke leerling het maximale proberen te bereiken. Dat hierbij verschillen ontstaan past volgens de school bij de uniciteit van de leerling. De leerstof is leidend, maar wordt per leerling aangepast. Er wordt gewerkt met gestructureerde opdrachten met veel ruimte voor eigen inbreng door de leerlingen. De thema s bevatten meer vrije opdrachten. Het portfolio geeft de ontwikkeling van de leerling weer ten opzichte van zichzelf en het LVS geeft de ontwikkeling van de leerling weer ten opzichte van het gemiddelde. Zowel de leerkracht als de leerling beoordelen de prestaties. Expliciet wordt de leerling 2 maal per jaar bevraagd op zijn zelfreflectie. De school werkt met groepsoverzichten en trendanalyses om het onderwijs te evalueren. De leerlingen worden bij evaluatie betrokken door de portfolio s, het doorspreken van toetsresultaten en de kinderraad. De kinderraad heeft invloed op het schoolbeleid en heeft ook een eigen budget(je). Hoe wordt de continuïteit van de onderwijsondersteuning voor elke leerling verzekerd? Het eigenaarschap van de onderwijsondersteuning: Het eigenaarschap van de onderwijsondersteuning ligt bij de groepsleerkracht. Samen met de intern begeleider verzorgen ze in samenwerking de onderwijsondersteuning middels de groepsoverzichten, groepsplannen, groepsbesprekingen en kindbesprekingen. De taken van de interne begeleiding: De IB-er draagt onder andere zorg voor de coördinatie en uitvoering van het zorgbeleid, levert een bijdrage aan de onderwijskundige ontwikkeling, organiseert en bewaakt de cyclus groepszorg-groepsbespreking-kindbespreking, doet onderzoek, observatie (SVIB), toetsing en analyse, coacht de leerkrachten, ondersteunt in contacten met ouders van kinderen met een speciale onderwijsbehoefte en onderhoudt contacten met externe instanties. Het gebruik van leerlingvolgsystemen voor leren en voor de sociaal-emotionele ontwikkeling: In het LVS worden alle leervorderingen en leerlinggegevens genoteerd. Via het onderdeel Zien wordt de sociaal-emotionele ontwikkeling van de leerlingen in kaart gebracht. Komend jaar wordt gestart met groep 8. De procesbewaking gedurende het schooljaar en over de schooljaren heen: De werkwijze staat verwoord in het zorgplan. Hierin wordt de 1-zorgroute Jenaplanonderwijs uitgelegd. 7

9 Men onderkent 5 niveaus van ondersteuning, te weten: basiszorg, extra zorg, speciale zorg, specialistische zorg en speciale onderwijsvorm. Bij elk volgend niveau stijgt de intensiteit van de ondersteuning. Er wordt gewerkt met een zorgteam, bestaande uit de directeur, de IB-er met op aanvraag aangevuld door één of meer gespecialiseerde teamleden (RT, SMW). Structureel is er 3 maal per jaar een groepsbespreking en 2 maal per jaar een kindbespreking. Ook zijn er meerdere spreekuren ingepland waarop kinderen besproken kunnen worden. Daarnaast zijn er kindgesprekken naar aanleiding van het portfolio. De rol van ouders en de mate van betrokkenheid: Ouders worden actief betrokken bij het vaststellen van de speciale onderwijsbehoeften, vooral in het geval van OPP. Volgens de aanwezige ouders tijdens het interview was er sprake van samen een plan maken wat nodig is en wat haalbaar is. Er is veel overleg en contact. De individuele leerplannen worden met de ouders besproken. De school in haar netwerk Deling voedingsgebied met andere scholen: In Udenhout zijn 3 basisscholen. De schoolleiding kan niet aangeven of er op De Mussenacker meer leerlingen met een speciale onderwijsbehoefte zitten, dan op de andere scholen. De aantallen LGF-leerlingen geven daarvoor te weinig indicatie. Opvallend is wel het grote aantal leerlingen met dyslexie. Opgemerkt wordt dat door het gehanteerde onderwijsconcept de aantallen leerlingen met ondersteuningsvragen wellicht minder opvallen. Ook hebben de leerkrachten al veel ervaringsdeskundigheid opgebouwd en zijn daardoor niet snel handelingsverlegen. De school heeft bij ouders en verwijzers een positief imago op het gebied van de onderwijsondersteuning. Dit leidt tot veel zij-instromers van andere scholen (globaal 9 tot 14 leerlingen per jaar) uit de brede regio, zoals uit de andere dorpen en zelfs vanuit Tilburg-Noord. Deze leerlingen hebben vaak een speciale onderwijsondersteuningsbehoefte. Zoals al gezegd op pagina 4 betreft het hier een trend die groeiende is. De begeleiding vanuit het samenwerkingsverband en/of vanuit andere instanties: De schoolleiding geeft aan dat scholen zelf de hulpvraag moeten kunnen aangeven. Het SWV moet vervolgens daarop sturen. Men heeft behoefte aan extra handen om een proces met een leerling op te kunnen starten met leerlingbegeleiding en eventueel leerkrachtbegeleiding. Eventueel kan de school samen met andere scholen de extra hulp inkopen voor een efficiënte inzet van de middelen. De extra ondersteuning voor leerlingen wordt georganiseerd in de keten school schoolbestuur samenwerkingsverband. In het interview is gevraagd naar waar de sturing ligt van de (inrichting van) de extra ondersteuning. Van het samenwerkingsverband wordt verwacht dat er goed wordt geluisterd naar de behoeften van de scholen. Het SWV moet vooral faciliteren, de krachten bundelen en de expertise delen en verspreiden. De verwijzingen naar sbo en so en de contacten met andere scholen: De school geeft aan dat het welbevinden van de leerling doorslaggevend is. Alleen als alle aanpassingen niet blijken te werken, volgt een verwijzing. 8

10 De verwijzingen van de afgelopen vier jaar zijn als volgt: Verwijzingen SBO Verwijzingen SO cluster Verwijzingen SO cluster Verwijzingen SO cluster Verwijzingen SO cluster Toelichting: De verblijfsduur van een leerling op het speciaal basisonderwijs is gemiddeld 4 (tot 5) jaar. Het gemiddelde deelnamepercentage aan het speciaal basisonderwijs bedraagt 2,8%. Bij een verblijfsduur van 4 jaar verwijst een basisschool gemiddeld 2,8% : 4 jaren = 0,7% per jaar. Bij een basisschool van bijvoorbeeld 300 leerlingen kan er gemiddeld per jaar een verwijzing naar het sbo van 0,7% van 300 leerlingen = 2,1 leerling worden verwacht. De verblijfsduur op het SO schatten wij op 5 (tot 6) jaar. Bij een school van bijvoorbeeld 300 leerlingen zou je dus verwachten dat 4 : - eens in de drie jaar een leerling verwezen wordt naar cluster 2; - twee keer in drie jaar een leerling verwezen wordt naar cluster 3; - een keer in de twee jaar een leerling verwezen wordt naar cluster 4; - er 1 leerling is met rugzakje cluster 2; - er 1 leerling is met een rugzakje cluster 3; - er 2 leerlingen zijn met een rugzakje cluster 4. De conclusie is dat het aantal verwijzingen op De Mussenacker lager ligt dan het landelijk gemiddelde. De begrenzing van de mogelijkheden op de school wordt vooral bepaald door: - fysiek geweld door de leerling dat niet onder controle is te krijgen; - geen of onvoldoende middelen om passende ondersteuning mogelijk te maken; - te grote aanpassingen van de omgeving. De school werkt intussen al wel met een time-out protocol. 2.2 De voorzieningen op de vijf velden Wij beschrijven hier de voorzieningen van de school tegen de achtergrond van alle mogelijke voorzieningen die op dit moment op scholen, van wat voor soort dan ook, bestaan. In de praktijk heeft geen enkele school alle voorzieningen. Van reguliere scholen kan, in de huidige verdeling van mensen en middelen onder de schoolsoorten, verwacht worden dat zij maar beperkt kunnen scoren op deze velden van ondersteuningsvoorzieningen. De basisvoorzieningen die elke reguliere school heeft uitgaande van een minimale rijksbekostiging, veronderstellen we aanwezig, en vermelden we dus niet. 4 Deze aantallen zouden gelden wanneer alle leerlingen via het regulier onderwijs naar het speciaal onderwijs zouden stromen. In werkelijkheid vindt verwijzing soms al plaats vóór dat de leerling een reguliere school heeft bezocht. 9

11 Bij de flexibilisering van waar en hoe de extra mensen en middelen vanuit ondersteuningsbekostiging worden ingezet, is het interessant na te gaan waar voor een school groeimogelijkheden liggen, en waar de grenzen zijn. Veld 1: de hoeveelheid aandacht/handen in de klas Dit veld gaat over de hoeveelheid aandacht, uitgedrukt in beschikbare menskracht ( handen ) bij het lesgeven in de klas. We tellen de uren die feitelijk beschikbaar zijn voor leerlingen. Te gebruiken afkortingen voor functionarissen: (Lkr. = leerkracht, Vlkr. = vakleerkracht, OA = onderwijsassistent, RT = remedial teacher, AB = ambulant begeleider, OU = ouder/verzorger, LIO = leerkracht in opleiding, ST = stagiaire) Groep Functionaris(sen) Aantal uren per week Aantal betrokken lln. Mereltuin (1-2) ST 0 0 Mereltuin (1-2) Leerlingen BB 2 21 Kievitswei (3-4-5) 0 0 Zwaluwhoeve (3-4-5) Spechtenboom (6-7-8) Zwanenmeer (6-7-8) ST ST OA RT ST ST OA RT ST ST OA RT Overkoepelend ST pedagogiek Overkoepelend AB cluster 3 Overkoepelend PAB cluster PAB SBO OU Ralfi lezen OU Acadin OU Kurzweil OU Kids Skills (DVLHBSLO) Opmerkingen: De school is altijd bezig om te zoeken naar mogelijkheden om internen/ externen te betrekken bij en in het onderwijs, zodat het de school extra handen, inzichten of expertise oplevert. Verder werken zij met maatjes. Ieder kind heeft een ouder maatje dat hem kan helpen met het werk, of alles daaromheen (hulp vragen, spullen vinden, leren opruimen, enz.) Incidenteel worden er ook SVIB trajecten ingezet, waarbij de IB er coacht. 10

12 Veld 2: de onderwijsmaterialen We kijken bij dit veld alleen naar specifieke materialen voor leerlingen met speciale onderwijsbehoeften. We laten de materialen die bijna op elke school te vinden zijn buiten beschouwing en maken dus geen opsomming van de orthotheek. Ook kunnen we in de audit niet nagaan in welke mate materialen daadwerkelijk gebruikt worden. De Mussenacker heeft het volgende beschikbaar: Beschikbare onderwijsmaterialen met speciale didactische kenmerken Aangepaste leerlijnen: alternatieve methodes, gericht op zelfredzaamheid, met een lager tempo, veel herhalen, die (veel/snel) lezen vermijden, gericht op auditieve informatieverwerking, gericht op visuele informatieverwerking, gericht op sensomotorische informatieverwerking, uitgaand van sterk eigen probleemoplossend vermogen, anders, nl: De school heeft een rijk gevulde orthotheek. Het is teveel om zo op te noemen en voor de school ook lastig in te schatten wat andere scholen al dan niet in huis hebben en ook daadwerkelijk gebruiken. Beschikbare onderwijsmaterialen met speciale pedagogisch/psychologische kenmerken: Onderwijsmaterialen ondersteunend bij: methode voor sociaal-emotionele ontwikkeling, nl. Rots & Water + ZIEN, gevoelsthermometer, emotiepicto s begrenzing van het gedrag, nl. Rood-Groen protocol uitdaging tot alertheid en activiteit, nl. Kids Skills, PDSA, TASC-model, Taakspel, takentrap, energizers het ervaren van successen en het ontvangen van beloningen, nl. Complimentenkaartjes, kwaliteitskaarten, eigenwijsjes, spelen begrip voor sociale interactie (met de volwassenen en de leeftijdsgenoten in de eigen omgeving), nl. ABC-formulier, GGG-schema anders, nl * taakgerichtheid OPA-project, * allerlei spelen op het gebied van sociaal-emotionele ontwikkeling * dagritme picto s Aanpassingsvermogen aan kindspecifieke fysieke belemmeringen (in aanvulling op de didactische materialen) Aanwezige materialen (zoals zitballen, sissel -kussens voor hyperactieve kinderen, fysiotherapeutische materialen voor revaliderende kinderen, basis verpleegmaterialen voor langdurig zieke kinderen, MRT-materialen 5 aangepast schrijfmateriaal, aangepast meubilair): 5 MRT=motorische remedial teaching 11

13 Zitkussen Aangepast meubilair Verder schaffen we materialen aan indien nodig voor een kind Laptops Aangepast schrijfmateriaal Tangles Stressballen Aangepaste scharen Schelpenzand, schuurpapier, scheerschuim, enz. Lopende letters Digibeter is gebruikt Veld 3: de ruimtelijke omgeving In de school zijn de volgende ruimtes beschikbaar / is voldaan aan de volgende ruimtelijke eisen: Voor speciale bewegingsbehoeften rolstoeltoegankelijkheid, mits er een plank geplaatst wordt bij de hoofdingang time-out ruimte 6, verschillende rustplekken (+ gebruik achterwacht) extra grootte van de lokalen, gangen en speel/gymruimten (brede gangen + grote aula) een speelplein met extra kwaliteit Opm.: Door het ritmisch weekplan en de zelfstandige manier van (samen)werken, hebben kinderen indien gewenst meer bewegingsvrijheid. Voor verzorging en therapie revalidatie- en therapieruimte (bv. voor fysiotherapie) 7 speelzaal rustruimte 8 (geen specifieke ruimte, maar wel mogelijkheden voor rustplekken). Opm.: De school kijkt altijd wat er vanuit de behoefte van een kind nodig is en kijkt dan of ze dat kunnen creëren. Voor speciale leerbehoeften speel-/gymlokaal keuken (voor leerlingen) schooltuin, niet op eigen locatie, maar in samenwerking met Prisma. anders, nl: De school kijkt altijd wat er vanuit de behoefte van een kind nodig is en kijkt dan of ze dat kunnen creëren. Veld 4: de expertise We onderscheiden teamexpertise en specialistische expertise. Met teamexpertise wordt gedoeld op kennis en ervaring die geïntegreerd is in de teamaanpak en geïnternaliseerd in het handelen van alle medewerkers. Geïntegreerd in de teamaanpak en geïnternaliseerd in het handelen van alle medewerkers is aanwezig: 6 Het kan zijn dat de ruimte nog niet als zodanig is ingericht, maar wel eenvoudig om te vormen. 7 Idem 8 Idem 12

14 Kennis over opvattingen en aanpakken in de onderwijszorg (handelingsgericht werken, werken met leerlijnen, onderwijsconcepten gebaseerd op onderwijsbehoeften van leerlingen zoals coöperatief leren) Competenties om ouders als partner te betrekken bij de onderwijszorg voor hun kind, dit is ook in de praktijk zichtbaar. Toelichting: De leerkrachten zijn allen goed ingevoerd in het Jenaplan onderwijsconcept en zijn in staat om het onderwijs af te stemmen op de onderwijsbehoeften van de leerlingen. Nog niet in de volle breedte aanwezig is: Kennis over onderwijszorgvoorzieningen rond de school en in de regio Een teamaanpak op gedrag (afspraken op papier en werkend in de praktijk) Toelichting: Een teamaanpak op gedrag is in ontwikkeling. Er wordt al wel gewerkt met een time-out protocol. Een tweede vorm van expertise is de specifieke, bij één of meer collega s of partners aanwezige expertise. Deze specialistische expertise kan soms, kortdurend, nodig zijn. De beschikbaarheid van expertise (gecertificeerd) op specifieke gebieden is bij De Mussenacker als volgt: Binnen Buitenschools, Expertiseveld school snel toegankelijk Nee Ja Visuele beperkingen Ja Ja Auditieve beperkingen Ja Ja Spraakmoeilijkheden en taalstoornissen Ja Ja Verstandelijke beperkingen Ja Ja Motorische beperkingen Ja Ja Beperkingen door chronische ziektes Ja Ja Autisme Spectrum Stoornissen (ASS) Ja Ja ADHD en ADD Ja Ja Angst- en hechtingsstoornissen Nee Ja Overige psychiatrische aandoeningen Ja Ja Gedragsproblemen Ja Ja Dyslexie Nee Ja Onderwijsachterstanden andere culturen 13

15 Veld 5 : De samenwerking met andere instanties Contacten andere instellingen Nooit Sporadisch Regelmatig Vaak GHP 9 SMW Bureau Jeugdzorg GGD GGZ MEE kinderziekenhuis revalidatiekliniek justitiële inrichting KDC MKD Gemeente: brede school Gemeente: VVE Gemeente: schakelklassen Gemeente: ketenzorg Steunpunt Hoogbegaafden Intermezzo,Talent Opmerking: De insteek is dat in principe ieder kind welkom is. Als de school met een kind tegen een probleem aanloopt waar men niet direct zelf een oplossing voor heeft, gaat men met de ouders, het kind en de externe partij(en) in gesprek om samen te zoeken naar oplossingen. Mede door deze bereidheid krijgt de school veel zij-instromers van andere scholen. 9 GHP=gemeenschappelijk handelingsplan (één kind, één plan). 14

16 3. Grenzen en groeimogelijkheden van de school 3.1 Groeimogelijkheden en grenzen v.w.b. onderwijsconcept Een basis voor onderwijs aan kinderen met diverse onderwijsbehoeften wordt gelegd door het onderwijsconcept van de school. Op het gebied van de diversiteit zijn twee kenmerken van het onderwijsconcept bepalend: het draagvlak binnen het team, en de mate waarin de lesstof dan wel de individuele onderwijsbehoefte van de leerling uitgangspunt van het lesprogramma is. Dit laatste kenmerk kan worden gezien als een dimensie van methodegestuurd naar leerlinggestuurd. Aan het ene uiterste van die dimensie staan de scholen die bijna de volledige lestijd de methode als leidraad hanteren 10. Leerlingen die onvoldoende uit de weg kunnen met de standaardmethode krijgen herhalingsstof, extra instructie of verdiepingsstof zoals die binnen de methode is gegeven. Het gemiddelde niveau en tempo van de standaardmethode is maatgevend. Scholen die dit concept welbewust hanteren zijn vaak van opvatting dat een leerling bij de groep houden betekent dat de leerkracht zijn of haar uiterste best doet om de zwakkere leerling voor wat betreft zijn of haar prestaties zoveel mogelijk bij de gemiddelde groep aan te laten haken. Het andere uiteinde van de dimensie wordt bezet door scholen die hun onderwijsconcept afstemmen op de specifieke groep die op dat moment de klas vormt. De start ligt bij de individuele onderwijsbehoeften van leerlingen met hun individuele ontwikkelings- en leerlijnen. Het overzicht van die lijnen in de groep geeft mogelijkheid tot het bundelen van de leerlijnen waar deze (bijna) samenvallen. De instructieplanning wordt afgestemd op deze gebundelde leerlijnen. De werkvormen in de groep zijn vaak heterogeen, waardoor een leerling bij de groep houden hier een gelijke betekenis heeft voor elke leerling. Bij een dergelijk concept worden veelal ook standaardmethoden en methodegebonden toetsen gebruikt, maar dan als middel zonder dat zij direct het didactisch en pedagogisch handelen sturen. Alle scholen hebben te maken met verschillen tussen kinderen. Relevant voor Passend Onderwijs zijn verschillen tussen leerlingen op het gebied van: leercompetenties leerstijlen gedragscompetenties gedragsstijlen culturele achtergronden gezinsachtergronden Van een extra vergroting van de range van onderwijsbehoeften in een klas is sprake bij combinatieklassen. Leerkrachten op scholen die vooral methodegestuurd werken, rekken naarmate er meer verschillende kinderen in hun klas zitten, de mogelijkheden van hun onderwijsaanbod steeds verder op. 10 Onderzoek van de SLO wijst uit dat gemiddeld ongeveer tweederde van de lestijd op Nederlandse scholen met gebruik van standaardmethoden les wordt gegeven. 15

17 Manieren om binnen het methodegestuurde concept onderwijs te bieden aan leerlingen met verschillende onderwijsbehoeften zijn o.a.: het groeperen van handelingsplannen; het werken in niveaugroepen; zelfstandig werken; vergroting van de expertise van de leerkracht; incidentele toepassing van vormen van leren in heterogene groepen; de keuze van methodes die heel veel ruimte bieden voor gedifferentieerd werken. Omdat het uitgangspunt van de les bepaald is door de centrale aanpak van de methode, betekent elke nieuwe onderwijsbehoefte een extra aanpassing bij die aanpak. Wanneer veel aanpassingen nodig zijn, beleeft de leerkracht dit vaak als een stapeling van taken, en daarmee als een toenemende belasting. Soms uit zich dit door de behoefte van de leerkracht aan steeds meer orde en rust in de klas, om de controle te kunnen houden over alle verschillende activiteiten die gelijktijdig plaatsvinden. Met het toenemen van de organisatorische belasting van de leerkracht, blijft er minder tijd en energie over voor het ter plekke inspelen op specifieke behoeften van leerlingen op het moment dat die zich aandienen. Het methodegestuurde onderwijsconcept is begrensd in haar capaciteit om kinderen met andere onderwijsbehoeften op te nemen. In het volgende schema wordt het onderwijsconcept van De Mussenacker weergegeven in de relatie tussen de mate waarin de lesmethode sturend is en de mate waarin diversiteit van leerlingen opgevangen kan worden. De gebogen lijn geeft van links naar rechts een mogelijk model van de ontwikkeling van een onderwijsconcept, startend bij het leerstofjaarklassensysteem met een strakke hantering van standaardmethoden. Via het oprekken van de methodegestuurde aanpak toont het model een omslag in de aanpak naar het starten van de lesinhoud bij de individuele onderwijsbehoeften van de leerlingen in de klas. Let wel: de richting van links naar rechts geeft alleen een wenselijke richting aan wanneer: De school meer ruimte wil bieden aan de bestaande diversiteit onder de leerlingen. De school meer leerlingen met speciale onderwijsbehoeften onderwijs wil kunnen bieden. De leerlingpopulatie van de school steeds meer divers wordt. 16

18 Scholen bevinden zich ergens op of onder de gebogen lijn. De Mussenacker bevindt zich op positie: De Mussenacker Toelichting: Binnen de school is er geen sprake van methodesturing, want het onderwijs is leerlinggericht opgezet. De leerlijnen van het leerstofjaarklassensysteem worden wel gebruikt, evenals de doelen uit de referentieniveaus. De lesmethoden die aanwezig zijn worden gebruikt als bronnenboek en ideeënmap. Veel materiaal is door het schoolteam zelf gemaakt. Vooral op het gebied van wereldoriëntatie zijn veel thema s uitgewerkt. Uit de lesbezoeken bleek ook dat de leerlingen op verschillende wijze een aanbod kregen, geformuleerd in het individuele weekplan. Zoals in de inleiding gezegd hebben wij geen opvatting over de wenselijkheid van de positie van de school: een school kan sterk onderwijs bieden naar tevredenheid van alle betrokkenen op elke positie van de grafiek. De volgende suggesties als groeimogelijkheden en grenzen geven wij voor het geval dat de school wil groeien naar een breder profiel in de zin dat meer verschillen tussen leerlingen mogelijk zijn. Groeimogelijkheden voor De Mussenacker voor wat betreft het onderwijsconcept: Uit het teamgesprek blijkt dat men een meerwaarde ziet in diversiteit binnen de stamgroepen. De leerkrachten zijn ook vaardig in het inspelen op die diversiteit en gebruiken de heterogeniteit om het leren te bevorderen. Deze grondhouding en vaardigheid is een uitstekende basis om Passend Onderwijs te bieden. Op incidentele basis wordt er gedifferentieerd op leerstijlen van leerlingen. Tijdens de lesbezoeken bleek dat onder andere uit de gebruikte materialen voor sommige leerlingen. Een duidelijke theoretische basis hiervoor lijkt nog te ontbreken. Meer kennis hierover binnen het schoolteam zou kunnen leiden tot een nog beter afgestemd aanbod en ondersteuning voor de leerlingen. 17

19 Het schoolteam heeft veel ervaring opgedaan met het werken in bewust heterogeen samengestelde (stam)groepen. Door de organisatie volgens de Jenaplanprincipes, zal het team minder snel tegen haar grenzen aanlopen om elke leerling te benaderen vanuit de onderwijsbehoeften, dan collegascholen met een traditionele organisatie. Het team kan in de context van het samenwerkingsverband een rol vervullen om die collegascholen te inspireren om buiten hun kaders te denken als het om de inrichting van de organisatie gaat. Het team bewijst immers jaarlijks dat heterogene groepen en zonder sturing door standaard lesmethoden prima samengaan met goede resultaten. Dat is een sterk argument en het zal de mogelijkheden voor meer passend onderwijs in de regio vergroten. Grenzen voor De Mussenacker voor wat betreft het onderwijsconcept: De groeiende trend van zij-instromers met speciale ondersteuningsbehoeften van andere basisscholen, kan de hanteerbaarheid en belastbaarheid van de leerkrachten onder druk zetten als daarbij geen middelen meekomen. De Mussenacker kan dan slachtoffer van zijn eigen succes worden. Op dit moment lijkt een duidelijke ontwikkelingslijn richting de positie van de school in het SWV en Passend Onderwijs te ontbreken. Zolang hierover weinig duidelijkheid en visie bestaat, zal het schoolteam blijven zoeken naar de balans van het wenselijke en het haalbare. Opbrengsten van het teamgesprek Er is een teamgesprek gevoerd aan de hand van stellingen. Deze zijn bewust ambigu geformuleerd om de discussie op te roepen. Collega s hebben op persoonlijke titel hun mening gegeven en deze uitlatingen hoeven niet automatisch overeen te stemmen met het schoolbeleid. In het volgende overzicht is de weging van de argumenten op basis van consensus door de aanwezige collega s weergegeven. Rangorde Sterk argument Zwak argument Team De Mussenacker 1. Ieder kind heeft recht op regulier en thuisnabij onderwijs. 5. De veiligheid in de groep wordt in hoge mate bepaald door leerkrachtvaardigheden. 7. Door de methodesturing in het onderwijs creëren wij buitenbeentjes. 2. Verschillen binnen de groep zijn een verrijking voor alle leerlingen en voor de leerkracht. 12. Alleen met extra handen in de klas kan ik Passend Onderwijs tot een succes maken. 11. Dankzij Passend Onderwijs worden leerkrachten deskundiger. 8. Ouders hebben geen verstand van onderwijs en daarom kan de school beter bepalen wat een passend onderwijsaanbod is. 3. Alle scholen in Nederland kunnen inclusief worden. 6. Hoe homogener de groep, des te veiliger de groep. 10. Hoe homogener de groep, des te beter de leerprestaties. 4. Door Passend Onderwijs krijgt de gewone leerling te weinig aandacht. 9. Leerkrachten kiezen bewust voor een bepaald type onderwijs en moeten niet worden opgescheept met leerlingen waarvoor ze niet geschikt zijn. 18

20 Toelichting: Aan de hand van bovenstaande 12 stellingen heeft het schoolteam van De Mussenacker zich uitgesproken over het draagvlak voor de uitgangspunten van Passend Onderwijs. Het team vindt dat er een recht bestaat op regulier en thuisnabij onderwijs, alhoewel dat in de praktijk lastig te realiseren valt. Het team is ervan overtuigd dat de leerkracht een cruciale rol vervult en steeds blijft leren. Het team geeft aan dat ze de verschillen tussen leerlingen willen honoreren en dat ook als een uitdaging zien. Men ziet meerwaarde in diversiteit en heterogeniteit. Men is zich bewust van het beperkende effect van methodesturing om in te spelen op de diversiteit in de groep. Met extra handen in de klas verwacht het team (nog) meer individuele ondersteuning te kunnen geven. Het team is nu al in staat om veel ondersteuning te bieden (met de stagiaires), maar het vraagt veel inzet en zorgt voor werkdruk. Ouders worden als een belangrijke partner gezien, evenals het SO voor de benodigde expertise en ondersteuning. Het streven naar meer integratie is een goede zaak, maar het SO heeft bestaansrecht. De stellingen 12 en 11 liggen qua belangrijkheid voor het team dicht bij elkaar. 3.2 Karakterisering van de voorzieningen op de vijf velden In het licht van Passend Onderwijs kunnen vier schoolprofielen 11 binnen het regulier basisonderwijs worden onderscheiden, te weten: 1. de netwerkschool 2. de smalle ondersteuningsschool 3. de brede ondersteuningsschool en 4. de inclusieve school. Onder deze vierdeling van schoolprofielen ligt een dimensie die loopt van gesegregeerd ( exclusie ) naar geïntegreerd onderwijs ( inclusie ). In andere woorden: de netwerkschool profiteert adequaat en optimaal van de geïnstitutionaliseerde speciale ondersteuning binnen andere instellingen, zoveel mogelijk gelegen in de directe omgeving van de school. Deze is aanwezig in andere speciale scholen, of in gespecialiseerde zorginstellingen als een revalidatiecentrum. Op de inclusieve school daarentegen is in principe alle speciale onderwijsondersteuning in huis aanwezig om leerlingen met speciale onderwijsbehoeften te kunnen handhaven, mede door een vaste partnerrelatie met zorginstellingen buiten het onderwijs zoals het genoemde revalidatiecentrum. De schoolprofielen kunnen ook benaderd worden vanuit een ontwikkelingsperspectief, waarbij de netwerkschool als beginfase en de inclusieve school als eindfase wordt gezien. Op die manier kunnen scholen die zichzelf herkennen in één van de schoolprofielen, de intentie uitspreken om te streven naar een ander, nabijgelegen schoolprofiel. Bedenk dat deze vier schoolprofielen ideaaltypisch zijn. In de praktijk komen er allerlei (sub)varianten voor die uiteindelijk wel weer zijn te herleiden naar één van bovenstaande schoolprofielen op het gebied van speciale onderwijsondersteuning. 11 Greven, L.F. en Timmerhuis, A. (2008). Passend Onderwijs. Kansen in beeld! Utrecht: Sardes (Sardes Speciale Editie 8). 19

21 Uiteraard is het schoolprofiel waartoe de school zich ontwikkelt ook geen statische grootheid. Schoolprofielen veranderen met de transformatie van de schoolpopulatie en de schoolkeuzen daaromtrent mee. Hierna worden de voorzieningen op de school per veld, na een omschrijving, ingedeeld als passend bij een netwerkschool, een smalle ondersteuningsschool, een brede ondersteuningsschool of een inclusieve school. We kiezen een karakterisering die zo dicht mogelijk bij de situatie van uw school komt. De beschrijving in de tabellen betreft dus niet een exacte beschrijving van de situatie van uw school. De volledige tabellen van de prototypes staan in de bijlage bij dit rapport. Veld 1: de hoeveelheid aandacht/handen in de klas De omschrijving van de huidige situatie past bij het in bijlage 2 omschreven profiel van een smalle ondersteuningsschool. Veld Setting 1. Hoeveelheid aandacht en tijd Binnen de klas Er is één paar handen in de klas, de lk zorgen eventueel met extra ondersteuning van oa/ou/mll voor bijv. preteaching, extra leestijd, op tijdelijke basis (enkele uren per week). Er wordt grotendeels gewerkt met de gegeven groepsgrootte (± 25 leerlingen). Voor korte perioden kan de groep kleiner worden gemaakt door inzet van oa/ou/mll; de lk kan dan individuele leerling of subgroep leerlingen met speciale onderwijsbehoeften helpen. Binnen de school Er is speciale onderwijsondersteuning door rt er en/of ib er, op tijdelijke basis (een enkel dagdeel of enkele dag per week). Er is speciale onderwijsondersteuning door ab er (gedurende enkele uren per week). De hoeveelheid aandacht, ofwel de handen in de klas is afhankelijk van: de beschikbare formatie; de organisatie van de groepen in de school; de beschikbare handen van buiten de formatie (ouders, stagiaires ). 20

22 Veld 2: de onderwijsmaterialen De omschrijving van de huidige situatie past bij het in bijlage 2 omschreven profiel van een brede ondersteuningsschool. Veld Setting 2. Onderwijsmaterialen Binnen de klas Er wordt niveau- en tempodifferentiatie toegepast binnen de lesmethoden. Voor leerlingen met speciale onderwijsbehoeften zijn er aparte methoden beschikbaar. Er is aanvullend remediërend materiaal, behorend bij de gebruikte lesmethoden. Er wordt lesstof aangeboden vanuit leerlijnen die gebaseerd zijn op de kerndoelen. Binnen de school Er is een orthotheek met onderwijsmaterialen beschikbaar die tegemoet komen aan specifieke didactische kenmerken, speciale pedagogische /psychologische kenmerken en fysieke/ lichamelijke kenmerken. Er wordt door de hele school gewerkt met een speciaal programma voor de sociaalemotionele ontwikkeling (bijv. Leefstijl). Veld 3: de ruimtelijke omgeving De omschrijving van de huidige situatie past bij het in bijlage 2 omschreven profiel van een smalle ondersteuningsschool. Veld Setting Binnen de klas Binnen de school 3. Ruimtelijke omgeving Er is een aparte plek (bijv. prikkelarm hoekje) waar éénop-één begeleiding of begeleiding van een (sub)groepje leerlingen met speciale onderwijsbehoeften kan plaatsvinden. Er is op de gang ruimte waar éénop-één begeleiding of begeleiding van een (sub)groepje leerlingen met speciale onderwijsbehoeften kan plaatsvinden. Veld 4: de expertise De omschrijving van de huidige situatie past bij het in bijlage 2 omschreven profiel van een brede ondersteuningsschool. Veld Setting Binnen de klas Binnen de school 4. Expertise Meerdere lk hebben veel kennis en competenties op het gebied van de stoornissen en beperkingen van leerlingen met speciale onderwijsbehoeften. Via collegiale consultatie en intervisie blijven lk scherp. Een groot deel van het team heeft kennis van en competenties op het gebied van de specifieke onderwijsbehoeften van leerlingen met speciale onderwijsbehoeften. Experts m.b.t. voorkomende stoornissen en beperkingen zijn direct beschikbaar (bijv. schoolmaatschappelijk werker, logopedist). 21

23 Een manier om naar de groei van de expertise te kijken, is door het onderscheid te maken tussen teamexpertise en individuele expertise. De inzet van individuele expertise is altijd zinvol, maar heeft veel meer effect wanneer dit ingebed is in een expertomgeving van het team. Bijvoorbeeld een team dat een gezamenlijke expertise heeft op gedrag, weet veel meer opbrengst te halen uit de specifieke expertise van één van de leerkrachten op autisme, dan een team dat géén teamaanpak heeft. Veld 5: de samenwerking met andere instanties De omschrijving van de huidige situatie past bij het in bijlage 2 omschreven profiel van een netwerkschool. Veld Setting Binnen de klas Binnen de school 5. Samenwerking met andere instanties De lkr onderhouden contacten met de ib er om op de hoogte te blijven. Er is op basis van behoefte samenwerking en afstemming met professionals uit so en zorginstellingen. De behoefte aan samenwerking met andere instanties groeit mee met de aanwezigheid op school van leerlingen met speciale onderwijsbehoeften. 22

24 4. Tot slot Over het geheel genomen is De Mussenacker te karakteriseren als een smalle ondersteuningsschool met kenmerken van een brede ondersteuningsschool. Met name het gehanteerde onderwijsconcept en de mate van inspelen op de diversiteit in de groepen zijn hiervoor belangrijke indicaties. De school is volgens eigen zeggen nog steeds in ontwikkeling en de ervaringen op het gebied van leerlinggericht werken zijn een goede basis voor het volledig doorvoeren van Passend Onderwijs. Dit is in het belang van de leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften. De aangegeven groeimogelijkheden op het algemene onderwijsconcept van de school en op de vijf velden bieden perspectief op een ontwikkeling naar een brede ondersteuningsschool of op een versterking van het bestaande profiel. Onderwijsconcept Netwerkschool Smalle ondersteuningsschool Brede ondersteuningsschool Inclusieve school Onderwijsvoorzieningen: 1. Handen in de klas 2. Materialen 3. Ruimtelijke omgeving 4. Expertise 5. Relaties De aangegeven groeimogelijkheden bieden kansen om meer leerlingen met speciale onderwijsbehoeften onderwijs te kunnen bieden, maar ook om de gewone leerlingen meer aan hun specifieke onderwijsbehoeften aangepast onderwijs te bieden. Of een dergelijke groei wenselijk is, is vanzelfsprekend afhankelijk van de opvattingen van de school, haar schoolbestuur en het samenwerkingsverband waar zij deel van uitmaakt. De Mussenacker toont zich net als de andere scholen van het samenwerkingsverband een open, gastvrije school die de discussie rond de onderwijsondersteuning naar aanleiding van de ontwikkelingen rond Passend Onderwijs graag aangaat. Hopelijk ondersteunt dit rapport het team bij deze discussie. Met dank voor de prettige ontvangst, Jeroen Schuitert 23

25 Bijlage 1: Enkele landelijke kengetallen Cijfers schooljaar Per 100 leerlingen op een basisschool zijn er gemiddeld over het hele land: ~ 2,7 leerlingen sbo ~ 0,5 leerling cluster 2 ~ 1,3 leerlingen bekostigingscategorie 1 (langdurig zieken, zeer moeilijk lerenden, cluster 4) 12 ~ 0,1 leerlingen bekostigingscategorie 2 (lichamelijke beperkingen) ~ 0,2 leerlingen bekostigingscategorie 3 (meervoudige beperkingen) ~ 1 leerling met een rugzak cluster 3 of 4 ~ 0,3 leerling met een rugzak cluster 2 De verblijfsduur van een leerling op het speciaal basisonderwijs is gemiddeld 4 (tot 5) jaar. Het gemiddelde deelnamepercentage aan het speciaal basisonderwijs bedraagt 2,8%. Bij een verblijfsduur van 4 jaar verwijst een basisschool gemiddeld 2,8% : 4 jaren = 0,7% per jaar. Bij een basisschool van bijvoorbeeld 300 leerlingen kan er gemiddeld per jaar een verwijzing naar het sbo van 0,7% van 300 leerlingen = 2,1 leerling verwacht worden. De verblijfsduur op het so schatten wij op 5 (tot 6) jaar. Bij een school van bijvoorbeeld 300 leerlingen zou je dus verwachten dat 13 : - eens in de drie jaar een leerling verwezen wordt naar cluster 2; - twee keer in drie jaar een leerling verwezen wordt naar cluster 3; - een keer in de twee jaar een leerling verwezen wordt naar cluster 4; - er 1 leerling is met rugzakje cluster 2; - er 1 leerling is met een rugzakje cluster 3; - er 2 leerlingen zijn met een rugzakje cluster Op grond van de cijfers van 2013 zijn de volgende bedragen aan de orde: < 8 jaar: categorie ,00; categorie ,00; categorie ,00. > 8 jaar: categorie ,00; categorie ,00; categorie , Deze aantallen zouden gelden wanneer alle leerlingen via het regulier onderwijs naar het speciaal onderwijs zouden stromen. In werkelijkheid vindt verwijzing soms al plaats vóór dat de leerling een reguliere school heeft bezocht. 24