Interactief werken aan woordenschat Onderzoek in groep 2 tot en met groep 4
|
|
- Diana Hendrickx
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Interactief werken aan woordenschat Onderzoek in groep 2 tot en met groep 4 OnderwijsBewijs-programma Femke Scheltinga Maud van Druenen Karin van Usen Waarom dit onderzoek? De aanleiding - Grote verschillen in woordenschat aan start van onderwijs - Achterstand is moeilijk in te halen, achterstand wordt groter - Woordenschat is belangrijke voorspeller voor latere leesvaardigheid SES en Vocabulary Gap 1
2 Taal op school - Overgang van thuis naar schoolsituatie - Ander taalgebruik - De leerkracht kan voor goed taalaanbod zorgen Invloed leerkracht op taalontwikkeling (Huttenlocher et al, 22) r =.51 p<.1 Kinderen in VVE: van 43 tot 5 maanden Wat is onze hoofdvraag? - Kunnen we met een klassikale interventie de woordenschat van leerlingen verbeteren en wat is het effect daarvan op leesvaardigheid? 2
3 Uitgangspunten voor interventie Expliciete uitleg van woorden is effectief (Coyne et al., 29; Justice et al., 25) Aanbod van woorden in verschillende contexten draagt bij aan woordenschatuitbreiding (Beck & McKeown, 27) Instructie moet zich op meer aspecten van woorden richten om effect op taal- en leesbegrip te hebben Woordenschat is een belangrijke voorspeller voor leesbegrip (Verhoeven, et al., 211) Opzet van de interventie Week Dag Activiteit 1 1 Introductie prentenboek: voorlezen met uitleg woorden 2 Uitleg van prentenboekwoorden met activiteiten 3 Expliciete aandacht voor betekenisaspecten met associaties van de prentenboek-, thema- en satellietwoorden 4 Aandacht voor de vormaspecten van de woorden in taalspel (rijm, beginklank van woorden, woord- en lettermuur) 1-4 Verwerkingsactiviteiten en extra inoefening 2 5 Voorlezen en navertellen van het verhaal 6 Toelichten van de themawoorden 7 Aandacht voor de betekenisaspecten met associaties van de prentenboek-, thema en satellietwoorden 8 Aandacht voor de vormaspecten van de woorden in taalspel (rijm, beginklank van woorden, woord- en lettermuur) 5-8 Verwerkingsactiviteiten en extra inoefening Opzet interventie: terugkerende aspecten - Voorlezen met uitleg van woorden - 8 prentenboekwoorden, 8 themawoorden - Herhaling - Aandacht voor betekenis- en vormaspecten - Thematafels, woord- en lettermuur - Kletstheater 3
4 Het onderzoek: de leerlingen Interventiegroep Controlegroep Aantal N Leeftijd M sd (5.82) (4.6) N % N % Leerlinggewicht onbekend Sexe jongens meisjes Thuistaal NL tweetalig onbekend Het onderzoek: de toetsmomenten Meetmomenten Toets T1 T2 T3 T4 T5 TAK passieve woordenschat X X X TAK woordomschrijving X X X Auditieve Analyse X X Auditieve Synthese X X Begrippentoets X X Letterkennis X X Toets specifieke woordkennis (passief) X Digitale Toets Specifieke Woordkennis doorlopend DMT X X X Tekstlezen AVI-2 X AVI X X Begrijpend Lezen X X Antwoord op een aantal vragen - Wat is het effect van interventie in groep 2? - Profiteren leerlingen verschillend? - Is er een effect op leesvaardigheid? - Wat is de relatie tussen vaardigheden in groep 2 en latere leesvaardigheid? 4
5 Effect van de interventie Experimentele groep verschilt niet van de controlegroep op: Passieve woordenschat Actieve woordenschat Auditieve analyse Auditieve synthese Letterkennis Effect van de interventie: begrippentoets (F(1, 388)=8.25, p<.1, ηp²=.21) Effect van onderzoek? Klein effect op Begrippentoets. Effect van aandacht aan functiewoorden? Verschil tussen groepen op specifieke woordenschattoets: aangeboden woorden Verschil onderwijs tussen beide groepen? Verschil in uitvoering? 5
6 Verschillen tussen leerlingen: opleiding ouders groep, groep,3 groep 1,2 T1 receptieve woordenschat T2 Verschillen tussen leerlingen: opleiding ouders groep, groep,3 groep 1,2 4 2 T1 Productieve woordenschat T2 Verschillen tussen leerlingen: opleiding ouders groep, groep,3 groep 1,2 4 2 Auditieve synthese T1 T2 6
7 Verschillen tussen leerlingen: opleiding ouders groep, groep,3 groep 1,2 5 Auditieve analyse T1 T2 Verschillen tussen leerlingen: opleiding ouders groep, groep,3 groep 1,2 4 2 Auditieve synthese T1 T2 Verschillen tussen groepen? leerlingen met laagopgeleide ouders presteren zwak Deze leerlingen halen achterstand moeilijk in dit onderzoek Uitzondering: auditieve analyse Aandacht besteden aan omgevings- en leerlingkenmerken in onderwijs (o.a. Marulis & Neuman, 2) 7
8 Leesvaardigheid groep 3: AVI en DMT interventie controle 2 AVI DMT Leesvaardigheid groep 4: DMT interventie controle 2 medio eind Leesvaardigheid groep 4: leesbegrip interventie controle 4 2 medio eind 8
9 Relatie tussen vaardigheden: groep 3 T3 DMT T3 AVI variabele Beta t Beta t T1 Begrippentoets T1 Auditieve Analyse T1 Auditieve Synthese T1 Letterkennis T2 Begrippentoets T2 Auditieve Analyse T2 Auditieve Synthese T2 Letterkennis ** ** Dummy Onderzoeksgroep ** ** Regressie-analyse: controle van vaardigheid in groep 2 Relatie tussen vaardigheden: groep 4 Variabele DMT eind groep 4 Leesbegrip eind groep 4 T2 TAK passief.7.42** T2 TAK actief.9.38** T2 Begrippentoets.26*.52** T2 Auditieve synthese.12.5 T2 Auditieve analyse.22*.25* T2 Letterkennis.26**.23* T2 specifieke woordkennis..34** T3 DMT.84**.47** T3 AVI wpm.82**.49** Correlaties tussen vaardigheden eind groep 2 en leesvaardigheid eind groep 4 Relatie tussen vaardigheden: groep 4 Leesbegrip eind groep 4 variabele Beta t T2 TAK passieve woordenschat * T2 TAK woordomschrijvingen * T2 Begrippentoets *** T2 Letterkennis T2 Auditieve Analyse.6.73 T3 DMT *** Dummy Onderzoeksgroep.2.3 9
10 Leesvaardigheid en relatie met taalvaardigheid? Verschillen tussen groepen ondanks geen effect van interventie Letterkennis eind groep 2 voorspellend voor DMT Woordenschattaken eind groep 2 voorspellend voor leesbegrip, ook na controle voor technische leesvaardigheid Na controle voor woordenschat en technische leesvaardigheid verschillen groepen niet in leesbegrip Belang van vroege taalontwikkeling voor leesvaardigheid Belang goede leesstart in groep 3 voor leesbegrip Vragen? Contact? F.Scheltinga@expertisecentrumnederlands.nl
Tabel 1: Weekrooster voor de instructie in het Programma Interactief Taalonderwijs
Evaluatieonderzoek naar Programma Interactief Taalonderwijs ER ZIT PIT IN Het Expertisecentrum Nederlands heeft een evaluatieonderzoek uitgevoerd op negen scholen die het Programma Interactief Taalonderwijs
Nadere informatieJong geleerd. Beatrijs Brand en Saskia Snikkers
Jong geleerd. Beatrijs Brand en Saskia Snikkers Programma Kennismaken Presentatie Jong geleerd Warming-up Pauze Praktische oefening Afsluiting Jong geleerd over het belang van actieve stimulering van ontluikende
Nadere informatieInterventieperiode november februari groep 1 tot en met 5. Mariët Förrer
Interventieperiode november februari groep 1 tot en met 5 Mariët Förrer November - februari Doelen en accenten per groep Rol van intern begeleider / taalcoördinator IB en TC ook in deze periode Bewaken
Nadere informatieOUDERAVOND KRITISCH EN BEGRIJPEND LUISTEREN. Rianne Broeke 28 april 2015
OUDERAVOND KRITISCH EN BEGRIJPEND LUISTEREN Rianne Broeke 28 april 2015 INHOUD * Algemene taalontwikkeling van jonge kinderen * Wat is kritisch en begrijpend luisteren? * Waarom is kritisch en begrijpend
Nadere informatieCPS Onderwijsontwikkeling en advies. Doelgericht en planmatig werken aan leesontwikkeling in groep 1en 2. WAT en HOE in groep 1 en 2
Leesverbeterplan Enschede 2007-2010 Doelgericht en planmatig werken aan leesontwikkeling in groep 1en 2 PROJECTBUREAU KWALITEIT (PK!) Enschede, september 2010 Yvonne Leenders & Mariët Förrer 2 3 Leesverbeterplan
Nadere informatied e r ee n k a n l e r e n l e z e n
ieie d e r ee n k a n l e r e n l e z e n Voor de inhoud van deze brochure zijn de volgende deskundigen geraadpleegd: Dhr. prof. dr. C. Aarnoutse Mw. drs. H. Biemond Dhr. drs. T. Brouwer Mw. dr. M.A. Eleveld
Nadere informatieHandreiking Groepsplan voorbereidend lezen:
Handreiking Groepsplan voorbereidend lezen: groep: Leerkracht: Periode: Schooljaar: Gebaseerd op groepsplan voorbereidend lezen vco Drakensteyn / Gerard Regeling Handreiking groepsplannen M.Forrer en Yvonne
Nadere informatieAutomatisering van het lezen op woordniveau
Protocol Leesproblemen en Dyslexie toetskalender voor groep 3 expertisecentrum nederlands 3 algemene toelichting Momenteel werkt het Expertisecentrum Nederlands aan een herziening van de Protocollen Leesproblemen
Nadere informatieVoorbereidend lees- en rekenonderwijs in relatie tot het werken met groepsplannen. IB-netwerkbijeenkomsten 16-17-18 januari 2012 Yvonne Leenders
Voorbereidend lees- en rekenonderwijs in relatie tot het werken met groepsplannen IB-netwerkbijeenkomsten 16-17-18 januari 2012 Yvonne Leenders De onderwerpen Voorbereidend lees- en rekeonderwijs in kleutergroepen
Nadere informatieKWALITEITSKAART. Toetskalender lezen gericht op technisch lezen / woordenschat / begrijpend lezen. Inhoud. 2. Streefdoelen in een ander perspectief
KWALITEITSKAART Taal / lezen / rekenen PO Toetskalender lezen gericht op technisch lezen / woordenschat / begrijpend lezen Inhoud 1. Vooraf 2. Streefdoelen in een ander perspectief 3. Aanbevolen Toetskalender
Nadere informatieCBS Maranatha. Doel: Hoogklei 7, 9671 GC Winschoten Dyslexieprotocol 2013 aangepast sept.14
CBS Maranatha Hoogklei 7, 9671 GC Winschoten Dyslexieprotocol 2013 aangepast sept.14 Doel: Doel van ons dyslexieprotocol is een zo goed mogelijke begeleiding van leerlingen met (dreigende) leesproblemen.
Nadere informatieHandleiding. Vroegtijdige signalering en adequate aanpak op het gebied van lezen/spellen en dyslexie.
Handleiding Vroegtijdige signalering en adequate aanpak op het gebied van lezen/spellen en dyslexie. Inhoudsopgave Inleiding 3 Aanleiding 3 Wanneer spreken van risicoleerlingen? 3 Leeswijzer 3 Tot slot
Nadere informatie9/12/2012. Kijk Juf! Een kriebelbeestje! Inhoud. Aanleiding onderzoek
Kijk Juf! Een kriebelbeestje! Taaltalent: het jonge kind 12-09-2012 Loes van Druten Inhoud Aanleiding onderzoek Speerpunten naar activiteitencyclus Leerkrachtvaardigheden Het project Resultaten peuter
Nadere informatieGroepsplan voorbereidend lezen: -fonemisch bewustzijn -letterkennis
Groepsplan voorbereidend lezen: -fonemisch bewustzijn -letterkennis groep: Leerkracht: Periode: Schooljaar: Gebaseerd op groepsplan voorbereidend lezen vco Drakensteyn / Gerard Regeling Handreiking groepsplannen
Nadere informatiePlanmatig werken in groep 1&2 Werken met groepsplannen. Lunteren, maart 2011 Yvonne Leenders & Mariët Förrer
Planmatig werken in groep 1&2 Werken met groepsplannen Lunteren, maart 2011 Yvonne Leenders & Mariët Förrer Masterclass Waarom, waarvoor, hoe? Verdieping m.b.t. taalontwikkeling en werken met groepsplannen
Nadere informatieNiet methodegebonden toetsen die gedurende de schoolperiode afgenomen worden op het gebied van taal, lezen en spelling:
R.K. Daltonschool De Driesprong Taal- leesprotocol groep 1 8, versie 01-08-2011 Dit protocol is onze vertaling van het Dyslexieprotocol naar onze schoolsituatie. De taal- leesontwikkeling van de wordt
Nadere informatieSignaleringslijst voor Kleuters 2.0 1)
Spreken en luisteren Beheerst het Nederlandse klanksysteem Spreekt vrijuit Neemt actief deel aan gesprekken in kleine groepen Neemt actief deel aan gesprekken in grote groepen Kan op eigen initiatief een
Nadere informatieEnkele weken voor de eindtoets, maken de leerlingen de eindtoets van het voorgaande jaar in dezelfde setting als bij de officiële eindtoets.
TOETSEN OP DE PWA; het hoe en waarom Alle basisscholen in Nederland moeten beschikken over een leerlingvolgsysteem: een serie toetsen of observaties waarmee de ontwikkeling van de kinderen gevolgd kan
Nadere informatieWelke klaspraktijken bevorderen begrijpend lezen bij kansarme leerlingen?
Welke klaspraktijken bevorderen begrijpend lezen bij kansarme leerlingen? Gudrun Vanlaar, Machteld Vandecandelaere, Jan Van Damme en Bieke De Fraine 16-11-2012 Centrum voor onderwijseffectiviteit en -evaluatie
Nadere informatieProtocol leesproblemen en dyslexie
1 KC Den Krommen Hoek Protocol leesproblemen en dyslexie Verantwoording: Het protocol leesproblemen en dyslexie van kindcentrum Den Krommen Hoek is opgesteld op basis van het Protocol Leesproblemen en
Nadere informatieEffectief aanvankelijk leesonderwijs
Effectief aanvankelijk leesonderwijs Mirjam.Snel@hu.nl @Leesonderwijs www.goedleesonderwijs.nl Inhoud: Technisch lezen in groep 3 Effectief aanvankelijk leesonderwijs Differentiatie Stel jezelf vragen
Nadere informatieHet leren van Engels bij kinderen met TOS
Het leren van Engels bij kinderen met TOS Siméa congres 15-04-2016 Master Thesis Logopediewetenschap Inge Zoutenbier, MSc Onder begeleiding van: Dr. Rob Zwitserlood In een notendop http://auris.instantmagazine.com/auriscomdigit
Nadere informatieTAALVAARDIGHEID IN HET SBO: ONTWIKKELING OVER 2 JAAR Eindrapportage van leerlingopbrengsten in het project Krachtig Taalrijk
TAALVAARDIGHEID IN HET SBO: ONTWIKKELING OVER 2 JAAR Eindrapportage van leerlingopbrengsten in het project Krachtig Taalrijk Door: Femke Scheltinga oktober 2012 Aanleiding en doel De aanleiding voor het
Nadere informatieKRACHTIG LEESONDERWIJS. Groeien in lezen met een ondersteunend voetje als daar nood aan is
KRACHTIG LEESONDERWIJS Groeien in lezen met een ondersteunend voetje als daar nood aan is Handelingsgericht werken: - Omgaan met specifieke onderwijsbehoeften - Transactioneel referentiekader (wisselwerking)
Nadere informatieDigiwak 2.0: Online overzicht belangrijke woorden nieuwkomers. Studiedag LOWAN-vo 10 april 2017
Digiwak 2.0: Online overzicht belangrijke woorden nieuwkomers Studiedag LOWAN-vo 10 april 2017 Folkert Kuiken Afdeling Neerlandistiek, UvA Marlies Elderenbosch ITTA UvA Inhoud 1. Achtergrond en totstandkoming
Nadere informatieLEES / EN DYSLEXIEPROTOCOL
LEES / EN DYSLEXIEPROTOCOL De Palster september 2012 Lees- en dyslexieprotocol De Palster versie september 2012 1 EEN PRAGMATISCH LEESPROTOCOL Dit digitale leesprotocol is gemaakt om er voor te zorgen
Nadere informatieHet ondersteunen van de taalontwikkeling van het jonge kind met behulp van Taallijn. Resultaten van de Taallijn effectstudie.
Het ondersteunen van de taalontwikkeling van het jonge kind met behulp van Taallijn. Resultaten van de Taallijn effectstudie. Symposium De Taallijn en Interactief Taalonderwijs in de praktijk 19-11-2014
Nadere informatieDe Relatie tussen Vloeiend Lezen en Begrijpend Lezen: De rol van Prosodie. Nathalie Veenendaal
De Relatie tussen Vloeiend Lezen en Begrijpend Lezen: De rol van Prosodie. Nathalie Veenendaal n.j.veenendaal@uu.nl Introductie Resultaten proefschrift (2011-2015) Onderzoek 1: Leesvaardigheid 100+ kinderen
Nadere informatieEerste hulp bij tweede taal: experimentele studies naar woordenschatdidactiek voor jonge tweede-taalverwervers Bacchini, S.
UvA-DARE (Digital Academic Repository) Eerste hulp bij tweede taal: experimentele studies naar woordenschatdidactiek voor jonge tweede-taalverwervers Bacchini, S. Link to publication Citation for published
Nadere informatieEffectstudie KLINc: Kinderen Leren Initiatieven Nemen in communicatie
: Kinderen Leren Initiatieven Nemen in communicatie drs. Margje van der Schuit Interreg Benelux Middengebied 4-BMG-V-I=31 Interventie Start bij sociale en cognitieve competenties Sensomotorische, multimodale
Nadere informatieAutomatisering van het lezen op woordniveau
Protocol Leesproblemen en Dyslexie toetskalender voor groep 4 expertisecentrum nederlands 4 algemene toelichting Momenteel werkt het Expertisecentrum Nederlands aan een herziening van de Protocollen Leesproblemen
Nadere informatieProtocol leesproblemen en dyslexie OBS Bos en Vaart
Protocol leesproblemen en dyslexie OBS Bos en Vaart Protocol Leesproblemen en Dyslexie Groep 1/2 Einde groep 1 Gedurende het Gedurende het Midden groep 2 Einde groep 2 Einde groep 2 Cito taal afnemen en
Nadere informatieTOETSKALENDER VOOR GROEP 4
PROTOCOL LEESPROLEMEN EN DYSLEXIE TOETSKLENDER VOOR GROEP 4 PROTOCOL LEESPROLEMEN EN DYSLEXIE VOOR GROEP 4 TOETSKLENDER Toetskalender Tussenmeting 1 Vaardigheid Toets ron Streefdoel ij alle leerlingen:
Nadere informatieProtocol leesproblemen en dyslexie
Groep 1 en 2 Periode: Toetsen: Bij uitslag: Inzetten op: Materialen/ methode: Hele jaar kleutersignaleringslijst Kleuterplein Zorgen om leesmotivatie. november gr. 2 gr. 2 gr.2 gr.2 Geletterdheid (hierin
Nadere informatieLeerjaar 1 en 2 vmbo-b/k. Doelen Leerdoelen technisch lezen eind leerjaar 2
Leerjaar 1 en 2 vmbo-b/k Doelen Leerdoelen technisch lezen eind leerjaar 2 95 % van de leerlingen beheerst AVI-plus 95% beheerst A t/m D-niveau op de DMT leerlingen lezen vlot woorden en zinnen leerlingen
Nadere informatieVCLB De Wissel - Antwerpen
VCLB De Wissel - Antwerpen Vrij Centrum voor Leerlingenbegeleiding LEERLIJN LEZEN Of Hoe kunnen we voorkomen dat veel kinderen leesmoeilijkheden krijgen? Elke leerkracht, ouder en kind weet dat lezen de
Nadere informatieAchtergrondinformatie en aanwijzingen voor interpretatie van de Wintersignalering PLD groep 3:
Achtergrondinformatie en aanwijzingen voor interpretatie van de Wintersignalering PLD groep 3: In het Protocol Leesproblemen en Dyslexie voor groep 3, kortweg PLD 3, wordt in het hoofdstuk Signaleren een
Nadere informatieObservatieformulier Leerlijn Engelse taal (tpo) FASE 5
Kindgegevens: Voornaam Achternaam Geboortedatum Groep Observatieformulier Leerlijn Engelse taal (tpo) FASE 5 Thuistaal Opvoeding tweetalig n.v.t. ja nee notatiewijze: kijkpunt is nog niet in ontwikkeling
Nadere informatieFactsheet Tweetalig Primair Onderwijs
Factsheet Tweetalig Primair Onderwijs Vervolgmeting schooljaar 2016/17 Maarten Wolbers Evelien Krikhaar Cindy Teunissen Rick de Graaff Sharon Unsworth Bianca Leest Karien Coppens Tessa Jenniskens Januari
Nadere informatieOP WEG NAAR EEN EFFECTIEF ALTERNATIEF VOOR KLEUTERSCHOOLVERLENGING. Alle kinderen zijn speciaal, maar sommige kinderen hebben specifieke behoeften.
OP WEG NAAR EEN EFFECTIEF ALTERNATIEF VOOR KLEUTERSCHOOLVERLENGING Alle kinderen zijn speciaal, maar sommige kinderen hebben specifieke behoeften. Dr. Kees Vernooy (CPS) 1. Aanleiding In Basisschoolmanagement,
Nadere informatieWoordenschat Een vak apart?
Woordenschat Een vak apart? Learning words Inside & out Tessa de With Enschede Woensdag 28 oktober 2009 3 Het voorbeeld van de muis Een model van het leren lezen Begrijpend luisteren Woordenschat Technisch
Nadere informatieKWALITEITSKAART. Taalleesonderwijs - Toetskalender technisch lezen/begrijpend lezen/woordenschat. 2. Toetskalender. Wat komt aan de orde:
KWALITEITSKAART PO Taalleesonderwijs - Toetskalender technisch lezen/begrijpend lezen/woordenschat Praktische handvatten voor het taallees- en rekenonderwijs en opbrengstgericht werken zoals deze kwaliteitskaart
Nadere informatieMaandbrief CBS de Fontein
Pagina 1 Maandbrief CBS de Fontein 2015-2016 ; nr 5 Januari 2016 Druppeltje MAANDBRIEF CHRISTELIJKE BASISSCHOOL DE FONTEIN RIDDERKERK In dit nummer: Vanuit het team 1 Nieuws vanuit het MT 1 Personeel 2
Nadere informatieSamenvatting. De lat omhoog. 2012, 2013, 2014 en 2015. Taal voor Kleuters en Technisch lezen
1 Samenvatting De lat omhoog 2012, 2013, 2014 en 2015 Taal voor Kleuters en Technisch lezen 2015 Begrijpend luisteren, Begrijpend lezen, Woordenschat, Spelling en Rekenen 2 Inleiding Voor het vierde achtereenvolgende
Nadere informatieEEN PRAGMATISCH LEESPROTOCOL. Joop Stoeldraijer Kees Vernooy
EEN PRAGMATISCH LEESPROTOCOL Joop Stoeldraijer Kees Vernooy Hengelo/Breda september 2011 1 EEN PRAGMATISCH LEESPROTOCOL We hebben dit digitale leesprotocol gemaakt om te voorkomen dat scholen heel veel
Nadere informatieBegrijpend lezen Cito LVS TBL minimaal C-niveau. Woordenschat Cito LVS Woordenschattoets minimaal C-niveau
Bijlage Dyslexieprotocol Wat verwachten we van de kinderen aan het eind van groep 3 Eind mei stellen we het lees- en spellingniveau van alle leerlingen in groep 3 met behulp van genormeerde toetsen vast.
Nadere informatie2014 Protocol dyslexie
Protocol dyslexie 2014 Protocol dyslexie Inleiding Dyslexie betekent letterlijk: niet kunnen lezen 1. De term komt uit het latijn, want dys = niet goed functioneren, lexis = taal of woorden. Bij dyslexie
Nadere informatieTAALBELEID DALTONSCHOOL SINT JOZEF LEMMER
TAALBELEID DALTONSCHOOL SINT JOZEF LEMMER Bij de oriëntatie op en de keuze van een nieuwe methode aanvankelijk lezen, hebben we gesteld ons taalonderwijs in de volle breedte onder de loep te nemen. Het
Nadere informatieObservatieformulier Leerlijn Engelse taal (tpo) FASE 6
Kindgegevens: Voornaam Achternaam Geboortedatum Groep Observatieformulier Leerlijn Engelse taal (tpo) FASE 6 Thuistaal Opvoeding tweetalig n.v.t. ja nee notatiewijze: kijkpunt is nog niet in ontwikkeling
Nadere informatieMinor Dyslexie Cursus 1: Inleiding Dyslexie Bijeenkomst 4
Minor Dyslexie 2016-2017 Cursus 1: Inleiding Dyslexie Bijeenkomst 4 Programma Vragen over theorie Tot nu toe Complexiteit van lezen: tussendoelen deelvaardigheden Minor Dyslexie 1-4 2 Vragen over theorie
Nadere informatieDe BLIKSEM-aanpak. Willy van Elsäcker (HCO) & Maud van Druenen (Expertisecentrum Nederlands)
De BLIKSEM-aanpak Willy van Elsäcker (HCO) & Maud van Druenen (Expertisecentrum Nederlands) Aan de orde komt Waarom BLIKSEM en wat houdt het in? Wat zijn de resultaten na twee jaar onderzoek op 40 scholen?
Nadere informatieZorgniveau 2 Zorgniveau 3
Leerlinggegevens: Naam: Groep: Namen betrokkenen/functie: Startdatum handelingsplan: Einddatum handelingsplan: Voorbeeld handelingsplan Beginsituatie Beschrijf hier de kern van het probleem a.d.h.v. toets-
Nadere informatieInternationalisering in kinderopvang en basisonderwijs in Amsterdam
Internationalisering in kinderopvang en basisonderwijs in Amsterdam Folkert Kuiken, Afdeling Neerlandisitiek, f.kuiken@uva.nl MIME Expertmeeting Meertaligheid, Amsterdam, 11-10-2016 Inhoud 1. Inleiding:
Nadere informatieA. Creëer een positief, veilig en rijk leerklimaat door
A. Creëer een positief, veilig en rijk leerklimaat door elk kind zich thuis te laten voelen in de klas. Respecteer de stille periode van kinderen. Geef kinderen die het nodig hebben, meer tijd om een luisteropdracht
Nadere informatieHelpen ondersteunende gebaren bij woordleren?
Helpen ondersteunende gebaren bij woordleren? Het effect van ondersteunende gebaren op woordleren bij dove/slechthorende kinderen en kinderen met een taalontwikkelingsstoornis Lian van Berkel-van Hoof
Nadere informatieInvuldatum leerling dossier: 1. School en leerling gegevens. 2. Gegevens leerling. Naam school adres Postcode en plaats
Leerling dossier dyslexie Om te kunnen bepalen of een leerling in aanmerking komt voor vergoeding van het onderzoek en de behandeling van ernstige enkelvoudige dyslexie, vragen wij aan school om onderstaand
Nadere informatieLeesonderwijs en dyslexie in het PO, het SBO en het VO. Betsy Ooms
Leesonderwijs en dyslexie in het PO, het SBO en het VO Betsy Ooms Opzet Doel leesonderwijs (en spellingonderwijs) Doorgaande lijn Kenmerken goed leesonderwijs Extra aandacht voor monitoring, als belangrijk
Nadere informatieOverzicht van de bij het DLE Boek verschenen aanvullingen
Sinds de 2001-editie van het DLE boek zijn de volgende aanvullingen verschenen: - Aanvulling 2002-2003 - niet meer leverbaar - Aanvulling 2007 - niet meer leverbaar - Aanvulling 2008 - niet meer leverbaar
Nadere informatieStimuleren begrijpend luisteren in groep 1-2
Seminarium voor Orthopedagogiek opleidingen, begeleiding, onderzoek, projecten, advies Stimuleren begrijpend luisteren in groep 1-2 CPS conferentie Amersfoort 2007 Eveline Wouters, Seminarium voor Orthopedagogiek
Nadere informatieNEDERLANDSE SAMENVATTING
NEDERLANDSE SAMENVATTING Over de hele wereld groeien veel kinderen met een migrantenachtergrond tweetalig op, omdat hun etnische of eerste taal verschilt van de meerderheidstaal, hun tweede taal. De etnische
Nadere informatieLisbo Begrijpend Lezen
Wat en waarom Lisbo Begrijpend Lezen Begrijpend lezen op de Tine Marcusschool Technisch lezen op orde Verzoek CPS mee te doen aan Lisbo-BL 9 SBO-scholen + 1 school cluster 2 (ESM) Binnen het taal-leesverbetertraject
Nadere informatieSignalering van lees- en spellingproblemen in het speciaal (basis) onderwijs. Judith Vloedgraven, Cito 3 april 2013
Signalering van lees- en spellingproblemen in het speciaal (basis) onderwijs Judith Vloedgraven, Cito 3 april 2013 Actualiteit Inleiding Actualiteit doorverwijzing naar zorg Vanaf 2009 kosten vergoed door
Nadere informatieProtocol leesproblemen en dyslexie Groep 1 en 2. Analyse doelen Jonge kind
Protocol leesproblemen en dyslexie Groep 1 en 2 Analyse doelen Jonge kind Maart 2013 Verantwoording 2013 SLO (nationaal expertisecentrum leerplanontwikkeling), Enschede Mits de bron wordt vermeld, is het
Nadere informatieGroep 7 en 8. Doelen Leerdoelen technisch lezen eind groep 8
Groep 7 en 8 Doelen Leerdoelen technisch lezen eind groep 8 85-95 % van de leerlingen beheerst AVI-plus 90% beheerst A t/m D-niveau op de DMT leerlingen lezen vlot woorden en zinnen leerlingen richten
Nadere informatieSamenvatting. De lat omhoog. 2012 tot en met 2016: Taal voor Kleuters en Technisch lezen
1 Samenvatting De lat omhoog 2012 tot en met 2016: Taal voor Kleuters en Technisch lezen 2015 en 2016: Begrijpend luisteren, Begrijpend lezen, Woordenschat, Spelling en Rekenen 2 Inleiding Voor het vijfde
Nadere informatieKWALITEITSKAART. Tijd voor lezen en taal. Tijd voor lezen en taal. Taal / lezen / rekenen
KWALITEITSKAART Taal / lezen / rekenen PO Deze kwaliteitskaart bevat tijdschema s voor het inrichten van het taal- en leesonderwijs. De kaart is bedoeld om het gesprek binnen het schoolteam over de betekenis
Nadere informatieMasterthesis. De invloed van directe instructie woordleerstrategieën op de receptieve woordenschat
Masterthesis De invloed van directe instructie woordleerstrategieën op de receptieve woordenschat The effect of direct teacher instructions, during the practice of learning words, on the receptive vocabulary
Nadere informatieAfspraken mbt protocol dyslexie Van Dijckschool Bilthoven. Inhoudsopgave:
11-12-2007 Inhoudsopgave: 1. Dyslexie...3 1.1 Wat is het dyslexieprotocol?...3 1.2 Doel van het Protocol Dyslexie....3 1.3 Inhoud van het protocol...3 2. Preventie en interventiehandelingen...4 2.1 Groep
Nadere informatieUw kind heeft moeite met lezen Wat kunt u van De Noordkaap verwachten?
Uw kind heeft moeite met lezen Wat kunt u van De Noordkaap verwachten? 1 Inhoud Voorwoord... 3 1 Leesproblemen... 4 2 Mogelijk dyslexie... 4 2.1. De dagelijkse lespraktijk.... 4 2.2: De stappen die genomen
Nadere informatieDr. Kees Vernooy (CPS)
PROGRAMMA EFFECTIEF OMGAAN MET RISICOKLEUTERS Wat werkt? Dr. Kees Vernooy (CPS) - 15.15u 15.20: Introductie door de school van het onderwerp. - 15.20u 16.00u: Inleiding door K. Vernooy - 16.00u 16.15u:
Nadere informatieLeerjaar 1 en 2 vmbo-g/t. Doelen Leerdoelen technisch lezen eind leerjaar 2
Leerjaar 1 en 2 vmbo-g/t Doelen Leerdoelen technisch lezen eind leerjaar 2 Alle leerlingen beheersen AVI-plus Leerlingen lezen vlot woorden, zinnen en teksten vanaf niveau 1F Leerlingen richten zich op
Nadere informatieTIJDSCHEMA - Tijd voor lezen en taal
TIJDSCHEMA - Tijd voor lezen en taal Praktische handvatten voor het taallees- en rekenonderwijs zoals deze Kwaliteits zijn te vinden op www.taalpilots.nl en www.rekenpilots.nl. De rubriek implementatiekoffer
Nadere informatieMinor Dyslexie Cursus 1: Inleiding Dyslexie Bijeenkomst 5
Minor Dyslexie 2016-2017 Cursus 1: Inleiding Dyslexie Bijeenkomst 5 Programma Mededelingen Begrijpend lezen Woordenschat Leeskilometers Minor Dyslexie 1-5 2 mededelingen Toetsvragen: - begrippen en omschrijvingen
Nadere informatieBijlage 14 Registratie- en planningsformulier gehele groep
Bijlage 14 Registratie- en planningsformulier gehele groep Toelichting In de kolom aanbieding vult u de datum in waarop u de activiteit aan de gehele groep heeft aangeboden. U hoeft dit dan niet bij iedere
Nadere informatieDeze brochure is een uitgave van het Programmabureau Onderwijs Bewijs in samenwerking met het Ministerie van OCW.
Deze brochure is een uitgave van het Programmabureau Onderwijs Bewijs in samenwerking met het Ministerie van OCW. Programmabureau Onderwijs Bewijs Agentschap NL Postbus 93144 2509 AC Den Haag onderwijsbewijs@agentschapnl.nl
Nadere informatieTOETSKALENDER VOOR GROEP 4
PROTOCOL LEESPROLEMEN EN DYSLEXIE TOETSKLENDER VOOR GROEP 4 PROTOCOL LEESPROLEMEN EN DYSLEXIE VOOR GROEP 4 TOETSKLENDER Toetskalender Tussenmeting 1 Vaardigheid Toets ron Streefdoel ij alle leerlingen:
Nadere informatietoetsen van Veilig Leren lezen en Estafette. groepen 1 2 LOVS Cito Taal voor Goed lees en spellingsonderwijs in de groepen 3 tot en met 8
onderwijs en zorgarrrangement op De Wilgen uitgevoerd door meetinstrumenten Zorgniveau 1 = basisarrangenment Zorgniveau 1 Leerkracht Methodegebonden Gestructureerde stimulering van beginnende geletterdheid
Nadere informatieTechnisch lezen in beeld (plus)
Inhoud Technisch lezen in beeld (plus) Toetsprocedure Technisch Lezen Technisch lezen (Leestechniek/Leestempo) AVI DMT Screeningsinstrumenten (nieuw) Beginnende geletterdheid Dyslexie Taal voor Kleuters
Nadere informatieLinks between executive functions and early literacy and numeracy.
Samenvatting (Summary in Dutch) Jonge kinderen verschillen niet alleen in kennis, maar ook in de manier waarop ze leren. Sommige kinderen zijn bijvoorbeeld goed in staat afleiders zoals rumoer in de klas
Nadere informatieLeesvaardigheid bevorderen
Leesvaardigheid bevorderen Middagconferentie over taalbeleid voor het PraktijkOnderwijs Marco van de Ven (RU) Introductie Leesvaardigheid legt het fundament voor leren (O`Shaughnessy, et al., 2002) Leerlingen
Nadere informatieAanvankelijk en voortgezet technisch lezen. Werkconferentie 24 september 2014 Ebelien Nieman. info@niemantaal.nl www.niemantaal.nl
Aanvankelijk en voortgezet technisch lezen Werkconferentie 24 september 2014 Ebelien Nieman info@niemantaal.nl www.niemantaal.nl Doel Aan de slag met je eigen leespraktijk didactiek informatie leerlijnen
Nadere informatieBasisschool De Goede Herder. Schakelklas. plan
Basisschool De Goede Herder Schakelklas plan 2008-2009 1. Inleiding Basisschool De Goede Herder participeerde in de periode 2002-2006 in het Helmondse Onderwijs- Kansenbeleid. Met een percentage gewichtenleerlingen
Nadere informatieVerslag. Introductiesymposium
Verslag Introductiesymposium 11 juni 2014 1 INHOUD 1 Samenvatting... 3 2 Aryan van der Leij Wat is Bouw! Uitgangspunten, kenmerken en structuur... 3 3 Anne Regtvoort Vroege leesontwikkeling en verlengde
Nadere informatieDyslexieprotocol. Oranje Nassau School Geldermalsen. Oktober 2012
Dyslexieprotocol Oranje Nassau School Geldermalsen Oktober 2012 1 Dyslexieprotocol: stappenplan voor groep 1 Stap Moment in leerjaar Actie door de leerkracht Toetsen alle leerlingen: In kaart brengen van:
Nadere informatieOverzicht van de bij het DLE Boek verschenen aanvullingen
Sinds de 2001-editie van het DLE boek zijn de volgende aanvullingen verschenen: - Aanvulling januari 2014 leverbaar - Aanvulling PDF mei 2013 opgenomen in aanvulling januari 2014 - Aanvulling oktober 2012
Nadere informatieInhoudsopgave. Inleiding 2
Inhoudsopgave Inleiding 2 1. Signaleren leesproblemen en dyslexie 1.1 Vroegtijdig onderkennen 3 3 1.2 Beginnende geletterdheid groep 1 en 2 3 1.3 Aanvankelijk lezen en spellen groep 3 5 1.4 Voortgezet
Nadere informatieTechnisch Leren Lezen ResearchED Amsterdam l Amstelveen l
Technisch Leren Lezen ResearchED Amsterdam l Amstelveen l 21-01-2017 Marita Eskes M SEN Onderwijsadviseur taal/lezen & didactisch handelen 06 546 555 77 marita.eskes@expertis.nl @maritaeskes Even voorstellen
Nadere informatieAanvankelijk technisch lezen. Effectief aanvankelijk lezen in groep 3
Aanvankelijk technisch lezen Effectief aanvankelijk lezen in groep 3 Praktische handvatten voor het taallees- en rekenonderwijs zoals deze Kwaliteitskaart zijn te vinden op www.taalpilots.nl en www.rekenpilots.nl.
Nadere informatieIntake vragenlijst bij dyslexieonderzoek Ingevuld door:
Orthopedagogenpraktijk Athena drs. Simone Verhoeven W.M. Dudokweg 10 a-b 1703 DB Heerhugowaard info@athenaweb.nl Intake vragenlijst bij dyslexieonderzoek Ingevuld door: Onderzoeksopdracht en toestemming:
Nadere informatieHoe is uw gezinssamenstelling op dit moment? Vul eerst de gegevens van u en uw partner in en daarna de gegevens van uw kinderen, van oud naar jong.
Orthopedagogenpraktijk Athena drs. Simone Verhoeven W.M. Dudokweg 10 a-b 1703 DB Heerhugowaard info@athenaweb.nl Intake vragenlijst bij dyslexieonderzoek Ingevuld door: U wordt vriendelijk gevraagd deze
Nadere informatieChecklist technisch lezen onderwijs en leesmethodes
Checklist technisch lezen onderwijs en leesmethodes Goed kunnen lezen is in onze samenleving een voorwaarde voor succes. Goed leesonderwijs op de basisschool is daarom belangrijk, maar hoe ziet dat eruit?
Nadere informatieLeidt voorlezen tot meer leesplezier?
Leidt voorlezen tot meer leesplezier? Een quasi-experimenteel onderzoek in het zesde leerjaar van het basisonderwijs Annick De Vylder Peter Van Petegem 1 2 Belang van GRAAG lezen GRAAG lezen goed lezen
Nadere informatieRichtlijn Omgaan met doublures bij de screening voor toegang tot vergoede dyslexiezorg
Richtlijn Omgaan met doublures bij de screening voor toegang tot vergoede dyslexiezorg Samenstelling van de werkgroep: Maud van Druenen, Expertisecentrum Nederlands Patty Gerretsen, NKD Chris Struiksma,
Nadere informatieNiveau 2. VVE Aandacht voor geletterdheid met startblokken Groep 1
Dyslexieprotocol Niveau 1 Kwaliteit instructiegedrag en klassenmanagement, Juist gebruik van effectieve methodes voor aanvankelijk en voortgezet technisch lezen, Gebruik leerlingvolgsysteem ( rond technisch
Nadere informatieSamenvatting. De lat omhoog tot en met 2017: Taal/Rekenen voor Kleuters en Technisch lezen
1 Samenvatting De lat omhoog 2012 tot en met 2017: Taal/Rekenen voor Kleuters en Technisch lezen 2015 tot en met 2017: Begrijpend luisteren, Begrijpend lezen, Woordenschat, Spelling en Rekenen 2 Inleiding
Nadere informatieIntakevragenlijst school
Intakevragenlijst school Dit formulier wordt ingevuld door de school van de leerling en bestaat uit totaal 10 pagina s. Vul de vragen op dit formulier, voor zover bekend en van toepassing, zo volledig
Nadere informatieRichtlijn Omgaan met doublures bij de screening voor toegang tot vergoede dyslexiezorg
Richtlijn Omgaan met doublures bij de screening voor toegang tot vergoede dyslexiezorg Samenstelling van de werkgroep: Maud van Druenen, Expertisecentrum Nederlands Patty Gerretsen, NKD Chris Struiksma,
Nadere informatie