Rapport audit onderwijs ondersteuningsprofiel IVO

Transcriptie

1 Rapport audit onderwijs ondersteuningsprofiel IVO Naam onderwijsvoorziening: Basisschool Klinkers Datum bezoek: 26 augustus 2013 In opdracht van: SWV PO Tilburg e.o. Rapporteur: Pauline van der Zwet-Kortekaas M&O-groep, s-hertogenbosch Augustus 2013

2 Inhoudsopgave 1. Inleiding De opbrengsten van het schoolbezoek Het onderwijsconcept De voorzieningen op de vijf velden Grenzen en groeimogelijkheden van de school Groeimogelijkheden en grenzen v.w.b. onderwijsconcept Karakterisering van de voorzieningen op de vijf velden Tot slot Bijlage 1: Enkele landelijke kengetallen Bijlage 2: Speciale onderwijsondersteuning per schoolprofiel

3 1. Inleiding Uw school 1 biedt onderwijsondersteuning aan leerlingen die speciale onderwijsbehoeften hebben. Wanneer uw school tegen haar grenzen aanloopt, is er de mogelijkheid om de leerling en zijn of haar ouders 2 te verwijzen naar een andere school, een school voor speciaal (basis)onderwijs. Scholen verschillen in de onderwijsondersteuning die zij (kunnen) bieden. Uit verwijsgedrag van scholen bijvoorbeeld blijkt dit heel duidelijk: een leerling waarbij de ene school tegen de grenzen van haar onderwijsondersteuning aanloopt, kan op een andere school zonder al te veel inspanning passend onderwijs krijgen. Soms is de reden makkelijk aanwijsbaar: een school in een gebouw met veel trappen en weinig ruimte is niet zomaar passend voor een leerling in een rolstoel. Maar meestal is het lastiger om aan te geven wanneer een leerling niet, en wanneer wel, op de school terecht kan. Zowel voor de school zelf, als voor ouders en voor de bovenschoolse organisatie die het bovenschoolse netwerk van ondersteuningsvoorzieningen inricht (schoolbestuur, samenwerkingsverband po, regionaal netwerk Passend Onderwijs), is het van belang te weten waar de school staat voor wat betreft de onderwijsondersteuning en wat mogelijkheden zijn om de onderwijsondersteuning te versterken en eventueel uit te breiden. In de audit is gekeken naar de match tussen de onderwijsbehoeften 3 van de leerlingen uit het voedingsgebied van de school met het onderwijsaanbod van de school. Deze match tussen vraag en aanbod is in kaart gebracht in termen van kenmerken van het ondersteuningsaanbod, van de school dus. Het profiel van het ondersteuningsaanbod van een reguliere school wordt bepaald door: de mate waarin het onderwijsconcept bijdraagt aan het zich geaccepteerd voelen van de leerling met speciale onderwijsbehoeften; de positie op vijf velden van onderwijsbehoefte: 1. de hoeveelheid aandacht/handen in de groep; 2. speciale onderwijsmaterialen; 3. de ruimtelijke omgeving; 4. expertise; 5. samenwerking met externe instanties die zich ook met de ondersteuning voor het kind bezighouden. 1 Waar in dit rapport kortheidshalve staat school wordt steeds bedoeld school of andere eenheid van onderwijsondersteuning. 2 Waar in dit rapport kortheidshalve staat ouders wordt steeds bedoeld ouders of verzorgers. 3 De onderwijsbehoefte is de instructie en ondersteuning die de leerling in de onderwijssituatie nodig heeft om een volgende stap te kunnen maken in het eigen proces van cognitieve en sociaal-emotionele ontwikkeling. 2

4 Informatie over deze kenmerken is verzameld door: een documentenanalyse (schoolplan, schoolgids, inspectierapport, website); een half gestructureerd interview/gesprek, het gesprek is gevoerd met: Angela Horsten (directeur), Susanne Geerts (IB er), Marie José van Groenendaal (leerkracht) en ouder van een leerling uit unit 1; half gestructureerde observaties in de groepen 1 /2 (unit 1), 3 /4 (unit 2) en 5 /6 (unit 3), met name ter ondersteuning van de bevindingen over het gehanteerde onderwijsconcept en het daarbij horende klassenmanagement; een gesprek met bijna het gehele schoolteam waarin de opvattingen rond en het draagvlak voor het onderwijs aan leerlingen met speciale onderwijsbehoeften aan de orde komt. In het gesprek met het schoolteam zijn de eerste indrukken vanuit het interview en de observaties verwerkt. In dit rapport doen wij verslag van onze bevindingen. Wij wijzen er op dat de informatieverzameling weliswaar uitgebreid en veelzijdig was, maar beperkt is door het karakter van een momentopname. 3

5 2. De opbrengsten van het schoolbezoek 2.1 Het onderwijsconcept Korte karakterisering van de school Basisschool Klinkers is gestart op 14 augustus 2006 met 72 leerlingen in deelwijk Witbrant in de wijk Reeshof te Tilburg. Op de teldatum 1 oktober 2012 telde de school 304 leerlingen. De school denkt uit te groeien naar 350 tot 400 leerlingen. Het gebouw oogt ruim en licht. De gangen zijn breed en geschikt als werkruimtes, terwijl de lokalen slechts voldoen aan de minimale eisen. Het gebouw beschikt over een eigen gymlokaal. Op basisschool Klinkers wordt ontwikkelingsgericht onderwijs verzorgd. Iedere leerling heeft een eigen portfolio. De leerkracht stimuleert de leerlingen te werken vanuit de eigen leervragen, waarbij de leerlijnen uitgangspunt zijn voor het leren van leerlingen. Methodes worden hierbij als hulpbronnen gebruikt. In het portfolio van ieder kind kun je deze leerlijnen terugvinden. Alle leerlingen laten in hun portfolio zien hoe zij eigenaar worden van hun leerproces, leerlingen plannen zelf in wanneer ze wat doen. Leerlingen in unit 1 en 2 werken daarvoor met een taakbord en vanaf unit 3 vanuit een werkplan, een formulier waarop precies beschreven staat wat de leerling moet maken. Ook staat op dit formulier bij sommige taken een A aangegeven. Dit betekent dat de leerling pas na de uitleg van de leerkracht aan de slag mag met deze opdracht. Op basisschool Klinkers maken de leerlingen bij de verwerking van de opdrachten veel gebuik van digitale hulpmiddelen. Alle leerlingen bijvoorbeeld uit groep 7 en 8 hebben een skoolmate, een kleine laptop waarop ze hun opdrachten kunnen maken. Twee keer per jaar wordt het portfolio samen met de ouder(s), leerling en leerkracht besproken. De meeste ouders kiezen vanwege het onderwijsconcept voor de school. De school staat bekend bij ouders als een school waarbij de zorg voor leerlingen op een hoog peil staat. De ouder in het interview gaf aan dat de persoonlijke aandacht, die ouders en leerlingen krijgen, en de heldere visie voor haar heel belangrijk waren om voor de school te kiezen. Ouders worden als partner gezien. In hoeverre heeft de school te maken met verschillen tussen leerlingen? Naar schatting van de geïnterviewde medewerkers is het niveau van leren over het geheel van de school hoog. Veel leerlingen op de CITO toets scoren I en II (A en B). Op de school zitten relatief veel hoogbegaafde leerlingen. De school werkt met combinatiegroepen (zgn units). De spreiding van het niveau van leerlingen over de units is heterogeen te noemen; meer dan 32 % van de leerlingen wijkt duidelijk af van het schoolgemiddelde. De spreiding van het niveau van leerlingen is ongeveer gelijk verdeeld over de units. In iedere unit zitten leerlingen die een hoger en een lager niveau laten zien. Enkele vragen in het interview richtten zich op de leerlingen die vanwege hun gedrag zodanig speciale aandacht nodig hebben, dat dit structureel extra inzet vraagt van de leerkracht. De schatting van het aantal van deze leerlingen is laag. In iedere unit zitten minder dan 6 % leerlingen die een speciale behoefte hebben op gedrag. 4

6 Dit kan te maken hebben met de Kanjertraining en de pedagogische houding van de leerkracht. De Kanjertraining geeft leerlingen inzicht in hun eigen gedrag en het gedrag van anderen. De leerkrachten gaan veel in gesprek met leerlingen. De aandacht die op gedrag gevraagd wordt, richt zich vooral op stimulering tot activiteit. De school geeft aan dat begrenzing van gedrag en inzicht in gedrag een onlosmakend onderdeel zijn van het onderwijsconcept. De culturele en taalachtergrond van de leerlingen op basisschool Klinkers is relatief homogeen (in vergelijking met Nederlandse scholen in het algemeen). Basisschool Klinkers heeft grotendeels leerlingen met een 1,0 weging. In de afgelopen periode is het aantal leerlingen met een leerlinggewicht van 0,3 (6 leerlingen op de teldatum) en 1,2 (2 leerlingen) gestegen naar ongeveer 3 %. Het gewicht landelijk is 12,8 %. Het betreft met name leerlingen waarvoor Nederlands niet de eerste taal is. Daarnaast worden de leerlinggewichten op basisschool Klinkers ook bepaald door leerlingen waarbij het opleidingsniveau van de ouders heel laag is. Over het algemeen zijn de leerlingen afkomstig uit de middenklasse gezinnen met een MBO en/of HBO niveau. Er zijn weinig eenoudergezinnen en allochtone gezinnen. De allochtone gezinnen, die de school bezoeken, zijn vaker hoog opgeleid en beschikken over de Nederlandse nationaliteit. Het aantal rugzakleerlingen op basisschool Klinkers ziet er als volgt uit: Schooljaar Cluster 1 Cluster Cluster Cluster In en in zat op basisschool Klinkers het aantal rugzakleerlingen boven het landelijk gemiddelde (= 1%). In onder het landelijk gemiddelde. In zit basisschool Klinkers op het landelijk gemiddelde van 1 %. Hoe wordt binnen de school op speciale onderwijsbehoeften gereageerd? De leerlingen die speciale aandacht nodig hebben krijgen dit vooral: met individuele aandacht geïntegreerd in de groepsaanpak (werken met portfolio s) met groepsaandacht in homogene subgroepen (groepsplannen bij rekenen, spelling en lezen) En minder : met individuele aandacht, in een andere ruimte dan de groep (RT voor de leerlingen met dyslexie en rugzak leerlingen en rekenproblemen 24 uur per week voor de units 2 en 4 uur per week voor hoogbegaafde leerlingen uit unit 2, 3 en 4 met individuele aandacht, in dezelfde ruimte, maar apart van de groep (wel bij leerlingen met een ontwikkelingsperspectief en ook loopt de leerkracht na iedere instructie zgn rondes en geeft dan individuele aandacht). 5

7 Bij de aanname van leerlingen met LGF of een speciale onderwijsbehoefte, worden de leerlingen op grond van de volgende afwegingen verdeeld over de groepen: Op de eerste plaats wordt gekeken naar de onderwijsbehoeften en het welbevinden van de leerling. Op de tweede plaats staat dan de vraag van de ouders, wat verwachten de ouders van de school. Op de derde plaats komt de limitering van het aantal leerlingen met LGF per groep Op de laatste plaats of de leerkracht voldoende expertise bezit voor de onderwijsondersteuning. De argumenten worden door de school in samenhang met elkaar afgewogen, waarbij de school slechts medewerkers aanneemt die voldoende expertise en vaardigheden hebben om leerlingen vanuit het onderwijsconcept van de school te begeleiden. In de afgelopen 4 jaren lag het aantal zittenblijvers rond het gemiddelde van de inspectie (3 % van het aantal leerlingen en berekend over de laatste 3 jaren) schooljaar zittenblijvers versnellers In de volgende tabel staat per regel een dimensie weergegeven, met links en rechts de uitersten op de dimensie. Tijdens het interview is gevraagd aan te geven waar de school staat: duidelijk links, enigszins links, enigszins rechts, duidelijk rechts. Gevraagd werd om globaal te kijken naar de school en zo mogelijk een duidelijke richting aan te geven. Hierbij is eerst de vraag gesteld aan de ouder, daarna aan de andere geïnterviewden. Indien de ouder sterk afweek van de mening van de school wordt dit in onderstaande tabel aangegeven met een O. Hierbij dient wel rekening gehouden te worden, dat de ouder nog slechts te maken heeft gehad met unit 1 en nog niet veel zicht heeft op wat er in de andere units gebeurt. Onderwijsconcept Overdragen van kennis O Zelf ontdekken Kennis verwerven O Werken met kennis Klassikaal leren Individueel en groepsleren Sturing van het leren door de lkr Kinderen sturen eigen leren Alle leerlingen op bepaald Maximale uit elke leerling halen basisniveau brengen Leerstof bepaalt de leerweg Beginsituatie van de leerling bepaalt de leerweg Nadruk op gestructureerde Nadruk op vrije opdrachten opdrachten Beoordeling van prestaties o.b.v. gelijke normering Beoordeling van leervorderingen o.b.v. beginsituatie van leerlingen Beoordeling door de leerkracht Zelfbeoordeling door de leerling Evaluatie onderwijs o.b.v. leervorderingen groep Evaluatie onderwijs o.b.v. leervorderingen individuele leerling Evaluatie onderwijs door de lkr O Evaluatie samen met leerlingen 6

8 De school zorgt voor samenhang in het lesaanbod door de zaakvakken en vaardigheden te integreren in het onderwijs, waardoor het leren een betekenisvolle context krijgt. De ouder ervaarde dat leerlingen vooral leerden doordat de leerkracht kennis aanbood, zodat de leerling deze kennis dan later kon verwerken. Door een overzichtelijke en uitdagende leeromgeving te creēren, zorgt de school dat ze tegemoet komt aan de verschillende leerstijlen van leerlingen. Leerlingen starten in unit 1 en 2 met spelen en handelen, waarbij de beginsituatie van leerlingen de leerweg bepaalt. Dit groeit uit tot een onderzoekende leerhouding in unit 3 en 4, waarbij de leerlijn de leerweg bepaalt. Er wordt veel gekeken naar welke leerstijl heeft deze leerling nodig om de doelen van het onderwijs te behalen. De leerkracht begeleidt/stuurt het kind naar de zone van naaste ontwikkeling. De opdrachten zijn gestuctureerd, maar geeft de leerling wel de ruimte om de opdracht naar eigen inzicht te maken. In unit 1 en 2 sturen de leerlingen meer het eigen leren. Volgens zowel de ouder als het team zou er nog meer uit de leerlingen gehaald kunnen worden. De school heeft wel het gevoel op de goede weg te zitten. De beoordeling van de prestaties wordt weergegeven op de leerlijn op basis van gelijke normering. In het portfolio worden de bereikte leerlijnen zichtbaar gemaakt en refelecteren de leerlingen samen met de leerkracht het leerproces. In de portfoliogesprekken met de leerling komt de leerkracht in de hogere units meer tot een gesprek over de zelfbeoordeling dan in unit 1. Hier vindt de leerling het nog moeilijk en stuurt de leerkracht nog veelal de beoordeling. De school geeft aan dat de portfolio gesprekken nog meer aangescherpt kunnen worden. De onderwijsresultaten worden 2 x per jaar in een teamvergadering geēvalueerd. Met elkaar wordt dan gekeken om de lat (de opbrengsten) te verhogen. Daarnaast is er 1 x in de 4 jaar een tevredenheidspeiling. Uit deze tevredenheidspeiling komen dan weer zaken naar voren, waarmee de school aan de slag gaat. Zo werkt men nu op basisschool Klinkers met een zgn. "Ranjamiddag". Op deze middag wordt er met leerlingen (1 leerling uit iedere unit) gesproken over o.a. het onderwijs, wat kan de school verbeteren. Hoe wordt de continuïteit van de onderwijsondersteuning voor elke leerling verzekerd? Het eigenaarschap van de onderwijsondersteuning De groepsleerkracht is niet alleen het eerste aanspreekpunt voor wat betreft de ondersteuning van leerlingen die iets extra's nodig hebben, hij of zij is ook als eerste verantwoordelijk voor de inzet van de juiste ondersteuning. De intern begeleidster heeft hierbij een ondersteunende rol, de leerkracht houdt de verantwoordelijkheid. De taken van de interne begeleiding De intern begeleidster heeft een breed scala aan taken voor 0,5900 wft (2 1/2 dag) De stichting Xpect primair (waartoe basisschool Klinkers behoort) heeft een inventarisatie van de taakomschrijving van de IB er (uit de beroepsstandaard voor de intern begeleider, LBib) Deze taakomschrijving is grotendeels van toepasssing op het takenpakket van de IB er van basisschool Klinkers, met uitzondering van enkele schoolspecifieke taken die in deze taakomschrijving ook opgenomen zijn. 7

9 Tot haar takenpakket behoren de volgende taakgebieden: Het begeleiden en coachen van leerkrachten bij hun didactisch en pedagogisch handelen en 1 zorgroute (na systematisch geplande klassenbezoeken door directeur en IB er); Ondersteunende taken bij signalering en onderzoek van speciale onderwijsbehoeften van leerlingen; Beheersmatige taken zoals het leerlingvolgsysteem actueel houden en zorg dragen voor de orthotheek; Organisatorische taken zoals het coördineren van de leerlingenzorg; Innoverende taken zoals het team op de hoogte stellen van de nieuwste ontwikkelingen op het gebied van zorgverbreding; Taken ten aanzien van het samenwerken met externen. De IB er is in het bezit van de volgende diploma's: Intern Begeleidster, Remedial Teacher en School Video Interactie Begeleiding. Bij iedere leerkracht wordt jaarlijks door de IB er een opname gemaakt in de groep. Deze opname is bedoeld om samen met de IB er te reflecteren op haar/zijn eigen handelen. Het thema van de opname wordt bepaald door het jaarplan. Dit jaar staat het portfolio-gesprek centraal, verleden jaar was het effectieve instructie. De vraag lijkt gerechtvaardigd of dit pakket niet te breed is, gezien de tijd die de IB er heeft voor deze taken. Het gebruik van leerlingvolgsystemen voor leren en voor de sociaal-emotionele ontwikkeling Het CITO-leerlingvolgsysteem wordt gebruikt voor het signaleren van de prestaties van leerlingen en voor het evalueren van de opbrengsten van het onderwijs. Mede aan de hand van het volgsysteem bepaalt de school het ontwikkelingsgericht onderwijs voor ieder kind. De school heeft naast het volgsysteem voor het signaleren van de prestaties ook het leerlingvolgsysteem van Parnassys. Om de sociale emotionele ontwikkeling bij de leerlingen te volgen gebruikt de school de SAQI. De procesbewaking Aan het begin van het jaar wordt met iedere leerkracht een doelstellingengesprek met de directeur en de IB er (het zorgteam) gehouden. Daarnaast zijn er; - groepsbesprekingen (2 x per jaar) met het zorgteam en de unit leerkracht; - leerlingbesprekingen met de unit leerkracht en de IB er; - klassenbezoeken door het zorgteam; - wordt er een schoolfoto gemaakt die de vaardigheden van de leerkrachten in beeld brengt; - teamvergaderingen waarbij de schoolanalyse naar aanleiding van de cito-toetsen besproken en vastgelegd worden; - de mondelinge en schriftelijke groepsoverdracht aan het eind van het schooljaar waarbij ook het groepsoverzicht en de groepsplannen besproken worden. Ook vindt er ook een voortgangsgesprek plaats gedurende het schooljaar om te kijken of de streefdoelen in het doelstellingengesprek behaald zijn en/of worden. 8

10 Protocollen dyslexie, dyscalculie en medische handelingen Voor leerlingen met dyslexie werkt basisschool Klinkers met het dyslexieprotocol. Voor dyscalculie hanteert de school nog geen protocol, ook de teamexpertise voor dyscalculie leerlingen ontbreekt nog. Er is een protocol medische handelingen aanwezig. De rol van ouders en de mate van betrokkenheid De wijze waarop ouders betrokken zijn bij activiteiten als het bepalen van de ondersteuningsbehoefte van de leerling en het opstellen, uitvoeren en evalueren van het handelingsplan: De school heeft een open, uitnodigende houding naar ouders. De school gaat in dialoog met de ouders, willen graag overeenstemming bereiken met de ouders over wat er gedaan kan worden. Twee maal per jaar vinden er oudergesprekken plaats over het portfolio. Bij dit gesprek is ook de leerling aanwezig. Daarnaast vinden er bij zorg over een leerling op initiatief van de ouder en/of de leerkracht gesprekken plaats om afstemming te realiseren voor het portfolio. (De ouder gaf aan dat het vastleggen en het concretiseren van de afspraken naar aanleiding van de gesprekken nog verder verbeterd zou kunnen worden). Ook organiseert de school thema ouderavonden en koffieochtenden om ouders op de hoogte te houden en ervaringen uit te wisselen met elkaar. De school in haar netwerk Deling voedingsgebied met andere scholen In het voedingsgebied Witbrant/Reeshof/Dalem/Koolhoven staan totaal 13 scholen, waarvan alleen de openbare school "Koolhoven" (in wijk Koolhoven) ook qua leerlingenaantallen groeit. In de wijk Reeshof staan nog 8 andere scholen - 5 andere scholen van hetzelfde schoolbestuur (Xpect primair), Daltonschool Helen Parkhurst, Meander, De Boemerang, De Sporckt en De Wegwijzer, 1 school van een ander, bijzonder neutraal, schoolbestuur Jan Ligthartschool Huibeven, 2 openbare scholen Bibit en De Heerevelden en in Dalem nog 3 scholen, waarvan 2 scholen van hetzelfde schoolbestuur De Boemaert en de Montessorischool De Petteflet en 1 school van een ander, bijzonder neutraal, schoolbestuur Jan Ligthart Driecant. De verdeling van het aantal leerlingen met speciale behoeften ten opzichte van de andere scholen in de wijk is niet gelijk over de scholen. Basisschool Klinkers heeft meer leerlingen met speciale behoeften dan de andere scholen. Er zitten meer hoogbegaafde leerlingen op basisschool Klinkers dan op de andere scholen. De begeleiding vanuit het samenwerkingsverband en/of vanuit andere instanties Op basisschool Klinkers is begeleiding aanwezig vanuit het speciaal onderwijs voor de leerlingen met een "rugzakje" en preventief ambulante begeleiding vanuit het speciaal basisonderwijs. Samen met de ambulante begeleidster vanuit het SBO wordt er gekeken welke belemmeringen er zijn bij een zorgleerling. De school is dan handelingsverlegen en wil graag weten, wat het kind nodig heeft om tot leren te komen. De school waardeert deze samenwerking als waardevol, men voelt zich ondersteund en de adviezen worden ter harte genomen. 9

11 Aanvullend is er een remedial teacher voor leerlingen met dyslexie en voor leerlingen, waarbij geconstateerd is dat er een rekenprobleem is en voor leerlingen met een "rugzak". De remedial teacher wordt voor de "rugzakleerlingen" ondersteund door ambulante begeleiding vanuit het SO. Naast bovengenoemde begeleiding vindt de school het ook heel belangrijk om geïnspireerd en gestimuleerd te worden door externe ondersteuners. Verder professionaliseren staat bij het team hoog in het vaandel. De school gaat dit jaar aan de slag met externe ondersteuners voor het portfolio, innovatie, 1 zorgroute, 21 e century skills, kwaliteitszorg en rekenen (vooral het informele rekenen). Dit alles om er voor te zorgen dat het onderwijs op basisschool Klinkers op een hoger peil gebracht wordt. Niet iedere externe ondersteuner is welkom op basisschool Klinkers. De externe ondersteuner moet de visie van de school onderschrijven en er moet een klik zijn met het team Bij de LWOO leerlingen vindt de school dat de communicatie verbeterd kan worden. De afspraken voor de LWOO leerlingen zijn wel duidelijk maar niet alle VO scholen houden zich er aan. Er vindt nog geen directe terugkoppeling plaats vanuit de VO scholen. De verwijzingen naar sbo en so en de contacten met andere scholen Er is een afname van het aantal verwijzingen. Dit jaar ligt het aantal verwijzingen onder het gemiddelde in vergelijking met het landelijk gemiddelde (= 0,7% per jaar voor het SBO) schooljaar SBO cluster 1 cluster cluster 3 cluster 4 1 De extra ondersteuning voor leerlingen wordt georganiseerd in de keten school schoolbestuur samenwerkingsverband. In het interview is gevraagd naar waar de sturing ligt van de (inrichting van) de extra ondersteuning. Als het gaat over de verwachting, die de school heeft van het bestuur en de coördinatie van het samenwerkingsverband, dan zou de school graag zien dat beide organen de school faciliteert en adviseert. De school stelt het op prijs als het bestuur en het samenwerkingsverband de school op de hoogte houdt van alle nieuwe ontwikkelingen. De school zou graag het beleid mede bepalen en invloed willen uitoefenen. 2.2 De voorzieningen op de vijf velden Wij beschrijven hier de voorzieningen van de school tegen de achtergrond van alle mogelijke voorzieningen die op dit moment op scholen, van wat voor soort dan ook, bestaan. In de praktijk heeft geen enkele school alle voorzieningen. Van reguliere scholen kan, in de huidige verdeling van mensen en middelen onder de schoolsoorten, verwacht worden dat zij maar beperkt kunnen scoren op deze velden van ondersteuningsvoorzieningen. 10

12 De basisvoorzieningen die elke reguliere school heeft uitgaande van een minimale rijksbekostiging, veronderstellen we aanwezig, en vermelden we dus niet. Bij de flexibilisering van waar en hoe de extra mensen en middelen vanuit ondersteuningsbekostiging worden ingezet, is het interessant na te gaan waar voor een school groeimogelijkheden liggen, en waar de grenzen zijn. Veld 1: de hoeveelheid aandacht/handen in de klas Dit veld gaat over de hoeveelheid aandacht, uitgedrukt in beschikbare menskracht ( handen ) bij het lesgeven in de klas. Groep Functionaris(sen) Aantal uren per week Aantal betrokken lln. unit 1 Nicole/Carola ST unit 1 Danny ST unit 1 Judy/Karin ST unit 1 Femke ST unit 2 Hanneke ST unit 2 Inge/Kim ST unit 2 Germa/Ine ST unit 2 ST unit 2 didactisch ondersteuning voor dyslecten en LGF leerlingen 24 totale unit unit 3 ST unit 3 ST unit 3 ST unit 4 ST unit 4 ST unit 1 t/m 4 RT dyslecten + LGF + unit 1 t/m 4 leerlingen met rekenproblemen PAB, observeert leerlingen 8 23 niet aan te geven unit 1 t/m 4 AB i.v.m. rugzak niet aan te geven, zit in rugzak Unit 2-3 en 4 Lkr voor de plusgroep 4 20 ongeveer 4 per jaar 3 Basisschool Klinkers heeft veel stagiaires op school. Dat betekent dat niet ieder jaar van dezelfde aantal uren uitgegaan kan worden voor extra handen in de groep. De school vertelde wel dat stagiaires graag stage wilden lopen op basisschool Klinkers vanwege het onderwijsconcept en dat zeker de helft van het aantal stage uren ieder jaar wel gerealiseerd kan worden. Het totaal aantal uren dit jaar aan stagiaires is 288 uur (70 % zijn ROC stagiaires en 30 % PABO studenten), waarvan dus 144 uur ieder jaar zeker gerealiseerd wordt. Leerlingen met dyslexie en de LGF leerlingen krijgen 24 uur totaal didactische ondersteuning van een leerkracht verdeeld over de vier units 2. 11

13 Buiten de klas is voor leerlingen het volgende beschikbaar: Een remedial teacher geeft totaal 8 uur per week les aan leerlingen met dyslexie, LGFleerlingen en leerlingen met rekenproblemen. Daarnaast krijgen leerlingen met dyslexie in groepjes van 3 of 4 leerlingen 1 x per week extra ondersteuning van een leerkracht die daarvoor vrij geroosterd is. Op dit moment is ook een leerkracht voor 4 uur vrij geroosterd om aan hoogbegaafde leerlingen uit de unit 2-3 en 4 les te geven. De school wil dit laatste meer integreren in het onderwijs in de groep. Naast extra handen in het primaire proces zijn er uren beschikbaar voor de ondersteuning van de medewerkers van de school. Het aantal uren kon de school niet aangeven. Het gaat veelal om gesprekken met leerkrachten door ambulante begeleidster en de IB er Ouders worden door de school benaderd om workshops in de units te geven, die veelal met hun beroep te maken heeft. Op eigen initiatief geven medeleerlingen workshops aan de lagere units of helpen bij lezen in de lagere units. Veld 2: de onderwijsmaterialen We kijken bij dit veld alleen naar specifieke materialen voor leerlingen met speciale onderwijsbehoeften. We laten de materialen die bijna op elke school te vinden zijn buiten beschouwing en maken dus geen opsomming van de orthotheek. Ook kunnen we in de audit niet nagaan in welke mate materialen daadwerkelijk gebruikt worden. Basisschool Klinkers heeft het volgende beschikbaar: Met speciale didactische kenmerken: Alternatieve methodes, nl. Kurzweil; Materialen gericht op zelfredzaamheid, nl. Coole Kikker; Babbelspel, Kwaliteitenspel, Een doos vol gevoelens, Portfolio, planbord in unit 1 en 2; Materialen met een lager tempo, veel herhaling, nl. Maatwerk; Materialen gericht op auditieve informatieverwerking, nl. solo-apparatuur (vanuit leerling); Materialen gericht op visuele informatieverwerking, nl. laptops voor een aantal specifieke leerlingen; Materialen gericht op sensomotorische informatieverwerking, nl. motoriekkoffer; Materialen uitgaand van een sterk eigen probleemoplossend vermogen, nl. brede opdrachten bij kernconcepten; Anders nl. Taskmodel (hoogbegaafden). Met speciale pedagogisch/psychologische kenmerken: Methode voor sociaal-emotionele ontwikkeling, nl. Kanjertraining; Materialen voor begrenzing van het gedrag, nl. Kanjertraining; Materialen uitdagend tot alertheid en activiteit, nl. Kanjertraining; Materialen voor het ervaren van successen en het ontvangen van beloningen, nl. Kanjertraining; Materialen voor begrip van sociale interactie, nl. Kanjertraining. 12

14 Belangrijk voor basisschool Klinkers is dat leerkrachten over pedagogische vaardigheden bezitten om leerlingen op de juiste manier te benaderen. De Kanjertraining ondersteunt het pedagogische klimaat op school. In verband met kindspecifieke fysieke belemmeringen zijn op basisschool Klinkers aangepast meubilair voor 1 leerling en wiebelkussens beschikbaar. Veld 3: de ruimtelijke omgeving Basisschool Klinkers is rolstoeltoegankelijk. De school heeft brede gangen, er is een invalidentoilet, een drempelloze toegang en een lift naar de verdieping. De gangen zijn geschikt als werkruimtes. De lokalen daarentegen voldoen aan de minimale eisen en ogen klein. Aan de school zit een gymlokaal. Ook basisschool de Pettenflet maakt gebruik van dit gymlokaal. Daarnaast is er nog een speel/gymlokaal voor unit 1 en een keuken in unit 1 voor leerlingen. Veld 4: de expertise We onderscheiden teamexpertise en specialistische expertise. Met teamexpertise wordt gedoeld op kennis en ervaring die geïntegreerd is in de teamaanpak en geïnternaliseerd in het handelen van alle medewerkers. Basisschool Klinkers heeft teamexpertise op het gebied van handelingsgericht werken, werken met leerlijnen en werkt met een onderwijsconcept gebaseerd op de onderwijsbehoeften van leerlingen. Daarnaast is er een geïntegreerd teamaanpak op gedrag (Kanjertraining) en heeft het team de competenties om ouders te betrekken bij onderwijsondersteuning voor hun kind. Ook heeft het team kennis over onderwijsondersteuningsvoorzieningen rond de school en in de regio. De zoektocht om de professionaliteit op een hoger plan te brengen is te zien in de aanpak om externe ondersteuners in te huren om het portfolio, de 1 zorgroute, het rekenonderwijs en de kwaliteitszorg te verbeteren en de nieuwsgierigheid naar innovatieve, vernieuwende zaken (21 e century skills). Een tweede vorm van expertise is de specifieke, bij één of meer collega s of partners aanwezige expertise. Deze specialistische expertise kan soms, kortdurend, nodig zijn. De beschikbaarheid van expertise (gecertificeerd) op specifieke gebieden is bij basisschool Klinkers als volgt: 13

15 Binnenschools Buitenschools snel toegankelijk Expertiseveld nee ja Visuele beperkingen nee ja Auditieve beperkingen nee ja Spraakmoeilijkheden en taalstoornissen ja nee Verstandelijke beperkingen nee ja Motorische beperkingen nee ja Beperkingen door chronische ziektes ja nee Autisme Spectrum Stoornissen (ASS) ja nee ADHD en ADD nee ja Angst- en hechtingsstoornissen nee ja Overige psychiatrische aandoeningen ja nee Gedragsproblemen ja nee Dyslexie ja nee Onderwijsachterstanden andere culturen Naast bovengenoemde expertise heeft basisschool Klinkers een specialist hoogbegaafdheid en een dyslexiespecialist. Veld 5: de samenwerking met andere instanties Door het werken met portfolio s en de PCDA cyclus die de school hanteert op zowel schoolniveau als op groepsniveau worden deze leerlingen gesignaleerd. Als de school handelingsverlegen is, wordt een instantie ingeschakeld. Ook is er een zorgadviesteam (ZAT) in de wijk. De school schakelt, indien de school handelingsverlegen is, het ZAT in. Vanaf komend schooljaar neemt ook een medewerker van SMW deel aan het ZAT. De school geeft aan dat het lijntje dan nog korter wordt. SMW Bureau Jeugdzorg GGD GGZ MEE Kinderziekenhuis Revalidatiekliniek Justitiële inrichting KDC MKD Gemeente: Brede school Gemeente: VVE Gemeente: Schakelklassen Gemeente: Ketenzorg nooit sporadisch regelmatig vaak Naast de bovengenoemde samenwerking, werkt basisschool Klinkers ook met particuliere partners, zoals RT, speltherapeut, kindertherapeut, logopedie, ergotherapie en fysiotherapie. Basisschool Klinkers richt zich vooral op preventieve ondersteuning. 14

16 3. Grenzen en groeimogelijkheden van de school 3.1 Groeimogelijkheden en grenzen v.w.b. onderwijsconcept Een basis voor onderwijs aan kinderen met diverse onderwijsbehoeften wordt gelegd door het onderwijsconcept van de school. Op het gebied van de diversiteit zijn twee kenmerken van het onderwijsconcept bepalend: het draagvlak binnen het team, en de mate waarin de lesstof dan wel de individuele onderwijsbehoefte van de leerling uitgangspunt van het lesprogramma is. Dit laatste kenmerk kan worden gezien als een dimensie van methodegestuurd naar leerlinggestuurd. Aan het ene uiterste van die dimensie staan de scholen die bijna de volledige lestijd de methode als leidraad hanteren 4. Leerlingen die onvoldoende uit de weg kunnen met de standaardmethode krijgen herhalingsstof, extra instructie of verdiepingsstof zoals die binnen de methode is gegeven. Het gemiddelde niveau en tempo van de standaardmethode is maatgevend. Scholen die dit concept welbewust hanteren zijn vaak van opvatting dat een leerling bij de groep houden betekent dat de leerkracht zijn of haar uiterste best doet om de zwakkere leerling voor wat betreft zijn of haar prestaties zoveel mogelijk bij de gemiddelde groep aan te laten haken. Het andere uiteinde van de dimensie wordt bezet door scholen die hun onderwijsconcept afstemmen op de specifieke groep die op dat moment de klas vormt. De start ligt bij de individuele onderwijsbehoeften van leerlingen met hun individuele ontwikkelings- en leerlijnen. Het overzicht van die lijnen in de groep geeft mogelijkheid tot het bundelen van de leerlijnen waar deze (bijna) samenvallen. De instructieplanning wordt afgestemd op deze gebundelde leerlijnen. De werkvormen in de groep zijn vaak heterogeen, waardoor een leerling bij de groep houden hier een gelijke betekenis heeft voor elke leerling. Bij een dergelijk concept worden veelal ook standaardmethoden en methodegebonden toetsen gebruikt, maar dan als middel zonder dat zij direct het didactisch en pedagogisch handelen sturen. Alle scholen hebben te maken met verschillen tussen kinderen. Relevant voor Passend Onderwijs zijn verschillen tussen leerlingen op het gebied van: leercompetenties leerstijlen gedragscompetenties gedragsstijlen culturele achtergronden gezinsachtergronden Van een extra vergroting van de range van onderwijsbehoeften in een klas is sprake bij combinatieklassen. 4 Onderzoek van de SLO wijst uit dat gemiddeld ongeveer tweederde van de lestijd op Nederlandse scholen met gebruik van standaardmethoden les wordt gegeven. 15

17 Leerkrachten op scholen die vooral methodegestuurd werken, rekken naarmate er meer verschillende kinderen in hun klas zitten, de mogelijkheden van hun onderwijsaanbod steeds verder op. Manieren om binnen het methodegestuurde concept onderwijs te bieden aan leerlingen met verschillende onderwijsbehoeften zijn o.a.: het groeperen van handelingsplannen; het werken in niveaugroepen; zelfstandig werken; vergroting van de expertise van de leerkracht; incidentele toepassing van vormen van leren in heterogene groepen; de keuze van methodes die heel veel ruimte bieden voor gedifferentieerd werken. Omdat het uitgangspunt van de les bepaald is door de centrale aanpak van de methode, betekent elke nieuwe onderwijsbehoefte een extra aanpassing bij die aanpak. Wanneer veel aanpassingen nodig zijn, beleeft de leerkracht dit vaak als een stapeling van taken, en daarmee als een toenemende belasting. Soms uit zich dit door de behoefte van de leerkracht aan steeds meer orde en rust in de klas, om de controle te kunnen houden over alle verschillende activiteiten die gelijktijdig plaatsvinden. Met het toenemen van de organisatorische belasting van de leerkracht, blijft er minder tijd en energie over voor het ter plekke inspelen op specifieke behoeften van leerlingen op het moment dat die zich aandienen. Het methodegestuurde onderwijsconcept is begrensd in haar capaciteit om kinderen met andere onderwijsbehoeften op te nemen. In het volgende schema wordt het onderwijsconcept van Klinkers weergegeven in de relatie tussen de mate waarin de lesmethode sturend is en de mate waarin diversiteit van leerlingen opgevangen kan worden. De gebogen lijn geeft van links naar rechts een mogelijk model van de ontwikkeling van een onderwijsconcept, startend bij het leerstofjaarklassensysteem met een strakke hantering van standaardmethoden. Via het oprekken van de methodegestuurde aanpak toont het model een omslag in de aanpak naar het starten van de lesinhoud bij de individuele onderwijsbehoeften van de leerlingen in de klas. Let wel: de richting van links naar rechts geeft alleen een wenselijke richting aan wanneer: De school meer ruimte wil bieden aan de bestaande diversiteit onder de leerlingen. De school meer leerlingen met speciale onderwijsbehoeften onderwijs wil kunnen bieden. De leerlingpopulatie van de school steeds meer divers wordt. 16

18 Scholen bevinden zich ergens op of onder de gebogen lijn. Basisschool Klinkers bevindt zich op positie: Zoals in de inleiding gezegd hebben wij geen opvatting over de wenselijkheid van de positie van de school: een school kan sterk onderwijs bieden naar tevredenheid van alle betrokkenen op elke positie van de grafiek. De volgende suggesties als groeimogelijkheden en grenzen geven wij voor het geval dat de school wil groeien naar een breder profiel in de zin dat meer verschillen tussen leerlingen mogelijk zijn. Groeimogelijkheden voor basisschool Klinkers voor wat betreft het onderwijsconcept: De school is er op gericht om zich blijvend te professionaliseren, het onderwijs te verbeteren. Zo is de school er van overtuigd dat nog niet het maximale uit iedere leerling gehaald wordt. Nu bepaalt de leerstof nog vaak de leerweg, terwijl de school eigenlijk wil dat de beginsituatie van leerlingen de leerweg zou moeten bepalen. Op dit punt zou basisschool Klinkers nog kunnen groeien door: Een gezamenlijke teamopvatting over wat het team aan expertise nog verder wil ontwikkelen en waar de grens ligt. Het team is er van overtuigd dat door expertise/ vaardigheden verder te ontwikkelen veel leerlingen met speciale behoeften op basisschool Klinkers kunnen blijven. Het team ziet Passend Onderwijs als een kans om de expertise te vergroten. Een open dialoog aan te gaan met elkaar over de organisatie van het onderwijs op basisschool Klinkers. Veel verschillende instructieniveaus (bijvoorbeeld 8 instructie momenten die er zouden kunnen zijn naar aanleiding van de groepsplannen) binnen een unit, zou om een andere organisatie kunnen vragen. 17

19 Nog meer gestructureerd en concreet vastleggen van de afspraken die gemaakt worden naar aanleiding van een gesprek met de ouder en/of de leerling. Grenzen voor basisschool Klinkers voor wat betreft het onderwijsconcept: Het welbevinden en veiligheid van de leerlingen is voor het team uitermate belangrijk. Als dit niet meer gewaarborgd kan worden, dan geeft het team aan dat er actie genomen moet worden, om te kijken op welke school de leerling, die dit veroorzaakt, wel tot bloei kan komen. De veiligheid wordt volgens het team niet bepaald of een groep homogeen of heterogeen van samenstelling is. Indien een leerling veel fysieke verzorging nodig heeft en daarvoor geen extra handen in de groep zijn. Opbrengsten van het teamgesprek Aan de hand van 12 stellingen heeft het schoolteam van basisschool Klinkers zich uitgesproken over het draagvlak voor de uitgangspunten van Passend Onderwijs. Het team geeft aan dat juist het onderwijsconcept op basisschool Klinkers zorgt dat kinderen van en met elkaar leren, hoe verschillend ieder kind ook is. Het team kijkt bij iedere leerling, wat heeft dit kind nodig om tot bloei te komen. Extra handen in de klas is hierbij een middel. Door Passend Onderwijs zou het van en met elkaar leren nog verder uitgebouwd kunnen worden. De leerkrachtvaardigheden vervullen een cruciale rol. Iedere leerkracht neemt wel zijn eigen persoonlijkheid mee en daarmee zijn eigen grens. Verschillen mogen er zijn. Het team zet vraagtekens bij inclusief onderwijs in samenhang met de verwachtingen van de overheid. De overheid / inspectie gaat nog te veel uit van cito-toets resultaten en kijkt niet naar wat de school aan leerlingen (op zowel cognitief als op sociaal emotioneel niveau) binnen krijgt. Het team geeft aan dat ze ouders als partner zien, ouders zijn expert van hun kind. De beslissing of een leerling blijft zitten of een onderzoek krijgt, ligt volgens het team bij de ouder. 18

20 Rangorde Mee eens Team basisschool Klinkers 5. De veiligheid in de groep wordt in hoge mate bepaald door leerkrachtvaardigheden. 7. Door de methodesturing in het onderwijs creëren wij buitenbeentjes. 2. Verschillen binnen de groep zijn een verrijking voor alle leerlingen en voor de leerkracht. 12. Alleen met extra handen in de klas kan ik Passend Onderwijs tot een succes maken. 11. Dankzij Passend Onderwijs worden leerkrachten deskundiger. 1. Ieder kind heeft recht op regulier en thuisnabij onderwijs. 9. Leerkrachten kiezen bewust voor een bepaald type onderwijs en moeten niet worden opgescheept met leerlingen waarvoor ze niet geschikt zijn. 4. Door Passend Onderwijs krijgt de gewone leerling te weinig aandacht. 8. Ouders hebben geen verstand van onderwijs en daarom kan de school beter bepalen wat een passend onderwijsaanbod is. 3. Alle scholen in Nederland kunnen inclusief worden. 10. Hoe homogener de groep, des te beter de leerprestaties. Niet mee eens 6. Hoe homogener de groep, des te veiliger de groep. Na de discussie hebben alle aanwezige teamleden individueel bij de stellingen aangegeven of ze er mee eens of oneens waren en of het voor het teamlid van weinig of groot belang was. In onderstaande schema staat de uitslag Helemaal oneens Enigszins oneens Enigszins eens Helemaal eens weet niet Stelling 1 Stelling 2 Stelling 3 Stelling 4 Stelling 5 Stelling 6 Stelling 7 Stelling 8 Stelling 9 Stelling 10 Stelling 11 Stelling 12 19

21 Weinig belang Matig belang Groot belang weet niet Stelling 1 Stelling 2 Stelling 3 Stelling 4 Stelling 5 Stelling 6 Stelling 7 Stelling 8 Stelling 9 Stelling 10 Stelling 11 Stelling 12 De stellingen: 1. Ieder kind heeft recht op regulier en thuisnabij onderwijs. 2. Verschillen binnen de groep zijn een verrijking voor alle leerlingen en voor de leerkracht. 3. Alle scholen in Nederland kunnen inclusief worden. 4. Door Passend Onderwijs krijgt de gewone leerling te weinig aandacht. 5. De veiligheid in de groep wordt in hoge mate bepaald door leerkrachtvaardigheden. 6. Hoe homogener de groep, des te veiliger de groep. 7. Door de methodesturing in het onderwijs creëren wij buitenbeentjes. 8. Ouders hebben geen verstand van onderwijs en daarom kan de school beter bepalen wat een passend onderwijsaanbod is. 9. Leerkrachten kiezen bewust voor een bepaald type onderwijs en moeten niet worden opgescheept met leerlingen waarvoor ze niet geschikt zijn. 10. Hoe homogener de groep, des te beter de leerprestaties. 11. Dankzij Passend Onderwijs worden leerkrachten nog deskundiger. 12. Alleen met extra handen in de klas kan ik Passend Onderwijs tot een succes maken. Uit de combinatie van de eerstgenoemde groeimogelijkheid en de aangegeven grenzen komt een punt naar voren waarover het team verder kan gaan in haar gedachteontwikkeling over Passend Onderwijs. 3.2 Karakterisering van de voorzieningen op de vijf velden In het licht van Passend Onderwijs kunnen vier schoolprofielen 5 binnen het regulier basisonderwijs worden onderscheiden, te weten: 1. de netwerkschool 2. de smalle ondersteuningsschool 3. de brede ondersteuningsschool en 4. de inclusieve school. Onder deze vierdeling van schoolprofielen ligt een dimensie die loopt van gesegregeerd ( exclusie ) naar geïntegreerd onderwijs ( inclusie ). 5 Greven, L.F. en Timmerhuis, A. (2008). Passend Onderwijs. Kansen in beeld! Utrecht: Sardes (Sardes Speciale Editie 8). 20

22 In andere woorden: de netwerkschool profiteert adequaat en optimaal van de geïnstitutionaliseerde speciale ondersteuning binnen andere instellingen, zoveel mogelijk gelegen in de directe omgeving van de school. Deze is aanwezig in andere speciale scholen, of in gespecialiseerde zorginstellingen als een revalidatiecentrum. Op de inclusieve school daarentegen is in principe alle speciale onderwijsondersteuning in huis aanwezig om leerlingen met speciale onderwijsbehoeften te kunnen handhaven, mede door een vaste partnerrelatie met zorginstellingen buiten het onderwijs zoals het genoemde revalidatiecentrum. De schoolprofielen kunnen ook benaderd worden vanuit een ontwikkelingsperspectief, waarbij de netwerkschool als beginfase en de inclusieve school als eindfase wordt gezien. Op die manier kunnen scholen die zichzelf herkennen in één van de schoolprofielen, de intentie uitspreken om te streven naar een ander, nabijgelegen schoolprofiel. Bedenk dat deze vier schoolprofielen ideaaltypisch zijn. In de praktijk komen er allerlei (sub)varianten voor die uiteindelijk wel weer zijn te herleiden naar één van bovenstaande schoolprofielen op het gebied van speciale onderwijsondersteuning. Uiteraard is het schoolprofiel waartoe de school zich ontwikkelt ook geen statische grootheid. Schoolprofielen veranderen met de transformatie van de schoolpopulatie en de schoolkeuzen daaromtrent mee. Hierna worden de voorzieningen op de school per veld, na een omschrijving, ingedeeld als passend bij een netwerkschool, een smalle ondersteuningsschool, een brede ondersteuningsschool of een inclusieve school. We kiezen een karakterisering die zo dicht mogelijk bij de situatie van uw school komt. De beschrijving in de tabellen betreft dus niet een exacte beschrijving van de situatie van uw school. De volledige tabellen van de prototypes staan in de bijlage bij dit rapport. Veld 1: de hoeveelheid aandacht/handen in de klas De omschrijving van de huidige situatie past bij het in bijlage 2 omschreven profiel van een smalle ondersteuningsschool. Veld Setting 1. Hoeveelheid aandacht en tijd Binnen de klas Er is één paar handen in de klas, de lk zorgen eventueel met extra ondersteuning van oa/ou/mll voor bijv. preteaching, extra leestijd, op tijdelijke basis (enkele uren per week). Er wordt grotendeels gewerkt met de gegeven groepsgrootte (± 25 leerlingen). Voor korte perioden kan de groep kleiner worden gemaakt door inzet van oa/ou/mll; de lk kan dan individuele leerling of subgroep leerlingen met speciale onderwijsbehoeften helpen. Binnen de school Er is speciale onderwijsondersteuning door rt er en/of ib er, op tijdelijke basis (een enkel dagdeel of enkele dag per week). Er is speciale onderwijsondersteuning door ab er (gedurende enkele uren per week). 21

23 De hoeveelheid aandacht, ofwel de handen in de klas is afhankelijk van: de beschikbare formatie; de organisatie van de groepen in de school; de beschikbare handen van buiten de formatie (ouders, stagiaires ). Doordat er zich veel stagiaires aanmelden op basisschool Klinkers heeft het team in iedere unit extra handen in de klas. Veld 2: de onderwijsmaterialen De omschrijving van de huidige situatie past bij het in bijlage 2 omschreven profiel van een brede ondersteuningsschool. Veld Setting 2. Onderwijsmaterialen Binnen de klas Er wordt niveau- en tempodifferentiatie toegepast binnen de lesmethoden. Voor leerlingen met speciale onderwijsbehoeften zijn er aparte methoden beschikbaar. Er is aanvullend remediërend materiaal, behorend bij de gebruikte lesmethoden. Er wordt lesstof aangeboden vanuit leerlijnen die gebaseerd zijn op de kerndoelen. Binnen de school Er is een orthotheek met onderwijsmaterialen beschik-baar die tegemoet komen aan specifieke didactische kenmerken, speciale pedagogische /psychologische kenmerken en fysieke/ lichamelijke kenmerken. Er wordt door de hele school gewerkt met een speciaal programma voor de sociaal-emotionele ontwikkeling (bijv. Leefstijl). Veld 3: de ruimtelijke omgeving De omschrijving van de huidige situatie past bij het in bijlage 2 omschreven profiel van een brede ondersteuningsschool. Veld Setting Binnen de klas Binnen de school 3. Ruimtelijke omgeving Er zijn aparte plekken waar één-opéén begeleiding en begeleiding van (sub)groepjes leerlingen met speciale onderwijsbehoeften kan plaatsvinden. Er is een aparte ruimte voor andere functies (bijv. voor verzorging of voor een time-out). De gangen zijn zo ingericht dat er op de gangen in groepjes gewerkt kan worden. 22

24 Veld 4: de expertise De omschrijving van de huidige situatie past bij het in bijlage 2 omschreven profiel van een smalle ondersteuningsschool. Veld Setting Binnen de klas Binnen de school 4. Expertise De lk hebben enige kennis van en competenties op het gebied van de speciale onderwijsbehoeften. Enkele leerkrachten hebben zich verdiept in de meest voorkomende problemen / aandoeningen / stoornissen. De rt er en/of ib er hebben kennis van en competenties op het gebied van vele speciale onderwijsbehoeften. Een deel van het team heeft kennis van en competenties op het gebied van de speciale onderwijsbehoeften. Een manier om naar de groei van de expertise te kijken, is door het onderscheid te maken tussen teamexpertise en individuele expertise. De inzet van individuele expertise is altijd zinvol, maar heeft veel meer effect wanneer dit ingebed is in een expertomgeving van het team. Bijvoorbeeld een team dat een gezamenlijke expertise heeft op gedrag, weet veel meer opbrengst te halen uit de specifieke expertise van één van de leerkrachten op autisme, dan een team dat géén teamaanpak heeft. Het team heeft veel expertise om in te spelen op de onderwijsbehoeften van iedere leerling, maar bij veel speciale aandoeningen, stoornissen moet het team nog de expertise van buiten halen. Veld 5: de samenwerking met andere instanties De omschrijving van de huidige situatie past bij het in bijlage 2 omschreven profiel van een brede ondersteuningsschool. Veld Setting Binnen de klas Binnen de school 5. Samenwerking met andere instanties De ib er, rt er en lk werken regelmatig samen met professionals van externe instanties (bijv. algemeen maatschappelijk werk, RIAG, GG&GD) Er is op regelmatig samenwerking en afstemming met professionals uit so en zorginstellingen (bijv. gezamenlijke bijdrage aan uitvoering van ihp). Externe experts zijn op afroep beschikbaar als daar behoefte aan is (bijv. faalangsttrainer). Veelal heeft de school geen extra ondersteuning nodig van andere instanties, omdat de school zelf veel zaken op kan vangen. De behoefte aan samenwerking met andere instanties groeit mee met de aanwezigheid op school van leerlingen met speciale onderwijsbehoeften. 23