Rapport audit onderwijs ondersteuningsprofiel IVO

Transcriptie

1 Rapport audit onderwijs ondersteuningsprofiel IVO Naam onderwijsvoorziening: rkbs De Wegwijzer Datum bezoek: 3 oktober 2013 In opdracht van: SWV PO Tilburg e.o. Rapporteur: Rob van Haren M&O-groep, s-hertogenbosch Oktober 2013

2 Inhoudsopgave 1. Inleiding De opbrengsten van het schoolbezoek Het onderwijsconcept De voorzieningen op de vijf velden Grenzen en groeimogelijkheden van de school Groeimogelijkheden en grenzen v.w.b. onderwijsconcept Karakterisering van de voorzieningen op de vijf velden Tot slot Bijlage 1: Enkele landelijke kengetallen Bijlage 2: Speciale onderwijsondersteuning per schoolprofiel

3 1. Inleiding Uw school 1 biedt onderwijsondersteuning aan leerlingen die speciale onderwijsbehoeften hebben. Wanneer uw school tegen haar grenzen aanloopt, is er de mogelijkheid om de leerling en zijn of haar ouders 2 te verwijzen naar een andere school, een school voor speciaal (basis)onderwijs. Scholen verschillen in de onderwijsondersteuning die zij (kunnen) bieden. Uit verwijsgedrag van scholen bijvoorbeeld blijkt dit heel duidelijk: een leerling waarbij de ene school tegen de grenzen van haar onderwijsondersteuning aanloopt, kan op een andere school zonder al te veel inspanning passend onderwijs krijgen. Soms is de reden makkelijk aanwijsbaar: een school in een gebouw met veel trappen en weinig ruimte is niet zomaar passend voor een leerling in een rolstoel. Maar meestal is het lastiger om aan te geven wanneer een leerling niet, en wanneer wel, op de school terecht kan. Zowel voor de school zelf, als voor ouders en voor de bovenschoolse organisatie die het bovenschoolse netwerk van ondersteuningsvoorzieningen inricht (schoolbestuur, samenwerkingsverband po, regionaal netwerk Passend Onderwijs), is het van belang te weten waar de school staat voor wat betreft de onderwijsondersteuning en wat mogelijkheden zijn om de onderwijsondersteuning te versterken en eventueel uit te breiden. In de audit is gekeken naar de match tussen de onderwijsbehoeften 3 van de leerlingen uit het voedingsgebied van de school met het onderwijsaanbod van de school. Deze match tussen vraag en aanbod is in kaart gebracht in termen van kenmerken van het ondersteuningsaanbod, van de school dus. Het profiel van het ondersteuningsaanbod van een reguliere school wordt bepaald door: de mate waarin het onderwijsconcept bijdraagt aan het zich geaccepteerd voelen van de leerling met speciale onderwijsbehoeften; de positie op vijf velden van onderwijsbehoefte: 1. de hoeveelheid aandacht/handen in de groep; 2. speciale onderwijsmaterialen; 3. de ruimtelijke omgeving; 4. expertise; 5. samenwerking met externe instanties die zich ook met de ondersteuning voor het kind bezighouden. 1 Waar in dit rapport kortheidshalve staat school wordt steeds bedoeld school of andere eenheid van onderwijsondersteuning. 2 Waar in dit rapport kortheidshalve staat ouders wordt steeds bedoeld ouders of verzorgers. 3 De onderwijsbehoefte is de instructie en ondersteuning die de leerling in de onderwijssituatie nodig heeft om een volgende stap te kunnen maken in het eigen proces van cognitieve en sociaal-emotionele ontwikkeling. 2

4 Informatie over deze kenmerken is verzameld door: een documentenanalyse (schoolplan, schoolgids, inspectierapport, website); een half gestructureerd interview/gesprek, het gesprek is gevoerd met: Wim Scheffers (directeur), Ester van Geet (IB-er), Anita Eijsten (leerkracht groep 1-2), Ester de Kock (ouder van 3 kinderen: groep 1-2, groep 6 en de Parelklas), Jeroen van de Ven (lid van de MR en ouder van 2 kinderen: groep 1-2 en groep 4); half gestructureerde observaties in de groepen Parelklas (een klas met 11 cluster 3 geïndiceerde leerlingen: zeer moeilijk lerend), groep 3 en groep 7, met name ter ondersteuning van de bevindingen over het gehanteerde onderwijsconcept en het daarbij horende klassenmanagement; een gesprek met bijna het gehele schoolteam waarin de opvattingen rond en het draagvlak voor het onderwijs aan leerlingen met speciale onderwijsbehoeften aan de orde komt. In het gesprek met het schoolteam zijn de eerste indrukken vanuit het interview en de observaties verwerkt. In dit rapport doen wij verslag van onze bevindingen. Wij wijzen er op dat de informatieverzameling weliswaar uitgebreid en veelzijdig was, maar beperkt is door het karakter van een momentopname. 3

5 2. De opbrengsten van het schoolbezoek 2.1 Het onderwijsconcept Korte karakterisering van de school De RK basisschool de Wegwijzer is een middelgrote basisschool in de wijk de Reeshof in Tilburg. De school is licht groeiend, tegen de stroom van terugloop van leerlingen in (vorig schooljaar op 1 oktober 256 leerlingen en dit jaar 268 leerlingen, verdeeld over 11 groepen). De directeur geeft als mogelijke oorzaak voor de groei van het leerlingaantal "de witte vlucht" aan. Het schoolgebouw oogt ruim en is relatief nieuw. De school is geschakeld aan 2 andere basisscholen en heeft een ruime speelplaatsen, waarvan er 1 geheel omgeven door het gebouw. De school ziet er netjes en verzorgd uit en de sfeer doet open aan. de lokalen zijn niet ruim bemeten en in enkele klassen doet de inrichting wat onrustig aan. Veel kinderen worden door hun ouder(s) gebracht en er heerst een rustige sfeer. Op de Wegwijzer wordt onderwijs verzorgd volgens het leerstofjaarklassensysteem, waarbij er getracht wordt om te werken met instructie - verlengde instructie. De leerkrachten hebben groepsplannen opgesteld voor technisch lezen, rekenen en speling, waarbij voor zowel instructie als verwerking een splitsing gemaakt is in 3 niveaus. Voor de groepen 1-2 geldt, dat deze groepsplannen hebben voor alle ontwikkelingsgebieden. In enkele klassen wordt gewerkt met een instructietafel, maar dit is geen teamafspraak. In de groepen 7 en 8 is dit schooljaar gestart met een pilot vanuit de gedachten van 21st century skills. In hoeverre dit doorgetrokken gaat worden naar andere groepen in de toekomst is nog niet duidelijk en afhankelijk van de resultaten van de pilot. Voor kinderen die meer uitdaging nodig hebben vanuit een bovengemiddelde intelligentie is er een plusklas, waar door een van de leerkrachten aan leerlingen vanaf groep 4 1 dagdeel per week onderwijs op maat gegeven wordt,. Op de Wegwijzer is een aparte groep, de Parelgroep, voor zeer moeilijk lerende kinderen. In deze groep zitten ten tijde van de audit, elf kinderen met een cluster 3 (ZML) - beschikking. Na de herfstvakantie zal er een twaalfde leerling bij komen. De leerlingen komen uit geheel Tilburg en zelfs ook daarbuiten. De leerlingen van de Parelgroep horen echt bij de school en er zijn dan ook bewuste integratiemomenten met de andere leerlingen: - de leerlingen eten en spelen met de groepen met gelijke leeftijd - leerlingen doen mee met muzieklessen in diezelfde klassen - bij voorstellingen, feesten en dergelijke participeren ook de leerlingen uit de parelgroep. Toch is het team (en dan met name de groepsleerkrachten van de Parelgroep) op zoek naar een verdere afstemming en met name wordt nu geprobeerd of er ook leerlingen een aantal malen kunnen integreren in de Parelgroep (bijvoorbeeld taalzwakke leerlingen die meedoen aan woordenschatoefeningen). 4

6 Deze Parelgroep is te beschouwen als een aparte so-voorziening binnen de school. In het bepalen van het onderwijsprofiel van de Wegwijzer is deze groep buiten beschouwing gelaten; dit zou het uiteindelijke beeld immers sterk vertekenen (denk aan onderwijsconcept, groepsgrootte en de hoeveelheid handen in de klas). Omdat de Parelgroep echter wel een belangrijke voorziening is op de Wegwijzer, zeker met het oog op passend onderwijs, wordt deze voorziening in dit rapport wel beschreven. Waar relevant, wordt in de tekst bij de diverse velden de situatie in de Parelgroep apart vemeld. Binnen het samenwerkingsverband zijn er nog twee scholen zijn met vergelijkbare speciale groepen (op basisschool 'De Lochtenberg' en 'De Tiliander'). De audits op deze scholen zullen op dezelfde wijze verlopen. De directeur spreekt zijn zorg uit over de financiering in de toekomst van deze Parelgroep. Hij vindt zich daarin gesteund door de directeuren van de hierboven genoemde andere 2 scholen. Met name nu de school heel bewust bezig is met een verdere afstemming van de Parelgroep en de andere groepen, zou het een verschraling zijn als de groep uit de school zou verdwijnen. De teamleden zien de Parelgroep als een verrijking voor henzelf en voor alle leerlingen. In hoeverre heeft de school te maken met verschillen tussen leerlingen? Naar schatting van de geïnterviewde medewerkers is het niveau van leren over het geheel van de school hoog, waarbij de groepen betiteld kunnen worden als homogeen van samenstelling. Door de geïnterviewden wordt wel gesteld, dat rekenen relatief heel hoog scoort en het lezen lager dan het schoolgemiddelde.. Enkele vragen in het interview richtten zich op de leerlingen die vanwege hun gedrag zodanig speciale aandacht nodig hebben, dat dit structureel extra inzet vraagt van de leerkracht. De schatting van het aantal van deze leerlingen ligt rond het landelijk gemiddelde van 3. De aandacht die op gedrag gevraagd wordt richt zich vooral op begrenzing van het gedrag en het vergroten van de concentratie (het "bij de les blijven"). De culturele en taalachtergrond van de leerlingen is vrijwel uitsluitend Nederlands. In de onderbouw is een groeiende, maar nog steeds kleine groep kinderen van Poolse afkomst die met een taalachterstand op school komen. De sociaaleconomische achtergrond van de leerlingen wordt vooral gekenmerkt door een bovengemiddelde opleiding van de ouders. 5 leerlingen hebben een leerlingengewicht van 0,3 en 4 leerlingen een gewicht van 1,2. Hiermee heeft 3 procent leerlingen een gewicht, landelijk is dit 12,8 procent. Er zijn 3 leerlingen op de Wegwijzer met een rugzakje : cluster 4. In vergelijking met het landelijk beeld is dit gemiddeld. Hierbij dient de kanttekening gemaakt te worden dat de kinderen uit de Parelgroep niet meegerekend zijn. In de Parelgroep zitten 11 leerlingen met een cluster 3 - beschikking. Als deze groep meegenomen wordt, dan is het aantal leerlingen met een rugzakje op de Wegwijzer ruim bovengemiddeld. 5

7 Het aantal zittenblijvers (inclusief kleuterverlenging) is de afgelopen jaren lager dan gemiddeld geweest: in leerlingen, in leerlingen en in leerlingen. Over het geheel genomen, is de leerlingenpopulatie van de Wegwijzer, de Parelgroep buiten beschouwing gelaten, te karakteriseren als relatief homogeen (in vergelijking met Nederlandse scholen in het algemeen). Hoe wordt binnen de school op speciale onderwijsbehoeften gereageerd? De leerlingen die speciale aandacht nodig hebben krijgen dit vooral: met groepsaandacht in homogene subgroepen m.b.v. de 3 differentiatieniveaus binnen de groepsplannen. Voor leerlingen met een rugzakje geldt dat zij zowel binnen als buiten de groep begeleid worden. En dus niet of nauwelijks: - met individuele aandacht in, in dezelfde ruimte, maar dan apart van de groep; - met individuele aandacht geïntegreerd in de groepsaanpak. De leerlingen met een rugzakje worden begeleid door de IB-er en de adjunct-directeur. Deze extra ondersteuning gebeurt veelal buiten de groep. De ambulant begeleider heeft geen onderwijs- of ondersteuningstaken naar het kind toe, maar richt de aandacht juist op de leerkracht. In de volgende tabel staat per regel een dimensie weergegeven, met links en rechts de uitersten op de dimensie. Tijdens het interview is gevraagd aan te geven waar de school staat: duidelijk links, enigszins links, enigszins rechts, duidelijk rechts. Gevraagd werd om globaal te kijken naar de school en zo mogelijk een duidelijke richting aan te geven. Onderwijsconcept Overdragen van kennis Zelf ontdekken Kennis verwerven Werken met kennis Klassikaal leren Individueel en groepsleren Sturing van het leren door de lkr Kinderen sturen eigen leren Alle leerlingen op bepaald * Maximale uit elke leerling halen basisniveau brengen Leerstof bepaalt de leerweg Beginsituatie van de leerling bepaalt de leerweg Nadruk op gestructureerde Nadruk op vrije opdrachten opdrachten Beoordeling van prestaties o.b.v. gelijke normering Beoordeling van leervorderingen o.b.v. beginsituatie van leerlingen Beoordeling door de leerkracht Zelfbeoordeling door de leerling Evaluatie onderwijs o.b.v. leervorderingen groep Evaluatie onderwijs o.b.v. leervorderingen individuele leerling Evaluatie onderwijs door de lkr Evaluatie samen met leerlingen 6

8 * de geïnterviewden geven aan, dat de school probeert om zo lang mogelijk alle leerlingen op een bepaald niveau te brengen. Kinderen waarbij dat niet lukt krijgen een eigen programma. Kinderen die meer kunnen worden nu nog niet of nauwelijks extra uitgedaagd. In de groepen 7 en 8 is dit schooljaar begonnen met het werken volgens de principes van 21st Century Skills. Dat betekent dat in deze groepen de scores op bovenstaande iets afwijkend is. Gezien het feit, dat dit zich nog in een experimentele fase bevindt, is dit niet meegenomen door de geïnterviewden bij de bovenstaande inschattingen. De kinderen krijgen op de school nog weinig ruimte om zelf sturing te geven aan hun eigen leerproces. Er wordt wel in bepaalde klassen gewerkt met een weektaak, maar de geïnterviewden geven aan, dat er nog geen sprake is van uniformiteit hierin. De school differentieert in haar onderwijsaanpak nog niet of nauwelijks op de verschillende leerstijlen van kinderen. Desgevraagd geven leerkrachten aan hier zo veel als mogelijk rekening mee te houden, maar er vaak niet aan toe komt. De Parelgroep scoort, zoals te verwachten, sterk anders op het bovenstaande schema. Alle leerlingen hebben ieder hun eigen individuele leerlijn, waarbij de leerweg van elke leerling bepaald wordt door zijn eigen beginniveau. Hiervoor is een goede samenwerking met s.o. De Bodde. De Parelgroep voldoet daardoor aan de eisen die gesteld worden aan het s.o. in deze. Alle leerlingen worden beoordeeld op basis van hun individuele leervordering en stromen uit op hun eigen maximale eindniveau (over het algemeen naar v.s.o., maar de verwachting is dat dit jaar ook een enkele leerling naar het praktijkonderwijs kan uitstromen). De leerkracht is sterk sturend en de opdrachten zijn sterk gestructureerd met een hoge mate van begeleiding. In de klas wordt wel gewerkt met taakborden waarop de leerlingen zelf kunnen zien wat ze moeten of kunnen gaan doen. Hoe wordt de continuïteit van de onderwijsondersteuning voor elke leerling verzekerd? Het eigenaarschap van de onderwijsondersteuning Dit ligt bij de leerkracht, waarbij de IB-er sterk ondersteunend is. De taken van de interne begeleiding De IB-er is dit schooljaar gestart in haar functie. Hiervoor was zij leerkracht op de school. Zij kent de school dus goed, maar moet zich nog helemaal inwerken in de nieuwe functie. Op bestuursniveau is er een functiebeschrijving beschikbaar. De IB-er heeft wel een beeld vanuit welke kernactiviteiten zij zich in de komende jaren ten dienste wil stellen aan het team van de Wegwijzer, te weten: - het organiseren van de zorg - de resultaten van de leerlingen individueel en op groepsniveau monitoren - extra onderwijs- en zorgbehoefte bij de leerlingen monitoren - het begeleiden / coachen van leerkrachten - ondersteunen van de directie bij beleidsontwikkeling 7

9 De IB-er heeft 2-wekelijks een overleg met de directeur en 4-wekelijks een overleg met het zorgteam. Het gebruik van leerlingvolgsystemen voor leren en voor de sociaal-emotionele ontwikkeling De Wegwijzer gebruikt Parnassys als leerlingvolgsysteem voor het leren. Onlangs heeft het team gekozen voor Zien als volgsysteem voor de sociaal-emotionele ontwikkeling. Dit zal in het lopende schooljaar ingevoerd gaan worden. De procesbewaking gedurende het schooljaar en over de schooljaren heen Alle leerkrachten stellen voor hun groep 3 maal per jaar zowel een groepsoverzicht, als een groepsplan op met differentiatie op 3 niveaus voor wat betreft technisch lezen, rekenen en spelling. In de groepen 1-2 worden alle ontwikkelingsgebieden beschreven. Ten behoeve van de (warme) overdracht wordt aan het einde van het jaar een groepsoverzicht opgesteld. Dit overzicht wordt gedurende het schooljaar een aantal malen bijgesteld en actueel gehouden. De IB-er controleert de groepsplannen in kwalitatieve zin. Protocollen dyslexie, dyscalculie en medische handelingen Op de Wegwijzer proberen de leerkrachten zo vroeg als mogelijk taal- en rekenzwaktes te constateren en dan extra ondersteuning hierop te geven. Indien er signalen zijn van dyslexie wordt er door externe deskundigen een onderzoek gedaan. De school hanteert nog geen dyslexieprotocol. Het team ontvangt hier scholing in start dit schooljaar met de invoering van het protocol dyslexie. Ook voor dyscalculie is er geen protocol. Mede omdat het rekenen gemiddeld hoog scoort op de school is er geen noodzaak gezien in het oppakken van een dergelijk protocol. De school beschik wel over een protocol voor medische handelingen. De school beschikt wel over een protocol aanname van leerlingen met een lgf. Daarbij is duidelijk aangegeven dat de school afweegt of de leerling verantwoord geholpen en begeleid kan worden, of de leerling de omgeving op school aan kan. Tenslotte wordt ook gekeken of de leerkrachten voldoende expertise hebben om het kind goed te kunnen begeleiden. Dit wordt in het team besproken en er wordt in gezamenlijkheid een beslissing genomen. De rol van ouders en de mate van betrokkenheid De wijze waarop ouders worden geïnformeerd (mate van betrokkenheid/partnerschap): Indien er een signaal is dat er extra zorg of bijzondere onderwijsbehoefte nodig is voor een leerling, dan worden ouders direct geïnformeerd. De school is hierbij in ontwikkeling om samen met de ouders doelen te gaan stellen en daarmee de betrokkenheid te vergroten. De wijze waarop ouders betrokken zijn bij activiteiten als het bepalen van de ondersteuningsbehoefte van de leerling en het opstellen, uitvoeren en evalueren van het handelingsplan: er wordt nu nog in beperkte mate gebruik gemaakt van ouders in de begeleiding van hun eigen kind. 8

10 Tijdens het intereview geven de ouders aan, dat het momenteel nog ontbreekt aan kaders voor de hulpouders: wat wordt er van hen verwacht, hoe lang, hoe laat, e.d. De school in haar netwerk Deling voedingsgebied met andere scholen De Wegwijzer is een van de vele scholen in de relatief jonge wijk De Reeshof. De buurten worden met letters aangegeven en de buurt waar de school staat is de G- buurt. De school staat geschakeld vastgebouwd aan 2 andere scholen. De grootste groep kinderen komt uit de G-buurt. Hiernaast komen ook kinderen uit de B-buurt, de D-buurt, de H-buurt en Wandelbos. In ieder van die buurten staat een andere school. De school constateert dat binnen de Reeshof sprake is van een "witte vlucht" en dat, mede door de stroom van leerlingen zonder gewicht er voor zorgt dat de leerlingweging van de Wegwijzer wat minder is dan verwacht zou mogen worden gezien de directe omgeving. Daarnaast constateert de school ook, dat, waarschijnlijk mede onder invloed van de Parelgroep, het aantal kinderen met speciale behoeften hoger is dan op de andere scholen in de directe omgeving. De begeleiding vanuit het samenwerkingsverband en/of vanuit andere instanties De school vindt het heel belangrijk dat er een gezamenlijke en gedragen visie ontwikkeld wordt over de inrichting van de zorg en de solidariteitsgedachte daarbij. Het samenwerkingsverband moet daarbij faciliterend zijn wat betreft de extra zorg op de scholen. De Wegwijzer vindt het behoud van de Parelgroep zeer belangrijk. Daarbij moeten ouders van deze kinderen niet beperkt worden in de keuze, maar vanuit een groter gebied dan alleen de aangrenzende buurten kunnen kiezen voor deze voorziening. De verwijzingen naar sbo en so en de contacten met andere scholen In totaal zijn de afgelopen 4 jaar 14 leerlingen verwezen naar het s.b.o.: in schooljaar waren het er 4, in schooljaar , in schooljaar en in In de afgelopen 4 jaar zijn er geen kinderen verwezen naar het s.o. Hierbij dient de kanttekening gemaakt te worden, dat de school beschikt over een Parelgroep, waarbij momenteel 11 kinderen met een cluster-3-indicatie onderwijs volgen. De extra ondersteuning voor leerlingen wordt georganiseerd in de keten school schoolbestuur samenwerkingsverband. In het interview is gevraagd naar waar de sturing ligt van de (inrichting van) de extra ondersteuning. De sturing hiervan hoort volgens de geïnterviewden te liggen bij de school. 9

11 2.2 De voorzieningen op de vijf velden Wij beschrijven hier de voorzieningen van de school tegen de achtergrond van alle mogelijke voorzieningen die op dit moment op scholen, van wat voor soort dan ook, bestaan. In de praktijk heeft geen enkele school alle voorzieningen. Van reguliere scholen kan, in de huidige verdeling van mensen en middelen onder de schoolsoorten, verwacht worden dat zij maar beperkt kunnen scoren op deze velden van ondersteuningsvoorzieningen. De basisvoorzieningen die elke reguliere school heeft uitgaande van een minimale rijksbekostiging, veronderstellen we aanwezig, en vermelden we dus niet. Bij de flexibilisering van waar en hoe de extra mensen en middelen vanuit ondersteuningsbekostiging worden ingezet, is het interessant na te gaan waar voor een school groeimogelijkheden liggen, en waar de grenzen zijn. Veld 1: de hoeveelheid aandacht/handen in de klas Dit veld gaat over de hoeveelheid aandacht, uitgedrukt in beschikbare menskracht ( handen ) bij het lesgeven in de klas. We tellen de uren die feitelijk beschikbaar zijn voor leerlingen. Groep Functionaris(sen) Aantal uren per week Aantal betrokken lln. 3 IB-er 1.5 (netto) 1 5 Adjunct-directeur 1.5 (netto) 1 7 Adjunct-directeur 1,5 (netto) 1 De school werkt jaarlijks met een grote groep stagiaires. Op dit moment heeft de school 6 PABO-studenten geplaatst, 1 pedagogiekstudent, 2 studenten voeding en diëtiek en een student PABO minor bewegingsonderwijs. Incidenteel zet de school ouders in als extra ondersteuning. In de Parelgroep is 3 dagen per week naast de leerkracht een onderwijsassistente aanwezig en de andere 2 dagen een extra leerkracht. Buiten de klas is voor leerlingen het volgende beschikbaar: in de Parelgroep is vanuit leerlinggebonden financiering 2 maal 10 uur individuele ondersteuning beschikbaar, die voor een groot deel gericht zijn op de betreffende leerling, maar soms ook wat breder ingezet worden. Naast extra handen in het primaire proces zijn er uren beschikbaar voor de ondersteuning van de medewerkers van de school. Dit zijn de volgende uren: Veld 2: de onderwijsmaterialen We kijken bij dit veld alleen naar specifieke materialen voor leerlingen met speciale onderwijsbehoeften. We laten de materialen die bijna op elke school te vinden zijn buiten beschouwing en maken dus geen opsomming van de orthotheek. Ook kunnen we in de audit niet nagaan in welke mate materialen daadwerkelijk gebruikt worden. De Wegwijzer heeft het volgende beschikbaar: Met speciale didactische kenmerken: Materialen met een lager tempo, veel herhaling, nl. wis en reken, stap voor stap van Veilig Leren Lezen; 10

12 Met speciale pedagogisch/psychologische kenmerken: Materialen voor het ervaren van successen en het ontvangen van beloningen, nl. diverse spelletjes waar onder het kwaliteitenspel; Onderwijsmaterialen (hoog-)begaafden, zoals projecten, Kien, spellen. In verband met kindspecifieke fysieke belemmeringen zijn wiebelkussens en soms aangepast materiaal voor geïndiceerde leerlingen beschikbaar. In de Parelgroep wordt gebruik gemaakt van veel specifiek ondersteuningsmateriaal zoals de so-lijn van Veilig Leren Lezen en veel materialen voor oog-handcoördinatie, rubriceren, deduceren, herkenning, oorzaak-gevolg, e.d. Veld 3: de ruimtelijke omgeving De Wegwijzer is geheel rolstoeltoegankelijk, beschikt over een speellokaal en er is een gymzaal direct bij de school. In de school is een apart computerlokaal ingericht waar alle leerlingen van een groep tegelijk aan een computer kunnen werken. De school werkt samen met een peuterspeelzaal die naast de school is gehuisvest, evenals een b.s.o. Veld 4: de expertise We onderscheiden teamexpertise en specialistische expertise. Met teamexpertise wordt gedoeld op kennis en ervaring die geïntegreerd is in de teamaanpak en geïnternaliseerd in het handelen van alle medewerkers. De Wegwijzer heeft teamexpertise op het gebied van het werken met groepsplannen en het werken met leerlijnen. De Wegwijzer heeft (nog) geen (volledige) teamexpertise op het gebied van de aanpak van gedragsproblematieken, het zelfstandig werken en het mede-verantwoordelijk maken van leerlingen voor de eigen ontwikkeling. De Wegwijzer ontwikkelt op dit moment teamexpertise op het gebied van 21st Century Skills, coöperatief leren. Hiernaast wil het team zich meer gaan richten op de afstemming en op de inzet van ouders binnen de school. De personeelsleden die zich expliciet inzetten t.b.v. de Parelgroep hebben in hoge mate expertise op het gebied van begeleiding van zml-leerlingen. Bij de andere personeelsleden is er wel een bepaalde expertise, maar deze is sterk persoonsafhankelijk. Het streven van de school is om tot een betere afstemming te komen van de activiteiten binnen de Parelgroep en de andere groepen. Het participeren van de parelgroep-leerlingen bij diverse (les- en speel-)activiteiten in de andere groepen is een goede aanzet hiervoor. Het zoeken naar participatie van leerlingen van andere groepen in de Parelgroep is nu gaande. Dit vraagt beide het vergroten van de teamexpertise op het gebied zml-onderwijs. Een tweede vorm van expertise is de specifieke, bij één of meer collega s of partners aanwezige expertise. Deze specialistische expertise kan soms, kortdurend, nodig zijn. 11

13 De beschikbaarheid van expertise (gecertificeerd) op specifieke gebieden is bij de Wegwijzer als volgt: Binnenschools Buitenschools snel toegankelijk Expertiseveld nee nee Visuele beperkingen nee nee Auditieve beperkingen nee ja Spraakmoeilijkheden en taalstoornissen ja nee Verstandelijke beperkingen nee nee Motorische beperkingen nee nee Beperkingen door chronische ziektes nee ja Autisme Spectrum Stoornissen (ASS) nee ja ADHD en ADD nee nee Angst- en hechtingsstoornissen ja nee Overige psychiatrische aandoeningen ja ja Gedragsproblemen ja ja Dyslexie nee nee Onderwijsachterstanden andere culturen Veld 5: de samenwerking met andere instanties In onderstaande schema is de Parelgroep niet meegenomen. Zij hebben aanvullend hier op met name een intensief contact met s.o. De Bodde. SMW Bureau Jeugdzorg GGD GGZ MEE Kinderziekenhuis Revalidatiekliniek Justitiële inrichting KDC MKD Gemeente nooit sporadisch regelmatig vaak gemeenschappelijk handelingsplan 12

14 3. Grenzen en groeimogelijkheden van de school 3.1 Groeimogelijkheden en grenzen v.w.b. onderwijsconcept Een basis voor onderwijs aan kinderen met diverse onderwijsbehoeften wordt gelegd door het onderwijsconcept van de school. Op het gebied van de diversiteit zijn twee kenmerken van het onderwijsconcept bepalend: het draagvlak binnen het team, en de mate waarin de lesstof dan wel de individuele onderwijsbehoefte van de leerling uitgangspunt van het lesprogramma is. Dit laatste kenmerk kan worden gezien als een dimensie van methodegestuurd naar leerlinggestuurd. Aan het ene uiterste van die dimensie staan de scholen die bijna de volledige lestijd de methode als leidraad hanteren 4. Leerlingen die onvoldoende uit de weg kunnen met de standaardmethode krijgen herhalingsstof, extra instructie of verdiepingsstof zoals die binnen de methode is gegeven. Het gemiddelde niveau en tempo van de standaardmethode is maatgevend. Scholen die dit concept welbewust hanteren zijn vaak van opvatting dat een leerling bij de groep houden betekent dat de leerkracht zijn of haar uiterste best doet om de zwakkere leerling voor wat betreft zijn of haar prestaties zoveel mogelijk bij de gemiddelde groep aan te laten haken. Het andere uiteinde van de dimensie wordt bezet door scholen die hun onderwijsconcept afstemmen op de specifieke groep die op dat moment de klas vormt. De start ligt bij de individuele onderwijsbehoeften van leerlingen met hun individuele ontwikkelings- en leerlijnen. Het overzicht van die lijnen in de groep geeft mogelijkheid tot het bundelen van de leerlijnen waar deze (bijna) samenvallen. De instructieplanning wordt afgestemd op deze gebundelde leerlijnen. De werkvormen in de groep zijn vaak heterogeen, waardoor een leerling bij de groep houden hier een gelijke betekenis heeft voor elke leerling. Bij een dergelijk concept worden veelal ook standaardmethoden en methodegebonden toetsen gebruikt, maar dan als middel zonder dat zij direct het didactisch en pedagogisch handelen sturen. Alle scholen hebben te maken met verschillen tussen kinderen. Relevant voor Passend Onderwijs zijn verschillen tussen leerlingen op het gebied van: leercompetenties leerstijlen gedragscompetenties gedragsstijlen culturele achtergronden gezinsachtergronden Van een extra vergroting van de range van onderwijsbehoeften in een klas is sprake bij combinatieklassen. 4 Onderzoek van de SLO wijst uit dat gemiddeld ongeveer tweederde van de lestijd op Nederlandse scholen met gebruik van standaardmethoden les wordt gegeven. 13

15 Leerkrachten op scholen die vooral methodegestuurd werken, rekken naarmate er meer verschillende kinderen in hun klas zitten, de mogelijkheden van hun onderwijsaanbod steeds verder op. Manieren om binnen het methodegestuurde concept onderwijs te bieden aan leerlingen met verschillende onderwijsbehoeften zijn o.a.: het groeperen van handelingsplannen; het werken in niveaugroepen; zelfstandig werken; vergroting van de expertise van de leerkracht; incidentele toepassing van vormen van leren in heterogene groepen; de keuze van methodes die heel veel ruimte bieden voor gedifferentieerd werken. Omdat het uitgangspunt van de les bepaald is door de centrale aanpak van de methode, betekent elke nieuwe onderwijsbehoefte een extra aanpassing bij die aanpak. Wanneer veel aanpassingen nodig zijn, beleeft de leerkracht dit vaak als een stapeling van taken, en daarmee als een toenemende belasting. Soms uit zich dit door de behoefte van de leerkracht aan steeds meer orde en rust in de klas, om de controle te kunnen houden over alle verschillende activiteiten die gelijktijdig plaatsvinden. Met het toenemen van de organisatorische belasting van de leerkracht, blijft er minder tijd en energie over voor het ter plekke inspelen op specifieke behoeften van leerlingen op het moment dat die zich aandienen. Het methodegestuurde onderwijsconcept is begrensd in haar capaciteit om kinderen met andere onderwijsbehoeften op te nemen. In het volgende schema wordt het onderwijsconcept van de Wegwijzer weergegeven in de relatie tussen de mate waarin de lesmethode sturend is en de mate waarin diversiteit van leerlingen opgevangen kan worden. De gebogen lijn geeft van links naar rechts een mogelijk model van de ontwikkeling van een onderwijsconcept, startend bij het leerstofjaarklassensysteem met een strakke hantering van standaardmethoden. Via het oprekken van de methodegestuurde aanpak toont het model een omslag in de aanpak naar het starten van de lesinhoud bij de individuele onderwijsbehoeften van de leerlingen in de klas. Let wel: de richting van links naar rechts geeft alleen een wenselijke richting aan wanneer: De school meer ruimte wil bieden aan de bestaande diversiteit onder de leerlingen. De school meer leerlingen met speciale onderwijsbehoeften onderwijs wil kunnen bieden. De leerlingpopulatie van de school steeds meer divers wordt. 14

16 Scholen bevinden zich ergens op of onder de gebogen lijn. De Wegwijzer, de Parelgroep buiten beschouwing latend, bevindt zich op positie: De Parelgroep bevindt zich op positie: de Parelgroep In het schema is buiten het zwarte blokje waarin de positie van de school is aangegeven ook de Parelgroep geplaatst d.m.v. het blauwe blokje. Zoals in de inleiding gezegd hebben wij geen opvatting over de wenselijkheid van de positie van de school: een school kan sterk onderwijs bieden naar tevredenheid van alle betrokkenen op elke positie van de grafiek. De volgende suggesties als groeimogelijkheden en grenzen geven wij voor het geval dat de school wil groeien naar een breder profiel in de zin dat meer verschillen tussen leerlingen mogelijk zijn. Groeimogelijkheden voor de Wegwijzer voor wat betreft het onderwijsconcept: Op de school wordt momenteel in de groepen 7 en 8 geëxperimenteerd met onderwijs naar de gedachten van 21st century skills. In de andere groepen is het zelfstandig werken en het geven van verantwoordelijkheid voor het eigen leren aan de leerlingen in beperkte mate herkenbaar. Door een bewuste en afgestemde aanpak van zelfstandig werken kan met de specifieke doelgroep die de Wegwijzer heeft goede resultaten behaald worden. Bovendien verkleint dat het gat dat mogelijk kan ontstaan door de pilot in de groepen 7 en 8 en de huidige manier van werken in de andere groepen. In de klassenbezoeken is het werken met het verlengde instructiemodel niet herkend. Ook in de gesprekken met diverse leerkrachten en het teamgesprek komt dit niet in bijzondere mate naar voren. 15

17 In de verwerking is in enkele gevallen wel sprake van het werken op 3 niveaus. Het versterkt inzetten van de opzet van instructie naar dezelfde 3 niveaus kan de onderwijseffectiviteit vergroten. In aanvulling hierop is opgevallen dat de leerkrachten werken conform het directe instructiemodel, maar naar eigen zeggen en ook naar observatie lang niet altijd toe komen aan de evaluatie van de les. In het vergroten van de betrokkenheid van de leerlingen bij de eigen ontwikkeling en het kunnen inschatten van instructiebehoefte is dit een essentieel onderdeel van het DIM. De school heeft wel een aanbod van onderwijs voor meer begaafde leerlingen buiten de groep, met name gericht op de hoogbegaafde leerlingen. Binnen de groep is de aanpassing van leerstof en werkwijze op de meer begaafde kinderen echter nog sterk leerkrachtafhankelijk. Mogelijk dat er een hoger onderwijsresultaat voor deze kinderen behaald kan worden als hier gericht en afgestemd aandacht aan besteed wordt. Tenslotte heeft het team duidelijk aangegeven de verdere afstemming van de Parelgroep en de andere groepen te willen realiseren. Hierdoor kan de groep nog meer dan op dit moment een verrijking zijn voor alle leerlingen en personeel. Een advies hierbij is om als school niet de bijzondere aandacht te gaan richten op leerlingen die moeilijk of zeer moeilijk lerend zijn, maar met name in de begeleiding van leerlingen met individuele onderwijsbehoefte (dus onafhankelijk van het leerniveau). Daarmee kan (team)expertise opgebouwd worden in het werken met andere leer- en begeleidingsbehoefte. Grenzen voor de Wegwijzer voor wat betreft het onderwijsconcept: Uit de gesprekken met diverse mensen en het teamgesprek komt naar voren dat het enthousiasme voor de pilot in de groepen 7 en 8 voor veel leerkrachten een stap te ver is. Zij willen graag onderwijs verzorgen vanuit een meer sturende en controlerende rol. Daarmee kunnen wel elementen vanuit 21st century skills overgenomen worden, maar een volledig veranderen van het onderwijs in die richting lijkt nu nog een stap te ver. Gedurende de audit komt een beeld naar voren, dat er op veel aspecten binnen het team gelijk gedacht wordt, maar dat in de uitwerking in de groepen nog een grote diversiteit is. Een beperkte afstemming van leerkrachthandelen kan een belemmerende factor zijn voor verdere ontwikkeling van de school. Uit de combinatie van de eerstgenoemde groeimogelijkheid en de aangegeven grenzen komt een punt naar voren waarover het team verder kan gaan in haar gedachteontwikkeling over Passend Onderwijs. Enkele opbrengsten van het teamgesprek Aan de hand van een tiental stellingen heeft het schoolteam van de Wegwijzer gediscussieerd over het draagvlak voor de uitgangspunten van Passend Onderwijs. De discussie was er niet op gericht om tot een eensluidende mening te komen, maar meer om kennis te nemen van elkaars gedachte hierover en te kijken in welke richting een collectief gedragen mening zou kunnen gaan. Hoewel er op enkele stellingen duidelijk verschil van mening is, is in onderstaande schema een beeld te zien van de heersende mening. 16

18 Dit schema is opgenomen om het team een handvat te geven om verder in discussie te gaan over een gezamenlijk beeld (en daarmee mogelijk schoolbeeld) inzake passend onderwijs. Tijdens de discussie komt telkens de meerwaarde van de Parelgroep naar voren en hetgeen dit de mening van het team in de loop van de jaren heeft beïnvloed. Naast de kritische noot die aangegeven wordt over de start van de groep (het was de uitdrukkelijke wens van de vorige directeur en niet zo zeer van het team en met name in de bovenbouw waren de nodige bedenkingen), is men nu overtuigd over de meerwaarde die de Parelgroep heeft voor de school. Met name ook de kinderen van de andere groepen die leren omgaan met kinderen met een bijzondere behoefte, maar ook de kansen die de kinderen krijgen om zo volwaardig mogelijk te leren participeren binnen de school. In het schema is daarom ook geen verschil gemaakt in aspecten waarin de Parelgroep wel of niet in meegenomen is. Het onderstaande is het beeld van de Wegwijzer in zijn totaliteit. Rangorde Sterk argument Team De Wegwijzer 5. De veiligheid in de groep wordt in hoge mate bepaald door leerkrachtvaardigheden. 1. Ieder kind heeft recht op regulier en thuisnabij onderwijs. 2. Verschillen binnen de groep zijn een verrijking voor alle leerlingen en voor de leerkracht. 7. Door de methodesturing in het onderwijs creëren wij buitenbeentjes. 9. Leerkrachten kiezen bewust voor een bepaald type onderwijs en moeten niet worden opgescheept met leerlingen waarvoor ze niet geschikt zijn. 4. Door Passend Onderwijs krijgt de gewone leerling te weinig aandacht. 8. Ouders hebben geen verstand van onderwijs en daarom kan de school beter bepalen wat een passend onderwijsaanbod is. 10. Hoe homogener de groep, des te beter de leerprestaties 6. Hoe homogener de groep, des te veiliger de groep. Zwak argument 3. Alle scholen in Nederland kunnen inclusief worden. Het team van de Wegwijzer heeft een redelijk gedeelde en uitgesproken mening betreffende de verrijking van diversiteit voor onderwijs en veiligheid. De ervaringen die zij hierbij zelf hebben kunnen opdoen helpt hen. Het team is over het algemeen van mening, dat volledig inclusief onderwijs niet mogelijk is: er zal altijd behoefte blijven bestaan aan speciaal onderwijs. Daar komt bij, dat het team hoopt dat de mogelijkheid van de Parelgroep kan blijven bestaan, want de toegevoegde waarde voor alle leerlingen wordt duidelijk herkend. Uiteraard is het voor hen dan wel goed, dat scholen niet het hele brede aanbod van extra zorg gaan proberen aan te bieden, maar zich specialiseren (zoals de Wegwijzer zich heeft gespecialiseerd in zeer moeilijk lerende kinderen). 17

19 De rol van de leerkracht in zowel het creëren van een goed (en veilig) pedagogisch klimaat en in de juiste begeleiding van bijzondere behoeften wordt diverse malen benadrukt. Tenslotte wordt de behoefte van versterking van de rol van ouders gedeeld. 3.2 Karakterisering van de voorzieningen op de vijf velden In het licht van Passend Onderwijs kunnen vier schoolprofielen 5 binnen het regulier basisonderwijs worden onderscheiden, te weten: 1. de netwerkschool 2. de smalle ondersteuningsschool 3. de brede ondersteuningsschool en 4. de inclusieve school. Onder deze vierdeling van schoolprofielen ligt een dimensie die loopt van gesegregeerd ( exclusie ) naar geïntegreerd onderwijs ( inclusie ). In andere woorden: de netwerkschool profiteert adequaat en optimaal van de geïnstitutionaliseerde speciale ondersteuning binnen andere instellingen, zoveel mogelijk gelegen in de directe omgeving van de school. Deze is aanwezig in andere speciale scholen, of in gespecialiseerde zorginstellingen als een revalidatiecentrum. Op de inclusieve school daarentegen is in principe alle speciale onderwijsondersteuning in huis aanwezig om leerlingen met speciale onderwijsbehoeften te kunnen handhaven, mede door een vaste partnerrelatie met zorginstellingen buiten het onderwijs zoals het genoemde revalidatiecentrum. De schoolprofielen kunnen ook benaderd worden vanuit een ontwikkelingsperspectief, waarbij de netwerkschool als beginfase en de inclusieve school als eindfase wordt gezien. Op die manier kunnen scholen die zichzelf herkennen in één van de schoolprofielen, de intentie uitspreken om te streven naar een ander, nabijgelegen schoolprofiel. Bedenk dat deze vier schoolprofielen ideaaltypisch zijn. In de praktijk komen er allerlei (sub)varianten voor die uiteindelijk wel weer zijn te herleiden naar één van bovenstaande schoolprofielen op het gebied van speciale onderwijsondersteuning. Uiteraard is het schoolprofiel waartoe de school zich ontwikkelt ook geen statische grootheid. Schoolprofielen veranderen met de transformatie van de schoolpopulatie en de schoolkeuzen daaromtrent mee. Hierna worden de voorzieningen op de school per veld, na een omschrijving, ingedeeld als passend bij een netwerkschool, een smalle ondersteuningsschool, een brede ondersteuningsschool of een inclusieve school. We kiezen een karakterisering die zo dicht mogelijk bij de situatie van uw school komt. De beschrijving in de tabellen betreft dus niet een exacte beschrijving van de situatie van uw school. De volledige tabellen van de prototypes staan in de bijlage bij dit rapport. 5 Greven, L.F. en Timmerhuis, A. (2008). Passend Onderwijs. Kansen in beeld! Utrecht: Sardes (Sardes Speciale Editie 8). 18

20 Veld 1: de hoeveelheid aandacht/handen in de klas De omschrijving van de huidige situatie past bij het in bijlage 2 omschreven profiel van een netwerkschool. Veld 1. Hoeveelheid aandacht en tijd Binnen de klas Er is één paar handen in de klas, de lkr 6 zorgt zelf voor bijv. preteaching, werken aan de instructietafel, op tijdelijke basis (een uur per week). Er wordt gewerkt met de gegeven groepsgrootte (± 25 leerlingen). Setting Binnen de school Er is speciale onderwijsondersteuning door rt er en/of ib er, op tijdelijke basis (gedurende enkele uren per week). De hoeveelheid aandacht, ofwel de handen in de klas is afhankelijk van: de beschikbare formatie; de organisatie van de groepen in de school; de beschikbare handen van buiten de formatie (ouders, stagiaires ). Voor de Parelgroep geldt dat deze altijd 2 begeleiders in de groep heeft en regelmatig ook begeleiding buiten de groep. Daarnaast gaan de leerlingen van deze groep zeer regelmatig naar andere groepen toe om (delen van) lessen te volgen en mee te eten en spelen. Veld 2: de onderwijsmaterialen De omschrijving van de huidige situatie past bij het in bijlage 2 omschreven profiel van een netwerkschool. Veld Setting 2. Onderwijsmaterialen Binnen de klas Er wordt waar nodig gebruik gemaakt van niveaudifferentiatie in de lesmethoden. Er is aanvullend remediërend materiaal voor de kernvakken, behorend bij de gebruikte lesmethoden. Binnen de school Er zijn onderwijsmaterialen beschikbaar die tegemoet komen aan specifieke didactische kenmerken en speciale pedagogische/ psychologische kenmerken (bijv. beloningssysteem). 6 In deze tabel en de andere tabellen komen meerdere afkortingen voor. Daarbij staat lkr voor leerkracht, vlkr voor vakleerkracht, oa voor onderwijsassistent, ou voor ouder, mll voor medeleerling, rt er voor remedial teacher, ib er voor intern begeleider, ab er voor ambulant begeleider, so voor speciaal onderwijs, lgf voor leerlinggebonden financiering, pgb voor persoonsgebonden budget, ihp voor individueel handelingsplan, opp voor ontwikkelingsperspectief. 19

21 In de Parelgroep heeft iedere leerling een eigen ontwikkelperspectief (conform de s.o.- richtlijnen) en volgt een ieder de eigen lijn van ontwikkeling. Daarbij wordt er veel gebruik gemaakt van specifiek ondersteunend materiaal. Veld 3: de ruimtelijke omgeving De omschrijving van de huidige situatie past bij het in bijlage 2 omschreven profiel van een netwerkschool. Veld Setting Binnen de klas Binnen de school 3. Ruimtelijke omgeving Aan de tafel van de leerlingen met speciale onderwijsbehoeften wordt éénop-één begeleiding gegeven. Er is op de gang ruimte waar éénop-één begeleiding of begeleiding van een (sub)groepje leerlingen kan plaatsvinden. Veld 4: de expertise De omschrijving van de huidige situatie past bij het in bijlage 2 omschreven profiel van een smalle ondersteuningsschool. Veld Setting Binnen de klas Binnen de school 4. Expertise De lk hebben enige kennis van en competenties op het gebied van de speciale onderwijsbehoeften. De rt er en/of ib er hebben kennis van en competenties op het gebied van vele speciale onderwijsbehoeften. Enkele leerkrachten hebben zich verdiept in de meest voorkomende problemen / aandoeningen / stoornissen. Een deel van het team heeft kennis van en competenties op het gebied van de speciale onderwijsbehoeften. Een manier om naar de groei van de expertise te kijken, is door het onderscheid te maken tussen teamexpertise en individuele expertise. De inzet van individuele expertise is altijd zinvol, maar heeft veel meer effect wanneer dit ingebed is in een expertomgeving van het team. Bijvoorbeeld een team dat een gezamenlijke expertise heeft op gedrag, weet veel meer opbrengst te halen uit de specifieke expertise van één van de leerkrachten op autisme, dan een team dat géén teamaanpak heeft. 20

22 Veld 5: de samenwerking met andere instanties De omschrijving van de huidige situatie past bij het in bijlage 2 omschreven profiel van een smalle ondersteuningsschool. Veld Setting Binnen de klas Binnen de school 5. Samenwerking met andere instanties De lk onderhouden contacten met de ib er om op de hoogte te blijven. Er is geregelde samenwerking en afstemming met professionals uit so en zorginstellingen. De behoefte aan samenwerking met andere instanties groeit mee met de aanwezigheid op school van leerlingen met speciale onderwijsbehoeften. De leerkrachten en onderwijsassistent van de Parelgroep hebben een regelmatig contact met s.o. De Bodde. Zij hebben een intensief contact met de AB-ers. Voor de andere leerkrachten is de bovenstaande typering van toepassing. 21

23 4. Tot slot Over het geheel genomen is De Wegwijzer te karakteriseren als een netwerkschool. Door de bijzondere plaats die de Parelgroep inneemt binnen de school is hieronder ook een schema opgenomen waarbij uitsluitend naar deze groep is gekeken. De aangegeven groeimogelijkheden op het algemene onderwijsconcept van de school en op de vijf velden bieden perspectief op een ontwikkeling naar een smalle ondersteuningsschool of op een versterking van het bestaande profiel. Onderwijsconcept Netwerkschool Smalle ondersteuningsschool Brede ondersteuningsschool Inclusieve school Onderwijsvoorzieningen: 1. Handen in de klas 2. Materialen 3. Ruimtelijke omgeving 4. Expertise 5. Relaties Indien uitsluitend de Parelgroep bekeken zou zijn, dan zou dat geresulteerd hebben in het onderstaande schema. Onderwijsconcept Netwerkschool Smalle ondersteuningsschool Brede ondersteuningsschool Inclusieve school Onderwijsvoorzieningen: 1. Handen in de klas 2. Materialen 3. Ruimtelijke omgeving 4. Expertise 5. Relaties De aangegeven groeimogelijkheden bieden kansen om meer leerlingen met speciale onderwijsbehoeften onderwijs te kunnen bieden, maar ook om de gewone leerlingen meer aan hun specifieke onderwijsbehoeften aangepast onderwijs te bieden. Of een dergelijke groei wenselijk is, is vanzelfsprekend afhankelijk van de opvattingen van de school, haar schoolbestuur en het samenwerkingsverband waar zij deel van uitmaakt. De Wegwijzer toont zich net als de andere scholen van het samenwerkingsverband Tilburg PO een open, gastvrije school die de discussie rond de onderwijsondersteuning naar aanleiding van de ontwikkelingen rond Passend Onderwijs graag aangaat. Hopelijk ondersteunt dit rapport het team bij deze discussie. Met dank voor de prettige ontvangst, Rob van Haren 22

24 Bijlage 1: Enkele landelijke kengetallen Cijfers schooljaar Per 100 leerlingen op een basisschool zijn er gemiddeld over het hele land: ~ 2,7 leerlingen sbo ~ 0,5 leerling cluster 2 ~ 1,3 leerlingen bekostigingscategorie 1 (langdurig zieken, zeer moeilijk lerenden, cluster 4) 7 ~ 0,1 leerlingen bekostigingscategorie 2 (lichamelijke beperkingen) ~ 0,2 leerlingen bekostigingscategorie 3 (meervoudige beperkingen) ~ 1 leerling met een rugzak cluster 3 of 4 ~ 0,3 leerling met een rugzak cluster 2 De verblijfsduur van een leerling op het speciaal basisonderwijs is gemiddeld 4 (tot 5) jaar. Het gemiddelde deelnamepercentage aan het speciaal basisonderwijs bedraagt 2,8%. Bij een verblijfsduur van 4 jaar verwijst een basisschool gemiddeld 2,8% : 4 jaren = 0,7% per jaar. Bij een basisschool van bijvoorbeeld 300 leerlingen kan er gemiddeld per jaar een verwijzing naar het sbo van 0,7% van 300 leerlingen = 2,1 leerling verwacht worden. De verblijfsduur op het so schatten wij op 5 (tot 6) jaar. Bij een school van bijvoorbeeld 300 leerlingen zou je dus verwachten dat 8 : - eens in de drie jaar een leerling verwezen wordt naar cluster 2; - twee keer in drie jaar een leerling verwezen wordt naar cluster 3; - een keer in de twee jaar een leerling verwezen wordt naar cluster 4; - er 1 leerling is met rugzakje cluster 2; - er 1 leerling is met een rugzakje cluster 3; - er 2 leerlingen zijn met een rugzakje cluster 4. 7 Op grond van de cijfers van 2013 zijn de volgende bedragen aan de orde: < 8 jaar: categorie ,00; categorie ,00; categorie ,00. > 8 jaar: categorie ,00; categorie ,00; categorie ,00. 8 Deze aantallen zouden gelden wanneer alle leerlingen via het regulier onderwijs naar het speciaal onderwijs zouden stromen. In werkelijkheid vindt verwijzing soms al plaats vóór dat de leerling een reguliere school heeft bezocht. 23