Rapport audit onderwijs ondersteuningsprofiel IVO

Transcriptie

1 Rapport audit onderwijs ondersteuningsprofiel IVO Naam onderwijsvoorziening: Basisschool de Regenboog Bestuur: Stg. Kath. Basisonderwijs Goirle Datum bezoek: 10 september 2013 In opdracht van: Swv Passend Onderwijs Tilburg e.o. Rapporteur: Alfons Timmerhuis M&O-groep, s-hertogenbosch September 2013

2 Inhoudsopgave 1. Inleiding De opbrengsten van het schoolbezoek Het onderwijsconcept De voorzieningen op de vijf velden Grenzen en groeimogelijkheden van de school Groeimogelijkheden en grenzen v.w.b. onderwijsconcept Karakterisering van de voorzieningen op de vijf velden Tot slot Bijlage 1: Enkele landelijke kengetallen Bijlage 2: Speciale onderwijsondersteuning per schoolprofiel

3 1. Inleiding Uw school 1 biedt onderwijsondersteuning aan leerlingen die speciale onderwijsbehoeften hebben. Wanneer uw school tegen haar grenzen aanloopt, is er de mogelijkheid om de leerling en zijn of haar ouders 2 te verwijzen naar een andere school, een school voor speciaal (basis)onderwijs. Scholen verschillen in de onderwijsondersteuning die zij (kunnen) bieden. Uit verwijsgedrag van scholen bijvoorbeeld blijkt dit heel duidelijk: een leerling waarbij de ene school tegen de grenzen van haar onderwijsondersteuning aanloopt, kan op een andere school zonder al te veel inspanning passend onderwijs krijgen. Soms is de reden makkelijk aanwijsbaar: een school in een gebouw met veel trappen en weinig ruimte is niet zomaar passend voor een leerling in een rolstoel. Maar meestal is het lastiger om aan te geven wanneer een leerling niet, en wanneer wel, op de school terecht kan. Zowel voor de school zelf, als voor ouders en voor de bovenschoolse organisatie die het bovenschoolse netwerk van ondersteuningsvoorzieningen inricht (schoolbestuur, samenwerkingsverband po, regionaal netwerk Passend Onderwijs), is het van belang te weten waar de school staat voor wat betreft de onderwijsondersteuning en wat mogelijkheden zijn om de onderwijsondersteuning te versterken en eventueel uit te breiden. In de audit is gekeken naar de match tussen de onderwijsbehoeften 3 van de leerlingen uit het voedingsgebied van de school met het onderwijsaanbod van de school. Deze match tussen vraag en aanbod is in kaart gebracht in termen van kenmerken van het ondersteuningsaanbod, van de school dus. Het profiel van het ondersteuningsaanbod van een reguliere school wordt bepaald door: de mate waarin het onderwijsconcept bijdraagt aan het zich geaccepteerd voelen van de leerling met speciale onderwijsbehoeften; de positie op vijf velden van onderwijsbehoefte: 1. de hoeveelheid aandacht/handen in de groep; 2. speciale onderwijsmaterialen; 3. de ruimtelijke omgeving; 4. expertise; 5. samenwerking met externe instanties die zich ook met de ondersteuning voor het kind bezighouden. 1 Waar in dit rapport kortheidshalve staat school wordt steeds bedoeld school of andere eenheid van onderwijsondersteuning. 2 Waar in dit rapport kortheidshalve staat ouders wordt steeds bedoeld ouders of verzorgers. 3 De onderwijsbehoefte is de instructie en ondersteuning die de leerling in de onderwijssituatie nodig heeft om een volgende stap te kunnen maken in het eigen proces van cognitieve en sociaal-emotionele ontwikkeling. 2

4 Informatie over deze kenmerken is verzameld door: een documentenanalyse (schoolplan, schoolgids, inspectierapport, website); een half gestructureerd interview/gesprek, het gesprek is gevoerd met: Anita van Ostaijen (leerkracht), Frans Haarbosch (directeur), Mary Klaassen (ib, vertrouwenspersoon, leerkracht) en Lison Dekkers (ouder); half gestructureerde observaties in de groepen 1-2A, 3, 6 en 8, met name ter ondersteuning van de bevindingen over het gehanteerde onderwijsconcept en het daarbij horende klassenmanagement; een gesprek met een groot deel van het schoolteam waarin de opvattingen rond en het draagvlak voor het onderwijs aan leerlingen met speciale onderwijsbehoeften aan de orde komt. In het gesprek met het schoolteam zijn de eerste indrukken vanuit het interview en de observaties verwerkt. In dit rapport doen wij verslag van onze bevindingen. Wij wijzen er op dat de informatieverzameling weliswaar uitgebreid en veelzijdig was, maar beperkt is door het karakter van een momentopname. 3

5 2. De opbrengsten van het schoolbezoek 2.1 Het onderwijsconcept Korte karakterisering van de school Basisschool de Regenboog is een middelgrote school met op 1 oktober leerlingen. De school ligt midden in het groene hart van de wijk Grobbendonck. Vlakbij de school is een kinderdagverblijf en een sporthal. De grondslag van de school is katholiek. De school valt onder het bestuur van de Stichting Katholiek Basisonderwijs Goirle. De Regenboog profileert zich als een kanjerschool waar ieder kind uniek mag zijn en waar wordt ingezet op coöperatief leren. De leerlingen zijn afkomstig uit de wijk Grobbendonck en van de woonomgeving rond het Oranjeplein. Steeds meer leerlingen komen vanaf de andere kant van de Tilburgseweg en het centrum van Goirle. De school werkt met een managementteam met drie leden. De 212 leerlingen zijn verdeeld over 9 groepen. De rekenkundig gemiddelde groepsomvang bedraagt op 1 oktober ,5 leerlingen. Tijdens de audit aan het begin van het schooljaar zijn er nog steeds 9 groepen. Alleen de beide kleutergroepen zijn met jongste en oudste kleuters combinatiegroepen. In hoeverre heeft de school te maken met verschillen tussen leerlingen? Naar schatting van de geïnterviewde medewerkers is het niveau van leren over het geheel van de school gemiddeld. De leerlingen zijn ingedeeld op grond van het leerstofjaarklassensysteem. Binnen de groepen is de spreiding van het niveau van leren volgens de geïnterviewden matig heterogeen, wat betekent dat 4 tot 8 leerlingen afwijken van het gemiddelde niveau binnen de school. Er zijn groepen waarin meer dan 8 leerlingen afwijken van het gemiddelde niveau. Per vak zijn er ook verschillen. Het niveau van rekenen is over de hele school iets beter dan het niveau van lezen. Enkele vragen in het interview richtten zich op de leerlingen die vanwege hun gedrag zodanig speciale aandacht nodig hebben, dat dit structureel extra inzet vraagt van de leerkracht. De schatting van het aantal van deze leerlingen is dat het gemiddeld tot hoog is (tot 3 leerlingen per groep). De speciale behoeften op gedrag betreffen vooral behoefte aan begrenzing en het verkrijgen van inzicht in gedrag. De geïnterviewden voegen hieraan toe dat de leerlingen met een label niet per definitie als de moeilijkste leerlingen worden ervaren. De mate waarin gedragsproblemen voorkomen verschilt van groep tot groep. Soms kan de samenstelling van een groep ertoe leiden dat meer leerlingen een gedragsprobleem laten zien. Aangegeven wordt dat er in de beleving van de school sprake moet zijn van een serieuze problematiek wil het op de Regenboog niet lukken. De waarneming van de ouder is dat er geen grote gedragsproblemen aanwezig zijn. De culturele en taalachtergrond van de leerlingen is homogeen. Bijna alle leerlingen hebben een Nederlandse achtergrond. De sociaaleconomische achtergrond van de leerlingen is m.b.t. het opleidingsniveau van ouders matig heterogeen. De wijk die het voedingsgebied vormt is gemengd van samenstelling en dit is terug te vinden in de school. 4

6 Er zijn 8 leerlingen met een leerlingengewicht van 0,3 en 2 leerlingen een gewicht van 1,2. Hiermee heeft 4,7% van de leerlingen een gewicht, landelijk is dit 12,8 procent. Er zijn 3 leerlingen op de Regenboog met een rugzakje : 1 rugzakjes cluster 2, 1 rugzakje cluster 3 en 1 rugzakje cluster 4. Dit is 1,4% van het totaal aantal leerlingen. In vergelijking met het landelijk beeld is dit boven gemiddeld (landelijk op die teldatum 0,95% van het totaal aantal leerlingen). Het aantal rugzakjes binnen de Regenboog is de afgelopen 4 schooljaren nagenoeg gelijk gebleven Cluster Cluster Cluster Over het geheel genomen, is de leerlingenpopulatie van de Regenboog te karakteriseren als relatief homogeen (in vergelijking met Nederlandse scholen in het algemeen). Hoe wordt binnen de school op speciale onderwijsbehoeften gereageerd? De methodes zijn de belangrijkste leidraad voor het onderwijs dat door de Regenboog geboden wordt. De leerlingen zijn ingedeeld in leerstofjaarklassen. Er zijn verschillen tussen leerkrachten als het gaat om het durven loslaten van de methode. Buiten de beide kleutergroepen zijn er geen combinatiegroepen. De beide kleutergroepen zijn heterogeen van samenstelling, dat wil zeggen dat de kleuters van 4, 5 en 6 jaar bij elkaar in de klas zitten. Er wordt gewerkt met het directe instructiemodel en drie instructiegroepen. Niet alle leerlingen ontvangen tegelijkertijd dezelfde instructie en verwerken dat op dezelfde wijze: kinderen worden zoveel mogelijk aangesproken op hun individuele mogelijkheden en onderwijsbehoeften. De instructies zijn gedifferentieerd en er wordt daarbij o.a. gewerkt met een instructietafel. Onder invloed van de Kanjertraining en teamscholingen m.b.t. coöperatief leren zijn er aanpassingen in het onderwijsconcept tot stand gekomen. De leerlingen hebben meer ruimte voor eigen sturing gekregen en zijn minder leerkrachtafhankelijk. Er is o.a. geleerd hoe conflicten opgelost kunnen worden. De ouder bevestigt tijdens het interview dat kinderen sinds de Kanjertraining beter met conflicten omgaan. Er worden geen niveaugroepen gevormd. In alle groepen worden de kinderen gestimuleerd om samen te werken met als doel om samen te leren (coöperatief leren). In de groepen 4 tot en met 8 wordt gewerkt met een taakbrief. Op deze taakbrief staan opdrachten die de kinderen in 1 week, binnen de tijden voor zelfstandig werken, klaar moeten hebben. Drie tot vier keer per week is er in het rooster tijd opgenomen om te werken met de taakbrieven. Hoogbegaafde kinderen krijgen gedurende een gedeelte van de week een eigen aanbod, o.a. met Levelwerk. In de volgende tabel staat per regel een dimensie weergegeven, met links en rechts de uitersten op de dimensie. Tijdens het interview is gevraagd aan te geven waar de school staat: duidelijk links, enigszins links, enigszins rechts, duidelijk rechts. 5

7 Gevraagd werd om globaal te kijken naar de school en zo mogelijk een duidelijke richting aan te geven. Onderwijsconcept de Regenboog Overdragen van kennis Kennis verwerven Klassikaal leren Sturing van het leren door de lkr Alle leerlingen op bepaald basisniveau brengen Leerstof bepaalt de leerweg Nadruk op gestructureerde opdrachten Beoordeling van prestaties o.b.v. gelijke normering Beoordeling door de leerkracht Evaluatie onderwijs o.b.v. leervorderingen groep Evaluatie onderwijs door de lkr Zelf ontdekken Werken met kennis Individueel en groepsleren Kinderen sturen eigen leren Maximale uit elke leerling halen Beginsituatie van de leerling bepaalt de leerweg Nadruk op vrije opdrachten Beoordeling van leervorderingen o.b.v. beginsituatie van leerlingen Zelfbeoordeling door de leerling Evaluatie onderwijs o.b.v. leervorderingen individuele leerling Evaluatie samen met leerlingen Het leerstofjaarklassensysteem vormt weliswaar het uitgangspunt maar uit de karakterisering van het onderwijsconcept valt op te maken dat er uitstapjes gemaakt worden in de richting van meer eigenaarschap voor leerlingen. Lessen worden gestructureerd aangeboden met duidelijk afgebakende momenten voor instructie en overdracht, maar daarnaast wordt het zelfontdekkend leren gestimuleerd. Vooral in de bovenbouw is het werken met kennis steeds meer aan de orde. Er wordt gezocht naar aanpakken waarbij ook eigen kennis(re)constructie mogelijk is. Er is discussie over het beoordelen van leerlingen. Meer dan tot dusverre wil het team de talenten van kinderen als uitgangspunt nemen. Ook wil men nog meer uitgaan van human dynamics en leerstijlen. De leerlingen die speciale aandacht nodig hebben krijgen dit vooral in de vorm van: groepsaandacht geïntegreerd in de groepsaanpak; individuele aandacht geïntegreerd in de groepsaanpak. En dus niet of nauwelijks in de vorm van individuele aandacht in of buiten de groep. De school heeft geen remedial teacher in eigen dienst. Wel is er ruimte gecreëerd voor een leerkracht die vanuit het stichtingsniveau extra hulp op de 4 scholen van SKGB biedt. De hulp wordt doorgaans aan groepjes leerlingen geboden. Verder zijn er oefenmomenten aan de computer, bv. met behulp van flitsprogramma s voor automatisering van het lezen. Bij dyslexie wordt Kurzweil ingezet. Het team vindt het belangrijk dat extra hulp aan kinderen zoveel mogelijk binnen de groep geboden wordt. Zo mogelijk worden gespecialiseerde externen ingezet voor hulp aan leerlingen, bv. via de zorgverzekering. De ouder meldt dat er een goede afstemming is met de logopediste die haar kind voor dyslexie behandelt. 6

8 Er wordt zoveel mogelijk rekening gehouden met de leerstijl van leerlingen. In het groepsoverzicht wordt dit vastgelegd. In de praktijk kan het rekening houden met leerstijlen versterkt worden. Het gebeurt nu vooral op basis van individuele competenties van leerkrachten. Hoe wordt de continuïteit van de onderwijsondersteuning voor elke leerling verzekerd? Voor het borgen van de continuïteit van de onderwijsondersteuning wordt gebruik gemaakt van de cyclus voor handelingsgericht werken. Naast dagelijkse observaties wordt 3x per jaar een observatieformulier van de individuele leerlingen ingevuld. Het accent ligt daarbij op de sociaal-emotionele ontwikkeling. Voor het volgen van de leervorderingen worden methodegebonden toetsen en CITO-toetsen afgenomen. De resultaten worden vastgelegd in het volg- en administratiesysteem Esis. Ook de observatieinformatie wordt vastgelegd in Esis. Drie keer per jaar worden individuele leerlingen doorgesproken tijdens de leerlingenbespreking in de teamvergadering onderbouw en bovenbouw. Drie keer per jaar bespreekt de interne begeleider met de leerkracht van een groep de groepsresultaten en de voortgang binnen de groep. Specifieke problemen en/of vragen worden (weer) besproken met de intern begeleider. Indien nodig worden, na overleg met ouders, externe deskundigen geraadpleegd. De groepsleerkracht is de eigenaar van de onderwijsondersteuning voor een leerling. Hij/zij is als zodanig de eerste contactpersoon voor ouders. De intern begeleider of ambulant begeleider (extern) ondersteunt zo nodig. Van jaar tot jaar is er zowel een warme als een schriftelijke overdracht. Wanneer er sprake is van een complexe problematiek worden leerlingen geagendeerd voor een bespreking van het zorgadviesteam (ZAT). Er is een intern en een extern ZAT samengesteld. Het interne ZAT bestaat uit de intern begeleider, leerkracht, schoolverpleegkundige, directeur en schoolmaatschappelijk werker. Dit ZAT komt zes keer per jaar bij elkaar. Zo nodig wordt doorverwezen naar een extern ZAT (jeugdnetwerk) waarin ook medewerkers van het Bureau Jeugdzorg, jeugdgezondheidszorg, leerplicht e.a. zitting hebben. De ZAT-structuur staat naar verluid stevig. De school ervaart een korte lijn en ziet mogelijkheden om tussentijds af te stemmen met deelnemers. De Regenboog heeft een schoolspecifiek dyslexieprotocol dat gebaseerd is op het landelijk protocol. Er is nog geen protocol voor het omgaan met dyscalculie. Over het omgaan met dyslexie en hoogbegaafdheid zijn afspraken gemaakt, maar deze zijn nog niet opgenomen in het zorgplan. Een protocol voor medische handelingen is op bestuursniveau samengesteld. In het zorgplan staan ook de taken van de intern begeleider, directie en leerkrachten voor de ondersteuning van leerlingen beschreven. Wat betreft interne begeleiding wordt gestreefd naar coaching en kenniscoördinatie, maar de instrumentele rol domineert. Leerlingbesprekingen hebben het karakter van collegiale consultatie. De school in haar netwerk De school heeft de indruk dat de leerlingen met speciale onderwijsbehoeften naar rato over de scholen in de buurt verdeeld zijn. Het team van de Regenboog wil ouders als educatieve partners benaderen. De jaarlijkse kennismakingsavond aan het begin van het schooljaar speelt hiervoor een belangrijke rol. 7

9 Er wordt niet alleen informatie gegeven door de leerkracht, maar er worden ook verwachtingen naar elkaar toe uitgesproken. De teamleden proberen de toonzetting van de kennismakingsavond in de loop van het schooljaar door te zetten. Wat betreft de opbrengsten van leerlingen wil de school de lat hoog leggen. De laatste jaren constateert men dat de streefdoelen hoger liggen dan de gerealiseerde resultaten. Dit komt doordat er sprake is van een verschuiving in de leerlingenpopulatie. Het aantal kinderen van hoog opgeleide ouders neemt af en daartegenover zijn er meer kinderen van lager opgeleide ouders. Toch liggen de prestaties bij de eindtoets van CITO (groep 8) binnen de door de onderwijsinspectie gehanteerde marges. Bij de recente publicatie van de CITO-gegevens op de website van RTL-nieuws scoort de school een 7,5 (boven het gemiddelde). Het succesvol omgaan met leerlingen met speciale onderwijsbehoeften kan tot op zekere hoogte afgelezen worden aan het aantal zittenblijvers en verwijzingen naar het speciaal basisonderwijs en speciaal onderwijs. In de afgelopen 4 schooljaren is dit als volgt geweest: Zittenblijvers Verwijzing sbo Verwijzing so Het aantal zittenblijvers is beperkt en de verwijzingspercentages naar het speciaal basisonderwijs en speciaal onderwijs zijn laag. Het verwijzingspercentage naar het sbo bedraagt op basis van de 4 schooljaren iets minder dan 0,5%. Dit ligt onder het landelijk gemiddelde van ongeveer 0,7%. 2.2 De voorzieningen op de vijf velden Wij beschrijven hier de voorzieningen van de school tegen de achtergrond van alle mogelijke voorzieningen die op dit moment op scholen, van wat voor soort dan ook, bestaan. In de praktijk heeft geen enkele school alle voorzieningen. Van reguliere scholen kan, in de huidige verdeling van mensen en middelen onder de schoolsoorten, verwacht worden dat zij maar beperkt kunnen scoren op deze velden van ondersteuningsvoorzieningen. De basisvoorzieningen die elke reguliere school heeft uitgaande van een minimale rijksbekostiging, veronderstellen we aanwezig, en vermelden we dus niet. Bij de flexibilisering van waar en hoe de extra mensen en middelen vanuit ondersteuningsbekostiging worden ingezet, is het interessant na te gaan waar voor een school groeimogelijkheden liggen, en waar de grenzen zijn. Veld 1: de hoeveelheid aandacht/handen in de klas Dit veld gaat over de hoeveelheid aandacht, uitgedrukt in beschikbare menskracht ( handen ) bij het lesgeven in de klas. We tellen de uren die feitelijk beschikbaar zijn voor leerlingen. De hoeveelheid aandacht die aan leerlingen geschonken kan worden is op de eerste plaats afhankelijk van de groepsgrootte. De gemiddelde groepsgrootte bedraagt op de teldatum op de Regenboog 23,5 leerlingen. 8

10 Naast de handen van de leerkracht is voor leerlingen het volgende beschikbaar: Een bovenschoolse leerkracht die beschikbaar is voor zorgactiviteiten buiten de groep die voor ruim 4 uur per week voor de Regenboog beschikbaar is. Hij werkt voornamelijk met groepjes leerlingen, maar soms ook met een individuele leerling. In totaal zijn 9 leerlingen betrokken. De bovenschoolse remedial teacher wordt ingezet voor leerlingen in de midden- en bovenbouw. Stagiaires onderwijsassistent in de groepen 3A, 3B en 5. De stagiaires in de groepen 3A en 3B worden op 4 dagen ingezet (42 effectieve uren) en de stagiaire in groep 5 op 3 dagen (16 effectieve uren). Het totaal bedraag 58 uren. Een leerkracht in opleiding (LIO) in groep 4 voor 13 uur per week. Twee PABO-stagiaires in de groepen 6 en 8. De inzet van deze stagiaires levert over het algemeen weinig effectieve uren voor leerlingen met speciale onderwijsbehoeften op. Vakleerkracht muziek in de kleutergroepen, waardoor de leerkrachten van deze groepen effectief een half uur per week onder lestijd hun handen vrij hebben. Het totaal aan extra handen in het primaire proces bedraagt ongeveer 76 uur. Deze tijd is in potentie beschikbaar voor speciale onderwijsbehoeften, maar wordt daar in de praktijk niet volledig aan besteed. Voor fysiotherapie en logopedie zijn de leerlingen aangewezen op praktijken buiten de school, binnen de school wordt dit niet geboden. Naast extra handen in het primaire proces zijn er uren beschikbaar voor de ondersteuning van de medewerkers van de school. Het gaat hierbij op de eerste plaats om de intern begeleider. Daarnaast worden ambulant begeleiders ingezet ter ondersteuning van leerkrachten. Veld 2: de onderwijsmaterialen We kijken bij dit veld alleen naar specifieke materialen voor leerlingen met speciale onderwijsbehoeften. We laten de materialen die bijna op elke school te vinden zijn buiten beschouwing en maken dus geen opsomming van de orthotheek. Ook kunnen we in de audit niet nagaan in welke mate materialen daadwerkelijk gebruikt worden. De Regenboog heeft de volgende specifieke materialen: Met speciale didactische kenmerken: Materialen die veel/snel lezen vermijden, nl. Kurzweil op de computers; Materialen uitgaand van een sterk eigen probleemoplossend vermogen, nl. Levelwerk voor hoogbegaafde leerlingen en Breinkwekers; Materialen die ondersteunend zijn voor coöperatief leren bij instructie en verwerking van het aanbod (Structureel Coöperatief Leren). Met speciale pedagogisch/psychologische kenmerken: Methode voor sociaal-emotionele ontwikkeling, nl. Kanjer, een Doos vol Gevoelens, Een huis vol Gevoelens; Materialen voor begrenzing van het gedrag, nl. Stop-denk-doe-spel; Materialen voor het ervaren van successen en het ontvangen van beloningen, namelijk In de put Uit de put, Kinderkwaliteitenspel, Je kunt meer dan je denkt, Leer kinderen omgaan met veranderingen, Stress en angst; Materialen voor begrip van sociale interactie, nl. het Babbelspel. 9

11 In verband met kindspecifieke fysieke belemmeringen zijn op de Regenboog de volgende materialen beschikbaar: Aangepast meubilair; Aangepaste schrijfmaterialen voor motorisch zwakke leerlingen; Wiebelkussens voor beweeglijke leerlingen. Veld 3: de ruimtelijke omgeving De Regenboog is gehuisvest in een groene omgeving met speelgelegenheid rondom de school en weinig verkeer. Vlakbij de school ligt het Kinderdagverblijf Dikkie Dik en sporthal De Haspel waar de groepen 3 t/m 8 voor bewegingsonderwijs gebruik van maken. Het schoolgebouw heeft 11 leslokalen, een speelzaal voor de groepen 1-2, een documentatiecentrum en een grote aula die voor allerlei activiteiten gebruikt kan worden. Er is een handenarbeidlokaal en in de verkeersruimtes zijn er hoeken waarin voornamelijk met computers wordt gewerkt. Ook binnen de klassen zijn er werkplekken met een computer (2-3 plekken). Verder zijn er kantoorruimtes voor de directie, intern begeleider en ICT er. De school heeft 2 speelplaatsen: het Wilma plein (voor de onderbouw) en het Iet plein (voor de bovenbouw), vernoemd naar een voormalig leerkracht en een voormalig directeur van de school. Deze pleinen worden gebruikt tijdens de ochtendpauze door de verschillende groepen en bij het overblijven. Het schoolgebouw is rolstoeltoegankelijk al moeten daar wel wat inspanningen voor verricht worden. Drempels moeten met behulp van oprijplaten geslecht worden. Een invalidentoilet is aanwezig. Er is geen geschikte time-out ruimte. Wel zijn er twee vrije lokalen waarvan er momenteel één wordt gebruikt voor opslag van materialen. Het andere lokaal fungeert als uitlooplokaal voor groepen. De beide lokalen kunnen eventueel ook gebruikt worden voor therapie of rusten. De school wil zich in de komende jaren ontwikkelen tot een integraal kindcentrum. Het kinderdagverblijf Dikkie Dik is nabij. Er zijn contacten over samenwerking. Veld 4: de expertise We onderscheiden teamexpertise en specialistische expertise. Met teamexpertise wordt gedoeld op kennis en ervaring die geïntegreerd is in de teamaanpak en geïnternaliseerd in het handelen van alle medewerkers. De Regenboog heeft teamexpertise op het gebied van opvattingen en aanpakken in de onderwijszorg (handelingsgericht werken, model directe instructie, werken met groepsplannen, coöperatief leren), een teamaanpak voor gedrag (o.a. Kanjertraining) en competenties om ouders als educatieve partners te betrekken bij de onderwijsondersteuning van hun kind.. Kennis van ondersteuningsvoorzieningen rond de school en in de regio is geen teamexpertise, maar wel beschikbaar bij de intern begeleider en directie. Er is de afgelopen jaren veel tijd geïnvesteerd in coöperatief leren en de Kanjertraining. Momenteel is de school bezig met het handelingsgericht werken. Jaarlijks zijn er vijf tot zes bijeenkomsten op teamniveau. 10

12 In de periode tussen de teambijeenkomsten zijn er diverse interventies die tot op het niveau van de klas gaan. Het model voor directe instructie wordt verbonden met handelingsgericht werken. Verder krijgt ook opbrengstgericht werken aandacht. Er zijn vooral bijeenkomsten geweest gewijd aan het kunnen analyseren van gegevens in het leerlingvolgsysteem. Op teamniveau is een aantal keren aandacht besteed aan stoornissen binnen het autistische spectrum. Een tweede vorm van expertise is de specifieke, bij één of meer collega s of partners aanwezige expertise. Deze specialistische expertise kan soms, kortdurend, nodig zijn. De beschikbaarheid van expertise (gecertificeerd) op specifieke gebieden is bij de Regenboog als volgt: Binnenschools Buitenschools snel toegankelijk Expertiseveld nee nee Visuele beperkingen nee nee Auditieve beperkingen nee ja Spraakmoeilijkheden en taalstoornissen nee nee Verstandelijke beperkingen nee ja Motorische beperkingen nee ja Beperkingen door chronische ziektes ja ja Autisme Spectrum Stoornissen (ASS) ja ja ADHD en ADD nee ja Angst- en hechtingsstoornissen nee ja Overige psychiatrische aandoeningen nee ja Gedragsproblemen ja ja Dyslexie nee nee Onderwijsachterstanden andere culturen Veld 5: de samenwerking met andere instanties Elke zes weken vindt er een zorgoverleg plaats op de Regenboog. Aan dit overleg nemen de intern begeleider, de schoolmaatschappelijk werker, directie en de leerkracht deel. In dit overleg worden alle openstaande casussen (leerlingen voor wie schoolmaatschappelijk werk is ingeschakeld) besproken. Daarnaast worden leerlingen besproken die eventueel in aanmerking komen voor hulpverlening. Op het niveau van het samenwerkingsverband is een zorgadviesteam ingericht. 11

13 SMW Bureau Jeugdzorg GGD GGZ MEE Kinderziekenhuis Revalidatiekliniek Justitiële inrichting KDC MKD Gemeente: huisvesting en IKC nooit sporadisch regelmatig vaak gemeenschappelijk handelingsplan De contacten met de gemeente Goirle lopen doorgaans via het bestuur, vooral rond de inrichting van het zorgadviesteam en het CJG. De Regenboog heeft een goede relatie met de ambulant begeleiders van de mytylschool. Soms wordt onderzoek gedaan door het revalidatiecentrum of komt de ergotherapeut binnen de school. 12

14 3. Grenzen en groeimogelijkheden van de school 3.1 Groeimogelijkheden en grenzen v.w.b. onderwijsconcept Een basis voor onderwijs aan kinderen met diverse onderwijsbehoeften wordt gelegd door het onderwijsconcept van de school. Op het gebied van de diversiteit zijn twee kenmerken van het onderwijsconcept bepalend: het draagvlak binnen het team, en de mate waarin de lesstof dan wel de individuele onderwijsbehoefte van de leerling uitgangspunt van het lesprogramma is. Dit laatste kenmerk kan worden gezien als een dimensie van methodegestuurd naar leerlinggestuurd. Aan het ene uiterste van die dimensie staan de scholen die bijna de volledige lestijd de methode als leidraad hanteren 4. Leerlingen die onvoldoende uit de weg kunnen met de standaardmethode krijgen herhalingsstof, extra instructie of verdiepingsstof zoals die binnen de methode is gegeven. Het gemiddelde niveau en tempo van de standaardmethode is maatgevend. Scholen die dit concept welbewust hanteren zijn vaak van opvatting dat een leerling bij de groep houden betekent dat de leerkracht zijn of haar uiterste best doet om de zwakkere leerling voor wat betreft zijn of haar prestaties zoveel mogelijk bij de gemiddelde groep aan te laten haken. Het andere uiteinde van de dimensie wordt bezet door scholen die hun onderwijsconcept afstemmen op de specifieke groep die op dat moment de klas vormt. De start ligt bij de individuele onderwijsbehoeften van leerlingen met hun individuele ontwikkelings- en leerlijnen. Het overzicht van die lijnen in de groep geeft mogelijkheid tot het bundelen van de leerlijnen waar deze (bijna) samenvallen. De instructieplanning wordt afgestemd op deze gebundelde leerlijnen. De werkvormen in de groep zijn vaak heterogeen, waardoor een leerling bij de groep houden hier een gelijke betekenis heeft voor elke leerling. Bij een dergelijk concept worden veelal ook standaardmethoden en methodegebonden toetsen gebruikt, maar dan als middel zonder dat zij direct het didactisch en pedagogisch handelen sturen. Alle scholen hebben te maken met verschillen tussen kinderen. Relevant voor Passend Onderwijs zijn verschillen tussen leerlingen op het gebied van: leercompetenties leerstijlen gedragscompetenties gedragsstijlen culturele achtergronden gezinsachtergronden Van een extra vergroting van de range van onderwijsbehoeften in een klas is sprake bij combinatieklassen. 4 Onderzoek van de SLO wijst uit dat gemiddeld ongeveer tweederde van de lestijd op Nederlandse scholen met gebruik van standaardmethoden les wordt gegeven. 13

15 Leerkrachten op scholen die vooral methodegestuurd werken, rekken naarmate er meer verschillende kinderen in hun klas zitten, de mogelijkheden van hun onderwijsaanbod steeds verder op. Manieren om binnen het methodegestuurde concept onderwijs te bieden aan leerlingen met verschillende onderwijsbehoeften zijn o.a.: het groeperen van handelingsplannen; het werken in niveaugroepen; zelfstandig werken; vergroting van de expertise van de leerkracht; incidentele toepassing van vormen van leren in heterogene groepen; de keuze van methodes die heel veel ruimte bieden voor gedifferentieerd werken. Omdat het uitgangspunt van de les bepaald is door de centrale aanpak van de methode, betekent elke nieuwe onderwijsbehoefte een extra aanpassing bij die aanpak. Wanneer veel aanpassingen nodig zijn, beleeft de leerkracht dit vaak als een stapeling van taken, en daarmee als een toenemende belasting. Soms uit zich dit door de behoefte van de leerkracht aan steeds meer orde en rust in de klas, om de controle te kunnen houden over alle verschillende activiteiten die gelijktijdig plaatsvinden. Met het toenemen van de organisatorische belasting van de leerkracht, blijft er minder tijd en energie over voor het ter plekke inspelen op specifieke behoeften van leerlingen op het moment dat die zich aandienen. Het methodegestuurde onderwijsconcept is begrensd in haar capaciteit om kinderen met andere onderwijsbehoeften op te nemen. In het volgende schema wordt het onderwijsconcept van de Regenboog weergegeven in de relatie tussen de mate waarin de lesmethode sturend is en de mate waarin diversiteit van leerlingen opgevangen kan worden. De gebogen lijn geeft van links naar rechts een mogelijk model van de ontwikkeling van een onderwijsconcept, startend bij het leerstofjaarklassensysteem met een strakke hantering van standaardmethoden. Via het oprekken van de methodegestuurde aanpak toont het model een omslag in de aanpak naar het starten van de lesinhoud bij de individuele onderwijsbehoeften van de leerlingen in de klas. Let wel: de richting van links naar rechts geeft alleen een wenselijke richting aan wanneer: De school meer ruimte wil bieden aan de bestaande diversiteit onder de leerlingen. De school meer leerlingen met speciale onderwijsbehoeften onderwijs wil kunnen bieden. De leerlingpopulatie van de school steeds meer divers wordt. Scholen bevinden zich ergens op of onder de gebogen lijn. 14

16 De Regenboog bevindt zich op positie X. De Regenboog nu X X Streven!!! Deze positie duidt aan dat de methodes voorop staan bij het onderwijs in de school. De nadruk ligt op homogenisering van groepen. Er is echter veel rek gezocht in het onderwijsconcept zodat beter tegemoet gekomen kan worden aan de aanwezige diversiteit. De school doet dit door het werken met instructiegroepen, groepsplannen en vooral door coöperatief leren. Sommige leerkrachten durven ook methodes wat beter los te laten en durven te experimenteren met zelfsturing door leerlingen. Handelingsgericht werken zal in de toekomst bijdragen aan de het verder oprekken van de methode gestuurde aanpak. Bij observaties komt naar voren dat er nog vrij klassikaal gewerkt wordt, maar dat er tegelijkertijd sprake is van een positief en stimulerend leerklimaat. In de klassen is een instructietafel voor verlengde instructies aanwezig. Zoals in de inleiding gezegd hebben wij geen opvatting over de wenselijkheid van de positie van de school: een school kan sterk onderwijs bieden naar tevredenheid van alle betrokkenen op elke positie van de grafiek. De volgende suggesties als groeimogelijkheden en grenzen geven wij voor het geval dat de school wil groeien naar een breder profiel in de zin dat meer verschillen tussen leerlingen mogelijk zijn. Groeimogelijkheden voor de Regenboog voor wat betreft het onderwijsconcept: De school is bezig met het uitwerken van handelingsgericht werken en dat is een goede vervolgstap. De doorgaande lijnen voor de gedragsaanpak en het klassenmanagement zijn niet overal zichtbaar. Op deze punten kan nog een slag gemaakt worden. 15

17 Grenzen voor de Regenboog voor wat betreft het onderwijsconcept: De school wil een goede school in de wijk zijn waarbij voor het onderwijs het uitgangspunt is dat ieder kind uniek is en dat plezier, betrokkenheid en verantwoordelijkheid belangrijke waarden zijn. Sommige leerkrachten slagen erin om de methodes wat meer los te laten, maar anderen zoeken juist houvast in de methode. De gedachte dat klassikaal onderwijs leidt tot de beste resultaten vormt een grens voor verkenningen van de mogelijkheden door aanpassingen van het onderwijsconcept. Uit de combinatie van de eerstgenoemde groeimogelijkheid en de aangegeven grenzen komt een punt naar voren waarover het team verder kan gaan in haar gedachteontwikkeling over Passend Onderwijs. 3.2 Karakterisering van de voorzieningen op de vijf velden In het licht van Passend Onderwijs kunnen vier schoolprofielen 5 binnen het regulier basisonderwijs worden onderscheiden, te weten: 1. de netwerkschool 2. de smalle ondersteuningsschool 3. de brede ondersteuningsschool en 4. de inclusieve school. Onder deze vierdeling van schoolprofielen ligt een dimensie die loopt van gesegregeerd ( exclusie ) naar geïntegreerd onderwijs ( inclusie ). In andere woorden: de netwerkschool profiteert adequaat en optimaal van de geïnstitutionaliseerde speciale ondersteuning binnen andere instellingen, zoveel mogelijk gelegen in de directe omgeving van de school. Deze is aanwezig in andere speciale scholen, of in gespecialiseerde zorginstellingen als een revalidatiecentrum. Op de inclusieve school daarentegen is in principe alle speciale onderwijsondersteuning in huis aanwezig om leerlingen met speciale onderwijsbehoeften te kunnen handhaven, mede door een vaste partnerrelatie met zorginstellingen buiten het onderwijs zoals het genoemde revalidatiecentrum. De schoolprofielen kunnen ook benaderd worden vanuit een ontwikkelingsperspectief, waarbij de netwerkschool als beginfase en de inclusieve school als eindfase wordt gezien. Op die manier kunnen scholen die zichzelf herkennen in één van de schoolprofielen, de intentie uitspreken om te streven naar een ander, nabijgelegen schoolprofiel. Bedenk dat deze vier schoolprofielen ideaaltypisch zijn. In de praktijk komen er allerlei (sub)varianten voor die uiteindelijk wel weer zijn te herleiden naar één van bovenstaande schoolprofielen op het gebied van speciale onderwijsondersteuning. Uiteraard is het schoolprofiel waartoe de school zich ontwikkelt ook geen statische grootheid. Schoolprofielen veranderen met de transformatie van de schoolpopulatie en de schoolkeuzen daaromtrent mee. 5 Greven, L.F. en Timmerhuis, A. (2008). Passend Onderwijs. Kansen in beeld! Utrecht: Sardes (Sardes Speciale Editie 8). 16

18 Hierna worden de voorzieningen op de school per veld, na een omschrijving, ingedeeld als passend bij een netwerkschool, een smalle ondersteuningsschool, een brede ondersteuningsschool of een inclusieve school. We kiezen een karakterisering die zo dicht mogelijk bij de situatie van uw school komt. De beschrijving in de tabellen betreft dus niet een exacte beschrijving van de situatie van uw school. De volledige tabellen van de prototypes staan in de bijlage bij dit rapport. Veld 1: de hoeveelheid aandacht/handen in de klas De omschrijving van de huidige situatie past bij het in bijlage 2 omschreven profiel van een smalle ondersteuningsschool. Veld 1. Hoeveelheid aandacht en tijd Binnen de klas Er is één paar handen in de klas, de lk zorgen eventueel met extra ondersteuning van oa/ou/mll voor bijv. preteaching, extra leestijd, op tijdelijke basis (enkele uren per week). Er wordt grotendeels gewerkt met de gegeven groepsgrootte (± 25 leerlingen). Voor korte perioden kan de groep kleiner worden gemaakt door inzet van oa/ou/mll; de lk kan dan individuele zorgleerling of subgroep zorgleerlingen helpen. Setting Binnen de school Er is speciale onderwijsondersteuning door rt er en/of ib er, op tijdelijke basis (een enkel dagdeel of enkele dag per week). Er is speciale onderwijsondersteuning door ab er (gedurende enkele uren per week). De hoeveelheid aandacht, ofwel de handen in de klas is afhankelijk van: de beschikbare formatie; de organisatie van de groepen in de school; de beschikbare handen van buiten de formatie (ouders, stagiaires ). De omvang van de klassen is gemiddeld. Er is extra aandacht mogelijk door de inzet van een bovenschools ambulante leerkracht stagiaires onderwijsassistent en een LIO er. Groei is in de huidige situatie lastig, maar wellicht nog mogelijk door het stagebeleid verder uit te werken. De ervaring op andere plekken is dat scholen die een heel gericht stagebeleid voeren er nog beter in slagen om de beste stagiaires binnen te krijgen. 17

19 Veld 2: de onderwijsmaterialen De omschrijving van de huidige situatie past bij het in bijlage 2 omschreven profiel van een netwerkschool. Veld 2. Onderwijsmaterialen Binnen de klas Er wordt waar nodig gebruik gemaakt van niveaudifferentiatie in de lesmethoden. Er is aanvullend remediërend materiaal voor de kernvakken, behorend bij de gebruikte lesmethoden. Setting Binnen de school Er zijn onderwijsmaterialen beschikbaar die tegemoet komen aan specifieke didactische kenmerken en speciale pedagogische/psychologische kenmerken (bijv. beloningssysteem). Op het gebied van onderwijsmaterialen is de aanwezigheid van veel materialen voor het omgaan met gedragsproblemen opvallend. Verder wordt met name Kurzweil ingezet voor leerlingen met dyslexie. Groei is op dit veld altijd mogelijk door meer materialen aan te schaffen. Daarbij kan zowel aan meer educatieve software als uitbreiding van orthodidactisch en orthopedagogisch materiaal gedacht worden. Veld 3: de ruimtelijke omgeving De omschrijving van de huidige situatie past bij het in bijlage 2 omschreven profiel van een smalle ondersteuningsschool. Veld 3. Ruimtelijke omgeving Binnen de klas Er is een aparte plek (bijv. prikkelarm hoekje) waar éénop-één begeleiding of begeleiding van een (sub)groepje leerlingen met speciale onderwijsbehoeften kan plaatsvinden. Setting Binnen de school Er is op de gang ruimte waar éénop-één begeleiding of begeleiding van een (sub)groepje leerlingen met speciale onderwijsbehoeften kan plaatsvinden. De Regenboog beschikt over een mooi gelegen, maar enigszins gedateerd gebouw waarbinnen verkeersruimtes en hallen optimaal ingezet worden. Het gebouw is met enige moeite rolstoeltoegankelijk te maken. Het is op diverse plekken mogelijk om éénop-één begeleiding of ondersteuning aan groepjes leerlingen te bieden. Door de afname van leerlingenaantallen zijn een aantal lokalen zo nodig beschikbaar voor andere doeleinden. Groei is op dit veld alleen mogelijk bij renovatie of door n.a.v. de toelating van kinderen met bepaalde beperkingen de ruimtes anders in te zetten. 18

20 Veld 4: de expertise De omschrijving van de huidige situatie past bij het in bijlage 2 omschreven profiel van een netwerkschool. Veld Binnen de klas 4. Expertise De lkr. hebben enige kennis van en competenties op het gebied van speciale onderwijsbehoeften. Setting Binnen de school De rt er en/of ib er hebben enige kennis van en competenties op het gebied van de meest voorkomende speciale onderwijsbehoeften. Een manier om naar de groei van de expertise te kijken, is door het onderscheid te maken tussen teamexpertise en individuele expertise. De inzet van individuele expertise is altijd zinvol, maar heeft veel meer effect wanneer dit ingebed is in een expertomgeving van het team. Bijvoorbeeld een team dat een gezamenlijke expertise heeft op gedrag, weet veel meer opbrengst te halen uit de specifieke expertise van één van de leerkrachten op autisme, dan een team dat géén teamaanpak heeft. De Regenboog heeft teamexpertise ontwikkeld op het gebied van aanpakken voor speciale onderwijsbehoeften en gedrag (handelingsgericht werken, groepsplannen, coöperatief leren, kanjertraining). Verder is er basisexpertise aanwezig om ouders te benaderen als educatieve partners. Op teamniveau is enige kennis ontwikkeld op het gebied van stoornissen binnen het autistische spectrum. Verder heeft de school een korte lijn met het revalidatiecentrum en de Mytylschool, waardoor expertise op het gebied van fysieke beperkingen snel binnen te halen valt. De teamexpertise rond het werken met passende onderwijsconcepten ligt op een goed niveau en krijgt nog steeds aandacht. De school kan naar een volgend profiel groeien door de interne expertise voor veel voorkomende beperkingen en stoornissen te vergroten en door de doorgaande lijn voor klassenmanagement en het omgaan met gedragsproblemen te versterken. Veld 5: de samenwerking met andere instanties De omschrijving van de huidige situatie past bij het in bijlage 2 omschreven profiel van een smalle ondersteuningsschool. Veld 5. Samenwerking met andere instanties Binnen de klas De lk onderhouden contacten met de ib er om op de hoogte te blijven. Setting Binnen de school Er is geregelde samenwerking en afstemming met professionals uit so en zorginstellingen. De behoefte aan samenwerking met andere instanties groeit mee met de aanwezigheid op school van leerlingen met speciale onderwijsbehoeften. Er is samenwerking gerealiseerd via het interne zorgteam waarvan de schoolmaatschappelijk werker deel uitmaakt. Er is een verbinding met het zorgadviesteam op het niveau van het samenwerkingsverband. 19

21 De samenwerking met externe partners kan versterkt worden. De school kan daarbij de decentralisatie van de jeugdhulpverlening als kans benutten. Het ligt voor de hand om afspraken over de uitwerking tussen de gemeente Goirle en het bestuur te maken. 20

22 4. Tot slot Over het geheel genomen is de Regenboog te karakteriseren als een smalle ondersteuningsschool. Er zijn echter ook enkele elementen van de netwerkschool. De aangegeven groeimogelijkheden op het algemene onderwijsconcept van de school en op de vijf velden bieden perspectief op een versterking van het bestaande profiel. Onderwijsconcept Netwerkschool Smalle ondersteuningsschool Brede ondersteuningsschool Inclusieve school Onderwijsvoorzieningen: 1. Handen in de klas 2. Materialen 3. Ruimtelijke omgeving 4. Expertise 5. Relaties Met name onder invloed van de ontwikkelende teamexpertise op het gebied van het onderwijsconcept gaat de Regenboog verder bewegen van een smalle naar een brede ondersteuningsschool. Kennis van beperkingen en stoornissen is beschikbaar rond ASS. Als de Regenboog haar kennis op het gebied van veelvoorkomende beperkingen en stoornissen vergroot, zal de school het profiel smalle ondersteuningsschool versterken en wellicht verder kunnen groeien naar een brede ondersteuningsschool. Gelet op de tijdsinvestering in het onderwijsconcept ligt het niet voor de hand om dit op teamniveau te doen, maar is het adequater om individueel één of meer teamleden zich te laten ontwikkelen tot specialist op het gebied van beperkingen en stoornissen (bv. door het volgen van de Master SEN Gedragsspecialist). De houding van het team t.o.v. leerlingen met speciale onderwijsbehoeften is bedachtzaam, maar tegelijkertijd open. Men wil op de eerste plaats onderwijs bieden aan leerlingen uit de wijk. De school wil zo weinig mogelijk selecteren bij de poort en er wordt actief gezocht naar aanpassingen om tegemoet te komen aan speciale onderwijsbehoeften. Te oordelen naar de verwijzingspercentages en zittenblijvers lukt dit behoorlijk goed. Er is geen sprake van een ambitie om volledig inclusief te worden. Ook is het niet de ambitie om de zorgschool van Goirle te worden. De teamleden staan open voor het bieden van passend onderwijs aan leerlingen met beperkingen en stoornissen, maar zien daarbij de volgende grenzen: Leerlingen met beperkingen en stoornissen mogen niet zoveel tijd vragen dat er onvoldoende tijd kan worden geschonken aan de andere leerlingen. De sociale veiligheid voor leerlingen en leerkrachten mag niet structureel verstoord worden. Dit speelt met name bij oppositionele gedragsstoornissen. Bij leerlingen die (veel) verzorging nodig hebben is een belangrijk criterium of er voor de verzorging hulp van buiten beschikbaar is. Leerkrachten kunnen een klas niet alleen laten. Bij fysieke beperkingen levert het gebouw grenzen op. 21

23 De aangegeven groeimogelijkheden bieden kansen om meer leerlingen met speciale onderwijsbehoeften onderwijs te kunnen bieden, maar ook om de gewone leerlingen meer aan hun specifieke onderwijsbehoeften aangepast onderwijs te bieden. Of een dergelijke groei wenselijk is, is vanzelfsprekend afhankelijk van de opvattingen van de school, haar schoolbestuur en het samenwerkingsverband waar zij deel van uitmaakt. De Regenboog toont zich net als de andere scholen van het samenwerkingsverband Tilburg e.o. een open, gastvrije school die de discussie rond de onderwijsondersteuning naar aanleiding van de ontwikkelingen rond Passend Onderwijs graag aangaat. Hopelijk ondersteunt dit rapport het team bij deze discussie. Met dank voor de prettige ontvangst, Alfons Timmerhuis 22

24 Bijlage 1: Enkele landelijke kengetallen Cijfers schooljaar Per 100 leerlingen op een basisschool zijn er gemiddeld over het hele land: ~ 2,7 leerlingen sbo ~ 0,5 leerling cluster 2 ~ 1,3 leerlingen bekostigingscategorie 1 (langdurig zieken, zeer moeilijk lerenden, cluster 4) 6 ~ 0,1 leerlingen bekostigingscategorie 2 (lichamelijke beperkingen) ~ 0,2 leerlingen bekostigingscategorie 3 (meervoudige beperkingen) ~ 1 leerling met een rugzak cluster 3 of 4 ~ 0,3 leerling met een rugzak cluster 2 De verblijfsduur van een leerling op het speciaal basisonderwijs is gemiddeld 4 (tot 5) jaar. Het gemiddelde deelnamepercentage aan het speciaal basisonderwijs bedraagt 2,8%. Bij een verblijfsduur van 4 jaar verwijst een basisschool gemiddeld 2,8% : 4 jaren = 0,7% per jaar. Bij een basisschool van bijvoorbeeld 300 leerlingen kan er gemiddeld per jaar een verwijzing naar het sbo van 0,7% van 300 leerlingen = 2,1 leerling verwacht worden. De verblijfsduur op het so schatten wij op 5 (tot 6) jaar. Bij een school van bijvoorbeeld 300 leerlingen zou je dus verwachten dat 7 : - eens in de drie jaar een leerling verwezen wordt naar cluster 2; - twee keer in drie jaar een leerling verwezen wordt naar cluster 3; - een keer in de twee jaar een leerling verwezen wordt naar cluster 4; - er 1 leerling is met rugzakje cluster 2; - er 1 leerling is met een rugzakje cluster 3; - er 2 leerlingen zijn met een rugzakje cluster 4. 6 Op grond van de cijfers van 2013 zijn de volgende bedragen aan de orde: < 8 jaar: categorie ,00; categorie ,00; categorie ,00. > 8 jaar: categorie ,00; categorie ,00; categorie ,00. 7 Deze aantallen zouden gelden wanneer alle leerlingen via het regulier onderwijs naar het speciaal onderwijs zouden stromen. In werkelijkheid vindt verwijzing soms al plaats vóór dat de leerling een reguliere school heeft bezocht. 23

25 Bijlage 2: Speciale onderwijsondersteuning per schoolprofiel Tabel 1: Speciale onderwijsondersteuning op de netwerkschool Veld 1. Hoeveelheid aandacht en tijd 2. Onderwijsmaterialen 3. Ruimtelijke omgeving Setting Binnen de klas Er is één paar handen in de klas, de lkr 8 zorgt zelf voor bijv. preteaching, werken aan de instructietafel, op tijdelijke basis (een uur per week). Er wordt gewerkt met de gegeven groepsgrootte (± 25 leerlingen). Er wordt waar nodig gebruik gemaakt van niveaudifferentiatie in de lesmethoden. Er is aanvullend remediërend materiaal voor de kernvakken, behorend bij de gebruikte lesmethoden. Aan de tafel van de leerlingen met speciale onderwijsbehoeften wordt één-op-één begeleiding gegeven. 4. Expertise De lkr hebben enige kennis van en competenties op het gebied van speciale onderwijsbehoeften. 5. Samenwerking met andere instanties De lkr onderhouden contacten met de ib er om op de hoogte te blijven. Binnen de school Er is speciale onderwijsondersteuning door rt er en/of ib er, op tijdelijke basis (gedurende enkele uren per week). Er zijn onderwijsmaterialen beschikbaar die tegemoet komen aan specifieke didactische kenmerken en speciale pedagogische/ psychologische kenmerken (bijv. beloningssysteem). Er is op de gang ruimte waar één-op-één begeleiding of begeleiding van een (sub)groepje leerlingen kan plaatsvinden. De rt er en/of ib er hebben enige kennis van en competenties op het gebied van de meest voorkomende speciale onderwijsbehoeften. Er is op basis van behoefte samenwerking en afstemming met professionals uit so en zorginstellingen. 8 In deze tabel en de andere tabellen komen meerdere afkortingen voor. Daarbij staat lkr voor leerkracht, vlkr voor vakleerkracht, oa voor onderwijsassistent, ou voor ouder, mll voor medeleerling, rt er voor remedial teacher, ib er voor intern begeleider, ab er voor ambulant begeleider, so voor speciaal onderwijs, lgf voor leerlinggebonden financiering, pgb voor persoonsgebonden budget, ihp voor individueel handelingsplan, opp voor ontwikkelingsperspectief. 24