9/12/2012. Kijk Juf! Een kriebelbeestje! Inhoud. Aanleiding onderzoek

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "9/12/2012. Kijk Juf! Een kriebelbeestje! Inhoud. Aanleiding onderzoek"

Transcriptie

1 Kijk Juf! Een kriebelbeestje! Taaltalent: het jonge kind Loes van Druten Inhoud Aanleiding onderzoek Speerpunten naar activiteitencyclus Leerkrachtvaardigheden Het project Resultaten peuter cohort Resultaten kleuter cohort Intro Project Intro Aanleiding onderzoek Project Actieprogramma Onderwijs Bewijs - OCW Wat werkt in het onderwijs? Toezicht van commissie Onderzoek i.s.m. onderwijspraktijk Omvang onderzoeksgroep Vergelijking tussen groepen Factoren van invloed Statistische analysetechnieken 1

2 Intro Project Het verwerven van een (tweede) taal vereist contextgebonden, talige interactie met volwassenen en leeftijdsgenootjes die het kind telkens een stapje verder kunnen brengen (Snow, 2006) Uitgangspunt: interactief taalonderwijs Betekenisvol: authentiek Sociaal: interactie Strategisch: na voordoen en instructie, zelf denken en experimenteren Speerpunten 1. Mondelinge taal 2. Woordenschat 3. Beginnende Geletterdheid 4. ICT en Multimedia 5. Ouderbetrokkenheid 2

3 Speerpunt Activiteitencyclus Thema met centraal prentenboek Fasen: Introductie Interactief voorlezen Werken met verhalen Werken met leervragen Presentatie/evaluatie Activiteit Fase 1: anker: op zoek naar kriebelbeestjes Fase 2: de lettervlieg: op zoek naar letters Fase 3: verhalen vertellen Fase 4: leervragen bedenken en antwoorden zoeken in beestjeslaboratorium Fase 5: Kriebelbeestjesfeest! Leerkrachtvaardigheden de hele dag!! Kansen creëren en kansen grijpen Fruit eten, gymmen, routine Door middel van leerkrachtvaardigheden (o.a.): Interactief voorlezen Beurten bewaken, doorgeven Vragen stellen, doorvragen Stiltes laten vallen Kinderen uitlokken tot interactie 3

4 Intro Overzicht onderzoek Project Studie 1 Peuters (psz) T1 T2 T3 T4 T5 Interventie Retentie Studie 2 Kleuters (gr 1-2) T1 T2 T3 T4 T5 Interventie Retentie Aantallen kinderen Peuters Meetmoment Aantal kinderen T1 427 T2 404 T3 311 T4 264 Kleuters Meetmoment Aantal kinderen T1 588 T2 650 T3 647 Meetinstrumenten Peuters Woordenschat (TvP) Auditief geheugen (FIK-2) Kleuters Receptieve en productieve woordenschat (TAK) Auditief geheugen (ESM) Fonologische vaardigheden (Screeningsinstrument Beg. Geletterdheid) Rijm Letterkennis Synthese Beginfoneem identificatie 4

5 Toetsitems Receptieve woordenschat Productieve woordenschat Factoren woordenschat Peuters Kind factoren Leeftijd Geslacht Familie context factoren SES Cultureeletnische achtergrond Psz context factoren Ervaring leidster Opleiding leidster VVE-programma Resultaten Peuters Op alle drie momenten verschillen tussen de drie SES niveaus (F(1,384)= 6.9, p <.001); F(1,384)= 8.3, p <.001; F(1,384)= 9.1, p <.001) 5

6 Resultaten Peuters Autochtone kinderen scoren hoger dan allochtone kinderen (F(1,384)= 84.3, p <.001); F(1,384)= 101.0, p <.001; F(1,384)= 55.0, p <.001) Overzicht resultaten kleuters Overzicht resultaten kleuters Receptieve woordenschat Lage SES Midden SES Hoge SES Autochtoon Allochtoon 6

7 Overzicht resultaten kleuters Productieve woordenschat Lage SES Midden SES Hoge SES 6 Autochtoon Allochtoon Overzicht resultaten kleuters Productieve woordenschat Startersgroep Controlegroep Conclusie Houdt rekening met grote verschillen bij instroom groep 1 Herkomst en SES Aanbeveling: vroeg beginnen minstens even effectief 7

8 Hartelijk dank aan kinderen, leidsters en leerkrachten voor hun medewerking aan het project! KION Psz Zeggelt SKO Psz Hummelhonk Psz Jump SKH Psz Guusje Psz Pinkelotje Psz de Notedop Psz Kris Kras Psz Basje Psz Peuterhonk Psz Bottendaal Psz Tamboerijntje SKL Psz Muizenhuis Psz Waterlelie Psz Woelige Hoekje Psz het Kabouterbos BS st. Antonius Abt Psz de Meibloem Psz Rommelpotje Psz de Lepelaar BS De Boogurt Alifa Psz Pippeloentje Psz de Propeller BS De Grote Lier Psz Speeldoos Psz Nijntje Psz het Kompaske Nutsschool Hertogin Johanna Psz Bosuiltjes Psz Dolfijntje Psz het Vlinderbos BS Maria Goretti Psz Dikkertje Dap Psz Robbedoes Psz de Speeldoos BS De Marke Psz Twekkie Psz Olleke Bolleke Psz de Octopus BS De Meiboom Psz Kleine Beer Psz t Kuukeluusje Psz de Ottertjes BS t Palet Psz Harlekijn Psz Benjamin Psz de Speelkajuit BS De Parel Psz Laares SURPLUS Psz de Zuidwester BS het Rondeel Psz t Klavertje Psz Berenboot ST. kinderspeelzaal BS Theresia Psz Veldmuisje Psz t Beukennest Psz Olleke Bolleke BS de Waaier 8

Het ondersteunen van de taalontwikkeling van het jonge kind met behulp van Taallijn. Resultaten van de Taallijn effectstudie.

Het ondersteunen van de taalontwikkeling van het jonge kind met behulp van Taallijn. Resultaten van de Taallijn effectstudie. Het ondersteunen van de taalontwikkeling van het jonge kind met behulp van Taallijn. Resultaten van de Taallijn effectstudie. Symposium De Taallijn en Interactief Taalonderwijs in de praktijk 19-11-2014

Nadere informatie

Effectiviteitsstudie Taallijn

Effectiviteitsstudie Taallijn Effectiviteitsstudie Taallijn Presentatie peuterspeelzaal cohort Loes van Druten 09 mei 2012 Programma Inleiding - Wat weten we al? Methoden - Wat hebben we gedaan? Resultaten - Wat zijn de resultaten?

Nadere informatie

Interactief werken aan woordenschat Onderzoek in groep 2 tot en met groep 4

Interactief werken aan woordenschat Onderzoek in groep 2 tot en met groep 4 Interactief werken aan woordenschat Onderzoek in groep 2 tot en met groep 4 OnderwijsBewijs-programma Femke Scheltinga Maud van Druenen Karin van Usen Waarom dit onderzoek? De aanleiding - Grote verschillen

Nadere informatie

CPS Onderwijsontwikkeling en advies. Doelgericht en planmatig werken aan leesontwikkeling in groep 1en 2. WAT en HOE in groep 1 en 2

CPS Onderwijsontwikkeling en advies. Doelgericht en planmatig werken aan leesontwikkeling in groep 1en 2. WAT en HOE in groep 1 en 2 Leesverbeterplan Enschede 2007-2010 Doelgericht en planmatig werken aan leesontwikkeling in groep 1en 2 PROJECTBUREAU KWALITEIT (PK!) Enschede, september 2010 Yvonne Leenders & Mariët Förrer 2 3 Leesverbeterplan

Nadere informatie

Jong geleerd. Beatrijs Brand en Saskia Snikkers

Jong geleerd. Beatrijs Brand en Saskia Snikkers Jong geleerd. Beatrijs Brand en Saskia Snikkers Programma Kennismaken Presentatie Jong geleerd Warming-up Pauze Praktische oefening Afsluiting Jong geleerd over het belang van actieve stimulering van ontluikende

Nadere informatie

Planmatig werken in groep 1&2 Werken met groepsplannen. Lunteren, maart 2011 Yvonne Leenders & Mariët Förrer

Planmatig werken in groep 1&2 Werken met groepsplannen. Lunteren, maart 2011 Yvonne Leenders & Mariët Förrer Planmatig werken in groep 1&2 Werken met groepsplannen Lunteren, maart 2011 Yvonne Leenders & Mariët Förrer Masterclass Waarom, waarvoor, hoe? Verdieping m.b.t. taalontwikkeling en werken met groepsplannen

Nadere informatie

Voorbereidend lees- en rekenonderwijs in relatie tot het werken met groepsplannen. IB-netwerkbijeenkomsten 16-17-18 januari 2012 Yvonne Leenders

Voorbereidend lees- en rekenonderwijs in relatie tot het werken met groepsplannen. IB-netwerkbijeenkomsten 16-17-18 januari 2012 Yvonne Leenders Voorbereidend lees- en rekenonderwijs in relatie tot het werken met groepsplannen IB-netwerkbijeenkomsten 16-17-18 januari 2012 Yvonne Leenders De onderwerpen Voorbereidend lees- en rekeonderwijs in kleutergroepen

Nadere informatie

Tabel 1: Weekrooster voor de instructie in het Programma Interactief Taalonderwijs

Tabel 1: Weekrooster voor de instructie in het Programma Interactief Taalonderwijs Evaluatieonderzoek naar Programma Interactief Taalonderwijs ER ZIT PIT IN Het Expertisecentrum Nederlands heeft een evaluatieonderzoek uitgevoerd op negen scholen die het Programma Interactief Taalonderwijs

Nadere informatie

CHECKLIST LEIDSTERVAARDIGHEDEN DE TAALLIJN

CHECKLIST LEIDSTERVAARDIGHEDEN DE TAALLIJN CHECKLIST LEIDSTERVAARDIGHEDEN DE TAALLIJN CHECKLIST LEIDSTERVAARDIGHEDEN Binnen de Taallijn staat de deskundigheidsbevordering van (toekomstige) leidsters centraal. De nadruk in de scholing ligt dan ook

Nadere informatie

Inhoud Trainersmap Verdieping

Inhoud Trainersmap Verdieping Inhoud Trainersmap Verdieping 2 Module 9 Taal Module 10 Rekenen/wiskunde en Science (basisonderwijs) Module 11 Sociaal-emotionele ontwikkeling - verdieping Module 12 Sensomotorische ontwikkeling - verdieping

Nadere informatie

Deze brochure is een uitgave van het Programmabureau Onderwijs Bewijs in samenwerking met het Ministerie van OCW.

Deze brochure is een uitgave van het Programmabureau Onderwijs Bewijs in samenwerking met het Ministerie van OCW. Deze brochure is een uitgave van het Programmabureau Onderwijs Bewijs in samenwerking met het Ministerie van OCW. Programmabureau Onderwijs Bewijs Agentschap NL Postbus 93144 2509 AC Den Haag onderwijsbewijs@agentschapnl.nl

Nadere informatie

Minor Dyslexie Cursus 1: Inleiding Dyslexie Bijeenkomst 4

Minor Dyslexie Cursus 1: Inleiding Dyslexie Bijeenkomst 4 Minor Dyslexie 2016-2017 Cursus 1: Inleiding Dyslexie Bijeenkomst 4 Programma Vragen over theorie Tot nu toe Complexiteit van lezen: tussendoelen deelvaardigheden Minor Dyslexie 1-4 2 Vragen over theorie

Nadere informatie

ZELF AAN DE SLAG MET DE TAALLIJN?

ZELF AAN DE SLAG MET DE TAALLIJN? ZELF AAN DE SLAG MET DE TAALLIJN? MATERIALEN EN INFORMATIE Het boek Peuters interactief met taal van het Expertise centrum Nederlands is te bestellen via www.lcowijzer.nl. Het boek Interactief met taal:

Nadere informatie

Inhoud Trainersmap De Basis

Inhoud Trainersmap De Basis Inhoud Trainersmap De Basis 1 Module 1 Nederlandse VVE-programma s en de Taallijn Module 2 Taalontwikkeling en Rekenen/wiskunde Module 3 Sociaal-emotionele ontwikkeling - basis Module 4 Sensomotorische

Nadere informatie

ICT & Beginnende geletterdheid: Richtlijnen voor het pabo-curriculum

ICT & Beginnende geletterdheid: Richtlijnen voor het pabo-curriculum ICT & Beginnende geletterdheid: Richtlijnen voor het pabo-curriculum Nelleke Belo, Susan McKenney & Joke Voogt 08/01/15 VELON Conferentie 11-03-2014 1 ICT & Onderwijs Trends en discussies in Nederland

Nadere informatie

Logopedie op SBO de Evenaar

Logopedie op SBO de Evenaar Logopedie op SBO de Evenaar Schooljaar 2010-2011 Presentatie van: Corine Brouwer en Olga van Schaik Inhoud De visie afgezet tegen de behandelcriteria voor logopedie Verdeling logopedie schooljaar 2010-2011

Nadere informatie

RAPPORT VAN BEVINDINGEN KWALITEIT VAN VOOR- EN VROEGSCHOOLSE EDUCATIE IN 2014 IN DE GEMEENTE. Harderwijk

RAPPORT VAN BEVINDINGEN KWALITEIT VAN VOOR- EN VROEGSCHOOLSE EDUCATIE IN 2014 IN DE GEMEENTE. Harderwijk RAPPORT VAN BEVINDINGEN KWALITEIT VAN VOOR- EN VROEGSCHOOLSE EDUCATIE IN 2014 IN DE GEMEENTE Harderwijk Plaats : Harderwijk Gemeentenummer : 0243 Onderzoeksnummer : 278129 Datum onderzoek : 11 december

Nadere informatie

Taal 100: een werkwijze om de taalontwikkeling van kinderen in het basisonderwijs te verbeteren

Taal 100: een werkwijze om de taalontwikkeling van kinderen in het basisonderwijs te verbeteren Ronde 7 Jeanny Duyf & Jørgen Hofmans TeleacNOT Contact: Jeanny.duyf@teleacnot.nl Website met digitale boekenhoek voor groep 4 Kinderen pakken steeds minder zomaar een boek om te lezen en kunnen daardoor

Nadere informatie

Inhoudelijke beschrijving Vversterk Basistraining per module

Inhoudelijke beschrijving Vversterk Basistraining per module Inhoudelijke beschrijving Vversterk Basistraining per module Module 1 De Nederlandse VVE-programma s en de Taallijn VVE Hoe ontwikkelen kinderen zich. ontwikkelingsgebieden. kerndoelen, tussendoelen, leerlijnen.

Nadere informatie

1 Deelname peuters aan voor- en vroegschoolse educatie Peuters op VVE- en niet-vve-speelzalen Gewichten en etniciteit peuters 3

1 Deelname peuters aan voor- en vroegschoolse educatie Peuters op VVE- en niet-vve-speelzalen Gewichten en etniciteit peuters 3 Inhoudsopgave 1 Deelname peuters aan voor- en vroegschoolse educatie 2 1.1 Peuters op VVE- en niet-vve-speelzalen 2 1.2 Gewichten en etniciteit peuters 3 1.2.1 Gewichtenpeuters op 1 januari 2008 3 1.2.2

Nadere informatie

Stimuleren begrijpend luisteren in groep 1-2

Stimuleren begrijpend luisteren in groep 1-2 Seminarium voor Orthopedagogiek opleidingen, begeleiding, onderzoek, projecten, advies Stimuleren begrijpend luisteren in groep 1-2 CPS conferentie Amersfoort 2007 Eveline Wouters, Seminarium voor Orthopedagogiek

Nadere informatie

Interventieperiode november februari groep 1 tot en met 5. Mariët Förrer

Interventieperiode november februari groep 1 tot en met 5. Mariët Förrer Interventieperiode november februari groep 1 tot en met 5 Mariët Förrer November - februari Doelen en accenten per groep Rol van intern begeleider / taalcoördinator IB en TC ook in deze periode Bewaken

Nadere informatie

Zinvol omgaan met ICT van 0 8

Zinvol omgaan met ICT van 0 8 Zinvol omgaan met ICT van 0 8 Voor de taal leesontwikkeling Anneke Smits Lectoraat Onderwijsinnovatie en ICT Hogeschool Windesheim Stand van zaken Vooral software apps voor lagere orde vaardigheden + voorleesboeken

Nadere informatie

Wielewoelewool, ik ga naar school! Toelichting

Wielewoelewool, ik ga naar school! Toelichting Zwijsen Wielewoelewool, ik ga naar school! Toelichting Inhoud Inleiding 3 Materialen 3 Voor het eerst naar school 4 Doelstelling 4 Opbouw prentenboek en plakboek 4 Werkwijze 5 Ouders 5 2 Inleiding Voor

Nadere informatie

Geletterde peuters en kleuters spelen met taal!

Geletterde peuters en kleuters spelen met taal! Geletterde peuters en kleuters spelen met taal! 17 november 2009 Daniëlle DANIELS Geletterde peuters en kleuters? Positief, veilig klasklimaat Betekenisvolle taken Ondersteuning door interactie (andere

Nadere informatie

Handreiking Groepsplan voorbereidend lezen:

Handreiking Groepsplan voorbereidend lezen: Handreiking Groepsplan voorbereidend lezen: groep: Leerkracht: Periode: Schooljaar: Gebaseerd op groepsplan voorbereidend lezen vco Drakensteyn / Gerard Regeling Handreiking groepsplannen M.Forrer en Yvonne

Nadere informatie

Van de tweejarigen zit het merendeel op een VVE-speelzaal, bij de driejarigen zit het grootste deel op een niet-vve-speelzaal (zie figuur 1).

Van de tweejarigen zit het merendeel op een VVE-speelzaal, bij de driejarigen zit het grootste deel op een niet-vve-speelzaal (zie figuur 1). 1 Deelname van peuters aan voorschoolse educatie In dit hoofdstuk wordt een beeld geschetst van de deelname van Leidse peuters aan VVE (voor- en vroegschoolse educatie). In Leiden wordt in het kader van

Nadere informatie

Wat is de rol van eigentijds taalonderwijs?

Wat is de rol van eigentijds taalonderwijs? Wat is de rol van eigentijds taalonderwijs? Taalconferentie 13 oktober Ineke Bruning WWW.CPS.NL Ineke Bruning i.bruning@cps.nl 06 25 065 512 Aan het einde van de workshop o Heeft u een beeld van wat eigentijds

Nadere informatie

Woordenschat Een vak apart?

Woordenschat Een vak apart? Woordenschat Een vak apart? Learning words Inside & out Tessa de With Enschede Woensdag 28 oktober 2009 3 Het voorbeeld van de muis Een model van het leren lezen Begrijpend luisteren Woordenschat Technisch

Nadere informatie

Handleiding. Vroegtijdige signalering en adequate aanpak op het gebied van lezen/spellen en dyslexie.

Handleiding. Vroegtijdige signalering en adequate aanpak op het gebied van lezen/spellen en dyslexie. Handleiding Vroegtijdige signalering en adequate aanpak op het gebied van lezen/spellen en dyslexie. Inhoudsopgave Inleiding 3 Aanleiding 3 Wanneer spreken van risicoleerlingen? 3 Leeswijzer 3 Tot slot

Nadere informatie

OP WEG NAAR EEN EFFECTIEF ALTERNATIEF VOOR KLEUTERSCHOOLVERLENGING. Alle kinderen zijn speciaal, maar sommige kinderen hebben specifieke behoeften.

OP WEG NAAR EEN EFFECTIEF ALTERNATIEF VOOR KLEUTERSCHOOLVERLENGING. Alle kinderen zijn speciaal, maar sommige kinderen hebben specifieke behoeften. OP WEG NAAR EEN EFFECTIEF ALTERNATIEF VOOR KLEUTERSCHOOLVERLENGING Alle kinderen zijn speciaal, maar sommige kinderen hebben specifieke behoeften. Dr. Kees Vernooy (CPS) 1. Aanleiding In Basisschoolmanagement,

Nadere informatie

Taal zonder een lees- en taalmethode, kan dat eigenlijk wel?

Taal zonder een lees- en taalmethode, kan dat eigenlijk wel? Taal zonder een lees- en taalmethode, kan dat eigenlijk wel? Gerri Koster MA SEN De Activiteit, Alkmaar/ s-hertogenbosch Landelijk Centrum voor Ontwikkelingsgericht Onderwijs g.koster@de-activiteit.nl

Nadere informatie

Signalering van lees- en spellingproblemen in het speciaal (basis) onderwijs. Judith Vloedgraven, Cito 3 april 2013

Signalering van lees- en spellingproblemen in het speciaal (basis) onderwijs. Judith Vloedgraven, Cito 3 april 2013 Signalering van lees- en spellingproblemen in het speciaal (basis) onderwijs Judith Vloedgraven, Cito 3 april 2013 Actualiteit Inleiding Actualiteit doorverwijzing naar zorg Vanaf 2009 kosten vergoed door

Nadere informatie

Protocol leesproblemen en dyslexie

Protocol leesproblemen en dyslexie Groep 1 en 2 Periode: Toetsen: Bij uitslag: Inzetten op: Materialen/ methode: Hele jaar kleutersignaleringslijst Kleuterplein Zorgen om leesmotivatie. november gr. 2 gr. 2 gr.2 gr.2 Geletterdheid (hierin

Nadere informatie

Taal / Woordenschat. Een hele uitdaging. Dus er moet PIT inzitten

Taal / Woordenschat. Een hele uitdaging. Dus er moet PIT inzitten Taal / Woordenschat Een hele uitdaging. Dus er moet PIT inzitten Wat betekent.. Bijderhandspaard Remketting Draagberries De voerman 1 spant het bijderhandspaard 2 met het zadelpaard 3 in de disselboom

Nadere informatie

VCLB De Wissel - Antwerpen

VCLB De Wissel - Antwerpen VCLB De Wissel - Antwerpen Vrij Centrum voor Leerlingenbegeleiding LEERLIJN LEZEN Of Hoe kunnen we voorkomen dat veel kinderen leesmoeilijkheden krijgen? Elke leerkracht, ouder en kind weet dat lezen de

Nadere informatie

Protocol Leesproblemen & Dyslexie

Protocol Leesproblemen & Dyslexie Protocol Leesproblemen & Dyslexie Een opfrisbijeenkomst Groep 1 & 2 SWV duin- & bollenstreek Werken met ondersteuningsniveaus PLD zorgniveau PLD arrangement SWV D&B ondersteuningsniveau I Basis 1. Algemene

Nadere informatie

KWALITEITSKAART. Toetskalender lezen gericht op technisch lezen / woordenschat / begrijpend lezen. Inhoud. 2. Streefdoelen in een ander perspectief

KWALITEITSKAART. Toetskalender lezen gericht op technisch lezen / woordenschat / begrijpend lezen. Inhoud. 2. Streefdoelen in een ander perspectief KWALITEITSKAART Taal / lezen / rekenen PO Toetskalender lezen gericht op technisch lezen / woordenschat / begrijpend lezen Inhoud 1. Vooraf 2. Streefdoelen in een ander perspectief 3. Aanbevolen Toetskalender

Nadere informatie

De Voorleesvogel voor ouders en peuters. Workshop voor leid(st)ers

De Voorleesvogel voor ouders en peuters. Workshop voor leid(st)ers De Voorleesvogel voor ouders en peuters Workshop voor leid(st)ers 1 Gemeentebibliotheek Utrecht Bureau Educatieve Ondersteuning 030-2861943 gbu.beo2@utrecht.nl 2 Inhoud Inleiding... 4 Opzet van de workshop...

Nadere informatie

A. Creëer een positief, veilig en rijk leerklimaat door

A. Creëer een positief, veilig en rijk leerklimaat door A. Creëer een positief, veilig en rijk leerklimaat door elk kind zich thuis te laten voelen in de klas. Respecteer de stille periode van kinderen. Geef kinderen die het nodig hebben, meer tijd om een luisteropdracht

Nadere informatie

SPECIMEN. (na)vertellen in chronologische volgorde begrijpend luisteren

SPECIMEN. (na)vertellen in chronologische volgorde begrijpend luisteren Matrix Taal (1) interactief taalgebruik beginnende geletterdheid woordenschat taalbewustzijn taal thema 1 thema 2 thema 3 thema 4 thema 5 thema 6 thema 7 thema 8 eigen aanbod ontwikkelen woordenschat (passief

Nadere informatie

IN HET VMBO HET BELANG VAN INSTRUCTIE OP MAAT

IN HET VMBO HET BELANG VAN INSTRUCTIE OP MAAT IN HET VMBO HET BELANG VAN INSTRUCTIE OP MAAT Mariska Okkinga ACHTERGROND BELEX BELEX = BEgrijpend Lezen EXperiment Implementatiestudie naar het gebruik van Nieuwsbegrip in de onderbouw van vmbo bb/kb

Nadere informatie

Trendanalyse Midden Toetsen Cito. Schooljaar Vakgebieden:

Trendanalyse Midden Toetsen Cito. Schooljaar Vakgebieden: KONINGIN JULIANASCHOOL Trendanalyse Midden Toetsen Cito Schooljaar 2014-2015 Vakgebieden: 1. Taal voor kleuters 2. Rekenen voor kleuters 3. Technisch Lezen (DMT) 4. Begrijpend Lezen 5. Spelling 6. Rekenen

Nadere informatie

HET BLIKSEM ONDERZOEK

HET BLIKSEM ONDERZOEK HET BLIKSEM ONDERZOEK BLIKSEM Begrijpend Lees Instructie Kan Strategisch En Motiverend Aan de orde komt Wat houdt BLIKSEM-aanpak in? door: Willy van Elsäcker (HCO) Wat zijn de resultaten na twee jaar onderzoek

Nadere informatie

Didactische verantwoording. Allemaal taal. Taal en communicatie voor pedagogisch medewerkers in de kinderopvang en op de peuterspeelzaal

Didactische verantwoording. Allemaal taal. Taal en communicatie voor pedagogisch medewerkers in de kinderopvang en op de peuterspeelzaal Didactische verantwoording Allemaal taal Taal en communicatie voor pedagogisch medewerkers in de kinderopvang en op de peuterspeelzaal Jenny van der Ende Taalondersteuning bij kinderen Naast behoefte aan

Nadere informatie

Aanvankelijk en voortgezet technisch lezen. Werkconferentie 24 september 2014 Ebelien Nieman. info@niemantaal.nl www.niemantaal.nl

Aanvankelijk en voortgezet technisch lezen. Werkconferentie 24 september 2014 Ebelien Nieman. info@niemantaal.nl www.niemantaal.nl Aanvankelijk en voortgezet technisch lezen Werkconferentie 24 september 2014 Ebelien Nieman info@niemantaal.nl www.niemantaal.nl Doel Aan de slag met je eigen leespraktijk didactiek informatie leerlijnen

Nadere informatie

Ontwikkeling van Antisociaal Gedrag - Invloed van een Preventieve Interventie -

Ontwikkeling van Antisociaal Gedrag - Invloed van een Preventieve Interventie - Ontwikkeling van Antisociaal Gedrag - Invloed van een Preventieve Interventie - Pol van Lier Afdeling Ontwikkelingspsychologie vrije Universiteit amsterdam Overzicht Presentatie 1. Ontwikkeling van antisociaal

Nadere informatie

8-10-2015. Nationaal congres Taal en Lezen. 15 oktober 2015 Modelen. Contactgegevens

8-10-2015. Nationaal congres Taal en Lezen. 15 oktober 2015 Modelen. Contactgegevens Nationaal congres Taal en Lezen 15 oktober 2015 Modelen WWW.CPS.NL Contactgegevens Willem Rosier w.rosier@cps.nl 06 55 898 653 Hoe ziet het modelen er in de 21 ste eeuw uit? Is flipping the classroom dan

Nadere informatie

Wat te doen met zwakke begrijpend lezers?

Wat te doen met zwakke begrijpend lezers? Wat te doen met zwakke begrijpend lezers? Cor Aarnoutse Wat doe je met kinderen die moeite hebben met begrijpend lezen? In dit artikel zullen we antwoord geven op deze vraag. Voor meer informatie verwijzen

Nadere informatie

Niet methodegebonden toetsen die gedurende de schoolperiode afgenomen worden op het gebied van taal, lezen en spelling:

Niet methodegebonden toetsen die gedurende de schoolperiode afgenomen worden op het gebied van taal, lezen en spelling: R.K. Daltonschool De Driesprong Taal- leesprotocol groep 1 8, versie 01-08-2011 Dit protocol is onze vertaling van het Dyslexieprotocol naar onze schoolsituatie. De taal- leesontwikkeling van de wordt

Nadere informatie

Wat hebben jonge kinderen nodig?

Wat hebben jonge kinderen nodig? Wat hebben jonge kinderen nodig? Prof.dr. Sieneke Goorhuis-Brouwer Studiedag 15 maart 2013 Cito scores in groep 8 De lat moet omhoog Marja Van Bijsterveld Taalonderwijs voor peuters vanaf 2;6 jaar ( groep

Nadere informatie

Peuters en kleuters op weg naar geletterdheid

Peuters en kleuters op weg naar geletterdheid Peuters en kleuters op weg naar geletterdheid Hoe jij het verschil kunt maken 9 oktober 2013 eindconferentie Moelejaan Ans Rutten-Corsius Visie Expertisecentrum Nederlands Ontluikende geletterdheid: tot

Nadere informatie

Praktische handreikingen voor het leesonderwijs aan dove en slechthorende leerlingen

Praktische handreikingen voor het leesonderwijs aan dove en slechthorende leerlingen Praktische handreikingen voor het leesonderwijs aan dove en slechthorende leerlingen Siméa 16 april 2010 Loes Wauters en Annet de Klerk Professionalisering leerkracht D/SH Basiskennis PABO op gebied van

Nadere informatie

Welke rol speelt begrijpend luisteren. in de doorgaande lijn? Aafke Bouwman. 13 oktober 2016

Welke rol speelt begrijpend luisteren. in de doorgaande lijn? Aafke Bouwman. 13 oktober 2016 Welke rol speelt begrijpend luisteren in de doorgaande lijn? Aafke Bouwman 13 oktober 2016 WWW.CPS.NL Aafke Bouwman a.bouwman@cps.nl 0655 824 098 Doelen workshop U heeft kennis en praktische handvatten

Nadere informatie

Informatieblad groep 1 en 2

Informatieblad groep 1 en 2 Postbus 96 Nederland internet www.cbsdeborg.nl Beste ouders, Informatieblad groep 1 en 2 In deze brief vindt u informatie die van belang is voor ouders wiens kind nieuw bij ons op school komt. Mocht u

Nadere informatie

Opbrengstgericht werken met jonge kinderen

Opbrengstgericht werken met jonge kinderen Welkom Opbrengstgericht werken met jonge kinderen Presentatie door Suze van de Pol CED-Groep 20-11-2012 Vversterk Inhoud Welkom en introductie Achtergronden en principes ogw Cyclus opbrengstgericht werken

Nadere informatie

BROCHURE:-LEZEN? JA-GRAAG!-

BROCHURE:-LEZEN? JA-GRAAG!- -! BROCHURE:-LEZEN? JA-GRAAG!- Lezen? ja graag! Kinderen lezen tegenwoordig veel minder, vinden lezen lastig of beginnen er niet eens aan. Misschien lijkt het lezen van een boek teveel op een schoolopdracht,

Nadere informatie

5 februari uur uur

5 februari uur uur Gezamenlijke Open Dag VCO-scholen Open dag 5 februari 2019 09.00-16.00 uur 19.00-20.30 uur EXTRA OPEN DAG 2 februari 2019 De Parel 10.00-12.00 uur Het Kompas 15.00-17.00 uur Het Startblok 9 februari 2019

Nadere informatie

Preview. Kwaliteit van VVE in de Kinderopvang. Pedagogische doelen. Wat is kwaliteit?

Preview. Kwaliteit van VVE in de Kinderopvang. Pedagogische doelen. Wat is kwaliteit? Kwaliteit van VVE in de Kinderopvang Preview Wat is kwaliteit? Stand van zaken anno 2009 Waarom VVE in de kinderopvang? Doelgroepen Professionalisering Kwaliteit van VVE: wat werkt? Wat voegt VVE toe?

Nadere informatie

Aanschuifmodule Een goede leesstart.

Aanschuifmodule Een goede leesstart. Aanschuifmodule Een goede leesstart. Een goede leesstart is van groot belang voor het met succes leren (technisch) lezen. Lang niet alle kinderen maken zo n goede start. Juist met het oog op deze kinderen

Nadere informatie

19 april 2018 Annette Dekkers & Guyanne van der Horst.

19 april 2018 Annette Dekkers & Guyanne van der Horst. 19 april 2018 Annette Dekkers & Guyanne van der Horst a.dekkers@cedgroep.nl; g.vanderhorst@cedgroep.nl 1. Kleuters in List 2. Een essentieel thema kiezen 3. Verschillende niveaus van vragen bij de prentenboeken

Nadere informatie

Woordenschat als kwaliteitsimpuls. Organisatie: Marant Adviseurs in leren & ontwikkeling

Woordenschat als kwaliteitsimpuls. Organisatie: Marant Adviseurs in leren & ontwikkeling Woordenschat als kwaliteitsimpuls Organisatie: Marant Adviseurs in leren & ontwikkeling Beschrijvingskader en criteria aanbod Onderwijsadviesbureau s Naam product/dienst: Woordenschat als kwaliteitsimpuls

Nadere informatie

Informatie-avond groep 3. Welkom

Informatie-avond groep 3. Welkom Informatie-avond groep 3 Welkom Even voorstellen Groep 3A: Maandag en dinsdag Juf Mariel. Woensdag t/m vrijdag Juf Katja. Organisatie in groep 3 Op tijd op school zijn. Dokters en tandartsbezoek graag

Nadere informatie

Quickscan taal- en leesonderwijs

Quickscan taal- en leesonderwijs Quickscan taal- en leesonderwijs Gegevens school Naam school Adres school Plaats Telefoon e-mail Datum invulling Ingevuld door Functie invuller directie IB-er RT-er taal/leescoördinator leerkracht gr:

Nadere informatie

Adaptief Toetsen. een oude oplossing voor nieuwe problemen. Theo Eggen

Adaptief Toetsen. een oude oplossing voor nieuwe problemen. Theo Eggen Adaptief Toetsen een oude oplossing voor nieuwe problemen Theo Eggen Inhoud Wat is adaptief toetsen? Wat is er voor nodig? Onderzoek en praktijk Slotopmerkingen Wat is toetsen? Toetsen is meten van prestaties,vaardigheden,

Nadere informatie

WAP-symposium: schoolsucces René Berends

WAP-symposium: schoolsucces René Berends Eigenaarschap in het taalonderwijs Taalvaardigheid en schoolsucces WAP-symposium: schoolsucces René Berends 20-1-2018 Kennismaking René Berends 088-0193680 r.f.berends@saxion.nl https://saxion.nl/site/index/

Nadere informatie

Doe meer met Bas. Speel- en leerprogramma bij de Bas-prentenboeken

Doe meer met Bas. Speel- en leerprogramma bij de Bas-prentenboeken Doe meer met Bas Speel- en leerprogramma bij de Bas-prentenboeken In samenwerking met de gemeente Staphorst, directies, onderbouwleerkrachten en leid(st)ers van peuterspeelzalen in Staphorst. cip-gegevens

Nadere informatie

Uitwerking Leerlijn ICT Ogtb Titus Brandsma

Uitwerking Leerlijn ICT Ogtb Titus Brandsma Algemeen Uitwerking Leerlijn ICT Ogtb Titus Brandsma Maart 2015 o Groep 0/instroom: Afhankelijk van de ontwikkeling van het kind kunnen de muisvaardigheden geoefend worden door het programma Spelen met

Nadere informatie

Begeleidingsteam Inspecteur-adviseur r.k. godsdienst: Begeleider kleuteronderwijs:

Begeleidingsteam Inspecteur-adviseur r.k. godsdienst: Begeleider kleuteronderwijs: Planning gespreksgroepen en netwerken 2012-2013 Regio Oudenaarde /Ronse /Heuvelland ALLE gesprekgroepen, netwerken, staan open voor iedereen! Voor verdere afspraken, inschrijvingen en data zie maandelijks

Nadere informatie

Samen naar woorden zoeken

Samen naar woorden zoeken Samen naar woorden zoeken Diagnostiek en behandeling van woordvindingsproblemen in de logopedische praktijk Lieke Cools Amsterdam, 7 november 2014 Symposium Stichting dysfatische ontwikkeling Praktijk

Nadere informatie

Handleiding voor de medewerkers van de peuterspeelzaal en kinderopvang

Handleiding voor de medewerkers van de peuterspeelzaal en kinderopvang Handleiding voor de medewerkers van de peuterspeelzaal en kinderopvang Handleiding Puktas voor medewerkers peuterspeelzaal en kinderopvang Puktas is een educatief programma dat ontwikkeld is door de Bibliotheek

Nadere informatie

Signaleringslijst voor Kleuters 2.0 1)

Signaleringslijst voor Kleuters 2.0 1) Spreken en luisteren Beheerst het Nederlandse klanksysteem Spreekt vrijuit Neemt actief deel aan gesprekken in kleine groepen Neemt actief deel aan gesprekken in grote groepen Kan op eigen initiatief een

Nadere informatie

Nationaal congres Taal en Lezen. 15 oktober 2015 Mondelinge taalvaardigheid: Van pingpongen naar tafelvoetballen WWW.CPS.NL

Nationaal congres Taal en Lezen. 15 oktober 2015 Mondelinge taalvaardigheid: Van pingpongen naar tafelvoetballen WWW.CPS.NL Nationaal congres Taal en Lezen 15 oktober 2015 Mondelinge taalvaardigheid: Van pingpongen naar tafelvoetballen WWW.CPS.NL Wat ben ik? Wat staat bovenaan m n verlanglijst? Het programma: van pingpongen

Nadere informatie

Moedertaal en schooltaal

Moedertaal en schooltaal Moedertaal en schooltaal Prof.dr Sieneke Goorhuis-Brouwer 20 november 2009 Voor en vroegschoolse educatie (VVE) Taalontwikkeling: belangrijke indicator van later schoolsucces OCW: in 2011 een dekkend aanbod

Nadere informatie

Peilingen Frans BaO Valeria Catalano Lerarenopleider Frans voor het secundair onderwijs, Hogeschool PXL

Peilingen Frans BaO Valeria Catalano Lerarenopleider Frans voor het secundair onderwijs, Hogeschool PXL Peilingen Frans BaO 2017 Valeria Catalano Lerarenopleider Frans voor het secundair onderwijs, Hogeschool PXL Het concept eindterm : tekst & verwerkingsniveau Relatie tussen eindterm en leerproces in taalverwerving

Nadere informatie

Technisch lezen in beeld (plus)

Technisch lezen in beeld (plus) Inhoud Technisch lezen in beeld (plus) Toetsprocedure Technisch Lezen Technisch lezen (Leestechniek/Leestempo) AVI DMT Screeningsinstrumenten (nieuw) Beginnende geletterdheid Dyslexie Taal voor Kleuters

Nadere informatie

Ko observatielijst/ Kern(tussen)doelen TULE SLO Van November 2006

Ko observatielijst/ Kern(tussen)doelen TULE SLO Van November 2006 1 Ko observatielijst/ Kern(tussen)doelen TULE SLO Van November 2006 Mondeling onderwijs Kerndoel 1 Kerndoel 2 Kerndoel 3 Schriftelijk onderwijs Kerndoel 4 Bijlage kerndoel 4 leestechniek Kerndoel 5 Kerndoel

Nadere informatie

DEFINITIEF RAPPORT VAN HET ONDERZOEK IN HET KADER VAN DE VOOR- EN VROEGSCHOOLSE EDUCATIE PEUTERSPEELZAAL DE EENDJES BASISSCHOOL DE MEER

DEFINITIEF RAPPORT VAN HET ONDERZOEK IN HET KADER VAN DE VOOR- EN VROEGSCHOOLSE EDUCATIE PEUTERSPEELZAAL DE EENDJES BASISSCHOOL DE MEER VVE-RAPPORT DEFINITIEF RAPPORT VAN HET ONDERZOEK IN HET KADER VAN DE VOOR- EN VROEGSCHOOLSE EDUCATIE PEUTERSPEELZAAL DE EENDJES BASISSCHOOL DE MEER Locatie : PSZ De Eendjes : BS De Brinnr. : 12KZ Plaats

Nadere informatie

TAALACHTERSTANDEN en VVE. Prof.dr. Sieneke Goorhuis-Brouwer

TAALACHTERSTANDEN en VVE. Prof.dr. Sieneke Goorhuis-Brouwer TAALACHTERSTANDEN en VVE Prof.dr. Sieneke Goorhuis-Brouwer Moderne inzichten t.a.v onderwijs Taal en rekenen zijn de zuurstof van het onderwijs ( van Bijsterveld, 2 september 2011) Als gevolg van ICT-

Nadere informatie

Reader voor pedagogisch medewerkers

Reader voor pedagogisch medewerkers Reader voor pedagogisch medewerkers Module 1: Taalaanbod Wat zeg je en hoe zeg je het Rijk taalaanbod Er is veel verschil in taalaanbod: rijke of arme taal en alles daar tussenin. Het is van belang te

Nadere informatie

Daar leer je! Informatie groep 1/2A Schooljaar

Daar leer je! Informatie groep 1/2A Schooljaar Daar leer je! Informatie groep 1/2A Schooljaar 2018-2019 Even voorstellen Hallo, ik ben Mariëtte van Zutphen. Op maandag en dinsdag ben ik in groep 1/2A. Ik woon samen met mijn gezin in Veghel. Hallo,

Nadere informatie

Intensivering van de overgang povo op het gebied van taal en rekenen

Intensivering van de overgang povo op het gebied van taal en rekenen Intensivering van de overgang povo op het gebied van taal en rekenen Deelnemers: 3 basisscholen en 3 VO-scholen OnderwijsTIJDverlenging Scholen met veel risicoleerlingen, die toch goede resultaten creëren,

Nadere informatie

Informatieavond groep 1 en 2. Schooljaar september 2016

Informatieavond groep 1 en 2. Schooljaar september 2016 Informatieavond groep 1 en 2 Schooljaar 2016-2017 6 september 2016 LEERKRACHTEN Anita Gunnewijk: maandag, dinsdag en woensdag Miranda Demkes: donderdag en vrijdag Dagindeling Ochtend groep 1 en groep 2

Nadere informatie

Groepsplan voorbereidend lezen: -fonemisch bewustzijn -letterkennis

Groepsplan voorbereidend lezen: -fonemisch bewustzijn -letterkennis Groepsplan voorbereidend lezen: -fonemisch bewustzijn -letterkennis groep: Leerkracht: Periode: Schooljaar: Gebaseerd op groepsplan voorbereidend lezen vco Drakensteyn / Gerard Regeling Handreiking groepsplannen

Nadere informatie

Om de school te helpen bij het voeren van een zorg- en gelijke onderwijskansenbeleid

Om de school te helpen bij het voeren van een zorg- en gelijke onderwijskansenbeleid Een geïntegreerd zorg- en gelijke onderwijskansenbeleid Leidraad bij het stappenplan Sinds 1 september 2012 is elke school verplicht een geïntegreerd zorg- en gelijke onderwijskansenbeleid te voeren. Dit

Nadere informatie

Magnetische en beschrijfbare dobbelsteen: de taalontwikkeling (1)

Magnetische en beschrijfbare dobbelsteen: de taalontwikkeling (1) Magnetische en beschrijfbare dobbelsteen: de taalontwikkeling (1) Vorige week ontving ik de beschrijfbare dobbelsteen van Credu.nl: een webwinkel vol met prachtige educatieve materialen, maar ook voor

Nadere informatie

Taalstimulering voor kinderen en volwassenen. Taal en taalbeleid 3 februari 2014

Taalstimulering voor kinderen en volwassenen. Taal en taalbeleid 3 februari 2014 Taalstimulering voor kinderen en volwassenen Taal en taalbeleid 3 februari 2014 Enkele stellingen Taalontwikkeling 1. Voortalige fase: van 0 tot 1 jaar 2. Vroegtalige fase: van 1 tot 2,5 jaar Eentalige

Nadere informatie

Geoptimaliseerde software voor gemak en ondersteuning. Heutink ICT dag 16 januari 2014

Geoptimaliseerde software voor gemak en ondersteuning. Heutink ICT dag 16 januari 2014 Geoptimaliseerde software voor gemak en ondersteuning Heutink ICT dag 16 januari 2014 Meer flexibiliteit in jaarplanning Nog veiliger door vernieuwde didactiek Meer aandacht voor leerlingen met zonaanpak

Nadere informatie

Dr. Kees Vernooy (CPS)

Dr. Kees Vernooy (CPS) PROGRAMMA EFFECTIEF OMGAAN MET RISICOKLEUTERS Wat werkt? Dr. Kees Vernooy (CPS) - 15.15u 15.20: Introductie door de school van het onderwerp. - 15.20u 16.00u: Inleiding door K. Vernooy - 16.00u 16.15u:

Nadere informatie

Beredeneerd Aanbod groep 1,2 en 3

Beredeneerd Aanbod groep 1,2 en 3 Beredeneerd Aanbod groep 1,2 en 3 September 2019 Beredeneerd aanbod groep 1,2 en 3 CBS De Akker Oosterwolde Inhoud: Visie... 3 De start... 5 Planning... 6 Beredeneerd aanbod... 7 Afstemming... 8 Leeromgeving...

Nadere informatie

Inhoudsopgave. Inleiding. 1 Taal en taalonderwijs. 2 Taalverwerving

Inhoudsopgave. Inleiding. 1 Taal en taalonderwijs. 2 Taalverwerving Inhoudsopgave Inleiding 1 Taal en taalonderwijs 1.1 Achtergrondkennis: wat is taal? 1.1.1 Functies van taal 1.1.2 Betekenis van taal 1.1.3 Systeem van taal 1.1.4 Componenten van de kennis over taal 1.2

Nadere informatie

[INFORMATIE VOOR OUDERS] Dit document bevat informatie voor groep 1 en 2.

[INFORMATIE VOOR OUDERS] Dit document bevat informatie voor groep 1 en 2. 2016-2017 [INFORMATIE VOOR OUDERS] Dit document bevat informatie voor groep 1 en 2. Informatieblad groep 1 en 2 Beste ouders, In deze brief vindt u informatie die van belang is voor ouders wiens kind nieuw

Nadere informatie

Effectstudie KLINc: Kinderen Leren Initiatieven Nemen in communicatie

Effectstudie KLINc: Kinderen Leren Initiatieven Nemen in communicatie : Kinderen Leren Initiatieven Nemen in communicatie drs. Margje van der Schuit Interreg Benelux Middengebied 4-BMG-V-I=31 Interventie Start bij sociale en cognitieve competenties Sensomotorische, multimodale

Nadere informatie

Activiteit Doel Beschrijving doel Planning Uitvoering

Activiteit Doel Beschrijving doel Planning Uitvoering Hier vind je een overzicht van de lesdoelen die worden aangeboden in dit project. Houd er rekening mee dat je tijdens de uitvoering van de lessen waarschijnlijk met méér doelen bezig zult zijn, voortkomend

Nadere informatie

Taalontwikkeling bij kleuters

Taalontwikkeling bij kleuters Onderzoek naar leerkrachtvaardigheden tijdens de onderzoeksactiviteit zinken en drijven door kleuters met een taalachterstand Aanleiding ervaringen in de nascholing ervaringen met studenten afstudeerprojecten

Nadere informatie

Begrijpend lezen is denken. CPS Onderwijsontwikkeling en advies 1

Begrijpend lezen is denken. CPS Onderwijsontwikkeling en advies 1 Het belang van Begrijpend luisteren en Begrijpend lezen 11 april 2016 Karin van de Mortel 2 Een ieder die werk wil maken van begrijpend luisteren en begrijpend lezen geeft aandacht aan: Begrijpend lezen

Nadere informatie

Welkom op de informatie-avond voor groepen 1-2: -Vierde kleutergroep -Onderbouwd -Enkele praktische zaken

Welkom op de informatie-avond voor groepen 1-2: -Vierde kleutergroep -Onderbouwd -Enkele praktische zaken Welkom op de informatie-avond voor groepen 1-2: -Vierde kleutergroep -Onderbouwd -Enkele praktische zaken Vierde kleutergroep: -Na de herfstvakantie -Combinatie groep 1-2 -Zorgvuldige samenstelling -Leerkracht

Nadere informatie

Ondersteuningaanbod voor peuters met problemen in de ontwikkeling. Lex Wijnroks (UU) 22 juni 2015

Ondersteuningaanbod voor peuters met problemen in de ontwikkeling. Lex Wijnroks (UU) 22 juni 2015 Ondersteuningaanbod voor peuters met problemen in de ontwikkeling Lex Wijnroks (UU) 22 juni 2015 1 Individuele ondersteuning voor peuters en hun pedagogisch medewerkers op peutercentra en speelleergroepen

Nadere informatie

De Taallijn. Peuters Interactief met Taal

De Taallijn. Peuters Interactief met Taal Er was eens Activiteitencyclus toveren Dorien Stolwijk en Willy van Elsäcker Redactie José Hillen en Annie van der Beek Inhoudsopgave Belangrijke achtergrondinformatie 3 Voorbeeld van een planningsrooster

Nadere informatie