Rapport audit onderwijs ondersteuningsprofiel IVO

Transcriptie

1 Rapport audit onderwijs ondersteuningsprofiel IVO Naam onderwijsvoorziening: Jan Ligthartschool - Rendierhof Datum bezoek: 17 september 2013 In opdracht van: SWV PO Tilburg e.o. Rapporteur: drs. Jeroen Schuitert M&O-groep, s-hertogenbosch September 2013

2 Inhoudsopgave 1. Inleiding De opbrengsten van het schoolbezoek Het onderwijsconcept De voorzieningen op de vijf velden Grenzen en groeimogelijkheden van de school Groeimogelijkheden en grenzen v.w.b. onderwijsconcept Karakterisering van de voorzieningen op de vijf velden Tot slot Bijlage 1: Enkele landelijke kengetallen Bijlage 2: Speciale onderwijsondersteuning per schoolprofiel Bijlage 3: Jaarplan Zorg

3 1. Inleiding Uw school 1 biedt onderwijsondersteuning aan leerlingen die speciale onderwijsbehoeften hebben. Wanneer uw school tegen haar grenzen aanloopt, is er de mogelijkheid om de leerling en zijn of haar ouders 2 te verwijzen naar een andere school, een school voor speciaal (basis)onderwijs. Scholen verschillen in de onderwijsondersteuning die zij (kunnen) bieden. Uit verwijsgedrag van scholen bijvoorbeeld blijkt dit heel duidelijk: een leerling waarbij de ene school tegen de grenzen van haar onderwijsondersteuning aanloopt, kan op een andere school zonder al te veel inspanning passend onderwijs krijgen. Soms is de reden makkelijk aanwijsbaar: een school in een gebouw met veel trappen en weinig ruimte is niet zomaar passend voor een leerling in een rolstoel. Maar meestal is het lastiger om aan te geven wanneer een leerling niet, en wanneer wel, op de school terecht kan. Zowel voor de school zelf, als voor ouders en voor de bovenschoolse organisatie die het bovenschoolse netwerk van ondersteuningsvoorzieningen inricht (schoolbestuur, samenwerkingsverband po, regionaal netwerk Passend Onderwijs), is het van belang te weten waar de school staat voor wat betreft de onderwijsondersteuning en wat mogelijkheden zijn om de onderwijsondersteuning te versterken en eventueel uit te breiden. In de audit is gekeken naar de match tussen de onderwijsbehoeften 3 van de leerlingen uit het voedingsgebied van de school met het onderwijsaanbod van de school. Deze match tussen vraag en aanbod is in kaart gebracht in termen van kenmerken van het ondersteuningsaanbod, van de school dus. Het profiel van het ondersteuningsaanbod van een reguliere school wordt bepaald door: de mate waarin het onderwijsconcept bijdraagt aan het zich geaccepteerd voelen van de leerling met speciale onderwijsbehoeften; de positie op vijf velden van onderwijsbehoefte: 1. de hoeveelheid aandacht/handen in de groep; 2. speciale onderwijsmaterialen; 3. de ruimtelijke omgeving; 4. expertise; 5. samenwerking met externe instanties die zich ook met de ondersteuning voor het kind bezighouden. 1 Waar in dit rapport kortheidshalve staat school wordt steeds bedoeld school of andere eenheid van onderwijsondersteuning. 2 Waar in dit rapport kortheidshalve staat ouders wordt steeds bedoeld ouders of verzorgers. 3 De onderwijsbehoefte is de instructie en ondersteuning die de leerling in de onderwijssituatie nodig heeft om een volgende stap te kunnen maken in het eigen proces van cognitieve en sociaal-emotionele ontwikkeling. 2

4 Informatie over deze kenmerken is verzameld door: een documentenanalyse (schoolplan, schoolgids, inspectierapport, website); een half gestructureerd interview/gesprek, het gesprek is gevoerd met: mw. Anna- Marie Borgstein (directeur), mw. Anke Oomens (IB), dhr. Guido van Muijen (IB), mw. Miriam Ketelaars (leerkracht), dhr. Michel van Heeswijk (leerkracht), mw. Pascal van Bronswijk (ouder); half gestructureerde observaties in groep 1-2 G, groep 5 B en groep 8 A, met name ter ondersteuning van de bevindingen over het gehanteerde onderwijsconcept en het daarbij horende klassenmanagement; een gesprek met een gedeelte van het schoolteam waarin de opvattingen rond en het draagvlak voor het onderwijs aan leerlingen met speciale onderwijsbehoeften aan de orde komt. In het gesprek met het schoolteam zijn de eerste indrukken vanuit het interview en de observaties verwerkt. In dit rapport doen wij verslag van onze bevindingen. Wij wijzen er op dat de informatieverzameling weliswaar uitgebreid en veelzijdig was, maar beperkt is door het karakter van een momentopname. 3

5 2. De opbrengsten van het schoolbezoek 2.1 Het onderwijsconcept Korte karakterisering van de school De basisschool Jan Ligthartschool Rendierhof te Tilburg is een grote school met 650 leerlingen (teldatum ). De leerlingen, ook zij-instromers, komen uit de omliggende wijken en een aantal van die wijken staan bekend als achterstandswijken. Hierdoor is de schoolpopulatie divers van samenstelling. Sinds 7 jaar is men gehuisvest in een nieuw gebouw, samen met de BSO en Peuterspeelzaal. Het gebouw heeft twee verdiepingen en op die manier zijn ook de bouwen ingedeeld: op de begane grond de onderbouw, op de eerste verdieping de middenbouw en op de tweede verdieping de bovenbouw. De lokalen liggen aan weerszijden van een brede gang. In de gangen is er ruimte gecreëerd voor werkplekken. Er zijn 27 groepen en de groepsgrootte is gemiddeld 24. De school werkt met het leerstofjaarklassensysteem en gebruikt voor de meeste vakgebieden standaard lesmethoden. Binnen deze structuren wordt er gedifferentieerd op instructie, op aanbod en incidenteel op tempo. Ook wordt er gewerkt met een plusklas, een onderzoekersclub en een leeshulpklas voor groep 3. Daarnaast is er PT voor taalstimulering en RT voor diverse vakgebieden. Het schoolteam legt de nadruk op structuur en rust in de school. Hierbij worden de drie schoolregels met stappenplan gehanteerd. De school heeft een goede naam op het gebied van de leerlingenondersteuning en regelmatig is er om deze reden sprake van zij-instromende leerlingen. De Jan Ligthartschool Rendierhof is betrokken bij een pilot voor IKC (Integraal Kind Centrum) met samenwerking tussen BSO, peuterspeelzaal en kinderdagverblijf ten behoeve van doorlopende lijnen van zorg. Daarnaast is men betrokken bij Taaltuin voor extra taalontwikkeling en woordenschat en een pilot met betrekking tot intensieve samenwerking met Jeugdhulpverlening (Kompaan De Bocht) binnen de school. In hoeverre heeft de school te maken met verschillen tussen leerlingen? Naar schatting van de geïnterviewde medewerkers is het niveau van leren over het geheel van de school in vergelijking met het landelijke beeld gemiddeld te noemen (Cito B laag C). Langere tijd scoorde de school op de Cito eindtoets iets boven het landelijk gemiddelde, namelijk ongeveer 536. Het laatste jaar scoorde de school iets onder het landelijk gemiddelde, maar nog wel gemiddeld ten opzichte van vergelijkbare scholen en met 100% deelname. De spreiding van de leerniveaus loopt in de groepen sterk uiteen, maar er is nog wel sprake van een normaal verdeling. Vier tot 8 leerlingen per groep hebben over het algemeen gesproken een duidelijk verschillend niveau. Hierdoor is de spreiding van de leerniveaus dus matig heterogeen te noemen. Veel leerlingen, met name in de onderbouw, hebben een taalachterstand in verband met een niet-nederlandstalige achtergrond van de gezinnen. Het gaat hier om ongeveer 30% van de leerlingen. Ongeveer 25 leerlingen hebben een dyslexieverklaring en aanbod (= 4%). Daarnaast zijn er leerlingen met vergelijkbare leesproblemen, waarbij er geen dyslexieonderzoek is gedaan. 4

6 Enkele vragen in het interview richtten zich op de leerlingen die vanwege hun gedrag zodanig speciale aandacht nodig hebben, dat dit structureel extra inzet vraagt van de leerkracht. De schatting van het aantal van deze leerlingen is ongeveer 2 à 3 leerlingen per groep. De school signaleert een toename van gedragsproblemen voortkomend uit problemen in de gezinnen, zoals scheiding en opvoedkundige tekortkomingen. Kinderen kunnen dan erg stil worden, of juist veel verzet en bravoure vertonen. Op het schoolplein en op straat leidt dat tot veel conflicten. De aandacht die op gedrag gevraagd wordt richt zich vooral op het begrenzen van gedrag, op het stimuleren tot activiteit en het bieden van inzicht in gedrag en sociale interactie. De culturele en taalachtergrond van de leerlingen is divers. Ongeveer 30% van de leerlingen is van allochtone afkomst verdeeld over ongeveer 20 nationaliteiten. Zoals gezegd levert dit vooral in de onderbouw taalachterstanden op. De sociaaleconomische achtergrond van de leerlingen wordt vooral gekenmerkt door een spreiding van hoog, gemiddeld en laag opgeleide ouders. Herkenbaar zijn de arme gezinnen. Er zijn 22 leerlingen met een leerlingengewicht 0,3 en 26 leerlingen met een gewicht 1,2. Hiermee heeft 13,5 procent van de leerlingen een gewicht, landelijk is dit 12,8 procent. Op het moment van de audit bezoeken 7 leerlingen met een rugzakje de school. Dit komt redelijk overeen met het landelijk beeld. De aantallen rugzakjes op de school zijn als volgt: Blinden en slechtzienden 0 Communicatieve beperkingen 3 Lichamelijke en verstandelijke beperkingen Gedragsproblemen en psychiatrische stoornissen Rugzak speciaal basisonderwijs Aantal zittenblijvers Over het geheel genomen, is de leerlingenpopulatie van Jan Ligthartschool Rendierhof te karakteriseren als relatief heterogeen (in vergelijking met Nederlandse scholen in het algemeen). Hoe wordt binnen de school op speciale onderwijsbehoeften gereageerd? De school heeft drie grote groepen 3 en men kan een extra hulpklas groepsdoorbrekend organiseren (1 ½ uur per dag) voor leesonderwijs. Daarnaast is er in de onderbouw de mogelijkheid voor extra taalontwikkeling. Voor leerlingen uit de groepen 1 tot en met groep 4 is er in de onderzoekersclub een extra aanbod met verrijkingsstof. Vanaf groep 5 is er de mogelijkheid voor een plusklas (1 ½ tot 2 uur per week) voor meer- en hoogbegaafde leerlingen. 5

7 Tevens word er Spaans aangeboden vanaf groep 6 voor meer en hoogbegaafde leerlingen. De plusopdrachten worden ter verwerking meegegeven voor in de eigen groep. De school anticipeert op gedragsproblemen door in te zetten op een preventieve benadering. Centraal staan de drie schoolregels met stappenplan en picto s die systematisch worden herhaald. De sociale vaardigheden van de leerlingen worden getraind en de onderbouw werkt met een methode voor het pedagogisch klimaat. De midden- en bovenbouw besteedt veel aandacht aan samenwerken en coöperatieve werkvormen. Het schoolteam biedt structuur, veiligheid en rust door de pauzes te scheiden, door het regelmatig herhalen van de schoolregels en door veel overleg en overdracht. Hierdoor is er rust op de gangen, zelfs als er leerlingen op de werkplekken in de gangen werken. De leerlingen die speciale ondersteuning nodig hebben krijgen dit vooral: met individuele aandacht, in een andere ruimte dan de groep met groepsaandacht in homogene subgroepen met individuele aandacht, in dezelfde ruimte, maar apart van de groep En dus niet of nauwelijks: met individuele aandacht geïntegreerd in de groepsaanpak De school organiseert de RT soms in de groep en soms buiten de groep, afhankelijk van de leerling en de ondersteuningsbehoefte. Leerlingen met LGF hebben ambulante begeleiding meestal buiten de groep. Binnen de groepen differentiëren de leerkrachten in het kader van HGW op drie niveaus en ook wordt er met allerlei subgroepen gewerkt, incidenteel over het leerjaar heen. Er is sprake van mogelijkheden tot compacten, verrijken, verdiepen en verlengen van onderwijstijd. Ook wordt preteaching toegepast. In de groepen 1 en 2 is er meer sprake van differentiatie op basis van het ontwikkelingsniveau van leerlingen. Het schoolteam differentieert incidenteel op leerstijlen, als een leerling opvalt op een bepaalde leerstijl. Dit is niet gebaseerd op een onderliggend theoretisch model. De leerkrachten bieden wel veel visualisering aan en middels de coöperatieve werkvormen worden verschillende leerstrategieën aangeboden. De school werkt met een protocol voor dyslexie (kinderen met een dyslexieverklaring maken in groep 7 en 8 gebruik van Kurzweil) en een protocol voor dyscalculie met een procesgericht rekenonderzoek gevolgd door een begeleidingsplan. Tevens is er een protocol voor medische handelingen, ook met betrekking tot het toedienen van medicatie. De school heeft in het verleden ruimhartig leerlingen met speciale onderwijsbehoeften toegelaten, zelfs als de financiën daarvoor (nog) niet waren geregeld. De schoolleiding geeft evenwel aan dat de limiet nu wel is bereikt en dat de financiële middelen moeten meekomen in het geval van een aanmelding van een leerling met speciale onderwijsbehoeften. Bij de aanname van leerlingen spelen in onderlinge samenhang met elkaar verschillende afwegingen een rol. Bepalend hierbij is of het om een 4-jarige leerling gaat, of om een zij-instromende leerling. 6

8 Bij de aanname van 4-jarige leerlingen met LGF of een speciale onderwijsbehoefte, worden de leerlingen op grond van de volgende afwegingen verdeeld over de groepen: Volgorde 1. De speciale behoefte van de leerling. van 2. De vraag van de ouders. afweging 3. De limitering van aantallen leerlingen met een specifieke zorgvraag. 4. De onderwijsondersteuning expertise van de leerkracht. Bij de aanname van zij-instromende leerlingen met LGF of een speciale onderwijsbehoefte, worden de leerlingen op grond van de volgende afwegingen verdeeld over de groepen: Volgorde 1. De speciale behoefte van de leerling. van 2. De limitering van aantallen leerlingen met een specifieke zorgvraag. afweging 3. De onderwijsondersteuning expertise van de leerkracht. 4. De vraag van de ouders. Bepalend voor dit onderscheid is wat er al bekend is over de onderwijsbehoeften van de leerling. Bij jonge 4-jarige kinderen is dat doorgaans nog lastig te bepalen. Bij zijinstromende leerlingen lukt dat beter door de informatie via de school van herkomst. In dat geval kan de school inventariseren wat nodig is en wat haalbaar is gezien de zorgzwaarte van de groep en de expertise/draagkracht van de leerkracht. Met deze informatie kan men de vraag van de ouders beantwoorden. In het interview is de schoolleiding bevraagd op hun opvattingen rond het gehanteerde onderwijsconcept. In de volgende tabel staat per regel een dimensie weergegeven, met links en rechts de uitersten op de dimensie. Tijdens het interview is gevraagd aan te geven waar de school staat: duidelijk links, enigszins links, enigszins rechts, duidelijk rechts. Gevraagd werd om globaal te kijken naar de school en zo mogelijk een duidelijke richting aan te geven. Onderwijsconcept Overdragen van kennis OB Zelf ontdekken Kennis verwerven Werken met kennis Klassikaal leren OB Individueel en groepsleren Sturing van het leren door de lkr Alle leerlingen op bepaald basisniveau brengen Leerstof bepaalt de leerweg Nadruk op gestructureerde opdrachten Beoordeling van prestaties o.b.v. gelijke normering Beoordeling door de leerkracht Evaluatie onderwijs o.b.v. leervorderingen groep Evaluatie onderwijs door de lkr Kinderen sturen eigen leren Maximale uit elke leerling halen Beginsituatie van de leerling bepaalt de leerweg Nadruk op vrije opdrachten OB Beoordeling van leervorderingen o.b.v. beginsituatie van leerlingen Zelfbeoordeling door de leerling Evaluatie onderwijs o.b.v. leervorderingen individuele leerling Evaluatie samen met leerlingen 7

9 Toelichting: Soms onderscheidt het onderwijsconcept van de onderbouw (OB) zich van de andere bouwen. Over het algemeen is er sprake van kennisoverdracht en in de onderbouw is er meer ruimte voor zelf ontdekkend leren. Kennisverwerving wordt gezien als een voorwaarde om kennis te kunnen toepassen. Bij Nieuwsbegrip en wereldoriëntatie is er meer sprake van werken met kennis. Op dit moment is het klassikaal werken het meest herkenbaar in de school, naast het maatjes werken en de coöperatieve werkvormen. De schoolleiding heeft de ambitie om verder te ontwikkelen richting het werken met groepsplannen. In de onderbouw is daarvan al meer sprake. Overwegend stuurt de leerkracht het leerproces, gebruikt daarbij gestructureerde opdrachten en verzorgt de beoordeling. In de onderbouw is er veel sprake van exploreren in een gestructureerde setting. In de andere bouwen wordt er gewerkt met een weekplanning en dag/weektaken voor de leerlingen. Het schoolteam probeert het maximale uit elke leerling te halen door differentiatie, de groepssamenstelling en allerlei oplossingen in subgroepen. Overwegend bepaalt de leerstof de leerweg, maar hoe meer het team in staat is te differentiëren, hoe meer de beginsituatie van de leerlingen bepalend is op het gebied van aanbod, werkhouding, concentratie, plaatsing binnen een groep, enzovoort. De beoordeling geschiedt op basis van een gelijke norm, behalve de leerlingen met een OPP. Zij worden beoordeeld op basis van hun eigen leerlijn en vaardigheidsscores. Het onderwijs wordt geëvalueerd op basis van de leervorderingen op individueel-, groep- en schoolniveau met groepsoverzichten, dwarsdoorsneden en trendanalyses. Periodiek worden de leerlingen bevraagd op hun tevredenheid en ervaren sociale veiligheid. Er is een kinderraad met een eigen budget en ze mogen zich uitspreken over allerhande schoolzaken, zoals het schoolplein, aanschaf pannakooi, bepalen goede doelen en dergelijke. Hoe wordt de continuïteit van de onderwijsondersteuning voor elke leerling verzekerd? Het eigenaarschap van de onderwijsondersteuning: Op aangeven van de leerkracht bepaalt het zorgteam de inzet van de onderwijsondersteuning en RT. Doordat de school minstens drie groepen in een leerjaar heeft, kan men variëren met de groepssamenstelling. Regelmatig vindt er een herschikking plaats. Standaard geschiedt dat bij de overgang van groep 1-2 naar groep 3 en bij de overgang van groep 6 naar groep 7. Incidenteel kan dat ook het geval zijn bij de overgang van groep 4 naar groep 5. Zo n herschikking verloopt als volgt: - De leerkracht van de huidige groep maakt een overzicht van de ondersteuning per leerling; - De leerlingen worden gevraagd naar hun maatjes en voorkeuren; - Leerlingen worden voor de volgende groep ingedeeld en de zorgzwaarte wordt per groep bepaald; - De voorlopige indeling wordt gecommuniceerd met de betrokken ouders; - Bij hoge uitzondering kan een leerling nog worden gewisseld van groep. De taken van de interne begeleiding: De IB-ers zijn inhoudelijk sterk betrokken bij de onderwijsinnovatie, samen met de OTL (onderwijskundige teamleiders). Elke bouw heeft een OTL. 8

10 Men houdt zich gezamenlijk bezig met onder andere opbrengstgericht werken, groepsplannen, datagestuurd en opbrengstgericht werken en invoering van ZIEN! voor registratie van de sociaal-emotionele ontwikkeling. De onderbouw houdt zich ook bezig met ontwikkelingsgericht onderwijs. Verder betreffen de taken van de IB-ers een veelheid aan werkzaamheden, zoals genoemd in het jaarplan zorg (zie bijlage 3). Het gebruik van leerlingvolgsystemen voor leren en voor de sociaal-emotionele ontwikkeling: In het LOVS worden de leervorderingen van de leerlingen geregistreerd. Tevens wordt ZIEN! gebruikt voor de sociaal-emotionele ontwikkeling. Er zijn toetslijn gesprekken en leerkrachtgesprekken die kunnen worden gevolgd door leerlingenbesprekingen. De procesbewaking gedurende het schooljaar en over de schooljaren heen: Tien maal per jaar is er een zorgoverleg. Het zorgoverleg kent twee varianten: smal met IB/RT/Directie en breed met SMW/GGD/Kompaan en de Bocht + IB/RT/Directie. Daarnaast zijn er veel snelle acties tussendoor, die niet op zich laten wachten tot het eerstvolgende zorgoverleg. De rol van ouders en de mate van betrokkenheid: De leerkrachten staan open voor vragen vanuit de ouders. De aanwezige ouder tijdens het interview was van mening dat het team goed benaderbaar is. Ouders worden bevraagd op hoe hun kind op school zal reageren, of reageert. Het schoolteam probeert ouders open, eerlijk en tijdig te informeren, bijvoorbeeld bij het perspectief van zittenblijven. Bij het bepalen van de ondersteuningsbehoeften van een kind, ligt het initiatief bij de school. Het beeld is dat ouders bij het team terecht kan als er iets is. In deze grote school is er toch sprake van de persoonlijke maat. De school in haar netwerk Deling voedingsgebied met andere scholen: Zoals gezegd betrekt de school de leerlingen uit de omliggende wijken en heeft men het imago van een school die iets extra s weet te doen voor je kind als dat nodig is. De schoolleiding schat in dat er wellicht meer leerlingen met ondersteuningsbehoeften naar de Jan Ligthartschool Rendierhof gaan, dan naar de omliggende scholen. Men geeft daarbij aan dat er een verschil is tussen scholen in de mate van het signaleren en aanpakken van ondersteuningsbehoeften. De school lost zelf veel op en heeft in het verleden weinig LGF aangevraagd, omdat men niet echt handelingsverlegen was. Echter, de middelen voor extra onderwijsondersteuning liep men daardoor ook mis. De begeleiding vanuit het samenwerkingsverband en/of vanuit andere instanties: Zoals al genoemd is de Jan Ligthartschool Rendierhof betrokken bij meerdere pilots. Zo is er de pilot voor IKC (Integraal Kind Centrum) met samenwerking tussen BSO, peuterspeelzaal en kinderdagverblijf ten behoeve van doorlopende lijnen van zorg. Daarnaast is men betrokken bij Taaltuin voor extra taalontwikkeling en woordenschat voor leerlingen met een taalachterstand. Tenslotte werkt men in een pilot intensief samen met Jeugdhulpverlening (Kompaan De Bocht) binnen de school. 9

11 Deze pilot is gestart omdat bleek dat SMW niet echt kon doordringen in de gezinnen. Er wordt gewerkt met 1 kind 1 plan met veel terugkoppeling en korte lijnen. De sturing van de inrichting van de extra onderwijsondersteuning: Men vraagt van het SWV het volgende: - Meer uitwisseling en kennisdeling van expertise door gespecialiseerde SBO/SO leerkrachten (bijvoorbeeld AB-ers en PAB-ers) in de groepen, door middel van co-teaching op de werkvloer en coaching on the job. Dit moet vraaggestuurd zijn. - Het inrichten van tijdelijke voorzieningen voor leerlingen in het BAO met zeer moeilijk gedrag, zoals Op de Rails en Rebound. - De werkwijze met de pilot Jeugdhulpverlening versterken en uitbreiden en daardoor het systeem van het gezin positief beïnvloeden. De sturing van de inrichting van de onderwijsondersteuning moet geschieden op basis van een helder overzicht van de instroom van leerlingen, want dat bepaalt volgens de schoolleiding sterk wat de betreffende school moet doen. Hiervoor is het nodig dat het gewenste niveau van de basiszorg op elke school wordt afgesproken en het SWV moet het mandaat krijgen om het gewenste niveau te stimuleren dan wel af te dwingen. De ondersteuningsbehoeften die daar bovenuit stijgen moeten worden gefaciliteerd. De verwijzingen naar sbo en so en de contacten met andere scholen: De verwijzingen van de afgelopen vier jaar zijn als volgt: Verwijzingen SBO Verwijzingen SO cluster Verwijzingen SO cluster Verwijzingen SO cluster Verwijzingen SO cluster Toelichting: De verblijfsduur van een leerling op het speciaal basisonderwijs is gemiddeld 4 (tot 5) jaar. Het gemiddelde deelnamepercentage aan het speciaal basisonderwijs bedraagt 2,8%. Bij een verblijfsduur van 4 jaar verwijst een basisschool gemiddeld 2,8% : 4 jaren = 0,7% per jaar. Bij een basisschool van bijvoorbeeld 300 leerlingen kan er gemiddeld per jaar een verwijzing naar het sbo van 0,7% van 300 leerlingen = 2,1 leerling worden verwacht. De verblijfsduur op het SO schatten wij op 5 (tot 6) jaar. Bij een school van bijvoorbeeld 300 leerlingen zou je dus verwachten dat 4 : - eens in de drie jaar een leerling verwezen wordt naar cluster 2; - twee keer in drie jaar een leerling verwezen wordt naar cluster 3; - een keer in de twee jaar een leerling verwezen wordt naar cluster 4; - er 1 leerling is met rugzakje cluster 2; 4 Deze aantallen zouden gelden wanneer alle leerlingen via het regulier onderwijs naar het speciaal onderwijs zouden stromen. In werkelijkheid vindt verwijzing soms al plaats vóór dat de leerling een reguliere school heeft bezocht. 10

12 - er 1 leerling is met een rugzakje cluster 3; - er 2 leerlingen zijn met een rugzakje cluster 4. De conclusie is dat het aantal verwijzingen op Jan Ligthartschool Rendierhof redelijk gelijk ligt met het landelijk gemiddelde. 2.2 De voorzieningen op de vijf velden Wij beschrijven hier de voorzieningen van de school tegen de achtergrond van alle mogelijke voorzieningen die op dit moment op scholen, van wat voor soort dan ook, bestaan. In de praktijk heeft geen enkele school alle voorzieningen. Van reguliere scholen kan, in de huidige verdeling van mensen en middelen onder de schoolsoorten, verwacht worden dat zij maar beperkt kunnen scoren op deze velden van ondersteuningsvoorzieningen. De basisvoorzieningen die elke reguliere school heeft uitgaande van een minimale rijksbekostiging, veronderstellen we aanwezig, en vermelden we dus niet. Bij de flexibilisering van waar en hoe de extra mensen en middelen vanuit ondersteuningsbekostiging worden ingezet, is het interessant na te gaan waar voor een school groeimogelijkheden liggen en waar de grenzen zijn. Veld 1: de hoeveelheid aandacht/handen in de klas Dit veld gaat over de hoeveelheid aandacht, uitgedrukt in beschikbare menskracht ( handen ) bij het lesgeven in de klas. We tellen de uren die feitelijk beschikbaar zijn voor leerlingen. Te gebruiken afkortingen voor functionarissen: (Lkr. = leerkracht, Vlkr. = vakleerkracht, OA = onderwijsassistent, RT = remedial teacher, AB = ambulant begeleider, OU = ouder/verzorger, LIO = leerkracht in opleiding, ST = stagiaire) Groep Functionaris(sen) Aantal uur per week Aantal betrokken lln. 1-2A LIO A-H OA A-H LO A-H OU A-H LKR A-D ST/OA RT STpedag C AB A-H VLKRmu ABC RT ABC ST ABC OU ABC VLKRmu ABC RT 2.30/ /8 4ABC IB ABC AB 0.45* 3 4ABC ST/PEDAG 5.15/ ABC OU ABC VLKRmu ABC RT 2.30/ /1 5ABC AB ABC ST/PEDAG 4.30/ ABC VLKRmu

13 5ABC VLKRteha AC RT ABC RT 1.00/4.30 1/10 6ABC AB 0.15/3.00* 1/1 6ABC ST/PEDAG 5.15/ /6 6ABC VLKRmu ABC VLKRteha ABC VLKRspa ABC RT C LIO ABC RT 1.00/1.00 1/7 7ABC VLKRmu ABC VLKRteha AB VLKRspa ABC RT ABC IB AB RT AB VLKRmu AB VLKRteha AB VLKRspa AB RT Toelichting: *LO = Lerarenondersteuner *AB-er: = observatie en werktijd met de kinderen *RT+ = Vindingrijk plusklas * 1 leerling met LGF gaat naar Kansrijk * tijdens de uren tehatex (groep 5t/m7) ondersteunen de groepsleerkrachten in een andere groep. Veld 2: de onderwijsmaterialen We kijken bij dit veld alleen naar specifieke materialen voor leerlingen met speciale onderwijsbehoeften. We laten de materialen die bijna op elke school te vinden zijn buiten beschouwing en maken dus geen opsomming van de orthotheek. Ook kunnen we in de audit niet nagaan in welke mate materialen daadwerkelijk gebruikt worden. Jan Ligthartschool Rendierhof heeft het volgende beschikbaar: Beschikbare onderwijsmaterialen met speciale didactische kenmerken Aangepaste leerlijnen: alternatieve methodes, gericht op zelfredzaamheid, met een lager tempo, veel herhalen, die (veel/snel) lezen vermijden, gericht op auditieve informatieverwerking, gericht op visuele informatieverwerking, gericht op sensomotorische informatieverwerking, uitgaand van sterk eigen probleemoplossend vermogen, anders, nl: zie voor beschrijving de bijlage orthotheek 12

14 Beschikbare onderwijsmaterialen met speciale pedagogisch/psychologische kenmerken: Onderwijsmaterialen ondersteunend bij: methode voor sociaal-emotionele ontwikkeling, nl. begrenzing van het gedrag, nl. uitdaging tot alertheid en activiteit, nl. het ervaren van successen en het ontvangen van beloningen, nl. begrip voor sociale interactie anders, nl. zie voor beschrijving de bijlage orthotheek Aanpassingsvermogen aan kindspecifieke fysieke belemmeringen (in aanvulling op de didactische materialen) Aanwezige materialen sissel -kussens voor hyperactieve kinderen MRT-materialen aangepast schrijfmateriaal, aangepast meubilair Veld 3: de ruimtelijke omgeving In de school zijn de volgende ruimtes beschikbaar / is voldaan aan de volgende ruimtelijke eisen: Voor speciale bewegingsbehoeften rolstoeltoegankelijkheid extra grootte van de lokalen, gangen en speel/gymruimten een speelplein met extra kwaliteit Voor verzorging en therapie er zijn geen specifieke ruimten hiervoor beschikbaar Voor speciale leerbehoeften handenarbeidlokaal/atelier/technieklokaal speel-/gymlokaal keuken (voor leerlingen) schooltuin anders, nl: In BSO ruimtes met diverse mogelijkheden, muzieklokaal, RT ruimtes, spreekkamers, vergaderruimte. Veld 4: de expertise We onderscheiden teamexpertise en specialistische expertise. Met teamexpertise wordt gedoeld op kennis en ervaring die geïntegreerd is in de teamaanpak en geïnternaliseerd in het handelen van alle medewerkers. Geïntegreerd in de teamaanpak en geïnternaliseerd in het handelen van alle medewerkers is aanwezig: Kennis over opvattingen en aanpakken in de onderwijszorg (handelingsgericht werken, werken met leerlijnen, onderwijsconcepten gebaseerd op onderwijsbehoeften van leerlingen zoals coöperatief leren) Een teamaanpak op gedrag (afspraken op papier en werkend in de praktijk) Competenties om ouders als partner te betrekken bij de onderwijszorg voor hun kind, dit is ook in de praktijk zichtbaar. (De school heeft een werkgroep ouderbetrokkenheid die de ouders als partner bij school betrekt. 13

15 Aanvulling vanuit de managementrapportage Kind op de gang : Om de kunde van de school (aangaande de orthobeelden) te onderbouwen heeft een inventarisatie plaatsgevonden. Welke kenmerken en kwaliteiten bepalen de kunde? Daarbij zijn de volgende kenmerkende elementen die de kunde van de school op een abstracter niveau typeren/ onderbouwen naar voren gekomen: Een sterke organisatie, daarbinnen een sterke zorgstructuur (nog wel, let op uithollen). Het team: kundig, kritisch, enthousiast, veelzijdig, betrokken, ambitieus (ook een valkuil), men kan rekenen op elkaar, onderlinge coaching. Het bieden van een duidelijke structuur, samenhang binnen de bouwen, klassenmanagement. Kindgericht, denken in termen van kansen. Een veilig klimaat (ondanks de omvang van de school), het pedagogisch klimaat. Specifieke vaardigheden: sova, vindingrijk, taalactivering, Spaans. Goed uitgerust op ICT-gebied. Nog niet in de volle breedte aanwezig is: Kennis over onderwijszorgvoorzieningen rond de school en in de regio Toelichting: Bij het zorgteam is de kennis in volle breedte wel aanwezig, bij het team is de kennis groeiende. Aanvulling vanuit de managementrapportage Kind op de gang : Om de grens van de school (aangaande orthobeelden) te onderbouwen heeft een inventarisatie plaatsgevonden (wanneer is de grens van ons kunnen bereikt). Daarbij zijn de volgende kenmerkende elementen die de grenzen van het team typeren/ onderbouwen naar voren gekomen: Geen balans tussen de grootte van de groep en het aandeel zorg binnen de groep (zorgzwaarte: aantal zorgleerlingen, zwaarte problematiek, diversiteit, de mate waarin problematieken onderling versterkend op elkaar inwerken). Agressief gedrag dat structureel ten koste gaat van de veiligheid van de directe omgeving (andere leerlingen, leerkracht). 1 op 1 begeleiding waardoor de aandacht voor de rest van de groep structureel te kort schiet. Meervoudige / te complexe problematiek. Geen zorgverlenende en voorbehouden medische handelingen door het team (belangrijke aspecten zijn veiligheid en verantwoordelijkheid. Zie voor de criteria die hierbij gelden het medisch protocol van de school). Een te specialistische problematiek. Meer specifiek: zeer zware lichamelijke problematiek. Voorbeelden: visueel, auditief, lichamelijke handicap. Het team heeft zich tijdens de studiedag nog niet uitgesproken over de vraag of motorische problematiek hier ook bij moet worden gerekend. Het aspect van onvoldoende zelfredzaamheid is een belangrijk criterium. Een te laag IQ. Als het welbevinden van de leerling (daarbij inbegrepen de eigen veiligheid) structureel in het geding is. 14

16 Het schoolteam wil expertise ontwikkelen op de volgende gebieden: Op het gebied van PDD nos / autisme meer kennis en kunde; beter uit de voeten kunnen met een handelingsadvies uit een handelingsplan; waar mogelijk nog meer structuur aanbrengen; alert zijn van de leerkracht op eigen consequent handelen en op het voorbereiden van de leerling op veranderingen; ondersteunend: rustige afgeschermde werkplekken, aangepaste materialen waar nodig, groepsondersteuning; ruimte maken voor persoonlijke aandacht. Op het gebied van hoogbegaafdheid het aanbrengen van een doorlopende lijn door de hele schoolcarrière; meer koppeling vindingrijk-werken in de groep, meer uitdaging bieden. Sinds schooljaar is er door de werkgroep hoogbegaafden het werken met uitdagend materiaal in de groepen geïmplementeerd; aandacht voor het perspectief vanuit de leerling die 'begrepen' wil worden. Op het gebied van faalangst meer kennis over achtergronden en kunde om het praktisch toe te passen (welke aanpassingen zijn zinvol, bijvoorbeeld bij het afnemen van toetsen); screening met het oog herkenning van de problematiek; opstellen van een traject van begeleiding; meer specifiek: werken aan veiligheid, vertrouwen en zelfvertrouwen bij de leerling; toewerken naar een protocol; meerwaarde uit het oudercontact halen. Een tweede vorm van expertise is de specifieke, bij één of meer collega s of partners aanwezige expertise. Deze specialistische expertise kan soms, kortdurend, nodig zijn. De beschikbaarheid van expertise (gecertificeerd) op specifieke gebieden is bij Jan Ligthartschool Rendierhof als volgt: Binnen Buitenschools, Expertiseveld school snel toegankelijk Nee Nee Visuele beperkingen Nee Ja Auditieve beperkingen Nee Ja Spraakmoeilijkheden en taalstoornissen Nee Ja Verstandelijke beperkingen Nee Ja Motorische beperkingen Nee Nee Beperkingen door chronische ziektes Ja Ja Autisme Spectrum Stoornissen (ASS) Ja Ja ADHD en ADD Nee Ja Angst- en hechtingsstoornissen Nee Ja Overige psychiatrische aandoeningen Ja Ja Gedragsproblemen Ja Ja Dyslexie Ja Ja Onderwijsachterstanden andere culturen 15

17 Toelichting: Via ambulante begeleiding vergroot de school haar kennis rond de problematiek van taalstoornissen en motorische beperkingen. Veld 5 : De samenwerking met andere instanties Contacten andere instellingen Nooit Sporadisch Regelmatig Vaak GHP 5 SMW Bureau Jeugdzorg GGD GGZ MEE kinderziekenhuis revalidatiekliniek justitiële inrichting KDC MKD Gemeente: brede school Gemeente: VVE Gemeente: schakelklassen Gemeente: ketenzorg ZAT Gemeente: IKC Pilot Jeugdhulpverlening Logopedie MRT Onderzoeksbureaus Dyslexiebehandelaars WSNS REC SO/SBO Opleidingsinstituten Leerplicht 5 GHP=gemeenschappelijk handelingsplan (één kind, één plan). 16

18 3. Grenzen en groeimogelijkheden van de school 3.1 Groeimogelijkheden en grenzen v.w.b. onderwijsconcept Een basis voor onderwijs aan kinderen met diverse onderwijsbehoeften wordt gelegd door het onderwijsconcept van de school. Op het gebied van de diversiteit zijn twee kenmerken van het onderwijsconcept bepalend: het draagvlak binnen het team, en de mate waarin de lesstof dan wel de individuele onderwijsbehoefte van de leerling uitgangspunt van het lesprogramma is. Dit laatste kenmerk kan worden gezien als een dimensie van methodegestuurd naar leerlinggestuurd. Aan het ene uiterste van die dimensie staan de scholen die bijna de volledige lestijd de methode als leidraad hanteren 6. Leerlingen die onvoldoende uit de weg kunnen met de standaardmethode krijgen herhalingsstof, extra instructie of verdiepingsstof zoals die binnen de methode is gegeven. Het gemiddelde niveau en tempo van de standaardmethode is maatgevend. Scholen die dit concept welbewust hanteren zijn vaak van opvatting dat een leerling bij de groep houden betekent dat de leerkracht zijn of haar uiterste best doet om de zwakkere leerling voor wat betreft zijn of haar prestaties zoveel mogelijk bij de gemiddelde groep aan te laten haken. Het andere uiteinde van de dimensie wordt bezet door scholen die hun onderwijsconcept afstemmen op de specifieke groep die op dat moment de klas vormt. De start ligt bij de individuele onderwijsbehoeften van leerlingen met hun individuele ontwikkelings- en leerlijnen. Het overzicht van die lijnen in de groep geeft mogelijkheid tot het bundelen van de leerlijnen waar deze (bijna) samenvallen. De instructieplanning wordt afgestemd op deze gebundelde leerlijnen. De werkvormen in de groep zijn vaak heterogeen, waardoor een leerling bij de groep houden hier een gelijke betekenis heeft voor elke leerling. Bij een dergelijk concept worden veelal ook standaardmethoden en methodegebonden toetsen gebruikt, maar dan als middel zonder dat zij direct het didactisch en pedagogisch handelen sturen. Alle scholen hebben te maken met verschillen tussen kinderen. Relevant voor Passend Onderwijs zijn verschillen tussen leerlingen op het gebied van: leercompetenties leerstijlen gedragscompetenties gedragsstijlen culturele achtergronden gezinsachtergronden Van een extra vergroting van de range van onderwijsbehoeften in een klas is sprake bij combinatieklassen. Leerkrachten op scholen die vooral methodegestuurd werken, rekken naarmate er meer verschillende kinderen in hun klas zitten, de mogelijkheden van hun onderwijsaanbod steeds verder op. 6 Onderzoek van de SLO wijst uit dat gemiddeld ongeveer tweederde van de lestijd op Nederlandse scholen met gebruik van standaardmethoden les wordt gegeven. 17

19 Manieren om binnen het methodegestuurde concept onderwijs te bieden aan leerlingen met verschillende onderwijsbehoeften zijn o.a.: het groeperen van handelingsplannen; het werken in niveaugroepen; zelfstandig werken; vergroting van de expertise van de leerkracht; incidentele toepassing van vormen van leren in heterogene groepen; de keuze van methodes die heel veel ruimte bieden voor gedifferentieerd werken. Omdat het uitgangspunt van de les bepaald is door de centrale aanpak van de methode, betekent elke nieuwe onderwijsbehoefte een extra aanpassing bij die aanpak. Wanneer veel aanpassingen nodig zijn, beleeft de leerkracht dit vaak als een stapeling van taken, en daarmee als een toenemende belasting. Soms uit zich dit door de behoefte van de leerkracht aan steeds meer orde en rust in de klas, om de controle te kunnen houden over alle verschillende activiteiten die gelijktijdig plaatsvinden. Met het toenemen van de organisatorische belasting van de leerkracht, blijft er minder tijd en energie over voor het ter plekke inspelen op specifieke behoeften van leerlingen op het moment dat die zich aandienen. Het methodegestuurde onderwijsconcept is begrensd in haar capaciteit om kinderen met andere onderwijsbehoeften op te nemen. In het volgende schema wordt het onderwijsconcept van De Jan Ligthartschool Rendierhof weergegeven in de relatie tussen de mate waarin de lesmethode sturend is en de mate waarin diversiteit van leerlingen opgevangen kan worden. De gebogen lijn geeft van links naar rechts een mogelijk model van de ontwikkeling van een onderwijsconcept, startend bij het leerstofjaarklassensysteem met een strakke hantering van standaardmethoden. Via het oprekken van de methodegestuurde aanpak toont het model een omslag in de aanpak naar het starten van de lesinhoud bij de individuele onderwijsbehoeften van de leerlingen in de klas. Let wel: de richting van links naar rechts geeft alleen een wenselijke richting aan wanneer: De school meer ruimte wil bieden aan de bestaande diversiteit onder de leerlingen. De school meer leerlingen met speciale onderwijsbehoeften onderwijs wil kunnen bieden. De leerlingpopulatie van de school steeds meer divers wordt. 18

20 Scholen bevinden zich ergens op of onder de gebogen lijn. De Jan Ligthartschool Rendierhof bevindt zich op positie: Jan Ligthartschool Rendierhof Toelichting: De Jan Ligthartschool Rendierhof werkt met het leerstofjaarklassensysteem en voor de meeste vakken worden lesmethoden gebruikt. Binnen de school is er sprake van een zekere mate van methodesturing. Binnen deze structuur zoeken de leerkrachten naar maximale flexibiliteit om aanpassingen ten gunste van de leerling door te voeren om de verschillen tussen leerlingen te honoreren. Oplossingen worden veelal gevonden door homogene subgroepen samen te stellen en/of de inzet van RT. In de groepen 1-2 gaat men uit van waar de leerling aan toe is. De heterogeniteit wordt bewust gecreëerd door twee leerjaren samen te voegen in een groep. De schoolontwikkeling op de Jan Ligthartschool Rendierhof is gericht op het analyseren van de aanwezige en gebruikte methoden op de 3 niveaus (HGW) in elk leerjaar en op de referentieniveaus. De hantering van de lesmethoden zijn een leidraad en geen keurslijf. Het geeft houvast voor de leerkrachten. De mate waarin leerkrachten zicht hebben op de onderliggende leerlijnen verschilt per leerkracht. De collega s die ervaring hebben in meerdere leerjaren, hebben doorgaans ook een goed overzicht over de gehele leerlijn. Zoals in de inleiding gezegd hebben wij geen opvatting over de wenselijkheid van de positie van de school: een school kan sterk onderwijs bieden naar tevredenheid van alle betrokkenen op elke positie van de grafiek. De volgende suggesties als groeimogelijkheden en grenzen geven wij voor het geval dat de school wil groeien naar een breder profiel in de zin dat meer verschillen tussen leerlingen mogelijk zijn. 19

21 Groeimogelijkheden voor Jan Ligthartschool Rendierhof voor wat betreft het onderwijsconcept: De ervaringen in de plusklas met het werken met een portfolio kan het schoolteam gebruiken voor het versterken van de positie van de leerlingen in zijn eigen leerproces. Leerkrachten ondervinden houvast en richting aan de lesmethoden. De schoolleiding kan de collega s begeleiden bij het inzichtelijk krijgen van de onderliggende leerlijnen, wellicht met steun van de meer ervaren collega s die al een goed overzicht hebben. Hierdoor kan er bij de leerkrachten meer ruimte ontstaan voor het meer inspelen op de diversiteit in de groep en op de actualiteit. De leerkrachten van de groepen 1-2 lijken andere oplossingen te hebben voor het vraagstuk van het omgaan met verschillen in de groep. Ze benutten juist de verschillen door heterogeniteit te creëren. Het schoolteam kan met elkaar het gesprek aangaan op welke manier het gebruiken van heterogeniteit ook voor de andere groepen in school zou kunnen werken. In het teamgesprek bleek dat de collega s de verschillen in de groep op zich een verrijking vinden. Dit is een mooie basis om open het gesprek met elkaar aan te gaan. Grenzen voor Jan Ligthartschool Rendierhof voor wat betreft het onderwijsconcept: Er zijn veel mogelijkheden voor ondersteuning van leerlingen buiten de eigen groep (plusklas, leeshulpklas, onderzoekersclub, RT, e.d.). Hierdoor kan het risico ontstaan dat oplossingen vooral buiten de groep worden gezocht en dat men minder gericht is op het zelf differentiëren in de eigen groep. Dit kan ten koste gaan van het gedifferentieerd omgaan met ondersteuningsbehoeften in de groep. Het leerstofjaarklassensysteem en de methodesturing, beperken in enige mate de mogelijkheden van de school om in te spelen op de diversiteit in de groepen. Opbrengsten van het teamgesprek Er is een teamgesprek gevoerd aan de hand van stellingen. Deze zijn bewust ambigu geformuleerd om de discussie op te roepen. Collega s hebben op persoonlijke titel hun mening gegeven en deze uitlatingen hoeven niet automatisch overeen te stemmen met het schoolbeleid. In het volgende overzicht is de weging van de argumenten op basis van consensus door de aanwezige collega s weergegeven. 20

22 Rangorde Sterk argument Zwak argument Team Jan Ligthartschool Rendierhof 5. De veiligheid in de groep wordt in hoge mate bepaald door leerkrachtvaardigheden. 2. Verschillen binnen de groep zijn een verrijking voor alle leerlingen en voor de leerkracht. 4. Door Passend Onderwijs krijgt de gewone leerling te weinig aandacht. 12. Alleen met extra handen in de klas kan ik Passend Onderwijs tot een succes maken. 11. Dankzij Passend Onderwijs worden leerkrachten deskundiger. 9. Leerkrachten kiezen bewust voor een bepaald type onderwijs en moeten niet worden opgescheept met leerlingen waarvoor ze niet geschikt zijn. 6. Hoe homogener de groep, des te veiliger de groep. 1. Ieder kind heeft recht op regulier en thuisnabij onderwijs. 7. Door de methodesturing in het onderwijs creëren wij buitenbeentjes. 8. Ouders hebben geen verstand van onderwijs en daarom kan de school beter bepalen wat een passend onderwijsaanbod is. 10. Hoe homogener de groep, des te beter de leerprestaties. 3. Alle scholen in Nederland kunnen inclusief worden. Toelichting: Aan de hand van bovenstaande 12 stellingen heeft het schoolteam van de Jan Ligthartschool Rendierhof zich uitgesproken over het draagvlak voor de uitgangspunten van Passend Onderwijs. De aanwezige collega s vinden over het algemeen gesproken dat de limiet voor de opvang van leerlingen met speciale ondersteuningsbehoeften zo langzamerhand wel is bereikt. De groepen zitten vol en men heeft het gevoel dat men handen tekort komt en men voelt zich ook niet altijd competent. In de top 5 geven collega s aan dat de leerkracht er toe doet: hij/zij maakt het verschil. Echter, men geeft ook de begrenzing van de mogelijkheden aan: kinderen komen aandacht tekort en op schoolniveau zijn er extra handen nodig. Het SBO en SO heeft volgens de aanwezige collega s zeker zijn bestaansrecht. Men gelooft op zich wel in de meerwaarde van heterogeniteit in verband met de mogelijkheden voor samenwerkend leren. Ouders worden als belangrijke partners gezien. In het teamgesprek bleek dat de aanwezige collega s vooral terugdeinzen voor extremen, zoals teveel leerlingen met ondersteuningsbehoeften in een klas (= zorgzwaarte), de ernst van de belemmering (= competentie) en de mate van de impact van probleemgedrag op anderen (= veiligheid). Met name de collega s van de onderbouw probeerden de situatie meer oplossingsgericht en vanuit kansen te benaderen. 21

23 3.2 Karakterisering van de voorzieningen op de vijf velden In het licht van Passend Onderwijs kunnen vier schoolprofielen 7 binnen het regulier basisonderwijs worden onderscheiden, te weten: 1. de netwerkschool 2. de smalle ondersteuningsschool 3. de brede ondersteuningsschool en 4. de inclusieve school. Onder deze vierdeling van schoolprofielen ligt een dimensie die loopt van gesegregeerd ( exclusie ) naar geïntegreerd onderwijs ( inclusie ). In andere woorden: de netwerkschool profiteert adequaat en optimaal van de geïnstitutionaliseerde speciale ondersteuning binnen andere instellingen, zoveel mogelijk gelegen in de directe omgeving van de school. Deze is aanwezig in andere speciale scholen, of in gespecialiseerde zorginstellingen als een revalidatiecentrum. Op de inclusieve school daarentegen is in principe alle speciale onderwijsondersteuning in huis aanwezig om leerlingen met speciale onderwijsbehoeften te kunnen handhaven, mede door een vaste partnerrelatie met zorginstellingen buiten het onderwijs zoals het genoemde revalidatiecentrum. De schoolprofielen kunnen ook benaderd worden vanuit een ontwikkelingsperspectief, waarbij de netwerkschool als beginfase en de inclusieve school als eindfase wordt gezien. Op die manier kunnen scholen die zichzelf herkennen in één van de schoolprofielen, de intentie uitspreken om te streven naar een ander, nabijgelegen schoolprofiel. Bedenk dat deze vier schoolprofielen ideaaltypisch zijn. In de praktijk komen er allerlei (sub)varianten voor die uiteindelijk wel weer zijn te herleiden naar één van bovenstaande schoolprofielen op het gebied van speciale onderwijsondersteuning. Uiteraard is het schoolprofiel waartoe de school zich ontwikkelt ook geen statische grootheid. Schoolprofielen veranderen met de transformatie van de schoolpopulatie en de schoolkeuzen daaromtrent mee. Hierna worden de voorzieningen op de school per veld, na een omschrijving, ingedeeld als passend bij een netwerkschool, een smalle ondersteuningsschool, een brede ondersteuningsschool of een inclusieve school. We kiezen een karakterisering die zo dicht mogelijk bij de situatie van uw school komt. De beschrijving in de tabellen betreft dus niet een exacte beschrijving van de situatie van uw school. De volledige tabellen van de prototypes staan in de bijlage bij dit rapport. 7 Greven, L.F. en Timmerhuis, A. (2008). Passend Onderwijs. Kansen in beeld! Utrecht: Sardes (Sardes Speciale Editie 8). 22

24 Veld 1: de hoeveelheid aandacht/handen in de klas De omschrijving van de huidige situatie past bij het in bijlage 2 omschreven profiel van een smalle ondersteuningsschool. Veld Setting 1. Hoeveelheid aandacht en tijd Binnen de klas Er is één paar handen in de klas, de lk zorgen eventueel met extra ondersteuning van oa/ou/mll voor bijv. preteaching, extra leestijd, op tijdelijke basis (enkele uren per week). Er wordt grotendeels gewerkt met de gegeven groepsgrootte (± 25 leerlingen). Voor korte perioden kan de groep kleiner worden gemaakt door inzet van oa/ou/mll; de lk kan dan individuele leerling of subgroep leerlingen met speciale onderwijsbehoeften helpen. Binnen de school Er is speciale onderwijsondersteuning door rt er en/of ib er, op tijdelijke basis (een enkel dagdeel of enkele dag per week). Er is speciale onderwijsondersteuning door ab er (gedurende enkele uren per week). De hoeveelheid aandacht, ofwel de handen in de klas is afhankelijk van: de beschikbare formatie; de organisatie van de groepen in de school; de beschikbare handen van buiten de formatie (ouders, stagiaires ). Veld 2: de onderwijsmaterialen De omschrijving van de huidige situatie past bij het in bijlage 2 omschreven profiel van een smalle ondersteuningsschool. Veld Setting 2. Onderwijsmaterialen Binnen de klas Er wordt gebruik gemaakt van niveau- en tempodifferentiatie in de lesmethoden. Er is aanvullend remediërend materiaal, behorend bij de gebruikte lesmethoden. Binnen de school Er zijn onderwijsmaterialen beschikbaar die tegemoet komen aan specifieke didactische kenmerken (bijv. picto-grammen) en speciale pedagogische/ psychologische kenmerken. Er wordt op projectbasis gewerkt aan het pedagogisch klimaat. 23