Rapport audit onderwijs ondersteuningsprofiel IVO

Transcriptie

1 Rapport audit onderwijs ondersteuningsprofiel IVO Naam onderwijsvoorziening: Basisschool De Wichelroede, Udenhout Datum bezoek: 26 september 2013 In opdracht van: SWV PO Tilburg e.o. Rapporteur: Ina Latuputty M&O-groep, s-hertogenbosch September 2013

2 Inhoudsopgave 1. Inleiding De opbrengsten van het schoolbezoek Het onderwijsconcept De voorzieningen op de vijf velden Grenzen en groeimogelijkheden van de school Groeimogelijkheden en grenzen v.w.b. onderwijsconcept Karakterisering van de voorzieningen op de vijf velden Tot slot Bijlage 1: Enkele landelijke kengetallen Bijlage 2: Speciale onderwijsondersteuning per schoolprofiel

3 1. Inleiding Uw school 1 biedt onderwijsondersteuning aan leerlingen die speciale onderwijsbehoeften hebben. Wanneer uw school tegen haar grenzen aanloopt, is er de mogelijkheid om de leerling en zijn of haar ouders 2 te verwijzen naar een andere school, een school voor speciaal (basis)onderwijs. Scholen verschillen in de onderwijsondersteuning die zij (kunnen) bieden. Uit verwijsgedrag van scholen bijvoorbeeld blijkt dit heel duidelijk: een leerling waarbij de ene school tegen de grenzen van haar onderwijsondersteuning aanloopt, kan op een andere school zonder al te veel inspanning passend onderwijs krijgen. Soms is de reden makkelijk aanwijsbaar: een school in een gebouw met veel trappen en weinig ruimte is niet zomaar passend voor een leerling in een rolstoel. Maar meestal is het lastiger om aan te geven wanneer een leerling niet, en wanneer wel, op de school terecht kan. Zowel voor de school zelf, als voor ouders en voor de bovenschoolse organisatie die het bovenschoolse netwerk van ondersteuningsvoorzieningen inricht (schoolbestuur, samenwerkingsverband po, regionaal netwerk Passend Onderwijs), is het van belang te weten waar de school staat voor wat betreft de onderwijsondersteuning en wat mogelijkheden zijn om de onderwijsondersteuning te versterken en eventueel uit te breiden. In de audit is gekeken naar de match tussen de onderwijsbehoeften 3 van de leerlingen uit het voedingsgebied van de school met het onderwijsaanbod van de school. Deze match tussen vraag en aanbod is in kaart gebracht in termen van kenmerken van het ondersteuningsaanbod, van de school dus. Het profiel van het ondersteuningsaanbod van een reguliere school wordt bepaald door: de mate waarin het onderwijsconcept bijdraagt aan het zich geaccepteerd voelen van de leerling met speciale onderwijsbehoeften; de positie op vijf velden van onderwijsbehoefte: 1. de hoeveelheid aandacht/handen in de groep; 2. speciale onderwijsmaterialen; 3. de ruimtelijke omgeving; 4. expertise; 5. samenwerking met externe instanties die zich ook met de ondersteuning voor het kind bezighouden. 1 Waar in dit rapport kortheidshalve staat school wordt steeds bedoeld school of andere eenheid van onderwijsondersteuning. 2 Waar in dit rapport kortheidshalve staat ouders wordt steeds bedoeld ouders of verzorgers. 3 De onderwijsbehoefte is de instructie en ondersteuning die de leerling in de onderwijssituatie nodig heeft om een volgende stap te kunnen maken in het eigen proces van cognitieve en sociaal-emotionele ontwikkeling. 2

4 Informatie over deze kenmerken is verzameld door: een documentenanalyse (schoolplan, schoolgids, inspectierapport, website); een half gestructureerd interview/gesprek, het gesprek is gevoerd met: Annelieke van Geffen (directeur), Beatrijs Werkhoven (IB-er), Martine Caspers (IB-er), Rik Veekens (leerkracht/bouwcoördinator groep 4 t/m 8), Marianne Bestenman (ouder); half gestructureerde observaties in de groepen 4/5, 6 en 7, met name ter ondersteuning van de bevindingen over het gehanteerde onderwijsconcept en het daarbij horende klassenmanagement; een gesprek met een gedeelte van het schoolteam waarin de opvattingen rond en het draagvlak voor het onderwijs aan leerlingen met speciale onderwijsbehoeften aan de orde komt. In het gesprek met het schoolteam zijn de eerste indrukken vanuit het interview en de observaties verwerkt. In dit rapport doen wij verslag van onze bevindingen. Wij wijzen er op dat de informatieverzameling weliswaar uitgebreid en veelzijdig was, maar beperkt is door het karakter van een momentopname. 3

5 2. De opbrengsten van het schoolbezoek 2.1 Het onderwijsconcept Korte karakterisering van de school Basisschool De Wichelroede is een dorpsschool gevestigd in het noorden van Udenhout die vooral leerlingen betrekt uit de omliggende wijk. In het schooljaar telde de school 328 leerlingen verdeeld over 15 groepen. Op de teldatum 1 oktober 2013 zijn er 310 leerlingen verdeeld over 13 groepen. Er zijn twee combinatiegroepen, te weten groep 4/5 en 5/6. De groepen 1, 2 en 3 (onderbouw) zijn gesitueerd op de locatie aan de Goudsbloem 66 en de overige groepen 4 tot en met 8 (bovenbouw) aan de Van Heeswijkstraat 1b. Het gebouw op laatstgenoemde locatie is ongeveer 110 jaar oud. In de loop van de tijd heeft het een renovatie ondergaan en het is tevens uitgebreid met enkele lokalen/ruimten. Er is een leesgalerij in een deel van de gang waar foto's hangen van schrijvers die de school hebben bezocht. Leerlingen werken in het leerlandschap, het druzieklokaal (hier wordt een combinatie van muziek en dramalessen gegeven), in de technieklokalen, op de toneelzolder, in de volière en de schooltuin. Het plein van de bovenbouw is met hulp van de leerlingen tot stand gekomen. Opvallend zijn de verkeersborden die aan de muren hangen. De Wichelroede werkt met een continurooster. Het schoolteam heeft in het schooljaar zelf en in samenwerking met een grote groep vrijwilligers de tussenschoolse opvang georganiseerd voor alle leerlingen waardoor een nieuw rooster in werking trad. Er is een voor- en naschoolse opvang geregeld door de zelfstandige organisatie Humanitas genaamd 'Hocus Pocus' die in de school een eigen ruimte hebben. De school hanteert het leerstofjaarklassensysteem. In de klassikale lessen worden methoden gebruikt die de basis vormen van het onderwijs. Kenmerkend voor de school is de aanpak vanuit Meervoudige Intelligentie (MI) van de Amerikaanse psycholoog Howard Gardner. Volgens hem betekent intelligentie de bekwaamheid om te leren en problemen op te lossen. Elk kind is uniek. Er zijn grote verschillen tussen leerlingen en elk kind leert op zijn eigen manier. Volgens de theorie van MI gaat het er niet om 'hoe intelligent je bent, maar hoe ben je intelligent'. Er zijn acht intelligenties waarmee het team vanuit de didactiek rekening houdt door aan te sluiten op de sterke intelligenties van de leerling. Uiteindelijk worden alle intelligenties verder ontwikkeld en leerlingen leren elkaar waarderen en respecteren. De school werkt al meer dan tien jaar met MI. In de praktijk wordt de leerstof op verschillende manieren aangeboden met diverse werkvormen. Het aanbod van de lessen techniek in de daarvoor beschikbare ruimten is groot. Daarnaast werken leerlingen ook in het leerlandschap in en om de school in o.a. werkhoeken, ateliers en met leskisten. Het zelfvertrouwen en positief zelfbeeld wordt versterkt door uit te gaan van de talenten van de leerling. In hoeverre heeft de school te maken met verschillen tussen leerlingen? Naar schatting van de geïnterviewde medewerkers is het niveau van leren over het geheel van de school op het landelijk gemiddelde van de CIto-score (Cito B laag - C). Voor het vakgebied spelling scoren enkele leerjaren onder het landelijk gemiddelde van de Cito. Voor technisch lezen scoort tot en met groep 5 net onder het landelijk gemiddelde. 4

6 Het team werkt sinds enige jaren aan het verbeteren van de resultaten en analyseert dit door o.a. te kijken naar het voorbereidende leesonderwijs in groep 1/2, de methode, de wijze van instructie, het aantal lesuren leesonderwijs en het meten van de tussenopbrengsten. Het team constateert in de loop van de jaren een vooruitgang van het leerniveau en scoren de groepen op M7-E7-B8 de gewenste B-score. Binnen de groep is er sprake van een spreiding op het niveau van leren, soms per vakgebied en soms per groep. Drie leerlingen hebben een OPP. Voor een vierde leerling zal waarschijnlijk ook een OPP worden geschreven. Leerlingen hebben een IQ variërend van 60 tot 140. Gemiddeld zijn er per groep meer dan 8 leerlingen op een verschillend leerniveau. Op het gebied van leren is de leerlingpopulatie hierdoor heterogeen te noemen. Enkele vragen in het interview richtten zich op de leerlingen die vanwege hun gedrag zodanig speciale aandacht nodig hebben, dat dit structureel extra inzet vraagt van de leerkracht. De schatting van het aantal van deze leerlingen is 2 à 3 leerlingen per groep en dat is gemiddeld. De medewerkers benoemen dat naarmate de leerlingen ouder worden, de gedragsproblemen van de leerlingen toenemen. Bij 60% van deze leerlingen ervaren ouders ook in de thuissituatie problemen. De aandacht die op gedrag gevraagd wordt richt zich vooral op het begrenzen van gedrag, inzicht krijgen in eigen en andermans gedrag, reflecteren op eigen gedrag, het kunnen omgaan met vooral vrije situaties en de werkhouding. In het algemeen is er bij sommige leerlingen sprake van opvoedingsproblemen. Op school is een pestprotocol aanwezig. De culturele en taalachtergrond van de leerlingen is nagenoeg homogeen. Per klas zijn 1 à 2 leerlingen afkomstig uit o.a. Marokko, Afghanistan en Hongarije. De leerlingen spreken Nederlands, thuis wordt in hun eigen taal gesproken. De sociaaleconomische achtergrond van de leerlingen wordt vooral gekenmerkt door een grote spreiding in opleidingsniveau van ouders. Weinig ouders zijn hoogopgeleid. Soms zijn ouders gediagnosticeerd met een psychische stoornis. Er zijn leerlingen waarvan ouders zijn gescheiden en als gevolg hiervan opgroeien in een eenouder- of samengesteld gezin. Enkele gezinnen zijn belast met multiproblematiek. In een aantal gevallen is de schoolmaatschappelijk werker betrokken. De Wichelroede heeft 22 leerlingen met een leerlingengewicht van 0,3 en 8 leerlingen met een gewicht van 1,2. Hiermee heeft 9,6 procent leerlingen een gewicht, landelijk is dit 12,8 procent. Er zijn in het huidige schooljaar 2 leerlingen met een rugzakje : 1 vanuit cluster 1 en 1 vanuit cluster 4. In vergelijking met het landelijk beeld is dit beneden het landelijk gemiddelde (0,6% tegenover 1% landelijk). Vorig schooljaar waren er 4 leerlingen met een rugzak. Over het geheel genomen, is de leerlingenpopulatie van De Wichelroede te karakteriseren als enigszins heterogeen (in vergelijking met Nederlandse scholen in het algemeen). 5

7 Schooljaar Aantal zittenblijvers Hoe wordt binnen de school op speciale onderwijsbehoeften gereageerd? De leerlingen die speciale aandacht nodig hebben krijgen dit: op de eerste plaats met individuele aandacht geïntegreerd in de groepsaanpak met individuele aandacht, in een andere ruimte dan de groep met individuele aandacht, in dezelfde ruimte, maar apart van de groep met groepsaandacht in homogene subgroepen De leerkracht bedient in de groep 3 niveaus van leren waarvoor groepshandelingsplannen worden geschreven. Er wordt gewerkt met het directe instructiemodel. In de meeste klassen is een instructietafel om een groepje extra aandacht te geven. Leerlingen kunnen in de klas ook werken op een aparte, prikkelarme werkplek. Daarnaast zijn er in de klas of op de gang tafelgroepen waar een leerling alleen of samen met anderen werkt en leert (coöperatief leren). De RT er begeleidt leerlingen met een rugzakje en OPP, op hulpvraag van de leerling binnen of buiten de groep. Daarnaast geeft ze in de groep ondersteuning aan de aanpak 1 kinderen in de combinatiegroepen op het gebied van technisch lezen. Tot slot zijn er nog enkele groepjes leerlingen die op gebied van rekenen of lezen extra ondersteuning buiten de groep krijgen. Meerbegaafde leerlingen uit groep 5, 6 en 8 krijgen onderwijs in de Plusklas (intern) door een gespecialiseerde leerkracht. Vanuit het samenwerkingsverband bestaat ook een Plusklas (extern) waar totaal 5 leerlingen uit groep 7 en 8 aan deelnemen. Als blijkt dat er extra aandacht nodig is op het gebied van werkhouding integreert de leerkracht dit in een groepsaanpak. Bij het rekenonderwijs werken alle leerlingen op hun eigen niveau. De school is in ontwikkeling wanneer het gaat om individuele aandacht geïntegreerd in de groepsaanpak. De aandacht naar zwakkere en hoger functionerende leerlingen is niet bij alle leerkrachten evenredig. Het is een natuurlijke neiging van de leerkracht om de zwakkeren meer te begeleiden, maar het voelt voor de leerkracht niet goed dat de middengroep minder aandacht krijgen. De wens is om de aandacht te verdelen over alle leerlingen. De geïnterviewde medewerkers stellen echter de vraag of elke leerling evenveel aandacht nodig heeft. In de onderwijsaanpak differentieert het team voor verschillen op leerstijlen middels de Meervoudige Intelligentie van Howard Gardner. Niet bij elk vak komt dit goed aan bod. De leerkrachten zijn nog in ontwikkeling om MI te integreren voor alle lessen. In een aantal groepen wordt dit expliciet meegenomen in de voorbereiding. Het is voor leerlingen nog lastig om de vertaalslag te maken van de basisvakken naar praktisch handelen en andersom. Leerkrachten moeten leerlingen hiervoor expliciet bewust maken. 4 Inclusief de zittenblijvers in de kleutergroepen. 6

8 De school heeft een dyslexieprotocol, toegespitst op de Wichelroede, dat volledig is geïmplementeerd. Er is nog geen dyscalculieprotocol, maar kinderen met ernstige reken-wiskunde problemen krijgen wel een eigen leerlijn (OPP). Wel zijn er 3 leerlingen met een eigen leerlijn voor rekenen. Om tegemoet te komen aan de diversiteit van leren differentieert de leerkracht op instructie, aanbod, tempo, hoeveelheid en niveau. Voor lezen en spelling schrijft de leerkracht groepsplannen. Alle leerlingen werken voor rekenen op hun eigen niveau, in eigen tempo. Ook de leerlingen met een OPP werken met een eigen leerlijn. De hoogbegaafde leerlingen werken met een plusmap, waarin onder andere voor rekenen en taal het routeboekje van de SLO is opgenomen. Deze geeft een compacte route door de leerstof aan. De school gebruikt aanvullende materialen behorend bij de lesmethoden. Voor enkele leerlingen die een eigen leerlijn hebben en leerlingen met speciale onderwijsbehoeften worden aparte methoden gebruikt. Indien relevant beschikt een leerling over een medisch paspoort met daarin gegevens over medicatiegebruik en allergieën. Bij de aanname van leerlingen met LGF of een speciale onderwijsbehoefte, worden de leerlingen op grond van de volgende afwegingen verdeeld over de groepen: Volgorde 1. De vraag van de ouders. van 2. De speciale behoefte van de leerling. afweging 3. De onderwijsondersteuning expertise van de leerkracht. 4. De limitering van aantallen leerlingen met LGF per groep. Ouders worden meegenomen in het proces bij de aaname van hun kind met een rugzakje. Hierbij is tevens van belang de observatie bij de voorschoolse opvang en de aanwezige verslagen en rapportages van professionals. De IB-er gaat in gesprek met de ouders en zij bespreekt het met het team. Ouders ervaren het als prettig en positief om op deze manier bij de aanname van hun kind te worden betrokken. Er is binnen de school geen sprake van top-down. IB-ers denken mee en het team voelt zich gehoord en ondersteund in hun verhaal. In de volgende tabel staat per regel een dimensie weergegeven, met links en rechts de uitersten op de dimensie. Tijdens het interview is gevraagd aan te geven waar de school staat: duidelijk links, enigszins links, enigszins rechts, duidelijk rechts. Gevraagd werd om globaal te kijken naar de school en zo mogelijk een duidelijke richting aan te geven. 7

9 Onderwijsconcept De Wichelroede Overdragen van kennis Zelf ontdekken Kennis verwerven Werken met kennis Klassikaal leren Individueel en groepsleren Sturing van het leren door de lkr Kinderen sturen eigen leren Alle leerlingen op bepaald Maximale uit elke leerling halen basisniveau brengen Leerstof bepaalt de leerweg Beginsituatie van de leerling bepaalt de leerweg Nadruk op gestructureerde Nadruk op vrije opdrachten opdrachten Beoordeling van prestaties o.b.v. gelijke normering Beoordeling van leervorderingen o.b.v. beginsituatie van leerlingen Beoordeling door de leerkracht Zelfbeoordeling door de leerling Evaluatie onderwijs o.b.v. leervorderingen groep Evaluatie onderwijs o.b.v. leervorderingen individuele leerling Evaluatie onderwijs door de lkr Evaluatie samen met leerlingen De school is voor wat betreft de methodische lessen gericht op het overdragen van kennis. Het team noemt dit de gereedschapslessen. Voor de overige praktische vakken wordt een beroep gedaan op het zelfontdekkend leren. Leerlingen leren met en van elkaar en werken met de kennis die zij al hebben opgedaan. Als voorbeeld zijn er de verschillende tochten die door de leerlingen worden georganiseerd: een voetreis in groep 5, een fietsreis in groep 6, een busreis in groep 7 en een treinreis in groep 8. De groep leert planmatig te werken. Aspecten van taal, rekenen, wereldoriëntatie en verschillende (sociale) vaardigheden komen hierbij aan bod, zoals informatie opzoeken, woordenschat vergroten, begrijpend lezen, rekenen meten, tijd en geld, topografie en kaartlezen, geschiedenis, samenwerken, overleggen, flexibel opstellen en een telefoongesprek voeren. In de school werken leerlingen m.b.t. verschillende vakgebieden in het leerlandschap. Hiervoor zijn werkhoeken, ateliers en leskisten beschikbaar waarbij leerlingen kunnen zien vanuit welke meervoudige intelligentie zij iets leren. De school heeft daarnaast werkplaatsen met betrekking tot de beroepsmatige vakken (techniek, groen, bouw). Groep 8 werkt het gehele jaar aan een bouwproject. In augustus gaan zij naar de notaris voor de sleuteloverdracht. De opdracht is om samen een houten huisje op het schoolterrein volledig in te richten. Zij zorgen ervoor dat alle voorzieningen zijn aangesloten, er een keuken is gebouwd, het huisje is gedecoreerd en ingericht en de tuin is aangelegd. De school geeft aan dat leerlingen het soms moeilijk vinden de opgedane kennis toe te passen tijdens de methode- en praktijklessen. De leerkrachten zelf moeten hiervan bewust en alert op zijn en er niet automatisch van uitgaan dat leerlingen zelfstandig de transfer kunnen maken. Het team oriënteert zich op het 'Project X': optimaal leren door beide hersenhelften te gebruiken in samenwerking met anderen. In praktijk wil de school alle vakken integreren, kijken naar de leerlijnen en uitgaan van de onderwijsbehoeften van de leerling. 8

10 De leerkracht stuurt het leren, met een kleine uitzondering voor de plusleerlingen. Het team is erop gericht het maximale uit de leerlingen te halen door de talenten van de leerlingen te (er)kennen. De leerstof is het uitgangspunt voor de leerweg. Bij het rekenonderwijs en leerlingen die onder of boven het gemiddelde niveau werken is de beginsituatie van de leerling bepalend. Leerlingen werken met gestructureerde opdrachten. Om de leervorderingen te beoordelen, gebruikt de school het leerlingvolgsysteem van de Cito voor de reguliere en methodegebonden vakken. De school maakt trendanalyses en dwarsdoorsneden. Er wordt naar de beginsituatie van de leerling gekeken als het gaat om werkstukken maken, presentaties geven en de vakken schrijven en muziek. De beoordeling gebeurt door de leerkracht. Bij de creatieve vakken vindt er reflectie met de groep plaats. De evaluatie van het onderwijs geschiedt op basis van de leervorderingen van de groep en in geringe mate op basis van de individuele vorderingen van de leerling. Het schoolteam evalueert grotendeels het onderwijs. Zij gebruikt hiervoor het kwaliteitszorgsysteem van Stichting Tangent gebaseerd op inspectienormen. Er is een leerlingenraad en hun bevindingen worden tevens meegenomen. Hoe wordt de continuïteit van de onderwijsondersteuning voor elke leerling verzekerd? Het eigenaarschap van de onderwijsondersteuning Binnen de school heeft de leerkracht de zorg voor de onderwijsondersteuning van alle leerlingen. De leerkracht schrijft, met ondersteuning van de IB er, het OPP. Twee keer per jaar worden groepsplannen geschreven die tussentijds kunnen worden bijgesteld. In alle plannen wordt vermeld de beginsituatie, de doelen en de speciale onderwijsbehoeften. Twee keer per jaar worden er groepsoverzichten gemaakt. De leerlingen van groep 3 tot en met 8 krijgen per schooljaar drie maal een leerlingrapport. In het rapport van deze leerlingen worden zowel het gedrag, werkhouding, als de vorderingen beschreven. Deze onderwerpen komen ook aan bod in de 10-minutengesprekken. De algehele ontwikkeling van de leerlingen van groep 1 en 2 wordt twee keer per jaar in kaart gebracht middels (een zelfontwikkelde) screeningslijst. Deze lijst gaat ook mee naar huis met de kinderen, onder de naam van Dit kan ik al boekje. Voor alle leerlingen geldt dat zodra het gedrag problematisch is, ouders direct worden uitgenodigd voor gesprek. De taken van de interne begeleiding Het takenpakket van de intern begeleider is divers: het bewaken van het zorgsysteem in de school, collegiale consultatie uitvoeren met leerkrachten, participeren in het netwerk binnen het samenwerkingsverband en het bestuur. Het externe zorgteam wordt vertegenwoordigd door de IB-ers, de schoolmaatschappelijk werker en de verpleegkundige. Het gebruik van leerlingvolgsystemen voor leren en voor de sociaal-emotionele ontwikkeling Zoals gezegd hanteert de school het leerstofjaarklassensysteem. Differentiatie gebeurt in de groep op 3 niveaus (aanpak 1, 2 en 3). Leerlingen die onder dit niveau presteren, werken met een eigen leerlijn. Voor het leren gebruikt de school het leerlingvolgsysteem van de Cito. 9

11 Voor de sociaal-emotionele ontwikkeling gebruikt de school voor groep 1 en 2 een uitgebreide screeningslijst die de leerkrachten zelf hebben ontwikkeld. Voor de groepen 6 tot en met 8 is er de SAQI (School Attitude Questionnaire Internet) waar het zelfvertrouwen, de motivatie en het welbevinden in kaart wordt gebracht. Hierbij wordt een leerlingvragenlijst op kind- en groepsniveau geanalyseerd. De procesbewaking gedurende het schooljaar en over de schooljaren heen De MT-leden bewaakt het proces. Dwarsdoorsneden, trendanalyses en vaardigheidsscores worden door de leerkracht op groepsniveau en door de IB-er op schoolniveau in kaart gebracht. Samen met de leerkracht voert de IB-er twee besprekingen op groepsniveau en één op leerlingniveau. De plannen worden tussentijds geëvalueerd en bijgesteld indien nodig. Collegiale consultatie vindt plaats middels de groepsbesprekingen. Dit gebeurt ook op een informele manier na schooltijd wanneer de leerkrachten elkaar opzoeken in de lerarenkamer. De rol van ouders en de mate van betrokkenheid De wijze waarop ouders worden geïnformeerd (mate van betrokkenheid/partnerschap): Ouders voelen zich serieus genomen. De school is laagdrempelig en de lijnen zijn kort Het team heeft een luisterend oor voor de ouders en zien hen als partners. Er worden per schooljaar naast de 10-minutengesprekken ook nog twee inloopmiddagen georganiseerd, mede om de oudercommunicatie te verbeteren. De school maakt momenteel een omslag in het denken. Zij nodigen de ouders vaker uit en bevragen hen op hun wensen. De leerlingen krijgen jaarlijks drie rapporten. Ouders worden bij het eerste en tweede rapport uitgenodigd voor een 10-minutengesprek. De aanwezige ouder merkt op dat zij wel behoefte heeft aan een derde gesprek. De aanwezige leerkracht vult aan dat het voor leerlingen in groep 7 zeker gewenst is in verband met de entreetoets, maar ook wel voor de overige groepen. De aanwezige ouder vertelt bewust voor De Wichelroede te hebben gekozen. Haar kinderen zijn bijzonder enthousiast over de vakken druziek en techniek. Thuis vertellen haar kinderen weinig over school. De ouder vertelt voorts dat zij meer meegenomen wil worden in het verhaal van de meervoudige intelligentie en wat dat betekent voor het onderwijsleerproces en het effect op de uiteindelijke prestaties. In de laatste vijf jaar heeft de school zich gericht op opbrengstgericht werken. Zo is er met ouders gecommuniceerd met betrekking tot het leesonderwijs. Zij hebben meegedacht in het formuleren van het dyslexieprotocol en het protocol mede geëvalueerd. De wijze waarop ouders betrokken zijn bij activiteiten als het bepalen van de ondersteuningsbehoefte van de leerling en het opstellen, uitvoeren en evalueren van het handelingsplan: Zoals gezegd zijn ouders en school elkaars partner. Voor de LGF-leerlingen zijn er elke zes weken gesprekken met de ambulant begeleider. Ouders hebben een stem in het handelingsplan. Dit geldt ook voor de leerlingen die boven of onder het groepsgemiddelde functioneren, zowel op didactisch als op sociaal-emotioneel gebied. 10

12 De school in haar netwerk Deling voedingsgebied met andere scholen De Wichelroede deelt het voedingsgebied met twee andere scholen in het dorp. De 'drukke verkeersweg' vormt de natuurlijke grens. De school schat in dat zij in verhouding iets meer leerlingen met speciale behoeften hebben. De school positioneert zich niet als zodanig. Binnen de visie van de meervoudige intelligentie past elke leerling. De begeleiding vanuit het samenwerkingsverband en/of vanuit andere instanties Vanuit het samenwerkingsverband zijn er korte lijnen met het SBO Noorderlicht en zijn de contacten goed. De school is ook tevreden over de samenwerking met de SOscholen. De ambulant begeleider ondersteunt de school in de systeembegeleiding, observeert in de klassen, voert gesprekken met ouders en school en geeft adviezen. De AB-er adviseert op vraag van de school tevens bij niet geïndiceerde leerlingen. De school merkt voorts op dat de mate van deskundigheid van de AB-er per persoon verschilt. De verwijzingen naar sbo en so en de contacten met andere scholen Verwijzingen SBO Verwijzingen SO cluster Verwijzingen SO cluster Verwijzingen SO cluster Verwijzingen SO cluster De extra ondersteuning voor leerlingen wordt georganiseerd in de keten school schoolbestuur samenwerkingsverband. In het interview is gevraagd naar waar de sturing ligt van de (inrichting van) de extra ondersteuning. De school heeft profijt van de netwerkbijeenkomsten en is gericht op samenwerking binnen het samenwerkingsverband. Wanneer elke school zich specialiseert op één of meerdere vakgebieden, kan men bij elkaar netwerken en gebruik maken van elkaars expertise. De school wil zich voortdurend ontwikkelen waarbij deskundigheidsbevordering van het team belangrijk is. De school spreekt de wens uit dat voor leerlingen met speciale onderwijsbehoeften het geld de leerling volgt, maximaal ten behoeve van de leerling. Het voordeel is dat het team dan zelf een passende invulling kan geven om in de behoeften te kunnen voorzien. 2.2 De voorzieningen op de vijf velden Wij beschrijven hier de voorzieningen van de school tegen de achtergrond van alle mogelijke voorzieningen die op dit moment op scholen, van wat voor soort dan ook, bestaan. In de praktijk heeft geen enkele school alle voorzieningen. Van reguliere scholen kan, in de huidige verdeling van mensen en middelen onder de schoolsoorten, verwacht worden dat zij maar beperkt kunnen scoren op deze velden van ondersteuningsvoorzieningen. De basisvoorzieningen die elke reguliere school heeft uitgaande van een minimale rijksbekostiging, veronderstellen we aanwezig, en vermelden we dus niet. 11

13 Bij de flexibilisering van waar en hoe de extra mensen en middelen vanuit ondersteuningsbekostiging worden ingezet, is het interessant na te gaan waar voor een school groeimogelijkheden liggen, en waar de grenzen zijn. Veld 1: de hoeveelheid aandacht/handen in de klas Dit veld gaat over de hoeveelheid aandacht, uitgedrukt in beschikbare menskracht ( handen ) bij het lesgeven in de klas. We tellen de uren die feitelijk beschikbaar zijn voor leerlingen. Groep Functionaris(sen) Aantal uren per week Aantal betrokken lln. 1/2A ST pedagogiek Een dag 1/2B 1/2C ST onderwijsassistent Drie dagen 3A Vlkr druziek ST gym 30 min 3B Vlkr druziek 30 min ST gym 4 Vlkr druziek ST gym (lkr) ST gym RT 4/5 - deel 4 - deel 5 5/6 - deel 5 - deel 6 Vlkr druziek ST gym (lkr) ST gym Lkr. Nicole Vlkr druziek ST gym (lkr) ST gym OA techniek Lkr. Nicole RT Vlkr druziek ST gym (lkr) ST gym OA techniek RT RT Vlkr druziek ST gym (lkr) ST gym OA techniek RT 6 Vlkr druziek ST gym (lkr) ST gym OA techniek RT ST PABO 90 min 30 min 90 min 30 min 2 dagen ½ schooljaar 1 leerling 4 leerlingen 4 leerlingen 3 leerlingen 1 leerling 2 leerlingen 12

14 7A 7B 8A 8B Vlkr druziek ST gym OA techniek RT rugzak RT ST PABO LKR Marietje Kessels weerbaarheidstraining Vlkr druziek ST gym OA techniek RT OPP ST PABO LKR Marietje Kessels weerbaarheidstraining Vlkr druziek ST gym (lkr) ST gym OA techniek RT rugzak ST PABO Vlkr druziek ST gym (lkr) ST gym OA techniek RT OPP 1 dag 12 uur per schooljaar 2 dagen ½ schooljaar 12 uur per schooljaar een dag 1 leerling 1 leerling 1 leerling 1 leerling 1 leerling De school heeft 13 groepen, waarmee het gemiddelde aantal leerlingen per groep uitkomt op 23,8 In totaal is er binnen de klas ongeveer 102 uur extra begeleiding per week beschikbaar. Dit is bijna 8 uur per week per klas gemiddeld 5. Dit veld gaat over de hoeveelheid aandacht, uitgedrukt in beschikbare menskracht ( handen ) bij het lesgeven buiten de klas. We tellen de uren die feitelijk beschikbaar zijn voor leerlingen. Groep Functionaris(sen) Aantal uren per week Aantal betrokken lln. 1-2 Beeldende kunst door een 3 keer per jaar 1 uur kunstenaar 4 docenten Factorium 3 keer per jaar 1 uur 4/5 -deel 5 gesp. LKR Plusklas intern 3 uur/1 ochtend 2 leerlingen 6 gesp. LKR Plusklas intern 3 uur/1 ochtend 5 leerlingen 7A Lkr. Plusklas SWV 1 ochtend 3 leerlingen 7B Lkr. Plusklas SWV 1 ochtend 1 leerling 8A gesp. LKR Plusklas intern Lkr. Plusklas SWV 3 uur/1 ochtend 1 ochtend 3 leerlingen 1 leerling 8B gesp. LKR Plusklas intern 3 uur/1 ochtend 5 leerlingen 5 Dit gemiddelde doet geen recht aan de feitelijke verdeling: die blijkt uit de tabel. Het gemiddelde dient ter vergelijking met andere scholen. 13

15 Veld 2: de onderwijsmaterialen We kijken bij dit veld alleen naar specifieke materialen voor leerlingen met speciale onderwijsbehoeften. We laten de materialen die bijna op elke school te vinden zijn buiten beschouwing en maken dus geen opsomming van de orthotheek. Ook kunnen we in de audit niet nagaan in welke mate materialen daadwerkelijk gebruikt worden. De Wichelroede heeft het volgende beschikbaar: Met speciale didactische kenmerken: Alternatieve methodes, nl. Alles telt (maatschrift), Maatwerk; Materialen gericht op zelfredzaamheid, nl. laptopgebruik, vergroting ladekastjes, stilteplek d.m.v. schotjes/afbakening; Materialen met een lager tempo, veel herhaling, nl. rekenprogramma Rekentuin; Materialen die veel/snel lezen vermijden, nl. Kurzweil; Materialen gericht op visuele informatieverwerking, nl. vergrote boeken, Taal in Blokjes; Anders, nl. plusmap waarin de volgende materialen zijn opgenomen: routeboekje taal en rekenen, rekentijger, plustaak taal, lezen, rekenen, begrijpend lezen, Acadin, werkboeken Kinheim, techniekkisten, leerlandschapskisten. Met speciale pedagogisch/psychologische kenmerken: Methode voor sociaal-emotionele ontwikkeling, nl. Spring kikker spring, Handleiding voor Jezelf deel 1, Eigenwijsjes, Kid s Skills; Materialen voor begrenzing van het gedrag, nl. Stop-denk-doespel, spel; Materialen uitdagend tot alertheid en activiteit, nl. Matrixmethode; Materialen voor het ervaren van successen en het ontvangen van beloningen, nl. Spiegel jezelf, Lekker in je vel spel; Materialen voor begrip van sociale interactie, nl. m.b.t. de volwassenen en de leeftijdsgenoten in de eigen omgeving: Kikker-be-Cool, Handleiding voor jezelf deel 2. Anders, nl. werkboek Marietje Kessels t.b.v. de weerbaarheid In verband met kindspecifieke fysieke belemmeringen zijn beschikbaar: Zitkussens, aangepast meubilair, medische kaarten, verzwaringsdeken, zitbal, handgreepjes potloden, aangepaste scharen, vergrote boeken via Dedicon. Veld 3: de ruimtelijke omgeving De school heeft twee locaties. Het gebouw van de hoofdlocatie is ongeveer 110 jaar oud en is gerenoveerd en uitgebreid met lokalen. Naast de lokalen werken de leerlingen in de gang in het leerlandschap, in de techniek- en druzieklokalen, op de toneelzolder en in de schooltuin waar ook een voliere is. Bij de hoofdingang is een grote open ruimte waar een stiltehoek is ingericht. Voorts zijn er diverse kantoren en een ontmoetings-ruimte voor het team. Het plein is opnieuw groen ingericht met hulp van onder andere leerlingen. Aan de muren zijn verkeersborden opgehangen. 14

16 Voor speciale bewegingsbehoeften rolstoeltoegankelijkheid time-out ruimte, is er nog niet, kan wel als zodanig worden ingericht (bij behoefte) extra grootte van de lokalen, gangen en speel/gymruimten een speelplein met extra kwaliteit Voor verzorging en therapie verzorgingsruimte, is er nog niet, kan wel als zodanig worden ingericht (bij behoefte) revalidatie- en therapieruimte (bv. voor fysiotherapie), is er nog niet, kan wel als zodanig worden ingericht (bij behoefte) rustruimte, is er nog niet, kan wel als zodanig worden ingericht (bij behoefte) Voor speciale leerbehoeften handenarbeidlokaal/atelier/technieklokaal speel-/gymlokaal keuken (kookatelier voor leerlingen) schooltuin dierenverblijf Veld 4: de expertise We onderscheiden teamexpertise en specialistische expertise. Met teamexpertise wordt gedoeld op kennis en ervaring die geïntegreerd is in de teamaanpak en geïnternaliseerd in het handelen van alle medewerkers. Geïntegreerd in de teamaanpak en geïnternaliseerd in het handelen van alle medewerkers is aanwezig: kennis over opvattingen en aanpakken in de onderwijszorg (handelingsgericht werken, werken met leerlijnen, onderwijsconcepten gebaseerd op onderwijsbehoeften van leerlingen zoals coöperatief leren) Kennis over onderwijszorgvoorzieningen rond de school en in de regio competenties om ouders als partner te betrekken bij de onderwijsondersteuning voor hun kind. Nog niet in de volle breedte aanwezig is: een teamaanpak op gedrag (afspraken op papier en werkend in de praktijk) De Wichelroede ontwikkelt op dit moment teamexpertise op het gebied van: teamaanpak op gedrag 'Project X': optimaal leren door beide hersenhelften te gebruiken in samenwerking met anderen. In praktijk wil de school de vakken integreren, kijken naar de leerlijnen en uitgaan van de onderwijsbehoeften van de leerling. Een tweede vorm van expertise is de specifieke, bij één of meer collega s of partners aanwezige expertise. Deze specialistische expertise kan soms, kortdurend, nodig zijn. 15

17 De beschikbaarheid van expertise (gecertificeerd) op specifieke gebieden is bij De Wichelroede als volgt: Binnenschools Buitenschools snel toegankelijk Expertiseveld nee ja Visuele beperkingen nee ja Auditieve beperkingen ja ja Spraakmoeilijkheden en taalstoornissen nee ja Verstandelijke beperkingen nee ja Motorische beperkingen nee ja Beperkingen door chronische ziektes nee ja Autisme Spectrum Stoornissen (ASS) nee ja ADHD en ADD nee ja Angst- en hechtingsstoornissen nee ja Overige psychiatrische aandoeningen ja ja Gedragsproblemen ja ja Dyslexie nee ja Onderwijsachterstanden andere culturen ja ja Hoogbegaafdheid Toelichting van de school: Binnen de school hebben de IB ers en enkele leerkrachten gecertificeerde expertises. De IB-er is tevens gecertificeerd voor SVIB. Veld 5: de samenwerking met andere instanties nooit sporadisch regelmatig vaak gemeenschappelijk handelingsplan contactpersoon SMW IB Bureau Jeugdzorg IB GGD IB GGZ IB MEE IB Kinderziekenhuis IB Revalidatiekliniek - Justitiële inrichting - KDC IB MKD IB Gemeente: Dir. brede school Gemeente: VVE Dir. Gemeente: Dir. schakelklassen Gemeente: ketenzorg IB 16

18 3. Grenzen en groeimogelijkheden van de school 3.1 Groeimogelijkheden en grenzen v.w.b. onderwijsconcept Een basis voor onderwijs aan kinderen met diverse onderwijsbehoeften wordt gelegd door het onderwijsconcept van de school. Op het gebied van de diversiteit zijn twee kenmerken van het onderwijsconcept bepalend: het draagvlak binnen het team, en de mate waarin de lesstof dan wel de individuele onderwijsbehoefte van de leerling uitgangspunt van het lesprogramma is. Dit laatste kenmerk kan worden gezien als een dimensie van methodegestuurd naar leerlinggestuurd. Aan het ene uiterste van die dimensie staan de scholen die bijna de volledige lestijd de methode als leidraad hanteren 6. Leerlingen die onvoldoende uit de weg kunnen met de standaardmethode krijgen herhalingsstof, extra instructie of verdiepingsstof zoals die binnen de methode is gegeven. Het gemiddelde niveau en tempo van de standaardmethode is maatgevend. Scholen die dit concept welbewust hanteren zijn vaak van opvatting dat een leerling bij de groep houden betekent dat de leerkracht zijn of haar uiterste best doet om de zwakkere leerling voor wat betreft zijn of haar prestaties zoveel mogelijk bij de gemiddelde groep aan te laten haken. Het andere uiteinde van de dimensie wordt bezet door scholen die hun onderwijsconcept afstemmen op de specifieke groep die op dat moment de klas vormt. De start ligt bij de individuele onderwijsbehoeften van leerlingen met hun individuele ontwikkelings- en leerlijnen. Het overzicht van die lijnen in de groep geeft mogelijkheid tot het bundelen van de leerlijnen waar deze (bijna) samenvallen. De instructieplanning wordt afgestemd op deze gebundelde leerlijnen. De werkvormen in de groep zijn vaak heterogeen, waardoor een leerling bij de groep houden hier een gelijke betekenis heeft voor elke leerling. Bij een dergelijk concept worden veelal ook standaardmethoden en methodegebonden toetsen gebruikt, maar dan als middel zonder dat zij direct het didactisch en pedagogisch handelen sturen. Alle scholen hebben te maken met verschillen tussen kinderen. Relevant voor Passend Onderwijs zijn verschillen tussen leerlingen op het gebied van: leercompetenties leerstijlen gedragscompetenties gedragsstijlen culturele achtergronden gezinsachtergronden Van een extra vergroting van de range van onderwijsbehoeften in een klas is sprake bij combinatieklassen. 6 Onderzoek van de SLO wijst uit dat gemiddeld ongeveer tweederde van de lestijd op Nederlandse scholen met gebruik van standaardmethoden les wordt gegeven. 17

19 Leerkrachten op scholen die vooral methodegestuurd werken, rekken naarmate er meer verschillende kinderen in hun klas zitten, de mogelijkheden van hun onderwijsaanbod steeds verder op. Manieren om binnen het methodegestuurde concept onderwijs te bieden aan leerlingen met verschillende onderwijsbehoeften zijn o.a.: het groeperen van handelingsplannen; het werken in niveaugroepen; zelfstandig werken; vergroting van de expertise van de leerkracht; incidentele toepassing van vormen van leren in heterogene groepen; de keuze van methodes die heel veel ruimte bieden voor gedifferentieerd werken. Omdat het uitgangspunt van de les bepaald is door de centrale aanpak van de methode, betekent elke nieuwe onderwijsbehoefte een extra aanpassing bij die aanpak. Wanneer veel aanpassingen nodig zijn, beleeft de leerkracht dit vaak als een stapeling van taken, en daarmee als een toenemende belasting. Soms uit zich dit door de behoefte van de leerkracht aan steeds meer orde en rust in de klas, om de controle te kunnen houden over alle verschillende activiteiten die gelijktijdig plaatsvinden. Met het toenemen van de organisatorische belasting van de leerkracht, blijft er minder tijd en energie over voor het ter plekke inspelen op specifieke behoeften van leerlingen op het moment dat die zich aandienen. Het methodegestuurde onderwijsconcept is begrensd in haar capaciteit om kinderen met andere onderwijsbehoeften op te nemen. In het volgende schema wordt het onderwijsconcept van De Wichelroede weergegeven in de relatie tussen de mate waarin de lesmethode sturend is en de mate waarin diversiteit van leerlingen opgevangen kan worden. De gebogen lijn geeft van links naar rechts een mogelijk model van de ontwikkeling van een onderwijsconcept, startend bij het leerstofjaarklassensysteem met een strakke hantering van standaardmethoden. Via het oprekken van de methodegestuurde aanpak toont het model een omslag in de aanpak naar het starten van de lesinhoud bij de individuele onderwijsbehoeften van de leerlingen in de klas. Let wel: de richting van links naar rechts geeft alleen een wenselijke richting aan wanneer: De school meer ruimte wil bieden aan de bestaande diversiteit onder de leerlingen. De school meer leerlingen met speciale onderwijsbehoeften onderwijs wil kunnen bieden. De leerlingpopulatie van de school steeds meer divers wordt. 18

20 Scholen bevinden zich ergens op of onder de gebogen lijn. De Wichelroede bevindt zich op positie: De school spreekt de wens uit zich zodanig te ontwikkelen, dat zij maximaal kunnen voorzien in de onderwijsbehoeften van alle leerlingen. Het team wil meer doelgericht werken in plaats van standaard methoden te gebruiken. Hierbij zouden alle vakken op alle niveaus moeten worden aangeboden. Het team wil zich oriënteren op 21st century skills onderwijs. Zoals in de inleiding gezegd hebben wij geen opvatting over de wenselijkheid van de positie van de school: een school kan sterk onderwijs bieden naar tevredenheid van alle betrokkenen op elke positie van de grafiek. De volgende suggesties als groeimogelijkheden en grenzen geven wij voor het geval dat de school wil groeien naar een breder profiel in de zin dat meer verschillen tussen leerlingen mogelijk zijn. Groeimogelijkheden voor De Wichelroede voor wat betreft het onderwijsconcept: De directie kan besluiten de teamleden de gelegenheid te geven zich te specialiseren/scholen in gedragsproblematiek en psychische stoornissen. Door deze kennis kan de leerkracht beter inspelen op de onderwijsbehoeften van deze leerling. Vervolgens zal een gezamenlijke teamaanpak bijdragen tot eenduidigheid en voorspelbaarheid voor elke leerling, waardoor de veiligheid wordt gewaarborgd. De teamleden kan de discussie aangaan op welke manier de leerlingen hun bijdrage kunnen leveren m.b.t. gedragsregels, hoe deze te formuleren, uit te voeren en te evalueren. Dit onderwerp kan een bespreekpunt zijn van de leerlingenraad. 19

21 Het team kan de discussie aangaan op welke manier leerlingen betrokken kunnen worden bij datgene wat zij willen leren om zodoende eigenaar te worden van hun eigen leerproces en hier meer verantwoordelijkheid te dragen. Op uitvoeringsniveau kunnen leerlingen hun eigen werk(houding) beoordelen op een taakbrief. Behaalde resultaten kunnen worden getoond in een portfolio, waarbij de leerlingen worden uitgedaagd dit op hun eigen creatieve manier vast te leggen. Het team vindt de ouderbetrokkenheid belangrijk. Tijdens één van de 10- minutengesprekken kan het team besluiten om in de hogere groepen de regie te leggen bij de leerling en hun ouders. In deze gesprekken kan zowel de school- als thuissituatie worden besproken. Het belang hiervan ligt in de wederzijdse betrokkenheid en zichtbaar interesse tonen in de leefwereld van de leerling. Grenzen voor De Wichelroede voor wat betreft het onderwijsconcept: Het team wijst in beginsel geen leerlingen af. Zij stelt wel grenzen wanneer het gaat om een leerling met externaliserend gedrag waarbij de veiligheid voor alle aanwezigen in de school niet kan worden gewaarborgd, tenzij deze leerling aantoont leerbaar te zijn en het geleerde in de praktijk adequaat kan toepassen. Grenzen worden bereikt wanneer een leerling te veel individuele aandacht nodig heeft en weinig zelfstandig kan functioneren, waardoor de leerkracht de aandacht niet evenredig over de groep kan verdelen. Het team geeft aan dat zij aan een beperkt aantal leerlingen met een leerlinggebonden financiering ondersteuning kan bieden. Uit de combinatie van de eerstgenoemde groeimogelijkheid en de aangegeven grenzen komt een punt naar voren waarover het team verder kan gaan in haar gedachteontwikkeling over Passend Onderwijs. Opbrengsten uit het teamgesprek Aan de hand van 12 stellingen heeft het schoolteam van De Wichelroede zich uitgesproken over het draagvlak voor de uitgangspunten van Passend Onderwijs. De leerkracht heeft een belangrijke rol in de klas. Op voorhand wordt geen enkele leerling afgewezen. Diversiteit in de klas ziet het team als een groot voordeel voor alle leerlingen. Zij leren van en met elkaar. Het team is erop gericht zoveel mogelijk in de onderwijbehoeften van de leerling te kunnen voorzien. De leerkrachten staan achter thuisnabij onderwijs. Het team bereikt de grens wanneer de veiligheid voor alle leerlingen en leerkrachten niet kunnen worden gewaarborgd en indien er te veel leerlingen met speciale onderwijsbehoeften in één klas zitten, die veel meer aandacht van de leerkracht nodig hebben ten opzichte van de anderen. 20

22 Rangorde Sterk argument Zwak argument Team De Wichelroede 5. De veiligheid in de groep wordt in hoge mate bepaald door leerkrachtvaardigheden. 11. Dankzij Passend Onderwijs worden leerkrachten deskundiger. 7. Door de methodesturing in het onderwijs creëren wij buitenbeentjes. 2. Verschillen binnen de groep zijn een verrijking voor alle leerlingen en voor de leerkracht. 1. Ieder kind heeft recht op regulier en thuisnabij onderwijs. 9. Leerkrachten kiezen bewust voor een bepaald type onderwijs en moeten niet worden opgescheept met leerlingen waarvoor ze niet geschikt zijn. 4. Door Passend Onderwijs krijgt de gewone leerling te weinig aandacht. 3. Alle scholen in Nederland kunnen inclusief worden. 12. Alleen met extra handen in de klas kan ik Passend Onderwijs tot een succes maken. 8. Ouders hebben geen verstand van onderwijs en daarom kan de school beter bepalen wat een passend onderwijsaanbod is. 6. Hoe homogener de groep, des te veiliger de groep. 10. Hoe homogener de groep, des te beter de leerprestaties. 3.2 Karakterisering van de voorzieningen op de vijf velden In het licht van Passend Onderwijs kunnen vier schoolprofielen 7 binnen het regulier basisonderwijs worden onderscheiden, te weten: 1. de netwerkschool 2. de smalle ondersteuningsschool 3. de brede ondersteuningsschool en 4. de inclusieve school. Onder deze vierdeling van schoolprofielen ligt een dimensie die loopt van gesegregeerd ( exclusie ) naar geïntegreerd onderwijs ( inclusie ). In andere woorden: de netwerkschool profiteert adequaat en optimaal van de geïnstitutionaliseerde speciale ondersteuning binnen andere instellingen, zoveel mogelijk gelegen in de directe omgeving van de school. Deze is aanwezig in andere speciale scholen, of in gespecialiseerde zorginstellingen als een revalidatiecentrum. Op de inclusieve school daarentegen is in principe alle speciale onderwijsondersteuning in huis aanwezig om leerlingen met speciale onderwijsbehoeften te kunnen handhaven, mede door een vaste partnerrelatie met zorginstellingen buiten het onderwijs zoals het genoemde revalidatiecentrum. De schoolprofielen kunnen ook benaderd worden vanuit een ontwikkelingsperspectief, waarbij de netwerkschool als beginfase en de inclusieve school als eindfase wordt gezien. Op die manier kunnen scholen die zichzelf herkennen in één van de schoolprofielen, de intentie uitspreken om te streven naar een ander, nabijgelegen schoolprofiel. Bedenk dat deze vier schoolprofielen ideaaltypisch zijn. In de praktijk komen er allerlei (sub)varianten voor die uiteindelijk wel weer zijn te herleiden naar één van bovenstaande schoolprofielen op het gebied van speciale onderwijsondersteuning. 7 Greven, L.F. en Timmerhuis, A. (2008). Passend Onderwijs. Kansen in beeld! Utrecht: Sardes (Sardes Speciale Editie 8). 21

23 Uiteraard is het schoolprofiel waartoe de school zich ontwikkelt ook geen statische grootheid. Schoolprofielen veranderen met de transformatie van de schoolpopulatie en de schoolkeuzen daaromtrent mee. Hierna worden de voorzieningen op de school per veld, na een omschrijving, ingedeeld als passend bij een netwerkschool, een smalle ondersteuningsschool, een brede ondersteuningsschool of een inclusieve school. We kiezen een karakterisering die zo dicht mogelijk bij de situatie van uw school komt. De beschrijving in de tabellen betreft dus niet een exacte beschrijving van de situatie van uw school. De volledige tabellen van de prototypes staan in de bijlage bij dit rapport. Veld 1: de hoeveelheid aandacht/handen in de klas De omschrijving van de huidige situatie past bij het in bijlage 2 omschreven profiel van een smalle ondersteuningsschool. Veld 1. Hoeveelheid aandacht en tijd Binnen de klas Er is één paar handen in de klas, de lk zorgen eventueel met extra ondersteuning van oa/ou/mll voor bijv. preteaching, extra leestijd, op tijdelijke basis (enkele uren per week). Er wordt grotendeels gewerkt met de gegeven groepsgrootte (± 25 leerlingen). Voor korte perioden kan de groep kleiner worden gemaakt door inzet van oa/ou/mll; de lk kan dan individuele leerling of subgroep leerlingen met speciale onderwijsbehoeften helpen. Setting Binnen de school Er is speciale onderwijsondersteuning door rt er en/of ib er, op tijdelijke basis (een enkel dagdeel of enkele dag per week). Er is speciale onderwijsondersteuning door ab er (gedurende enkele uren per week). Toelichting van de school: De RT-er werkt 4 dagdelen per week en is in vaste dienst. De hoeveelheid aandacht, ofwel de handen in de klas is afhankelijk van: de beschikbare formatie; de organisatie van de groepen in de school; de beschikbare handen van buiten de formatie (ouders, stagiaires ). 22

24 Veld 2: de onderwijsmaterialen De omschrijving van de huidige situatie past bij het in bijlage 2 omschreven profiel van een smalle ondersteuningsschool. Veld 2. Onderwijsmaterialen Binnen de klas Er wordt gebruik gemaakt van niveau- en tempodifferentiatie in de lesmethoden. Er is aanvullend remediërend materiaal, behorend bij de gebruikte lesmethoden. Setting Binnen de school Er zijn onderwijsmaterialen beschikbaar die tegemoet komen aan specifieke didactische kenmerken (bijv. pictogrammen) en speciale pedagogische/ psychologische kenmerken. Er wordt op projectbasis gewerkt aan het pedagogisch klimaat. Veld 3: de ruimtelijke omgeving De omschrijving van de huidige situatie past bij het in bijlage 2 omschreven profiel van een smalle ondersteuningsschool. Veld 3. Ruimtelijke omgeving Binnen de klas Er is een aparte plek (bijv. prikkelarm hoekje) waar één-opéén begeleiding of begeleiding van een (sub)groepje leerlingen met speciale onderwijsbehoeften kan plaatsvinden. Setting Binnen de school Er is op de gang ruimte waar éénop-één begeleiding of begeleiding van een (sub)groepje leerlingen met speciale onderwijsbehoeften kan plaatsvinden. Veld 4: de expertise De omschrijving van de huidige situatie past bij het in bijlage 2 omschreven profiel van een smalle ondersteuningsschool. Veld Binnen de klas 4. Expertise De lk hebben enige kennis van en competenties op het gebied van de speciale onderwijsbehoeften. Enkele leerkrachten hebben zich verdiept in de meest voorkomende problemen / aandoeningen / stoornissen. Setting Binnen de school De rt er en/of ib er hebben kennis van en competenties op het gebied van vele speciale onderwijsbehoeften. Een deel van het team heeft kennis van en competenties op het gebied van de speciale onderwijsbehoeften. Een manier om naar de groei van de expertise te kijken, is door het onderscheid te maken tussen teamexpertise en individuele expertise. 23