Rapport audit onderwijs ondersteuningsprofiel IVO

Transcriptie

1 Rapport audit onderwijs ondersteuningsprofiel IVO Naam onderwijsvoorziening: OBS Overhoeks Datum bezoek: 14 mei 2013 In opdracht van: Stichting Openbaar Onderwijs Noord Rapporteur: Alfons Timmerhuis M&O-groep, s-hertogenbosch Juni 2013

2 Inhoudsopgave 1. Inleiding De opbrengsten van het schoolbezoek Het onderwijsconcept De voorzieningen op de vijf velden Grenzen en groeimogelijkheden van de school Groeimogelijkheden en grenzen v.w.b. onderwijsconcept Karakterisering van de voorzieningen op de vijf velden Tot slot Bijlage 1: Enkele landelijke kengetallen Bijlage 2: Speciale onderwijsondersteuning per schoolprofiel IVO rapport audit ondersteuningseenheid PO, M&O-groep

3 1. Inleiding Uw school 1 biedt onderwijsondersteuning aan leerlingen die speciale onderwijsbehoeften hebben. Wanneer uw school tegen haar grenzen aanloopt, is er de mogelijkheid om de leerling en zijn of haar ouders 2 te verwijzen naar een andere school, een school voor speciaal (basis)onderwijs. Scholen verschillen in de onderwijsondersteuning die zij (kunnen) bieden. Uit verwijsgedrag van scholen bijvoorbeeld blijkt dit heel duidelijk: een leerling waarbij de ene school tegen de grenzen van haar onderwijsondersteuning aanloopt, kan op een andere school zonder al te veel inspanning passend onderwijs krijgen. Soms is de reden makkelijk aanwijsbaar: een school in een gebouw met veel trappen en weinig ruimte is niet zomaar passend voor een leerling in een rolstoel. Maar meestal is het lastiger om aan te geven wanneer een leerling niet en wanneer wel op de school terecht kan. Zowel voor de school zelf, als voor ouders en voor de bovenschoolse organisatie die het bovenschoolse netwerk van onderwijs ondersteuningsvoorzieningen inricht (schoolbestuur, samenwerkingsverband po, regionaal netwerk Passend Onderwijs), is het van belang te weten waar de school staat voor wat betreft de onderwijsondersteuning en wat mogelijkheden zijn om de onderwijsondersteuning te versterken en eventueel uit te breiden. In de audit is gekeken naar de match tussen de onderwijsbehoeften 3 van de leerlingen uit het voedingsgebied van de school met het onderwijsaanbod van de school. Deze match tussen vraag en aanbod is in kaart gebracht in termen van kenmerken van het onderwijs ondersteuningsaanbod, van de school dus. Het profiel van het onderwijs ondersteuningsaanbod van een reguliere school wordt bepaald door: de mate waarin het onderwijsconcept bijdraagt aan het zich geaccepteerd voelen van de leerling met speciale onderwijsbehoeften; de positie op vijf velden van onderwijsbehoefte: 1. de hoeveelheid aandacht/handen in de groep; 2. speciale onderwijsmaterialen; 3. de ruimtelijke omgeving; 4. expertise; 5. samenwerking met externe instanties die zich ook met de ondersteuning voor het kind bezighouden. 1 Waar in dit rapport kortheidshalve staat school wordt steeds bedoeld school of andere eenheid van onderwijsondersteuning. 2 Waar in dit rapport kortheidshalve staat ouders wordt steeds bedoeld ouders of verzorgers. 3 De onderwijsbehoefte is de instructie en ondersteuning die de leerling in de onderwijssituatie nodig heeft om een volgende stap te kunnen maken in het eigen proces van cognitieve en sociaal-emotionele ontwikkeling. IVO rapport audit ondersteuningseenheid PO, M&O-groep

4 Informatie over deze kenmerken is verzameld door: een half gestructureerd interview/gesprek, het gesprek is gevoerd met: Minneke Wiewel, Carola Siebeling (directie) en Pauline Klaver (ib); half gestructureerde observaties in de groepen 1-2, 3 en 4-5, met name ter ondersteuning van de bevindingen over het gehanteerde onderwijsconcept en het daarbij horende klassenmanagement; een gesprek met het schoolteam waarin de opvattingen rond en het draagvlak voor het onderwijs aan leerlingen met speciale onderwijsbehoeften aan de orde komt. In het gesprek met het schoolteam zijn de eerste indrukken vanuit het interview en de observaties verwerkt. In dit rapport doen wij verslag van onze bevindingen. Wij wijzen er op dat de informatieverzameling weliswaar uitgebreid en veelzijdig was, maar beperkt is door het karakter van een momentopname. IVO rapport audit ondersteuningseenheid PO, M&O-groep

5 2. De opbrengsten van het schoolbezoek 2.1 Het onderwijsconcept Korte karakterisering van de school OBS Overhoeks is een nieuwe brede school in Amsterdam Noord. De school is gestart in 2010 en trekt op dit moment niet alleen leerlingen uit de wijk Overhoeks, maar ook uit aanpalende wijken. In de toekomst zal de school vooral leerlingen trekken uit de nieuwe wijk. De school is groeiend, maar de groei van jonge gezinnen in de wijk overhoeks gaat door de economische crisis minder hard dan vooraf gedacht. OBS Overhoeks wil eigentijds onderwijs bieden waarbij het accent ligt op effectief leren en het ontwikkelen van talenten. Speerpunten in het onderwijs zijn Engels vanaf groep 1 en het International Primary Curriculum. De school werkt met een continurooster met 5 gelijke schooldagen. Momenteel is de school gehuisvest in een semipermanent noodgebouw dat met een andere basisschool gedeeld wordt, maar naar verwachting zal in 2015 het nieuwe duurzame gebouw in het centrum van de wijk Overhoeks opgeleverd worden. De school heeft op de teldatum 1 oktober leerlingen verdeeld over 6 groepen. Er zijn 3 kleutergroepen, een groep 3, een groep 4-5 en een groep De groei zit vooral in de onderbouwgroepen. In hoeverre heeft de school te maken met verschillen tussen leerlingen? Naar schatting van de geïnterviewde medewerkers is het niveau van leren over het geheel van de school gemiddeld. Er zit een duidelijk verschil tussen het niveau van leren in de onder- en de bovenbouw. De bovenbouwgroepen zitten onder gemiddeld, terwijl de onderbouwgroepen op en boven het gemiddelde zitten. De spreiding van het niveau van leren is in de bovenbouwgroepen eveneens groter. In de onderbouw zitten bij CITO-toetsing weinig E-scores. Over de gehele school genomen is de diversiteit voor leren binnen de groep matig heterogeen. Met name de bovenbouwgroepen, en zeker groep 6-7-8, kennen een grote diversiteit voor het niveau van leren (meer dan 32% van de leerlingen wijkt af van het gemiddelde). Enkele vragen in het interview richtten zich op de leerlingen die vanwege hun gedrag zodanig speciale aandacht nodig hebben, dat dit structureel extra inzet vraagt van de leerkracht. De schatting van het aantal van deze leerlingen is gemiddeld tot hoog. Ook op dit vlak zit er verschil tussen de onder- en de midden- en bovenbouw. Vooral in de bovenbouw zijn er nogal wat leerlingen met speciale onderwijsbehoeften vanwege hun gedrag. In een aantal gevallen zijn deze leerlingen toegelaten na problemen op een voorgaande school. De ouders hopen met een plaatsing op een nieuwe school ook nieuwe kansen aan hun kind te bieden. De aandacht die op gedrag gevraagd wordt richt zich zowel op begrenzing van gedrag als het verkrijgen van inzicht in eigen gedrag. Er zijn vooral veel drukke kinderen. De culturele en taalachtergrond van de leerlingen is divers. In de onderbouwgroepen zitten meer leerlingen met een Nederlandse achtergrond. De culturele achtergronden van leerlingen zijn zeer divers. De sociaaleconomische achtergrond van de leerlingen is matig heterogeen. Ook op dit punt geldt dat de verschillen in de bovenbouw groter zijn dan in de onderbouw. IVO rapport audit ondersteuningseenheid PO, M&O-groep

6 Voor de instroom in de onderbouw geldt dat er sprake is van een accent op kinderen van hoog opgeleide ouders. In de bovenbouw komen vaker problematische gezinssituaties voor. Op de teldatum 1 oktober 2012 hebben 18 leerlingen een leerlingengewicht van 0,3 en 8 leerlingen een gewicht van 1,2. Onder de leerlingen met het leerlinggewicht 1,2 zit slechts één kleuter. Opgeteld heeft 20,6% procent van de leerlingen een extra gewicht, landelijk is dit 12,8 procent. Er is 1 leerling met een rugzakje : cluster1. Dit is 0,8% van het totaal aantal leerlingen. In vergelijking met het landelijk beeld is dit laag (1,6% rugzakjes cluster 3 en 4, zie bijlage 1). Er zijn meer kinderen met een kinderpsychiatrische diagnose (ADHD, Asperger, PDD-NOS) maar zonder rugzakje. Ook zijn er leerlingen die vanuit een MOC naar het regulier onderwijs teruggeplaatst zijn. Eén leerling zit in het indicatiestellingstraject voor een rugzak. Over het geheel genomen, is de leerlingenpopulatie van OBS Overhoeks in de onderbouw te karakteriseren als relatief homogeen en in de midden- en bovenbouw als heterogeen (in vergelijking met Nederlandse scholen in het algemeen). Hoe wordt binnen de school op speciale onderwijsbehoeften gereageerd? Leerlingen worden ingedeeld op grond van leerstofjaarklassen, maar in de praktijk zijn 5 van de 6 groepen combinatiegroepen. De methodes vormen de basis voor het onderwijs. We hebben de school gevraagd naar een karakterisering van het aangeboden onderwijs. In de volgende tabel staat per regel een dimensie weergegeven, met links en rechts de uitersten op de dimensie. Tijdens het interview is gevraagd aan te geven waar de school staat: duidelijk links, enigszins links, enigszins rechts, duidelijk rechts. Gevraagd werd om globaal te kijken naar de school en zo mogelijk een duidelijke richting aan te geven. Onderwijsconcept Overhoeks Overdragen van kennis Kennis verwerven Klassikaal leren Sturing van het leren door de lkr. Alle leerlingen op bepaald basisniveau brengen Leerstof bepaalt de leerweg Nadruk op gestructureerde opdrachten Beoordeling van prestaties o.b.v. gelijke normering Beoordeling door de leerkracht Evaluatie onderwijs o.b.v. leervorderingen groep Evaluatie onderwijs door de lkr. Zelf ontdekken Werken met kennis Individueel en groepsleren Kinderen sturen eigen leren Maximale uit elke leerling halen Beginsituatie van de leerling bepaalt de leerweg Nadruk op vrije opdrachten Beoordeling van leervorderingen o.b.v. beginsituatie van leerlingen Zelfbeoordeling door de leerling Evaluatie onderwijs o.b.v. leervorderingen individuele leerling Evaluatie samen met leerlingen IVO rapport audit ondersteuningseenheid PO, M&O-groep

7 Het onderwijsconcept kan gekarakteriseerd worden als een moderne variant van het leerstofjaarklassensysteem. Er wordt gestreefd naar maximaal drie instructiegroepen binnen de jaargroep. De hoofdvakken rekenen, lezen en taal hebben op de ochtend een dominante plek. Deze vakken worden systematisch en methodisch aangeboden. Iedere dag begint met het onderwijs in de hoofdvakken. Er wordt gewerkt met een weektaak, maar dit gebeurt niet volgens de Dalton-werkwijze. Ieder vak wordt iedere dag aangeboden en de kinderen kunnen niet per dag kiezen. De school streeft naar betekenisvol onderwijs. Dit krijgt vooral vorm middels het International Primary Curriculum (IPC). Hierbij is er ook aandacht voor onderdelen uit de hoofdvakken. Met het IPC streeft de school naar meer samenhang en het nadrukkelijker aansluiten bij interesses van leerlingen. Men wil het onderwijs meer zelfontdekkend maken. Ook wil men dat het programma voldoende uitdaging gaat bieden voor hoog- en meerbegaafde leerlingen. Vanaf groep 3 wordt gewerkt met zon-, maan- en raketkinderen. Het streven is om het maximale uit elke leerling te halen, maar men kan hier naar de eigen indruk nog in groeien. Het aanbod van de school is gestructureerd, maar men wil toegroeien naar vrijere opdrachten. Voor de klassenorganisatie tijdens het werken aan de weektaak wordt gebruik gemaakt van het zogenaamde GIP-model (stoplicht voor zelfstandig werken zonder elkaar te storen, time-timer, afhangen van taken die afgesloten zijn). Zelfbeoordeling door leerlingen is aan de orde bij het analyseren van de eigen werkhouding. Rapportgesprekken worden samen met ouders en kinderen gevoerd. De leerlingen die speciale aandacht nodig hebben krijgen dit vooral door individuele aandacht geïntegreerd in de groepsaanpak. En dus niet of nauwelijks: met individuele aandacht in een andere ruimte dan de groep; met individuele aandacht in dezelfde ruimte, maar dan apart van de groep; met groepsaandacht in homogene subgroepen. De school wil binnen de aanpak met 3 instructiegroepen zoveel mogelijk tegemoet komen aan speciale onderwijsbehoeften. Als voordelen worden gezien de betere kwaliteit van de instructie en de organisatorische uitvoerbaarheid. Verder wil de school de verantwoordelijkheid bij de leerkracht houden, zodat hij/zij zich binnen de taak professionaliseert m.b.t. speciale onderwijsbehoeften. De leerkracht geeft leerlingen die dat nodig hebben vaker en langer instructie. Als er extra individuele aandacht nodig is wordt dit geboden door een onderwijsassistent of een stagiaire. Het onderwijs differentieert incidenteel voor verschillen in leerstijlen van kinderen. Doorgaans gebeurt dit als de leerling opvalt door zijn of haar leerstijl. Hoe wordt de continuïteit van de onderwijsondersteuning voor elke leerling verzekerd? OBS Overhoeks heeft haar ondersteuningsaanbod beschreven in een onderwijsbegeleidingsplan. Hier wordt volstaan met de hoofdlijnen uit dit plan. De groepsleerkracht is eigenaar voor de onderwijsondersteuning van leerlingen met speciale onderwijsbehoeften. Hij/zij voert de gesprekken met ouders en eventueel ook met externe betrokkenen. De ib er ondersteunt de leerkracht daarbij. IVO rapport audit ondersteuningseenheid PO, M&O-groep

8 Indien er stappen worden gezet met externe partners wordt ook de directie daarbij betrokken. De voortgang van leerlingen wordt in didactisch opzicht gevolgd met CITO-toetsen die halfjaarlijks worden afgenomen. Voor het volgen van de sociaalemotionele ontwikkeling wordt gebruik gemaakt van ZIEN. Groepsbesprekingen worden in aanwezigheid van de interne begeleider en de directie gevoerd. Er wordt gestreefd naar drie groepsbesprekingen per jaar, maar meestal zijn het er twee. Ook de overdracht van jaar tot jaar komt aan de orde in de groepsbespreking. De nieuwe leerkracht is aanwezig bij een bespreking van de groep van de vorige leerkracht. Daarnaast zijn er afzonderlijke overdrachtsgesprekken tussen de beide leerkrachten. De directeur is voorzitter van het zorgbreedteoverleg. Naast de directeur zijn de ib er, leerkracht, orthopedagoog, schoolmaatschappelijk werker, leerplichtambtenaar en medewerkers van de GGD en het Bureau Jeugdzorg deelnemer aan dit overleg. Het zorgbreedteoverleg (ZBO) heeft veel gelijkenis met de zorgadviesteams die in het land functioneren. Vanuit het zorgbreedteoverleg zijn de mogelijkheden voor directe verwijzing naar bv. jeugdhulpverlening vergroot. De schoolleiding heeft een opleiding gevolgd voor opbrengstgericht werken. OBS Overhoeks volgt het landelijk protocol voor dyslexie. Een protocol voor het omgaan met hoog- en meerbegaafde leerlingen is in de maak. De onderwijsinspectie heeft aangegeven dat de school bij de analyse van de opbrengsten nog te veel kijkt naar de ontwikkeling van de individuele leerling. Men vindt zelf dat dit gelet op de diversiteit in de bovenbouwgroepen niet anders kan. De wijze waarop ouders betrokken zijn bij activiteiten als het bepalen van de ondersteuningsbehoefte van de leerling en het opstellen, uitvoeren en evalueren van het handelingsplan kan omschreven worden als op weg naar educatief partnerschap. De school in haar netwerk De school zet externe ondersteuners vraaggestuurd in. Dit geldt ook voor ambulant begeleiders en consulenten van het samenwerkingsverband. De leerkracht moet effect van de ondersteuning ervaren. De school wil zich in de toekomst ontwikkelen tot een Integraal Kindcentrum. De verhuizing naar het nieuwe gebouw in Overhoeks is daarvoor een belangrijk moment. De school trekt nagenoeg alle leerlingen vanuit de nieuwe wijk Overhoeks. Vanuit de naastgelegen wijken komen nu ook leerlingen naar de school. Daar zitten nogal wat leerlingen met speciale onderwijsbehoeften bij. Als deze leerlingen op een andere school in een ondersteuningstraject met externe partners en/of als ouders belangrijke informatie niet met de school delen kan dit een reden zijn om de leerling af te wijzen. Een DSM-diagnose is in principe geen reden om een leerling af te wijzen. De school kijkt naar de aard van de problematiek en de samenstelling van de beoogde groep om de toelaatbaarheid te beoordelen. Kinderen uit de nieuwe wijk krijgen voorrang. Bij onderinstromers vanuit de nieuwe wijk wordt zo nodig afgegaan op de informatie van de verwijzer (bv. het MOC). Wanneer gekeken wordt naar het stadsdeel Amsterdam Noord als geheel gaan meer leerlingen met speciale onderwijsbehoeften naar andere scholen. IVO rapport audit ondersteuningseenheid PO, M&O-groep

9 Van verwijzingen naar het speciaal (basis)onderwijs is gedurende het korte bestaan van de school nog geen sprake geweest. De extra ondersteuning voor leerlingen wordt georganiseerd in de keten school schoolbestuur samenwerkingsverband. In het interview is gevraagd naar waar de sturing ligt van de (inrichting van) de extra ondersteuning. De school geeft aan dat dit via het zorgbreedteoverleg bij de gezamenlijke partners ligt. 2.2 De voorzieningen op de vijf velden Wij beschrijven hier de voorzieningen van de school tegen de achtergrond van alle mogelijke voorzieningen die op dit moment op scholen, van wat voor soort dan ook, bestaan. In de praktijk heeft geen enkele school alle voorzieningen. Van reguliere scholen kan, in de huidige verdeling van mensen en middelen onder de schoolsoorten, verwacht worden dat zij maar beperkt kunnen scoren op deze velden van onderwijs ondersteuningsvoorzieningen. De basisvoorzieningen die elke reguliere school heeft uitgaande van een minimale rijksbekostiging, veronderstellen we aanwezig, en vermelden we dus niet. Bij de flexibilisering van waar en hoe de extra mensen en middelen vanuit ondersteuningsbekostiging worden ingezet, is het interessant na te gaan waar voor een school groeimogelijkheden liggen, en waar de grenzen zijn. Veld 1: de hoeveelheid aandacht/handen in de klas Dit veld gaat over de hoeveelheid aandacht, uitgedrukt in beschikbare menskracht ( handen ) bij het lesgeven in de klas. Basisschool Overhoeks heeft het volgende beschikbaar: Een onderwijsassistent in groep 1-2A: 10 uur per week; Een stagiaire onderwijsassistent in groep 1-2B: 5 uur per week, maar niet gedurende het hele schooljaar; Een stagiaire onderwijsassistent in groep 3: 15 uur per week. In totaal zijn er gedurende het grootste deel van het jaar 25 uren extra handen beschikbaar in het primaire proces. Voor de ondersteuning van leerkrachten is de intern begeleider 1 dag per week aanwezig. In het onderwijsbegeleidingsplan is een taakomschrijving voor de ib er opgenomen. Uit deze taakomschrijving blijkt dat het accent ligt op het helpen van leerkrachten bij het samenstellen van dossiers en voor coaching. Veld 2: de onderwijsmaterialen We kijken bij dit veld alleen naar specifieke materialen voor leerlingen met speciale onderwijsbehoeften. We laten de materialen die bijna op elke school te vinden zijn buiten beschouwing en maken dus geen opsomming van de orthotheek. Ook kunnen we in de audit niet nagaan in welke mate materialen daadwerkelijk gebruikt worden. OBS Overhoeks heeft het volgende beschikbaar aan specifieke materialen: IVO rapport audit ondersteuningseenheid PO, M&O-groep

10 Met speciale didactische kenmerken: Alternatieve methodes, nl. Maatwerk voor rekenen; Methodieken met een lager tempo, veel herhalen, nl. Tafelmanieren, Stenvert Taal- Rekenen-Spelling en Bloon; Materialen uitgaand van een sterk eigen probleemoplossend vermogen, nl. Kien, Denkwerk, Plustaak Rekenen, Plustaak en Slagwerk Taal. Met speciale pedagogisch/psychologische kenmerken: Methode voor sociaal-emotionele ontwikkeling, nl. Taakspel, Babbelspel, Babbelspel Junior, Spelend Leren Bal; Materialen uitdagend tot alertheid en activiteit, nl. Doos vol gevoelens en Spring Kikker Spring; Materialen voor begrip van sociale interactie, nl. Babbelspel en Doos vol gevoelens. Er zijn geen specifieke materialen voor kindspecifieke fysieke belemmeringen beschikbaar. Veld 3: de ruimtelijke omgeving OBS Overhoeks is momenteel gevestigd in een semipermanent gebouw dat gedeeld wordt met een andere school. Volgens planning wordt in 2015 het nieuwe gebouw in het midden van de wijk Overhoeks betrokken. Het semipermanente gebouw is, het tijdelijke karakter in aanmerking genomen, een mooi en passend gebouw. Het gebouw is niet overdreven gehorig en de klimaatbeheersing is redelijk. Het gebouw is rolstoeltoegankelijk (invalidentoilet, drempelloze toegang, lift, brede verkeersruimten en deuren). Er is een time-out ruimte beschikbaar, maar met de groei van de school zal dit in het schooljaar niet meer zo zijn. Het speelterrein is groot en er zijn een paar speeltoestellen. Dit schooljaar ( ) zijn er nog mogelijkheden om een therapie- en/of verzorgingsruimte in te richten. Volgend schooljaar is dat niet meer het geval. Er is een speel- en gymlokaal en ook een moestuin waarin door leerlingen gewerkt wordt. Veld 4: de expertise We onderscheiden teamexpertise en specialistische expertise. Met teamexpertise wordt gedoeld op kennis en ervaring die geïntegreerd is in de teamaanpak en geïnternaliseerd in het handelen van alle medewerkers. OBS Overhoeks heeft teamexpertise op het gebied van opvattingen en aanpakken in de onderwijsondersteuning en een teamaanpak voor gedrag (afspraken op papier en werkend in de praktijk). OBS Overhoeks heeft (nog) geen (volledige) teamexpertise op het gebied van educatief partnerschap met ouders. Het is zeker de intentie om ouders op deze manier te benaderen, maar leraren hebben hierin nog van elkaar verschillende vaardigheden ontwikkeld. Kennis over onderwijsondersteuningsvoorzieningen rond de school en in de regio is geen teamexpertise, maar wel beschikbaar bij de directie en de ib er. IVO rapport audit ondersteuningseenheid PO, M&O-groep

11 Er is de nodige teamscholing gedaan op het gebied van compacten van leerstof, het directe instructie model en werken met groepsplannen (dit laatste met ondersteuning vanuit het speciaal basisonderwijs). Er is ook in verband met het KBA-project scholing gevolgd op het gebied van opbrengstgericht werken. ParnasSys is ingevoerd en leerkrachten hebben geleerd hoe zij data kunnen analyseren. Binnen de school is er één deskundige m.b.t. handelingsgericht werken. Deze leerkracht speelt een belangrijke rol bij het verbreden van deze kennis, maar er is nog geen sprake van teamexpertise voor handelingsgericht werken. De directie wil van het handelingsgerichte werken het komende schooljaar een speerpunt maken. Wat betreft de teamaanpak voor gedrag: deze leunt op de methode Taakspel. Aanvullend is er scholing gevolgd voor Kiva (antipest programma uit Finland, zowel gericht op preventie als curatie) en Zien (volgsysteem). De teamaanpak voor gedrag moet versterkt worden. De invoering van Taakspel komt in het schooljaar in de generalisatiefase. I.v.m. het onderwijsaanbod in Engels vanaf groep 1 is ook hiervoor een scholing door het team gevolgd. Op het gebied van ICT is het team geschoold in het werken met touchscreens en het onderhouden van de website. Een tweede vorm van expertise is de specifieke, bij één of meer collega s of partners aanwezige expertise. Deze specialistische expertise kan soms, kortdurend, nodig zijn. De beschikbaarheid van expertise (gecertificeerd) op specifieke gebieden is bij OBS Overhoeks als volgt: Binnenschools Buitenschools snel toegankelijk Expertiseveld nee nee Visuele beperkingen nee nee Auditieve beperkingen nee ja Spraakmoeilijkheden en taalstoornissen nee nee Verstandelijke beperkingen nee nee Motorische beperkingen nee nee Beperkingen door chronische ziektes ja ja Autisme Spectrum Stoornissen (ASS) nee ja ADHD en ADD nee nee Angst- en hechtingsstoornissen nee nee Overige psychiatrische aandoeningen nee nee Gedragsproblemen ja ja Dyslexie nee nee Onderwijsachterstanden andere culturen Er is binnen OBS Overhoeks verder specialistische expertise beschikbaar m.b.t. hoogbegaafdheid, handelingsgericht werken en het werken met een ontwikkelingsperspectief. IVO rapport audit ondersteuningseenheid PO, M&O-groep

12 Veld 5: de samenwerking met andere instanties Bij dit veld kijken we naar de mate waarin de school samenwerkt met externe partners. Wanneer individueel naar de externe partners gekeken wordt is de intensiteit van de samenwerking als volgt: Schoolmaatschappelijk werk Bureau Jeugdzorg GGD GGZ MEE Kinderziekenhuis Revalidatiekliniek Justitiële inrichting KDC MKD Gemeente: brede school Spirit (jeugdhulpverlening) Oase/Bascule Kabouterhuis (MOC) nooit sporadisch regelmatig vaak gemeenschappelijk handelingsplan OBS Overhoeks participeert in de Amsterdamse zorgadviesteams middels het zorgbreedteoverleg. Deze samenwerking leidt in voorkomende gevallen tot een integraal plan voor de aanpak van school- en gezinsproblematiek. Het Kabouterhuis is een Medisch Opvoedkundig Centrum waar de school af en toe een leerling van krijgt. De samenwerking met externe partners is verder vooral geregeld via het Ouder- en Kindcentrum (OKC). Het OKC is een samenwerkingsverband van verloskunde, kraamzorg, jeugdgezondheidszorg en opvoedadviseurs. Jeugdgezondheidszorg (JGZ) is een onderdeel van het OKC. Consultatiebureau en schoolgezondheidszorg vormen samen de JGZ. Het consultatiebureau is als onderdeel van de Jeugdgezondheidszorg gericht op de zorg voor de kinderen van 0 tot 4 jaar. Daarna neemt de schoolgezondheidszorg de zorg over voor kinderen in de leeftijd van 4 tot 19 jaar. Andere partners binnen het OKC zijn SAG Amsterdam, Positief Opvoeden, NJI, Spirit (jeugd- en opvoedhulp), Altra (speciaal onderwijs) en SO&T Amsterdam (opvoedondersteuning). Via het OKC heeft OBS Overhoeks korte lijnen met externe partners. Met het speciaal onderwijs wordt samengewerkt als er een leerling met een rugzak is. IVO rapport audit ondersteuningseenheid PO, M&O-groep

13 3. Grenzen en groeimogelijkheden van de school 3.1 Groeimogelijkheden en grenzen v.w.b. onderwijsconcept Een basis voor onderwijs aan kinderen met diverse onderwijsbehoeften wordt gelegd door het onderwijsconcept van de school. Op het gebied van de diversiteit zijn twee kenmerken van het onderwijsconcept bepalend: het draagvlak binnen het team, en de mate waarin de lesstof dan wel de individuele onderwijsbehoefte van de leerling uitgangspunt van het lesprogramma is. Dit laatste kenmerk kan worden gezien als een dimensie van methodegestuurd naar leerlingengestuurd. Aan het ene uiterste van die dimensie staan de scholen die bijna de volledige lestijd de methode als leidraad hanteren 4. Leerlingen die onvoldoende uit de weg kunnen met de standaardmethode krijgen herhalingsstof, extra instructie of verdiepingsstof zoals die binnen de methode is gegeven. Het gemiddelde niveau en tempo van de standaardmethode is maatgevend. Scholen die dit concept welbewust hanteren zijn vaak van opvatting dat een leerling bij de groep houden betekent dat de leerkracht zijn of haar uiterste best doet om de zwakkere leerling voor wat betreft zijn of haar prestaties zoveel mogelijk bij de gemiddelde groep aan te laten haken. Het andere uiteinde van de dimensie wordt bezet door scholen die hun onderwijsconcept afstemmen op de specifieke groep die op dat moment de klas vormt. De start ligt bij de individuele onderwijsbehoeften van leerlingen met hun individuele ontwikkelings- en leerlijnen. Het overzicht van die lijnen in de groep geeft mogelijkheid tot het bundelen van de leerlijnen waar deze (bijna) samenvallen. De instructieplanning wordt afgestemd op deze gebundelde leerlijnen. De werkvormen in de groep zijn vaak heterogeen, waardoor een leerling bij de groep houden hier een gelijke betekenis heeft voor elke leerling. Bij een dergelijk concept worden veelal ook standaardmethoden en methodegebonden toetsen gebruikt, maar dan als middel zonder dat zij direct het didactisch en pedagogisch handelen sturen. Alle scholen hebben te maken met verschillen tussen kinderen. Relevant voor Passend Onderwijs zijn verschillen tussen leerlingen op het gebied van: leercompetenties leerstijlen gedragscompetenties gedragsstijlen culturele achtergronden gezinsachtergronden Van een extra vergroting van de range van onderwijsbehoeften in een klas is sprake bij combinatieklassen. 4 Onderzoek van de SLO wijst uit dat gemiddeld ongeveer tweederde van de lestijd op Nederlandse scholen met gebruik van standaardmethoden les wordt gegeven. IVO rapport audit ondersteuningseenheid PO, M&O-groep

14 Leerkrachten op scholen die vooral methodegestuurd werken, rekken naarmate er meer verschillende kinderen in hun klas zitten, de mogelijkheden van hun onderwijsaanbod steeds verder op. Manieren om binnen het methodegestuurde concept onderwijs te bieden aan leerlingen met verschillende onderwijsbehoeften zijn o.a.: het groeperen van handelingsplannen; het werken in niveaugroepen; zelfstandig werken; vergroting van de expertise van de leerkracht; incidentele toepassing van vormen van leren in heterogene groepen; de keuze van methodes die heel veel ruimte bieden voor gedifferentieerd werken. Omdat het uitgangspunt van de les bepaald is door de centrale aanpak van de methode, betekent elke nieuwe onderwijsbehoefte een extra aanpassing bij die aanpak. Wanneer veel aanpassingen nodig zijn, beleeft de leerkracht dit vaak als een stapeling van taken, en daarmee als een toenemende belasting. Soms uit zich dit door de behoefte van de leerkracht aan steeds meer orde en rust in de klas, om de controle te kunnen houden over alle verschillende activiteiten die gelijktijdig plaatsvinden. Met het toenemen van de organisatorische belasting van de leerkracht, blijft er minder tijd en energie over voor het ter plekke inspelen op specifieke behoeften van leerlingen op het moment dat die zich aandienen. Het methodegestuurde onderwijsconcept is begrensd in haar capaciteit om kinderen met andere onderwijsbehoeften op te nemen. In het volgende schema wordt het onderwijsconcept van OBS Overhoeks weergegeven in de relatie tussen de mate waarin de lesmethode sturend is en de mate waarin diversiteit van leerlingen opgevangen kan worden. De gebogen lijn geeft van links naar rechts een mogelijk model van de ontwikkeling van een onderwijsconcept, startend bij het leerstofjaarklassensysteem met een strakke hantering van standaardmethoden. Via het oprekken van de methodegestuurde aanpak toont het model een omslag in de aanpak naar het starten van de lesinhoud bij de individuele onderwijsbehoeften van de leerlingen in de klas. Let wel: de richting van links naar rechts geeft alleen een wenselijke richting aan wanneer: De school meer ruimte wil bieden aan de bestaande diversiteit onder de leerlingen. De school meer leerlingen met speciale onderwijsbehoeften onderwijs wil kunnen bieden. De leerlingpopulatie van de school steeds meer divers wordt. IVO rapport audit ondersteuningseenheid PO, M&O-groep

15 Scholen bevinden zich ergens op of onder de gebogen lijn. OBS Overhoeks bevindt zich op positie X. X OBS Overhoeks Het onderwijs in OBS Overhoeks is methodegestuurd, maar men zoekt daar rek in. Men wil effectief onderwijs bieden met goede opbrengsten voor alle leerlingen. De over het algemeen hoog opgeleide ouders uit de nieuwe wijk verwachten dit ook van de school. Men streeft ernaar om in de toekomst meer ruimte voor zelfontdekkend leren te bieden. De aanzetten daartoe zitten in het IPC-programma. De school onderkent speciale onderwijsbehoeften bij leerlingen en probeert daar aan tegemoet te komen. Vooral binnen de bovenbouwgroepen leidt dit ertoe dat de school in sommige gevallen het aanbod individualiseert. De school moet nog ervaring opbouwen in het werken met een ontwikkelingsperspectief en eigen leerlijnen. De school wil met name rekening houden met meervoudige intelligentie. In de klassen is dit o.a. terug te zien op de displays waarop verschillende slimheden genoemd worden. Twee leerlingen gaan naar de Day a week school Amsterdam. Deze school biedt onderwijs aan excellente en cognitief talentvolle leerlingen. Het team ziet heterogeniteit als positief, maar vindt wel dat er sprake moet zijn van een goede balans. Te veel heterogeniteit wordt als niet werkbaar gezien. Zoals in de inleiding gezegd hebben wij geen opvatting over de wenselijkheid van de positie van de school: een school kan sterk onderwijs bieden naar tevredenheid van alle betrokkenen op elke positie van de grafiek. De volgende suggesties als groeimogelijkheden en grenzen geven wij voor het geval dat de school wil groeien naar een breder profiel in de zin dat meer verschillen tussen leerlingen mogelijk zijn. IVO rapport audit ondersteuningseenheid PO, M&O-groep

16 Groeimogelijkheden voor OBS Overhoeks voor wat betreft het onderwijsconcept: Er is m.b.t het leerstofjaarklassensysteem nog geen sprake van een normale situatie doordat de groepen onevenwichtig van samenstelling zijn. Er zijn drie kleutergroepen en voor de volgende zes leerjaren zijn er eveneens 3 groepen. De bovenbouwgroep omvat drie leerjaren. De school heeft echter geen onderwijsconcept aangenomen waarin een dergelijke heterogeniteit van de groep nagestreefd wordt. Men wil degelijk onderwijs bieden binnen een moderne variant van het leerstofjaarklassensysteem. Het werken met drie instructiegroepen en groepsplannen ligt daarbij voor de hand. De school kan groeien door daar bij groei van het leerlingenaantal in de midden- en bovenbouw meer ervaring mee op te doen. Daarbij is het belangrijk dat de instructiegroepen niet te star van samenstelling zijn en dat er ruimte wordt gevonden voor een handelingsgerichte werkwijze en een aparte leerlijn voor leerlingen aan wie binnen deze instructiegroepen geen passend aanbod gedaan kan worden. Een belangrijk aandachtspunt voor de groei m.b.t. het onderwijsconcept is het versterken van de vaardigheden rond klassenmanagement. Er zijn hiervoor aanzetten gedaan (time-timer, stoplicht), maar de observaties laten zien dat de vaardigheden van leerkrachten op dit gebied versterkt kunnen worden. Grenzen voor OBS Overhoeks voor wat betreft het onderwijsconcept: Het gekozen onderwijsconcept is passend gelet op de leerlingen die de school vanuit de nieuwe wijk betrekt. Er is echter een grens aan het aantal leerlingen met speciale onderwijsbehoeften waaraan binnen het gehanteerde onderwijsconcept passend onderwijs kan worden geboden. OBS Overhoeks kenmerkt zich voor het onderwijsconcept als een netwerkschool met tevens kenmerken van een smalle ondersteuningsschool. 3.2 Karakterisering van de voorzieningen op de vijf velden In het licht van Passend Onderwijs kunnen vier schoolprofielen 5 binnen het regulier basisonderwijs worden onderscheiden, te weten: 1. de netwerkschool 2. de smalle ondersteuningsschool 3. de brede ondersteuningsschool en 4. de inclusieve school. Onder deze vierdeling van schoolprofielen ligt een dimensie die loopt van gesegregeerd ( exclusie ) naar geïntegreerd onderwijs ( inclusie ). In andere woorden: de netwerkschool profiteert adequaat en optimaal van de geïnstitutionaliseerde speciale (onderwijs)ondersteuning binnen andere instellingen, zoveel mogelijk gelegen in de directe omgeving van de school. Deze is aanwezig in andere speciale scholen, of in gespecialiseerde zorginstellingen als een revalidatiecentrum. Op de inclusieve school daarentegen is in principe alle speciale onderwijsondersteuning in huis aanwezig om zorgleerlingen te kunnen handhaven, mede door een vaste partnerrelatie met zorginstellingen buiten het onderwijs zoals het genoemde revalidatiecentrum. 5 Greven, L.F. en Timmerhuis, A. (2008). Passend Onderwijs. Kansen in beeld! Utrecht: Sardes (Sardes Speciale Editie 8). IVO rapport audit ondersteuningseenheid PO, M&O-groep

17 De schoolprofielen kunnen ook benaderd worden vanuit een ontwikkelingsperspectief, waarbij de netwerkschool als beginfase en de inclusieve school als eindfase wordt gezien. Op die manier kunnen scholen die zichzelf herkennen in één van de schoolprofielen, de intentie uitspreken om te streven naar een ander, nabijgelegen schoolprofiel. Bedenk dat deze vier schoolprofielen ideaaltypisch zijn. In de praktijk komen er allerlei (sub)varianten voor die uiteindelijk wel weer zijn te herleiden naar één van bovenstaande schoolprofielen op het gebied van speciale onderwijsondersteuning. Uiteraard is het schoolprofiel waartoe de school zich ontwikkelt ook geen statische grootheid. Schoolprofielen veranderen met de transformatie van de schoolpopulatie en de schoolkeuzen daaromtrent mee. Hierna worden de voorzieningen op de school per veld, na een omschrijving, ingedeeld als passend bij een netwerkschool, een smalle ondersteuningsschool, een brede ondersteuningsschool of een inclusieve school. We kiezen een karakterisering die zo dicht mogelijk bij de situatie van uw school komt. De beschrijving in de tabellen betreft dus niet een exacte beschrijving van de situatie van uw school. De volledige tabellen van de prototypes staan in de bijlage bij dit rapport. Veld 1: de hoeveelheid aandacht/handen in de klas De omschrijving van de huidige situatie past bij het in bijlage 2 omschreven profiel van een smalle ondersteuningsschool. Veld Hoeveelheid aandacht en tijd Binnen de klas Er is één paar handen in de klas, de lk zorgen eventueel met extra ondersteuning van oa/ou/mll voor bijv. preteaching, extra leestijd, op tijdelijke basis (enkele uren per week). Er wordt grotendeels gewerkt met de gegeven groepsgrootte (± 25 leerlingen). Voor korte perioden kan de groep kleiner worden gemaakt door inzet van oa/ou/mll; de lk kan dan individuele zorgleerling of subgroep zorgleerlingen helpen. Setting Binnen de school Er is speciale onderwijsondersteuning door rt er en/of ib er, op tijdelijke basis (een enkel dagdeel of enkele dag per week). Er is speciale onderwijsondersteuning door ab er (gedurende enkele uren per week). De hoeveelheid aandacht, ofwel de handen in de klas is afhankelijk van: de beschikbare formatie; de organisatie van de groepen in de school; de beschikbare handen van buiten de formatie (ouders, stagiaires ). OBS Overhoeks beschikt op dit moment over extra handen bij de klassen door de inzet van een onderwijsassistent en stagiaires. Dit biedt mogelijkheden voor preteaching en extra instructie. IVO rapport audit ondersteuningseenheid PO, M&O-groep

18 Extra handen kunnen gerealiseerd worden door het vergroten van de inzet van stagiaires en extra middelen. Dat laatste vormt ook zeker een grens. In de huidige tijd kunnen moeilijk extra middelen gegenereerd worden. Bovendien lopen groeischolen vaak ook wat achter de feiten m.b.t. groei aan. Veld 2: de onderwijsmaterialen De omschrijving van de huidige situatie past bij het in bijlage 2 omschreven profiel van een netwerkschool. Veld Setting Onderwijsmaterialen Binnen de klas Er wordt gebruik gemaakt van niveau- en tempodifferentiatie in de lesmethoden. Er is aanvullend remediërend materiaal, behorend bij de gebruikte lesmethoden. Binnen de school Er zijn onderwijsmaterialen beschikbaar die tegemoet komen aan specifieke didactische kenmerken (bijv. pictogrammen) en speciale pedagogische/ psychologische kenmerken. Er wordt op projectbasis gewerkt aan het pedagogisch klimaat. Gedurende haar korte bestaan heeft de school nog geen brede orthotheek kunnen opbouwen. De school kan op dit veld groeien door bij de onderwijsbehoeften van leerlingen passende materialen en software aan te schaffen. Materialen die ondersteunend zijn bij leesproblemen en dyslexie vormen een eerste aandachtspunt. Veld 3: de ruimtelijke omgeving De omschrijving van de huidige situatie past bij het in bijlage 2 omschreven profiel van een smalle ondersteuningsschool. Veld Setting Binnen de klas Binnen de school Ruimtelijke omgeving Er zijn aparte plekken waar één-op-één begeleiding en begeleiding van (sub)groepjes zorgleerlingen kan plaatsvinden. Er is een aparte ruimte voor andere functies (bijv. voor verzorging of voor een time-out). Het semipermanente gebouw waarin de school momenteel gehuisvest is heeft haar beperkingen, maar op dit moment ook zeker nog mogelijkheden. Doordat er ruimtes vrij zijn kan er dit schooljaar in gebouwelijke zin nog op allerlei onderwijsbehoeften ingespeeld worden. Bij groei van het leerlingenaantal zal dat het komende schooljaar niet meer het geval zijn en dan voldoet de school vooral aan de kenmerken die in bijlage 2 beschreven zijn bij de netwerkschool. In de verdere toekomst biedt het nieuwe gebouw in de Overhoeks juist ook weer nieuwe kansen. Het is verstandig om bij de inrichting van dat nieuwe gebouw rekening te houden met speciale onderwijsbehoeften. IVO rapport audit ondersteuningseenheid PO, M&O-groep

19 Veld 4: de expertise De omschrijving van de huidige situatie past bij het in bijlage 2 omschreven profiel van een netwerkschool. Veld Setting Binnen de klas Binnen de school Expertise De lk hebben enige kennis van en competenties op het gebied van de speciale onderwijsbehoeften. De rt er en/of ib er hebben kennis van en competenties op het gebied van vele speciale onderwijsbehoeften. Enkele leerkrachten hebben zich verdiept in de meest voorkomende problemen / aandoeningen / stoornissen. Een deel van het team heeft kennis van en competenties op het gebied van de speciale onderwijsbehoeften. Een manier om naar de groei van de expertise te kijken, is door onderscheid te maken tussen teamexpertise en individuele expertise. De inzet van individuele expertise is altijd zinvol, maar heeft veel meer effect wanneer die ingebed is in een expertomgeving van het team. Bijvoorbeeld een team dat een gezamenlijke expertise heeft op gedrag, weet veel meer opbrengst te halen uit de specifieke expertise van één van de leerkrachten op autisme, dan een team dat géén teamaanpak heeft. OBS Overhoeks is bezig met het opbouwen van teamexpertise op het gebied van aanpakken voor onderwijsondersteuning. Het is de bedoeling om dit verder uit te bouwen, met name m.b.t. handelingsgericht werken, werken met groepsplannen en de teamaanpak voor gedrag. Dit zijn zinvolle initiatieven en passend bij de fase waarin de school verkeert. Op het gebied van teamexpertise vormen het omgaan met gedragsproblemen en het vergroten van vaardigheden rond klassenmanagement een aandachtspunt. Op het gebied van de individuele expertise kan de expertise verbreed worden. Dit kan door met name de expertise op gebieden van veelvoorkomende speciale onderwijsbehoeften uit te breiden. Er kan daarbij bv. gedacht worden aan het omgaan met ADHD/ADD. Een manier waarop scholen de kennis op dit gebied zinvol hebben uitgebreid is door één of meer leerkrachten te laten opleiden als gedragsspecialist (variant binnen de Master SEN). Voor andere beperkingen en stoornissen geldt dat expertisevergroting het beste verbonden kan worden aan de toelating van leerlingen met een desbetreffende beperking of stoornis. Open staan voor beperkingen en stoornissen en kennis nemen van de omgang daarmee (bv. in een speciale voorziening gaan kijken) is een goede manier om erop te leren inspelen. Het team geeft aan dat men zich nog onvoldoende opgeleid vindt voor speciale onderwijsbehoeften. Sommige leerkrachten denken sterker vanuit de labels dan vanuit de onderwijsbehoeften. Er is echter sprake van bereidheid om de kennis verder uit te breiden. De directie concludeert dat deze bereidheid ook een aandachtspunt bij sollicitatiegesprekken zou moeten zijn. Een belangrijke conditie voor vergroting van de teamexpertise is dat het team graag kennis wil delen. IVO rapport audit ondersteuningseenheid PO, M&O-groep

20 Samengevat liggen de groeimogelijkheden voor wat betreft de expertise in eerste instantie bij het realiseren van de voorgenomen teamscholing en het vergroten van individuele expertise m.b.t. veel voorkomende stoornissen. Veld 5: de samenwerking met andere instanties De omschrijving van de huidige situatie past bij het in bijlage 2 omschreven profiel van een netwerkschool. Veld Setting Binnen de klas Binnen de school Samenwerking met andere instanties De lk onderhouden contacten met de ib er om op de hoogte te blijven. Er is geregelde samenwerking en afstemming met professionals uit so en zorginstellingen. De school heeft verbinding met externe partners via het zorgbreedteoverleg dat wordt voorgezeten door de directie. Het team is van mening dat men vanuit het onderwijs goed moet samenwerken met andere instanties. Er moet echter wel sprake zijn van doelgerichte afspraken en een daadkrachtig vervolg. De behoefte aan samenwerking met andere instanties groeit mee met de aanwezigheid op school van leerlingen met speciale onderwijsbehoeften. Voor OBS Overhoeks is het belangrijk om aansluiting te houden bij de initiatieven die de gemeente Amsterdam op het gebied van samenhang tussen onderwijs en jeugdbeleid aan het nemen is. IVO rapport audit ondersteuningseenheid PO, M&O-groep

21 4. Tot slot Over het geheel genomen is OBS Overhoeks te karakteriseren als een netwerkschool met op sommige onderdelen ook kenmerken van een smalle ondersteuningsschool. De prioriteit ligt voor deze school bij een degelijke en opbrengstgerichte onderwijsaanpak. Een tweede prioriteit ligt bij het inspelen op hoogbegaafdheid. Dit wordt ook verwacht door de over het algemeen hoog opgeleide ouders in de nieuwe wijk Overhoeks. De school heeft de ambitie om alle leerlingen uit de nieuwe wijk passend onderwijs te bieden. Toch ziet het team ook grenzen aan deze ambitie, met name als er sprake is van een gedragsproblematiek die een veilig leerklimaat verstoort. Ook is er sprake van een grens als de problematiek van een leerling zoveel aandacht vraagt dat dit ten koste gaat van andere leerlingen in de groep. De teamleden willen aansluiten bij wat een kind nodig heeft en daar vervolgens de vraag bij stellen of de school dit kan bieden. De aangegeven groeimogelijkheden op het algemene onderwijsconcept van de school en op de vijf velden bieden perspectief op een ontwikkeling naar een smalle ondersteuningsschool of op een versterking van het bestaande profiel. Onderwijsconcept Netwerkschool Smalle ondersteuningsschool Brede ondersteuningsschool Inclusieve school Onderwijsvoorzieningen: 1. Handen in de klas 2. Materialen 3. Ruimtelijke omgeving 4. Expertise 5. Relaties De aangegeven groeimogelijkheden bieden kansen om meer leerlingen met speciale onderwijsbehoeften onderwijs te kunnen bieden, maar ook om de gewone leerlingen meer aan hun specifieke onderwijsbehoeften aangepast onderwijs te bieden. Of een dergelijke groei wenselijk is, is vanzelfsprekend afhankelijk van de opvattingen van de school, haar schoolbestuur en het samenwerkingsverband waar zij deel van uitmaakt. OBS Overhoeks toont zich net als de andere scholen van de Stichting Openbaar Onderwijs Amsterdam Noord een open, gastvrije school die de discussie rond de onderwijsondersteuning naar aanleiding van de ontwikkelingen rond Passend Onderwijs graag aangaat. Hopelijk ondersteunt dit rapport het team bij deze discussie. Met dank voor de prettige ontvangst, Alfons Timmerhuis M&O-groep IVO rapport audit ondersteuningseenheid PO, M&O-groep

22 Bijlage 1: Enkele landelijke kengetallen Cijfers schooljaar Per 100 leerlingen op een basisschool zijn er gemiddeld over het hele land ~ 2,7 leerlingen speciaal basisonderwijs ~ 0,5 leerlingcluster 2 ~ 1,3 leerlingen bekostigingscategorie 1 (langdurig zieken, zeer moeilijk lerenden, cluster 4) 6 ~ 0,1 leerlingen bekostigingscategorie 2 (lichamelijke beperkingen) ~ 0,2 leerlingen bekostigingscategorie 3 (meervoudige beperkingen) ~ 1 leerling met een rugzak cluster 3 of 4 ~ 0,3 leerling met een rugzak cluster 2 De verblijfsduur op het van een leerling op het speciaal basisonderwijs is gemiddeld 4 (tot 5) jaar. Het gemiddelde deelnamepercentage aan het speciaal basisonderwijs bedraagt 2,8%. Bij een verblijfsduur van 4 jaar verwijst een basisschool gemiddeld 2,8% : 4 jaren = 0,7% per jaar. Bij een basisschool van bijvoorbeeld 300 leerlingen kan er gemiddeld per jaar een verwijzing naar het speciaal basisonderwijs van 0,7% van 300 leerlingen = 2,1 leerling verwacht worden. De verblijfsduur op het speciaal onderwijs schatten wij op 5 (tot 6) jaar. Bij een school van bijvoorbeeld 300 leerlingen zou je dus verwachten dat 7 : - eens in de drie jaar een leerling verwezen wordt naar cluster 2; - twee keer in drie jaar een leerling verwezen wordt naar cluster 3; - een keer in de twee jaar een leerling verwezen wordt naar cluster 4; - er 1 leerling is met rugzakje cluster 2; - er 1 leerling is met een rugzakje cluster 3; - er 2 leerlingen zijn met een rugzakje cluster 4. 6 Op grond van de cijfers van 2013 zijn de volgende bedragen aan de orde: < 8 jaar: categorie ,00; categorie ,00; categorie ,00. > 8 jaar: categorie ,00; categorie ,00; categorie ,00. 7 Deze aantallen zouden gelden wanneer alle leerlingen via het regulier onderwijs naar het speciaal onderwijs zouden stromen. In werkelijkheid vindt verwijzing soms al plaats vóór dat de leerling een reguliere school heeft bezocht. IVO rapport audit ondersteuningseenheid PO, M&O-groep

23 Bijlage 2: Speciale onderwijsondersteuning per schoolprofiel Tabel 1: Speciale onderwijsondersteuning op de netwerkschool Veld 1. Hoeveelheid aandacht en tijd 2. Onderwijsmaterialen 3. Ruimtelijke omgeving Setting Binnen de klas Er is één paar handen in de klas, de lk 8 zorgt zelf voor bijv. preteaching, werken aan de instructietafel, op tijdelijke basis (een uur per week). Er wordt gewerkt met de gegeven groepsgrootte (± 25 leerlingen). Er wordt waar nodig gebruik gemaakt van niveaudifferentiatie in de lesmethoden. Er is aanvullend remediërend materiaal voor de kernvakken, behorend bij de gebruikte lesmethoden. Aan de tafel van de zorgleerlingen wordt één-op-één begeleiding gegeven. 4. Expertise De lk hebben enige kennis van en competenties op het gebied van speciale onderwijsbehoeften. 5. Samenwerking met andere instanties De lk onderhouden contacten met de ib er om op de hoogte te blijven. Binnen de school Er is speciale onderwijsondersteuning door rt er en/of ib er, op tijdelijke basis (gedurende enkele uren per week). Er zijn onderwijsmaterialen beschikbaar die tegemoet komen aan specifieke didactische kenmerken en speciale pedagogische/psychologische kenmerken (bijv. beloningssysteem). Er is op de gang ruimte waar één-op-één begeleiding of begeleiding van een (sub)groepje leerlingen kan plaatsvinden. De rt er en/of ib er hebben enige kennis van en competenties op het gebied van de meest voorkomende speciale onderwijsbehoeften. Er is op basis van behoefte samen werking en afstemming met professionals uit so en zorginstellingen. 8 In deze tabel en de andere tabellen komen meerdere afkortingen voor. Daarbij staat lk voor leerkracht, oa voor onderwijsassistent, ou voor ouder, mll voor medeleerling, rt er voor remedial teacher, ib er voor intern begeleider, ab er voor ambulant begeleider, so voor speciaal onderwijs, lgf voor leerlinggebonden financiering, pgb voor persoonsgebonden budget, ihp voor individueel handelingsplan. IVO rapport audit ondersteuningseenheid PO, M&O-groep