Rapport audit onderwijs ondersteuningsprofiel IVO

Transcriptie

1 Rapport audit onderwijs ondersteuningsprofiel IVO Naam onderwijsvoorziening: Montessorischool De Elzen Datum bezoek: 29 oktober 2013 In opdracht van: SWV PO Tilburg e.o. Rapporteur: drs. J. Schuitert M&O-groep, s-hertogenbosch Oktober 2013

2 Inhoudsopgave 1. Inleiding De opbrengsten van het schoolbezoek Het onderwijsconcept De voorzieningen op de vijf velden Grenzen en groeimogelijkheden van de school Groeimogelijkheden en grenzen v.w.b. onderwijsconcept Karakterisering van de voorzieningen op de vijf velden Tot slot Bijlage 1: Enkele landelijke kengetallen Bijlage 2: Speciale onderwijsondersteuning per schoolprofiel

3 1. Inleiding Uw school 1 biedt onderwijsondersteuning aan leerlingen die speciale onderwijsbehoeften hebben. Wanneer uw school tegen haar grenzen aanloopt, is er de mogelijkheid om de leerling en zijn of haar ouders 2 te verwijzen naar een andere school, een school voor speciaal (basis)onderwijs. Scholen verschillen in de onderwijsondersteuning die zij (kunnen) bieden. Uit verwijsgedrag van scholen bijvoorbeeld blijkt dit heel duidelijk: een leerling waarbij de ene school tegen de grenzen van haar onderwijsondersteuning aanloopt, kan op een andere school zonder al te veel inspanning passend onderwijs krijgen. Soms is de reden makkelijk aanwijsbaar: een school in een gebouw met veel trappen en weinig ruimte is niet zomaar passend voor een leerling in een rolstoel. Maar meestal is het lastiger om aan te geven wanneer een leerling niet, en wanneer wel, op de school terecht kan. Zowel voor de school zelf, als voor ouders en voor de bovenschoolse organisatie die het bovenschoolse netwerk van ondersteuningsvoorzieningen inricht (schoolbestuur, samenwerkingsverband po, regionaal netwerk Passend Onderwijs), is het van belang te weten waar de school staat voor wat betreft de onderwijsondersteuning en wat mogelijkheden zijn om de onderwijsondersteuning te versterken en eventueel uit te breiden. In de audit is gekeken naar de match tussen de onderwijsbehoeften 3 van de leerlingen uit het voedingsgebied van de school met het onderwijsaanbod van de school. Deze match tussen vraag en aanbod is in kaart gebracht in termen van kenmerken van het ondersteuningsaanbod, van de school dus. Het profiel van het ondersteuningsaanbod van een reguliere school wordt bepaald door: de mate waarin het onderwijsconcept bijdraagt aan het zich geaccepteerd voelen van de leerling met speciale onderwijsbehoeften; de positie op vijf velden van onderwijsbehoefte: 1. de hoeveelheid aandacht/handen in de groep; 2. speciale onderwijsmaterialen; 3. de ruimtelijke omgeving; 4. expertise; 5. samenwerking met externe instanties die zich ook met de ondersteuning voor het kind bezighouden. 1 Waar in dit rapport kortheidshalve staat school wordt steeds bedoeld school of andere eenheid van onderwijsondersteuning. 2 Waar in dit rapport kortheidshalve staat ouders wordt steeds bedoeld ouders of verzorgers. 3 De onderwijsbehoefte is de instructie en ondersteuning die de leerling in de onderwijssituatie nodig heeft om een volgende stap te kunnen maken in het eigen proces van cognitieve en sociaal-emotionele ontwikkeling. 2

4 Informatie over deze kenmerken is verzameld door: een documentenanalyse (schoolplan, schoolgids, inspectierapport, website); een half gestructureerd interview/gesprek, het gesprek is gevoerd met: dhr. Bas Evers (directeur), mw. Linda Simons (adjunct directeur en zorgcoördinator), mw. Anja Boomans (IB-er onderbouw), dhr. Ludo van de Ven (IB-er bovenbouw), mw. Christel Schimmel (ouder en lid mr); half gestructureerde observaties in de groepen 1-2, 3-4 en 7-8, met name ter ondersteuning van de bevindingen over het gehanteerde onderwijsconcept en het daarbij horende klassenmanagement; een gesprek met een gedeelte van het schoolteam waarin de opvattingen rond en het draagvlak voor het onderwijs aan leerlingen met speciale onderwijsbehoeften aan de orde komt. In het gesprek met het schoolteam zijn de eerste indrukken vanuit het interview en de observaties verwerkt. In dit rapport doen wij verslag van onze bevindingen. Wij wijzen er op dat de informatieverzameling weliswaar uitgebreid en veelzijdig was, maar beperkt is door het karakter van een momentopname. 3

5 2. De opbrengsten van het schoolbezoek 2.1 Het onderwijsconcept Korte karakterisering van de school Montessorischool De Elzen is een basisschool dat het onderwijs vormgeeft volgens de principes van M. Montessori. De groepen worden gevormd door twee leerjaren te combineren in één groep. De huidige school is voortgekomen uit een fusie met een andere buurtschool. Sinds vier jaar is de school gehuisvest in één gebouw. Door verbouwing van de gymzaal zijn extra lokalen gerealiseerd. Het gebouw heeft twee verdiepingen, bestaande uit gangen met daaraan gelegen de lokalen. In de gangen staan enkele tafels voor werkplekken. In het verbouwde deel is een open ruimte gecreëerd met werkplekken en PC s. Momenteel zijn er 514 leerlingen ingeschreven (teldatum ), verdeeld over 19 groepen. De groepsgrootte is gemiddeld ongeveer 26 leerlingen. Dit jaar is er sprake van een lichte groei en een grote onderbouw. Zo zijn er zes groepen 1-2 en vijf groepen 3-4, 4 groepen 5-6 en 4 groepen 7-8. De school staat in het centrum van Tilburg en betrekt voor 85 % de leerlingen uit de omliggende wijk. De andere 15% betreft leerlingen uit andere wijken waarvan de ouders bewust een keuze maken voor het Montessori onderwijs. In hoeverre heeft de school te maken met verschillen tussen leerlingen? Naar schatting van de geïnterviewde medewerkers is het niveau van leren over het geheel van de school van een gemiddeld tot hoger niveau. De Cito eindscore kwam in 2013 uit op 538,6. Dit fluctueert van jaar tot jaar enigszins. Het schoolbeleid is gericht op het streven om 75% van de leerlingen op A-B niveau te laten uitstromen. De schoolleiding hecht er aan toe te voegen dat vanuit het concept van de school ook veel waarde wordt gehecht aan de andere ontwikkelingsgebieden die de Cito niet toetst. Er zijn kleinere aantallen leerlingen met minder intellectuele mogelijkheden en ook kleinere aantallen leerlingen met hoogbegaafdheid. De spreiding van de leerniveaus is dus te zien als een normaalverdeling en is daarmee matig heterogeen te noemen. Er zijn weinig leerlingen met speciale behoeften rond gedrag. Gedragsproblemen komen incidenteel en soms heftig voor. De range van de aanwezige ontwikkelingsstoornissen en leerproblemen is relatief breed en is verdeeld over alle vier de clusters. Zo zijn er lees- en rekenproblemen (zoals dyslexie), aandachts- en concentratieproblemen (zoals ADD, ADHD) en informatieverwerkingsproblemen (zoals PDD-nos). De culturele en taalachtergrond van de leerlingen is weinig divers. Er zijn weinig leerlingen van een allochtone afkomst. De sociaaleconomische achtergrond van de gezinnen wordt vooral gekenmerkt door ouders met een gemiddelde of hogere opleiding met beroepen in de culturele/creatieve sector en ondernemers/zelfstandigen. Twaalf leerlingen hebben een leerlingengewicht van 0,3 en één leerling heeft een gewicht van 1,2. Hiermee heeft ongeveer 3% procent van de leerlingen een gewicht, landelijk is dit 12,8 procent. 4

6 De aantallen rugzakjes op de school zijn als volgt: Blinden en slechtzienden 0 Communicatieve beperkingen 0 Lichamelijke en verstandelijke 3 beperkingen Gedragsproblemen en 2 psychiatrische stoornissen Aantal zittenblijvers Op de teldatum zijn er dus 5 leerlingen op De Elzen met een rugzakje. Dit komt overeen met het landelijk beeld (ongeveer 1 % tegenover 1 % landelijk). De schoolleiding merkt hierbij op dat er weinig LGF is aangevraagd vanwege het feit dat de school niet uitgesproken handelingsverlegen was. De groepsleerkracht gaat twee jaar met de groep mee, waardoor deze de leerlingen goed kent en veel aanpassingen doorvoert ten gunste van de leerling. Als er sprake is van een verwijzing naar het speciaal onderwijs, dan betreft het verwijzingen naar het cluster 4 onderwijs. Over het geheel genomen, is de leerlingenpopulatie van Montessorischool De Elzen te karakteriseren als relatief homogeen (in vergelijking met Nederlandse scholen in het algemeen). Hoe wordt binnen de school op speciale onderwijsbehoeften gereageerd? Een aantal jaar geleden bleek dat de onderwijsopbrengsten van de school achterbleven bij de verwachtingen. Hierop heeft de school een omslag gemaakt van overwegend volgend onderwijs naar doelgericht onderwijs met een focus op de zone van de naaste ontwikkeling (Vygotsky). Men gaat daarbij uit van wat de leerling nodig heeft en wat het wil. Vervolgens kunnen leerlingen worden geclusterd. Een voorbeeld van de aandacht voor de individuele leerling is de introductie van het kindgesprek met ik-doelen. De medeverantwoordelijkheid voor het leerproces wordt daarmee bij de leerling gelegd. Ouders worden hierbij betrokken. Een voorbeeld van clustering van leerlingen zijn de plusgroepen voor leerlingen met meer- en hoogbegaafdheid. Zij krijgen een verrijkingsaanbod. De instructie geschiedt in de groep op basis van het groepshandelingsplan. De leerlijnen zijn de basis voor het aanbod en hiervoor worden naast standaard lesmethoden ook de leerlijnen van het Montessorimateriaal gebruikt. In toenemende mate wordt er gewerkt met subgroepjes en groepsdoorbrekende subgroepen. De leerlingen die speciale aandacht nodig hebben krijgen dit vooral: met individuele aandacht geïntegreerd in de groepsaanpak; met individuele aandacht, in dezelfde ruimte, maar apart van de groep; met groepsaandacht in homogene subgroepen. En dus niet of nauwelijks: met individuele aandacht, in een andere ruimte dan de groep (ondersteuning van een RT-er voor LGF-leerlingen). 5

7 Het schoolteam differentieert incidenteel op leerstijlen van leerlingen. Er is nog weinig kennis in het team aanwezig over leerstijlen en de tools om deze differentiatie toe te passen in de klas ontbreken nog. Er is een protocol voor dyslexie met een screening en kleine kring instructie. Bij de aanname van leerlingen met LGF of een speciale onderwijsbehoefte, worden de leerlingen op grond van de volgende afwegingen verdeeld over de groepen: Volgorde 1. De speciale behoefte van de leerling. van 2. De limitering van aantallen leerlingen met LGF per groep afweging 3. De onderwijsondersteuning expertise van de leerkracht. 4. De vraag van de ouders. De argumenten worden door de school in samenhang met elkaar afgewogen. Jaarlijks verandert de groepssamenstelling, omdat ongeveer de helft van de klas doorstroomt en een andere helft instroomt. Een groepsleerkracht maakt een leerling dus twee jaar mee. Overwegingen voor het samenstellen van groepen zijn: - ongewenste combinaties van leerlingen (geen broertjes/zusjes bij elkaar); - leer- en gedragsproblemen in casu de onderwijsbehoeften van de leerlingen; - combinatie leerkracht leerling (gebaseerd op het beeld dat collega s van elkaar hebben); - sterke en zwakke punten van de groepsleerkrachten (gebaseerd op beeldvorming). Het schoolteam heeft in een eerder stadium op hoofdlijnen aangegeven wat de grenzen zijn met betrekking tot het bieden van een passend onderwijsaanbod voor leerlingen met speciale onderwijsbehoeften (studiedag Kind op de Gang). Deze grenzen hebben niet zo zeer betrekking op het didactische gebied. Grenzen zijn: - de ondersteuning mag niet ten koste gaan van de aandacht voor de andere leerlingen; - de leerling moet in zekere mate zelfstandig kunnen werken; - de leerling moet de werkwijze en pedagogisch klimaat sociaal-emotioneel aankunnen; - doorwerkende (gedrags)problemen vanuit complexiteit in het kind en/of thuissituatie. In de volgende tabel staat per regel een dimensie weergegeven, met links en rechts de uitersten op de dimensie. Tijdens het interview is gevraagd aan te geven waar de school staat: duidelijk links, enigszins links, enigszins rechts, duidelijk rechts. Gevraagd werd om globaal te kijken naar de school en zo mogelijk een duidelijke richting aan te geven. 6

8 Onderwijsconcept Overdragen van kennis Zelf ontdekken Kennis verwerven Werken met kennis Klassikaal leren Individueel en groepsleren Sturing van het leren door de lkr Kinderen sturen eigen leren Alle leerlingen op bepaald Maximale uit elke leerling halen basisniveau brengen Leerstof bepaalt de leerweg Beginsituatie van de leerling bepaalt de leerweg Nadruk op gestructureerde Nadruk op vrije opdrachten opdrachten Beoordeling van prestaties o.b.v. gelijke normering Beoordeling van leervorderingen o.b.v. beginsituatie van leerlingen Beoordeling door de leerkracht Zelfbeoordeling door de leerling Evaluatie onderwijs o.b.v. leervorderingen groep Evaluatie onderwijs o.b.v. leervorderingen individuele leerling Evaluatie onderwijs door de lkr Evaluatie samen met leerlingen Het onderwijsconcept dat de school hanteert kent zijn begrenzing voor leerlingen met bepaalde onderwijsbehoeften. Het concept doet namelijk een sterk beroep op het vermogen om zelfstandig te werken. Leerlingen moeten kunnen omgaan met de vrijheid en de ruimte die ze wordt geboden en de keuzen die ze zelf kunnen maken. Tenslotte moeten leerlingen kunnen omgaan met de ruis die dat met zich meebrengt in termen van beweging en geluid (rondlopende leerlingen, overleggen en samenwerken, enz). Binnen de school is er sprake van een rijk aanbod. De leerkracht is eerder een mentor of coach die handvatten aanreikt, dan een kennisoverdrager. In toenemende mate ontwikkelt de kennisverwerving zich richting het werken met kennis. Op didactisch gebied is er sprake van individueel leren en groepsleren. Op pedagogisch gebied is het groepsleren sterk herkenbaar. De rol van de leerkracht met betrekking tot het leren is tegelijkertijd sturend en begeleidend in het kader van vrijheid in gebondenheid. Het team is erop gericht het maximale uit de leerling te halen en daar valt nog winst te behalen volgens de schoolleiding, met name in het geval van hoogbegaafdheid, leerkrachtkwaliteiten en omgevingskwaliteiten. De mate waarin de leerstof de leerweg bepaalt verschilt per vakgebied: bij rekenen bepaalt meer de beginsituatie van de leerling de leerweg en bij spelling bepaalt de leerstof de leerweg. Bij het kosmisch onderwijs wordt er vanuit thema s gewerkt. Aan deze thema s worden creatieve en taalopdrachten (woordenschatonderwijs, stelopdrachten) gekoppeld. Naast de verplichte opdrachten bij kosmisch onderwijs, krijgen de kinderen de ruimte om aan vrije(re) opdrachten te werken. De onderbouw werkt thematisch. Door de hele school zijn er veel keuzemogelijkheden voor de leerlingen. De Montessorimaterialen en het klassenmanagement zijn gestructureerd. Naast observatiegegevens worden Citotoetsen en de methodegebonden toetsen worden gebruikt als norm. De mogelijkheid om de vaardigheidsscores te gebruiken om de ontwikkeling per leerling te monitoren wordt nog niet veel toegepast. In toenemende mate is er ruimte voor de zelfbeoordeling door de leerling. Een voorbeeld hiervan zijn de kindgesprekken in de bovenbouw en de voortganggesprekken met de ouders. De evaluatie van het onderwijs geschiedt op basis van de leervorderingen van de groepen. 7

9 Trendanalyses zijn lastig te interpreteren in verband met fluctuaties. Leerlingen worden betrokken bij de evaluatie van het onderwijs middels een periodiek tevredenheidsonderzoek. Er zijn plannen voor het opzetten van een leerlingenraad. Hoe wordt de continuïteit van de onderwijsondersteuning voor elke leerling verzekerd? Het eigenaarschap van de onderwijsondersteuning: De school is momenteel in ontwikkeling om een slag te maken van hoeveel zorg een leerling behoeft, naar wat de behoeften van de leerling zijn. In principe heeft de groepsleerkracht het eigenaarschap van de onderwijsondersteuning voor zijn/haar leerlingen. Het zorgteam verwacht daarin in toenemende mate initiatief van de leerkrachten. Op dit moment nemen de IB-ers en/of de zorgcoördinator dit initiatief af en toe nog over, maar het schoolteam neemt hier nu snel stappen in. De mogelijkheden hiertoe verschillen nog wel per leerkracht. De taken van de interne begeleiding: De IB-ers bewaken het proces van de onderwijsondersteuning middels de 1-zorgroute en de besprekingen in het zorgteam en contacten met de groepsleerkrachten. Ze begeleiden en ondersteunen het schoolteam daarin. In het zorgplan zijn de taken van de IB beschreven. Dit zorgplan voldoet op dit moment voor de meeste onderdelen aan de huidige situatie. Op enkele onderdelen moet nog een aanpassing worden gemaakt. Het gebruik van leerlingvolgsystemen voor leren en voor de sociaal-emotionele ontwikkeling: Het schoolteam werkt met ParnasSys. De instructie verloopt in de groepen. Leerlingen kunnen (in de bovenbouw) zelf aangeven of ze behoefte hebben om de algemene instructie bij te wonen, maar een leerkracht kan kinderen hiertoe ook uitnodigen. Ook houden de leerkrachten vanuit het groepshandelingsplan zelf in de gaten welke leerlingen in ieder geval de instructie moeten volgen. Er is extra verrijkingsaanbod voor de snellere leerlingen in de plusklassen. Binnen de groepen zijn de twee leerjaren gemixed en wordt regelmatig de tafelschikking heroverwogen. Bij het lesbezoek in groep 7-8 viel het zelfstandig werken op met een weektaak en voor het rekenen de lijst met de ik-doelen naar aanleiding van het kindgesprek. Kenmerkend voor de school is verder het pedagogisch klimaat: de leerkrachten hebben een goede relatie met de leerlingen, de leerlingen zijn positief assertief, voelen zich vrij om hun mening of voorkeuren aan te geven en nemen initiatief. De procesbewaking gedurende het schooljaar en over de schooljaren heen: De school werkt met groepsbesprekingen in een cyclus van twee maal per schooljaar. De groepsoverzichten vanuit ParnasSys worden dan besproken. Per vakgebied worden de mogelijkheden voor clustering van leerlingen bekeken. Deze werkwijze wordt door de schoolleiding als een voorbereidende stap gezien om uiteindelijk met groepsplannen te gaan werken met een aanbod gebaseerd op de onderwijsbehoeften van leerlingen. Vier maal per jaar zijn er groepsconsultaties om de afspraken uit de groepsbesprekingen te monitoren en eventueel bij te stellen. Wekelijks komt het klein zorgteam bij elkaar, bestaande uit de zorgcoördinator, de IBers en op afroep de directeur. 8

10 Tien maal per jaar komt het groot zorgteam bijeen, bestaande uit een extern begeleider van de schoolbegeleidingsdienst, de GGD, SMW en eventueel op afroep de ouders en groepsleerkracht. Daarnaast is het altijd mogelijk om een individuele leerlingbespreking te organiseren als daaraan behoefte is. De rol van ouders en de mate van betrokkenheid: De school wil de ouders graag zien als educatieve partners. Dit wordt vorm gegeven door een andere invulling van de rapportbesprekingen, de kindgesprekken en de intakegesprekken voor de eerste periode bij de kleuters. Eén en ander is in ontwikkeling. Het verschilt nog per leerkracht in welke mate ouders worden bevraagd over hun kind. Sommige ouders kunnen zich ook eisend opstellen en dat levert soms wat spanning op. In toenemende mate worden ouders ingezet in school. De aanwezige ouder bij het interview heeft zich altijd betrokken gevoeld en herkende haar kind in de verslagen. Er was veel gelegenheid om als ouders mee te sturen omtrent de invulling van de ondersteuning voor hun kind. Ze heeft bewust voor de school gekozen in verband met de gevoelde meerwaarde van het onderwijsconcept. De school in haar netwerk Deling voedingsgebied met andere scholen: De Elzen heeft in verhouding vergelijkbaar of in enige mate minder leerlingen met LGF in huis dan de andere scholen in de regio. Het aantal leerlingen met speciale behoeften is naar rato vergelijkbaar met de andere scholen. Er is geen duidelijke trend waarneembaar dat leerlingen met speciale onderwijsbehoeften als zij-instromers worden aangemeld bij de school in verband met het gehanteerde onderwijsconcept of het aanwezige pedagogische klimaat. De begeleiding vanuit het samenwerkingsverband en/of vanuit andere instanties: De samenwerking met SMW en GGD is goed. Deze participeren in het groot zorgteam van de school. De PAB vanuit het SBO heeft nog weinig meerwaarde gehad, in die zin dat de begeleiding niet heeft kunnen voorkomen dat de leerling uiteindelijk toch op het SBO is geplaatst. In de AB vanuit het SO werd er te weinig rekening gehouden met de reguliere setting en werden de adviezen teveel vanuit een SO-setting bedacht, gericht op volledige aanpassing. De verwijzingen naar sbo en so en de contacten met andere scholen: Verwijzingen SBO Verwijzingen SO cluster Verwijzingen SO cluster Verwijzingen SO cluster Verwijzingen SO cluster Toelichting: In : 6 leerlingen hebben een groep overgeslagen in het kader van versnellen. In : 10 leerlingen hebben een groep overgeslagen in het kader van versnellen. 9

11 Totaal verwijzingspercentage SBO: = 2,99% = 2,38% De extra ondersteuning voor leerlingen wordt georganiseerd in de keten school schoolbestuur samenwerkingsverband. In het interview is gevraagd naar waar de sturing ligt van de (inrichting van) de extra ondersteuning. De schoolleiding hoopt dat in de toekomst de SO expertise daadwerkelijk binnen de reguliere basisscholen wordt gebracht. Dit hoeft niet per se middels de AB, maar kan ook door inzet van extra handen en inbreng van orthopedagogen/psychologen. 2.2 De voorzieningen op de vijf velden Wij beschrijven hier de voorzieningen van de school tegen de achtergrond van alle mogelijke voorzieningen die op dit moment op scholen, van wat voor soort dan ook, bestaan. In de praktijk heeft geen enkele school alle voorzieningen. Van reguliere scholen kan, in de huidige verdeling van mensen en middelen onder de schoolsoorten, verwacht worden dat zij maar beperkt kunnen scoren op deze velden van ondersteuningsvoorzieningen. De basisvoorzieningen die elke reguliere school heeft uitgaande van een minimale rijksbekostiging, veronderstellen we aanwezig, en vermelden we dus niet. Bij de flexibilisering van waar en hoe de extra mensen en middelen vanuit ondersteuningsbekostiging worden ingezet, is het interessant na te gaan waar voor een school groeimogelijkheden liggen, en waar de grenzen zijn. Veld 1: de hoeveelheid aandacht/handen in de klas Dit veld gaat over de hoeveelheid aandacht, uitgedrukt in beschikbare menskracht ( handen ) bij het lesgeven in de klas. We tellen de uren die feitelijk beschikbaar zijn voor leerlingen. Groep Functionaris(sen) Aantal uren per week 1-2A (Lia Els) Stagiaire per dag 5,5 1-2 B (Yvonne Est) Stagiaire per dag 5,5 1-2 C (Margreet) 1-2 D (Marian) 1-2 E (Tanja B) Stagiaire 5,5 1-2 F (Paula) Stagiaire pedag 5,5 3-4 A (Yvonne) Stagiaire 5,5 3-4 B (Saskia) 3-4 C (Jessie) Stagiaire 5,5 3-4 D (Linda H) Stagiaire pedag 5,5 3-4 E (Betty Anita) Stagiaire 5,5 5-6 A (Niek) LIO B (Esther) 5-6 C (Steffi Pia) 5-6 D (Mick) Stagiaire 5,5 7-8 A (Roberto) 7-8 B (Peter Mar;l.) Stagiaire 5,5 7-8 C (Dorien Noor) Stagiaire 5,5 7-8 D (Tanja Floor) Stagiaire 5,5 10

12 Opmerking: RT leerkracht voor 2 dagen (11 uur) die verantwoordelijk is voor o.a. de rugzakleerlingen (5 lln): 2 x 45 minuten per week per leerling (7,5 uur) + 3 uur RT rekenen taal (o.a dyslectie) Onderwijsassistent: 4 dagen per week: Groepsondersteuning in vooral de groepen met zorgleerlingen. + grote groepen Ambulant begeleider: Annette Smits cluster 3 (3 leerlingen) Robby van Schie cluster 4 (2 leerlingen) Ouders/verzorgers: inzet bij: lezen creatieve vakken in groep 1-2 plusgroep begeleiden Vakleerkracht gym Veld 2: de onderwijsmaterialen We kijken bij dit veld alleen naar specifieke materialen voor leerlingen met speciale onderwijsbehoeften. We laten de materialen die bijna op elke school te vinden zijn buiten beschouwing en maken dus geen opsomming van de orthotheek. Ook kunnen we in de audit niet nagaan in welke mate materialen daadwerkelijk gebruikt worden. De Elzen heeft het volgende beschikbaar: Met speciale didactische kenmerken: Alternatieve methoden, waaronder de Montessorimaterialen Met speciale pedagogisch/psychologische kenmerken: Materialen voor het ervaren van successen en het ontvangen van beloningen In verband met kindspecifieke fysieke belemmeringen zijn geen specifieke materialen beschikbaar, tenzij voortkomend uit de LGF-indicatie. Veld 3: de ruimtelijke omgeving De school is ingedeeld in drie units. Bewust zijn de groepen daarin vertikaal samengebracht, zodat bijvoorbeeld de kleutergroepen geen eigen afdeling hebben. Er is een documentatiecentrum. Er zijn enkele werkplekken ingericht op de gangen. In de nieuwbouw is een open ruimte gecreëerd met werkplekken en PC s. Voor speciale bewegingsbehoeften rolstoeltoegankelijkheid, er gaat een lift naar de bovenverdieping time-out ruimte 4 extra grootte van de lokalen, gangen en speel/gymruimten een speelplein met extra kwaliteit Opmerking: Kloostertuin met veel speelmaterialen bomen enz. Voor verzorging en therapie verzorgingsruimte 5 rustruimte 6 4 Het kan zijn dat de ruimte nog niet als zodanig is ingericht, maar wel eenvoudig om te vormen. 5 Idem 6 Idem 11

13 Voor speciale leerbehoeften speel-/gymlokaal handenarbeidlokaal/atelier/technieklokaal schooltuin documentatiecentrum Veld 4: de expertise We onderscheiden teamexpertise en specialistische expertise. Met teamexpertise wordt gedoeld op kennis en ervaring die geïntegreerd is in de teamaanpak en geïnternaliseerd in het handelen van alle medewerkers. Geïntegreerd in de teamaanpak en geïnternaliseerd in het handelen van alle medewerkers is aanwezig: Kennis over opvattingen en aanpakken in de onderwijszorg (handelingsgericht werken, werken met leerlijnen, onderwijsconcepten gebaseerd op onderwijsbehoeften van leerlingen zoals coöperatief leren) Competenties om ouders als partner te betrekken bij de onderwijszorg voor hun kind Toelichting: Bovengenoemde expertise is in ontwikkeling en verschilt per leerkracht. Het schoolteam van De Elzen heeft ervaringsdeskundigheid opgedaan met leerlingen met speciale behoeften, zoals PDD-nos, ADHD en ADD. Alle leerkrachten zijn Montessori geschoold. Als specifieke teamexpertise is nog genoemd: - het schoolteam is bovengemiddeld goed in het observeren en signaleren; - het schooltam heeft een goed inzicht in en overzicht over de leerlijnen; - koppeling van de zaakvakken aan cultuur/creatieve thema s; - zij-instromende leerlingen komen snel goed terecht; - een sterk pedagogisch klimaat en een goede relatie leerkracht leerling; - breed kijken naar de ontwikkeling van het kind op didactisch, pedagogisch, kunstzinnig en creatief gebied. Nog niet in de volle breedte aanwezig is: Kennis over onderwijszorgvoorzieningen rond de school en in de regio Een teamaanpak op gedrag (afspraken op papier en werkend in de praktijk) Toelichting: De expertise op het gebied van de ondersteuning van leerlingen met speciale onderwijsbehoeften ligt nu nog teveel bij de leden van het klein zorgteam. Het opleidingsniveau van de groepsleerkracht kan daaromtrent worden verhoogd. Het schoolteam heeft de neiging om te redeneren vanuit aannames en vooronderstellingen die gebaseerd zijn op beeldvorming (mentale modellen). Een kritische reflectie hierop kan de kwaliteit van de oordeelsvorming verhogen. Een tweede vorm van expertise is de specifieke, bij één of meer collega s of partners aanwezige expertise. Deze specialistische expertise kan soms, kortdurend, nodig zijn. 12

14 De beschikbaarheid van expertise (gecertificeerd) op specifieke gebieden is bij De Elzen als volgt: Binnenschools Buitenschools snel toegankelijk Expertiseveld ja ja Visuele beperkingen ja ja Auditieve beperkingen nee ja Spraakmoeilijkheden en taalstoornissen ja ja Verstandelijke beperkingen ja ja Motorische beperkingen nee ja Beperkingen door chronische ziektes ja ja Autisme Spectrum Stoornissen (ASS) ja ja ADHD en ADD nee nee Angst- en hechtingsstoornissen nee ja Overige psychiatrische aandoeningen ja ja Gedragsproblemen ja ja Dyslexie ja ja Onderwijsachterstanden andere culturen Veld 5: de samenwerking met andere instanties SMW Bureau Jeugdzorg GGD GGZ MEE Kinderziekenhuis Revalidatiekliniek Justitiële inrichting KDC MKD Gemeente Brede school Gemeente VVE Gemeente schakelklassen Gemeente ketenzorg WSNS steunpunt HB en Talent nooit sporadisch regelmatig vaak gemeenschappelijk handelings -plan 13

15 3. Grenzen en groeimogelijkheden van de school 3.1 Groeimogelijkheden en grenzen v.w.b. onderwijsconcept Een basis voor onderwijs aan kinderen met diverse onderwijsbehoeften wordt gelegd door het onderwijsconcept van de school. Op het gebied van de diversiteit zijn twee kenmerken van het onderwijsconcept bepalend: het draagvlak binnen het team, en de mate waarin de lesstof dan wel de individuele onderwijsbehoefte van de leerling uitgangspunt van het lesprogramma is. Dit laatste kenmerk kan worden gezien als een dimensie van methodegestuurd naar leerlinggestuurd. Aan het ene uiterste van die dimensie staan de scholen die bijna de volledige lestijd de methode als leidraad hanteren 7. Leerlingen die onvoldoende uit de weg kunnen met de standaardmethode krijgen herhalingsstof, extra instructie of verdiepingsstof zoals die binnen de methode is gegeven. Het gemiddelde niveau en tempo van de standaardmethode is maatgevend. Scholen die dit concept welbewust hanteren zijn vaak van opvatting dat een leerling bij de groep houden betekent dat de leerkracht zijn of haar uiterste best doet om de zwakkere leerling voor wat betreft zijn of haar prestaties zoveel mogelijk bij de gemiddelde groep aan te laten haken. Het andere uiteinde van de dimensie wordt bezet door scholen die hun onderwijsconcept afstemmen op de specifieke groep die op dat moment de klas vormt. De start ligt bij de individuele onderwijsbehoeften van leerlingen met hun individuele ontwikkelings- en leerlijnen. Het overzicht van die lijnen in de groep geeft mogelijkheid tot het bundelen van de leerlijnen waar deze (bijna) samenvallen. De instructieplanning wordt afgestemd op deze gebundelde leerlijnen. De werkvormen in de groep zijn vaak heterogeen, waardoor een leerling bij de groep houden hier een gelijke betekenis heeft voor elke leerling. Bij een dergelijk concept worden veelal ook standaardmethoden en methodegebonden toetsen gebruikt, maar dan als middel zonder dat zij direct het didactisch en pedagogisch handelen sturen. Alle scholen hebben te maken met verschillen tussen kinderen. Relevant voor Passend Onderwijs zijn verschillen tussen leerlingen op het gebied van: leercompetenties leerstijlen gedragscompetenties gedragsstijlen culturele achtergronden gezinsachtergronden Van een extra vergroting van de range van onderwijsbehoeften in een klas is sprake bij combinatieklassen. Leerkrachten op scholen die vooral methodegestuurd werken, rekken naarmate er meer verschillende kinderen in hun klas zitten, de mogelijkheden van hun onderwijsaanbod steeds verder op. Manieren om binnen het methodegestuurde concept onderwijs te bieden aan leerlingen met verschillende onderwijsbehoeften zijn o.a.: het groeperen van handelingsplannen; 7 Onderzoek van de SLO wijst uit dat gemiddeld ongeveer tweederde van de lestijd op Nederlandse scholen met gebruik van standaardmethoden les wordt gegeven. 14

16 het werken in niveaugroepen; zelfstandig werken; vergroting van de expertise van de leerkracht; incidentele toepassing van vormen van leren in heterogene groepen; de keuze van methodes die heel veel ruimte bieden voor gedifferentieerd werken. Omdat het uitgangspunt van de les bepaald is door de centrale aanpak van de methode, betekent elke nieuwe onderwijsbehoefte een extra aanpassing bij die aanpak. Wanneer veel aanpassingen nodig zijn, beleeft de leerkracht dit vaak als een stapeling van taken, en daarmee als een toenemende belasting. Soms uit zich dit door de behoefte van de leerkracht aan steeds meer orde en rust in de klas, om de controle te kunnen houden over alle verschillende activiteiten die gelijktijdig plaatsvinden. Met het toenemen van de organisatorische belasting van de leerkracht, blijft er minder tijd en energie over voor het ter plekke inspelen op specifieke behoeften van leerlingen op het moment dat die zich aandienen. Het methodegestuurde onderwijsconcept is begrensd in haar capaciteit om kinderen met andere onderwijsbehoeften op te nemen. In het volgende schema wordt het onderwijsconcept van De Elzen weergegeven in de relatie tussen de mate waarin de lesmethode sturend is en de mate waarin diversiteit van leerlingen opgevangen kan worden. De gebogen lijn geeft van links naar rechts een mogelijk model van de ontwikkeling van een onderwijsconcept, startend bij het leerstofjaarklassensysteem met een strakke hantering van standaardmethoden. Via het oprekken van de methodegestuurde aanpak toont het model een omslag in de aanpak naar het starten van de lesinhoud bij de individuele onderwijsbehoeften van de leerlingen in de klas. Let wel: de richting van links naar rechts geeft alleen een wenselijke richting aan wanneer: De school meer ruimte wil bieden aan de bestaande diversiteit onder de leerlingen. De school meer leerlingen met speciale onderwijsbehoeften onderwijs wil kunnen bieden. De leerlingpopulatie van de school steeds meer divers wordt. Scholen bevinden zich ergens op of onder de gebogen lijn. De Elzen bevindt zich op positie: De Elzen 15

17 Toelichting: Zoals gezegd heeft de school een slag gemaakt van overwegend kindvolgend naar meer doelstellend onderwijs gericht op opbrengsten. Hiervoor heeft het schoolteam meer gebruik gemaakt van standaardlesmethoden en die ook als zodanig gevolgd. Hierdoor was er sprake van een zekere mate van methodesturing. De onderbouw bleef gebruik maken van de leerlijnen vanuit het beredeneerd aanbod en gebruikt hiervoor KIJK! als middel. Uitgangspunt daarbij is de beginsituatie van de individuele jonge leerling. Op dit moment is de rest van het schoolteam zoekend naar de balans tussen het gebruiken van de methoden enerzijds en het inspelen op de individuele onderwijsbehoeften van de leerlingen anderzijds. In toenemende mate is men in staat om de sturing door de methoden los te laten en aanpassingen door te voeren. Dit verschilt overigens per leerkracht en de leerkrachtvaardigheden. Zoals in de inleiding gezegd hebben wij geen opvatting over de wenselijkheid van de positie van de school: een school kan sterk onderwijs bieden naar tevredenheid van alle betrokkenen op elke positie van de grafiek. De volgende suggesties als groeimogelijkheden en grenzen geven wij voor het geval dat de school wil groeien naar een breder profiel in de zin dat meer verschillen tussen leerlingen mogelijk zijn. Groeimogelijkheden voor De Elzen voor wat betreft het onderwijsconcept: Het schoolteam kan zich bekwamen in het inspelen op de verschillende leerstijlen van leerlingen. Op zich heeft men oog voor de verschillen tussen leerlingen en heeft men ook duidelijk de wil deze verschillen (meer) te honoreren. Het verwerven van meer kennis omtrent leerstijlen is een eerste stap. Het zou de leerling veel helpen als hij/zij niet is gebonden aan de eigen groep (groepsdoorbrekend werken) en het leeraanbod niet is gekoppeld aan een leerjaar (tempodifferentiatie buiten de leerstofblokken). Het team kan de ervaringen met de weektaken hiervoor gebruiken. Het niveau van het zelfstandig werken kan worden verhoogd door een sterkere focus op het leerproces en minder op het afwerken van taakjes. Het team kan de ervaringen met de ik-doelen uit het rekenen (bovenbouw) hiervoor als inspiratiebron gebruiken. Het schoolteam heeft ervaring met het werken in bewust heterogeen samengestelde groepen met twee leerjaren in één groep. Door de organisatie volgens de principes van M. Montessori, zal het team minder snel tegen haar grenzen aanlopen om elke leerling te benaderen vanuit de onderwijsbehoeften, dan collegascholen met een traditionele organisatie. Het team kan in de context van het samenwerkingsverband een rol vervullen om die collegascholen te inspireren om buiten hun kaders te denken als het om de inrichting van de organisatie gaat. Andersom geldt ook dat de school van andere scholen kan leren hoe de instructie, groeperingsvormen en coöperatieve werkvormen vormgegeven kan worden. Grenzen voor De Elzen voor wat betreft het onderwijsconcept: Als het schoolteam niet verder los kan komen van de huidige sturing door de standaard lesmethoden, zal de mate van differentiatie beperkt blijven tot de marges binnen de methoden en het leerstofaanbod in een leerjaar. Dit is niet in het voordeel van de leerlingen die bepaalde speciale onderwijsbehoeften hebben, zoals de snelle leerlingen. 16

18 In het teamgesprek heeft het team ook uitspraken gedaan die de grenzen voor wat betreft het onderwijsconcept en de ambitie rond Passend Onderwijs aangeven: o Het heterogeen samenstellen van groepen kan verrijkend zijn, maar er is een grens in het haalbare daarvan. Je kan niet stellen dat heterogeniteit altijd en voor iedereen het meest gewenst is. Een leerling met bijvoorbeeld een gedragsstoornis trekt veel aandacht weg en dat is minder verrijkend voor de andere leerlingen. o Een recht op regulier onderwijs brengt het risico van eisende ouders met zich mee, mogelijk zelfs ten nadele van de leerling. Opbrengsten van het teamgesprek Aan de hand van stellingen heeft het schoolteam van De Elzen zich uitgesproken over het draagvlak voor de uitgangspunten van Passend Onderwijs. Het team geeft aan dat ze de verschillen tussen leerlingen willen honoreren en dat ook als een uitdaging zien. Men ziet meerwaarde in diversiteit en heterogeniteit. Men is ervan overtuigd dat de leerkracht een cruciale rol vervult en steeds moet blijven leren. Extra handen in de klas zijn nodig als de leerling vanuit zijn onderwijsbehoeften een groot beroep doet op de aandacht en inzet van de groepsleerkracht. Ouders worden als een belangrijke partner gezien, evenals het SO voor de benodigde expertise en ondersteuning. Het streven naar meer integratie is een goede zaak, maar het SO heeft absoluut bestaansrecht. Rangorde Sterk argument Team De Elzen 2. Verschillen binnen de groep zijn een verrijking voor alle leerlingen en voor de leerkracht. 11. Dankzij Passend Onderwijs worden leerkrachten deskundiger. 12. Alleen met extra handen in de klas kan ik Passend Onderwijs tot een succes maken. 5. De veiligheid in de groep wordt in hoge mate bepaald door leerkrachtvaardigheden. 7. Door de methodesturing in het onderwijs creëren wij buitenbeentjes. 1. Ieder kind heeft recht op regulier en thuisnabij onderwijs. 4. Door Passend Onderwijs krijgt de gewone leerling te weinig aandacht. 9. Leerkrachten kiezen bewust voor een bepaald type onderwijs en moeten niet worden opgescheept met leerlingen waarvoor ze niet geschikt zijn. 6. Hoe homogener de groep, des te veiliger de groep. 8. Ouders hebben geen verstand van onderwijs en daarom kan de school beter bepalen wat een passend onderwijsaanbod is. 10. Hoe homogener de groep, des te beter de leerprestaties. Zwak argument 3. Alle scholen in Nederland kunnen inclusief worden. 17

19 3.2 Karakterisering van de voorzieningen op de vijf velden In het licht van Passend Onderwijs kunnen vier schoolprofielen 8 binnen het regulier basisonderwijs worden onderscheiden, te weten: 1. de netwerkschool 2. de smalle ondersteuningsschool 3. de brede ondersteuningsschool en 4. de inclusieve school. Onder deze vierdeling van schoolprofielen ligt een dimensie die loopt van gesegregeerd ( exclusie ) naar geïntegreerd onderwijs ( inclusie ). In andere woorden: de netwerkschool profiteert adequaat en optimaal van de geïnstitutionaliseerde speciale ondersteuning binnen andere instellingen, zoveel mogelijk gelegen in de directe omgeving van de school. Deze is aanwezig in andere speciale scholen, of in gespecialiseerde zorginstellingen als een revalidatiecentrum. Op de inclusieve school daarentegen is in principe alle speciale onderwijsondersteuning in huis aanwezig om leerlingen met speciale onderwijsbehoeften te kunnen handhaven, mede door een vaste partnerrelatie met zorginstellingen buiten het onderwijs zoals het genoemde revalidatiecentrum. De schoolprofielen kunnen ook benaderd worden vanuit een ontwikkelingsperspectief, waarbij de netwerkschool als beginfase en de inclusieve school als eindfase wordt gezien. Op die manier kunnen scholen die zichzelf herkennen in één van de schoolprofielen, de intentie uitspreken om te streven naar een ander, nabijgelegen schoolprofiel. Bedenk dat deze vier schoolprofielen ideaaltypisch zijn. In de praktijk komen er allerlei (sub)varianten voor die uiteindelijk wel weer zijn te herleiden naar één van bovenstaande schoolprofielen op het gebied van speciale onderwijsondersteuning. Uiteraard is het schoolprofiel waartoe de school zich ontwikkelt ook geen statische grootheid. Schoolprofielen veranderen met de transformatie van de schoolpopulatie en de schoolkeuzen daaromtrent mee. Hierna worden de voorzieningen op de school per veld, na een omschrijving, ingedeeld als passend bij een netwerkschool, een smalle ondersteuningsschool, een brede ondersteuningsschool of een inclusieve school. We kiezen een karakterisering die zo dicht mogelijk bij de situatie van uw school komt. De beschrijving in de tabellen betreft dus niet een exacte beschrijving van de situatie van uw school. De volledige tabellen van de prototypes staan in de bijlage bij dit rapport. 8 Greven, L.F. en Timmerhuis, A. (2008). Passend Onderwijs. Kansen in beeld! Utrecht: Sardes (Sardes Speciale Editie 8). 18

20 Veld 1: de hoeveelheid aandacht/handen in de klas De omschrijving van de huidige situatie past bij het in bijlage 2 omschreven profiel van een smalle ondersteuningsschool. Veld Setting 1. Hoeveelheid aandacht en tijd Binnen de klas Er is één paar handen in de klas, de lk zorgen eventueel met extra ondersteuning van oa/ou/mll voor bijv. preteaching, extra leestijd, op tijdelijke basis (enkele uren per week). Er wordt grotendeels gewerkt met de gegeven groepsgrootte (± 25 leerlingen). Voor korte perioden kan de groep kleiner worden gemaakt door inzet van oa/ou/mll; de lk kan dan individuele leerling of subgroep leerlingen met speciale onderwijsbehoeften helpen. Binnen de school Er is speciale onderwijsondersteuning door rt er en/of ib er, op tijdelijke basis (een enkel dagdeel of enkele dag per week). Er is speciale onderwijsondersteuning door ab er (gedurende enkele uren per week). De hoeveelheid aandacht, ofwel de handen in de klas is afhankelijk van: de beschikbare formatie; de organisatie van de groepen in de school; de beschikbare handen van buiten de formatie (ouders, stagiaires ). Veld 2: de onderwijsmaterialen De omschrijving van de huidige situatie past bij het in bijlage 2 omschreven profiel van een smalle ondersteuningsschool. Veld Setting 2. Onderwijsmaterialen Binnen de klas Er wordt gebruik gemaakt van niveau- en tempodifferentiatie in de lesmethoden. Er is aanvullend remediërend materiaal, behorend bij de gebruikte lesmethoden. Binnen de school Er zijn onderwijsmaterialen beschikbaar die tegemoet komen aan specifieke didactische kenmerken (bijv. pictogrammen) en speciale pedagogische/ psychologische kenmerken. Er wordt op projectbasis gewerkt aan het pedagogisch klimaat. 19

21 Veld 3: de ruimtelijke omgeving De omschrijving van de huidige situatie past bij het in bijlage 2 omschreven profiel van een smalle ondersteuningsschool. Veld Setting Binnen de klas Binnen de school 3. Ruimtelijke omgeving Er is een aparte plek (bijv. prikkelarm hoekje) waar éénop-één begeleiding of begeleiding van een (sub)groepje leerlingen met speciale onderwijsbehoeften kan plaatsvinden. Er is op de gang ruimte waar éénop-één begeleiding of begeleiding van een (sub)groepje leerlingen met speciale onderwijsbehoeften kan plaatsvinden. Veld 4: de expertise De omschrijving van de huidige situatie past bij het in bijlage 2 omschreven profiel van een smalle ondersteuningsschool. Veld Setting Binnen de klas Binnen de school 4. Expertise De lk hebben enige kennis van en competenties op het gebied van de speciale onderwijsbehoeften. Enkele leerkrachten hebben zich verdiept in de meest voorkomende problemen / aandoeningen / stoornissen. De rt er en/of ib er hebben kennis van en competenties op het gebied van vele speciale onderwijsbehoeften. Een deel van het team heeft kennis van en competenties op het gebied van de speciale onderwijsbehoeften. Een manier om naar de groei van de expertise te kijken, is door het onderscheid te maken tussen teamexpertise en individuele expertise. De inzet van individuele expertise is altijd zinvol, maar heeft veel meer effect wanneer dit ingebed is in een expertomgeving van het team. Bijvoorbeeld een team dat een gezamenlijke expertise heeft op gedrag, weet veel meer opbrengst te halen uit de specifieke expertise van één van de leerkrachten op autisme, dan een team dat géén teamaanpak heeft. Veld 5: de samenwerking met andere instanties De omschrijving van de huidige situatie past bij het in bijlage 2 omschreven profiel van een netwerkschool. Veld Setting Binnen de klas Binnen de school 5. Samenwerking met andere instanties De lkr onderhouden contacten met de ib er om op de hoogte te blijven. Er is op basis van behoefte samenwerking en afstemming met professionals uit so en zorginstellingen. De behoefte aan samenwerking met andere instanties groeit mee met de aanwezigheid op school van leerlingen met speciale onderwijsbehoeften. 20

22 4. Tot slot Over het geheel genomen is De Elzen te karakteriseren als een smalle ondersteuningsschool. Met name het gehanteerde onderwijsconcept, de teruglopende mate van methodesturing en de wijze van het organiseren van het onderwijs zijn hiervoor de belangrijkste indicatoren. Er is voldoende draagvlak bij het schoolteam om nog meer leerlinggericht het onderwijs in te gaan richten. Wat collega s belemmert zijn de eisen die worden gesteld aan de opbrengsten en dat leidt tot onzekerheid omtrent het verder loslaten van de methodesturing ten gunste van het omgaan met de aanwezige diversiteit. De aangegeven groeimogelijkheden op het algemene onderwijsconcept van de school en op de vijf velden bieden een goed perspectief op een ontwikkeling naar een brede ondersteuningsschool of op een versterking van het bestaande profiel. Onderwijsconcept Netwerkschool Smalle ondersteuningsschool Brede ondersteuningsschool Inclusieve school Onderwijsvoorzieningen: 1. Handen in de klas 2. Materialen 3. Ruimtelijke omgeving 4. Expertise 5. Relaties De aangegeven groeimogelijkheden bieden kansen om meer leerlingen met speciale onderwijsbehoeften onderwijs te kunnen bieden, maar ook om de gewone leerlingen meer aan hun specifieke onderwijsbehoeften aangepast onderwijs te bieden. Of een dergelijke groei wenselijk is, is vanzelfsprekend afhankelijk van de opvattingen van de school, haar schoolbestuur en het samenwerkingsverband waar zij deel van uitmaakt. De Elzen toont zich net als de andere scholen een open, gastvrije school die de discussie rond de onderwijsondersteuning naar aanleiding van de ontwikkelingen rond Passend Onderwijs graag aangaat. Hopelijk ondersteunt dit rapport het team bij deze discussie. Met dank voor de prettige ontvangst, Jeroen Schuitert 21

23 Bijlage 1: Enkele landelijke kengetallen Cijfers schooljaar Per 100 leerlingen op een basisschool zijn er gemiddeld over het hele land: ~ 2,7 leerlingen sbo ~ 0,5 leerling cluster 2 ~ 1,3 leerlingen bekostigingscategorie 1 (langdurig zieken, zeer moeilijk lerenden, cluster 4) 9 ~ 0,1 leerlingen bekostigingscategorie 2 (lichamelijke beperkingen) ~ 0,2 leerlingen bekostigingscategorie 3 (meervoudige beperkingen) ~ 1 leerling met een rugzak cluster 3 of 4 ~ 0,3 leerling met een rugzak cluster 2 De verblijfsduur van een leerling op het speciaal basisonderwijs is gemiddeld 4 (tot 5) jaar. Het gemiddelde deelnamepercentage aan het speciaal basisonderwijs bedraagt 2,8%. Bij een verblijfsduur van 4 jaar verwijst een basisschool gemiddeld 2,8% : 4 jaren = 0,7% per jaar. Bij een basisschool van bijvoorbeeld 300 leerlingen kan er gemiddeld per jaar een verwijzing naar het sbo van 0,7% van 300 leerlingen = 2,1 leerling verwacht worden. De verblijfsduur op het so schatten wij op 5 (tot 6) jaar. Bij een school van bijvoorbeeld 300 leerlingen zou je dus verwachten dat 10 : - eens in de drie jaar een leerling verwezen wordt naar cluster 2; - twee keer in drie jaar een leerling verwezen wordt naar cluster 3; - een keer in de twee jaar een leerling verwezen wordt naar cluster 4; - er 1 leerling is met rugzakje cluster 2; - er 1 leerling is met een rugzakje cluster 3; - er 2 leerlingen zijn met een rugzakje cluster 4. 9 Op grond van de cijfers van 2013 zijn de volgende bedragen aan de orde: < 8 jaar: categorie ,00; categorie ,00; categorie ,00. > 8 jaar: categorie ,00; categorie ,00; categorie , Deze aantallen zouden gelden wanneer alle leerlingen via het regulier onderwijs naar het speciaal onderwijs zouden stromen. In werkelijkheid vindt verwijzing soms al plaats vóór dat de leerling een reguliere school heeft bezocht. 22

24 Bijlage 2: Speciale onderwijsondersteuning per schoolprofiel Tabel 1: Speciale onderwijsondersteuning op de netwerkschool Veld 1. Hoeveelheid aandacht en tijd 2. Onderwijsmaterialen 3. Ruimtelijke omgeving Setting Binnen de klas Er is één paar handen in de klas, de lkr 11 zorgt zelf voor bijv. preteaching, werken aan de instructietafel, op tijdelijke basis (een uur per week). Er wordt gewerkt met de gegeven groepsgrootte (± 25 leerlingen). Er wordt waar nodig gebruik gemaakt van niveaudifferentiatie in de lesmethoden. Er is aanvullend remediërend materiaal voor de kernvakken, behorend bij de gebruikte lesmethoden. Aan de tafel van de leerlingen met speciale onderwijsbehoeften wordt één-op-één begeleiding gegeven. 4. Expertise De lkr hebben enige kennis van en competenties op het gebied van speciale onderwijsbehoeften. 5. Samenwerking met andere instanties De lkr onderhouden contacten met de ib er om op de hoogte te blijven. Binnen de school Er is speciale onderwijsondersteuning door rt er en/of ib er, op tijdelijke basis (gedurende enkele uren per week). Er zijn onderwijsmaterialen beschikbaar die tegemoet komen aan specifieke didactische kenmerken en speciale pedagogische/ psychologische kenmerken (bijv. beloningssysteem). Er is op de gang ruimte waar één-op-één begeleiding of begeleiding van een (sub)groepje leerlingen kan plaatsvinden. De rt er en/of ib er hebben enige kennis van en competenties op het gebied van de meest voorkomende speciale onderwijsbehoeften. Er is op basis van behoefte samenwerking en afstemming met professionals uit so en zorginstellingen. 11 In deze tabel en de andere tabellen komen meerdere afkortingen voor. Daarbij staat lkr voor leerkracht, vlkr voor vakleerkracht, oa voor onderwijsassistent, ou voor ouder, mll voor medeleerling, rt er voor remedial teacher, ib er voor intern begeleider, ab er voor ambulant begeleider, so voor speciaal onderwijs, lgf voor leerlinggebonden financiering, pgb voor persoonsgebonden budget, ihp voor individueel handelingsplan, opp voor ontwikkelingsperspectief. 23