Tabel 1: Weekrooster voor de instructie in het Programma Interactief Taalonderwijs
|
|
- Thomas Aerts
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Evaluatieonderzoek naar Programma Interactief Taalonderwijs ER ZIT PIT IN Het Expertisecentrum Nederlands heeft een evaluatieonderzoek uitgevoerd op negen scholen die het Programma Interactief Taalonderwijs (PIT) hebben ingevoerd. Het onderzoek richtte zich op de effecten van het programma op leerprestaties van leerlingen en op de wijze van implementatie door leerkrachten. De leerkrachten van groep 1 tot en met 4 werkten gedurende 2 jaar ( ) met het programma. Dit programma is samengesteld uit prototypen interactief taalonderwijs voor woordenschat en geletterdheid van het Expertisecentrum Nederlands. In dit artikel beschrijven we de uitkomsten van het onderzoek op hoofdlijnen. Hennie Biemond, José Hillen & Ludo Verhoeven Het Programma Interactief Taalonderwijs Het Programma Interactief Taalonderwijs houdt in dat leerkrachten dagelijks één uur inrichten voor het taalonderwijs gericht op de ontwikkeling van geletterdheid en woordenschat. Het werken met een prentenboek of voorleesverhaal staat hierbij gedurende twee weken centraal. Dit prentenboek biedt een authentieke context waarbinnen de leerlingen aan verschillende talige activiteiten zullen werken. Tijdens het uur wordt er gewerkt aan de verschillende deelgebieden van interactief taalonderwijs; boekoriëntatie, woordenschat, verhaalbegrip, taalbewustzijn en functioneel schrijven. Deze activiteiten vinden plaats in een stimulerende leeromgeving. PIT voor groep 1 tot en met 4 is een uitbreiding van het Programma Interactief Taalonderwijs voor groep 2. Dit programma is eerder ontwikkeld voor een kleinschalige effectstudie (Droop, Peters, Aarnoutse, & Verhoeven, 2005). De leerkracht start de tweewekelijkse cyclus door het interactief voorlezen van een prentenboek of voorleesverhaal. Dit prentenboek staat gedurende twee weken centraal en vormt de aanleiding voor betekenisvolle, functionele activiteiten. Het uur begint met een klassikale instructie. Elke dag staat tijdens deze instructie een ander taalaspect centraal (Tabel 1). Na deze instructie is er gedurende 30 minuten ruimte voor verwerkingsactiviteiten. Kinderen voeren deze activiteiten individueel of in kleine groepjes uit. Ze zijn gerelateerd aan het thema van het prentenboek, het zijn talige of geletterde activiteiten zoals lezen en luisteren, schrijf- en tekenactiviteiten en de verteltafel. Tijdens deze verwerkingsactiviteiten is de leerkracht met een klein groepje kinderen aan het werk in de kleine kring. In de kleine kring staat dan meestal het prentenboek weer centraal. Het uur wordt afgesloten met een kort reflectiegesprek Kinderen laten hun producten aan elkaar zien en vertellen over het proces. De leerkracht probeert zoveel mogelijk de kinderen te motiveren op elkaar te reageren en vragen aan elkaar te stellen. Tabel 1: Weekrooster voor de instructie in het Programma Interactief Taalonderwijs Groep 1-2 Groep 3 Groep 4 Maandag Interactief voorlezen: woordenschat Interactief voorlezen: woordenschat en verhaalbegrip Interactief voorlezen: woordenschat en verhaalbegrip Dinsdag Taalspel/taalbewustzijn Aanvankelijk lezen Motiverend lezen Woensdag Interactief voorlezen: Aanvankelijk lezen Lezen om te weten verhaalbegrip Donderdag Functioneel schrijven Functioneel schrijven Functioneel schrijven Vrijdag Reflectie Reflectie Reflectie EXPERTISECENTRUM NEDERLANDS, pagina 1
2 Bij de samenstelling van het Programma Interactief Taalonderwijs voor groep 3 is er vanuit gegaan dat leerkrachten de methode voor aanvankelijk lezen blijven volgen met het oog op de technische leesvaardigheid. In het Programma Interactief Taalonderwijs wordt lezen en schrijven in een betekenisvolle context geplaatst waardoor de inhoud en het begrip centraal komt te staan. Er ontstaat zo een mooie balans tussen vorm en betekenis. In groep 4 is er meer aandacht voor het lezen van informatieve teksten ingebouwd. Deze teksten sluiten veelal aan bij het thema van het prentenboek dat centraal staat in de cyclus. Het implementatietraject Op de scholen die PIT hebben ingevoerd is een veranderteam gevormd dat sturing gaf aan het implementatieproces. In het veranderteam hadden in ieder geval de directeur en een interne coach zitting. Het veranderteam organiseerde scholing voor de leerkrachten en verzorgde coaching van leerkrachten. Hierbij kregen ze begeleiding van een schoolbegeleider die was voorgeschoold door het Expertisecentrum Nederlands en de LPC. De LPC en het Expertisecentrum Nederlands verzorgden ook driemaal per jaar een scholingsbijeenkomst voor de leden van het veranderteam en de schoolbegeleiders. Leerkrachten uit groep 1 tot en met 4 volgenden teamgerichte scholingsbijeenkomsten die verzorgd werden door de schoolbegeleider of het veranderteam. Leerkrachten gaven in een persoonlijk werkplan aan welke activiteit ze de komende periode centraal wilden stellen en welke leerpunten ze hierbij hadden voor zichzelf. Tussen de scholingsbijeenkomsten werden de leerkrachten gecoacht door leden van het veranderteam. Aan de hand van de leerpunten in het persoonlijk werkplan werd de coaching uitgevoerd. Opzet van het onderzoek Scholen: Het onderzoek werd uitgevoerd op negen scholen, 3 reguliere, 5 GOA-scholen en 1 Jenaplanschool, uit 3 verschillende regio s. Zij hebben gedurende twee jaar het Programma Interactief Taalonderwijs ingevoerd. Vier scholen hebben meegedaan als controleschool, 1 reguliere, 2 GOAscholen en 1 Jenaplanschool. De leerkrachten van de controlescholen gaven gedurende de twee jaar van het onderzoek les op de wijze die ze daarvoor ook al deden. De leerkrachten van de experimentele scholen werkten met de leerlingen met het Programma Interactief Taalonderwijs. Leerkrachten: In het schooljaar deden 79 leerkrachten van de experimentele scholen mee en 22 van de controlescholen. In het schooljaar deden 78 leerkrachten van de experimentele scholen mee en 23 van de controlescholen. Leerlingen: De leerlingen zijn verdeeld in 3 cohorten: in cohort 1-2 (experimenteel n = 311, controle n = 110) zitten de leerlingen die het programma gevolgd hebben in groep 1 en 2, in cohort 2-3 (experimenteel n = 355, controle n = 173) zitten de leerlingen die het programma hebben gevolgd in groep 2 en 3 en in cohort 3-4 (experimenteel n = 350, controle n = 153) zitten de leerlingen die het programma hebben gevolgd in groep 3 en 4. Instrumenten: Bij de kinderen werden aan het begin, na een jaar en aan het eind van de implementatieperiode toetsen afgenomen voor mondelinge taalvaardigheid, woordenschat, taalbewustzijn en geletterdheid (Tabel 2). Leerkrachten van experimentele scholen hebben aan het begin en aan het eind van het onderzoek vragenlijsten ingevuld waarmee hun houding ten opzichte van het taal- en leesonderwijs en hun attitude ten opzichte van de vernieuwing is gemeten. Om de mate waarin de leerkrachten het programma uitvoerden vast te stellen, hebben zij tweemaal gedurende twee weken een weekplanner ingevuld en zijn bij de leerkrachten van groep 2 en 4 tweemaal de taaluren geobserveerd. In een interview is nagegaan hoe leerkrachten het programma beoordelen na één jaar uitvoering. Om het implementatieproces op schoolniveau te volgen zijn aan het eind van het proces interviews gehouden met leden van het veranderteam op school. EXPERTISECENTRUM NEDERLANDS, pagina 2
3 Tabel 2: Overzicht van toetsen Mondelinge taalvaardigheid Groep 1-2 Groep 3 Groep 4 Verhaalbegrip, TAK Verhaalbegrip, TAK Verhaalbegrip, TAK Verteltaak, TAK Verteltaak, TAK Verteltaak, TAK Woordenschat Passieve woordenschat, TAK Woordomschrijving, TAK Passieve woordenschat, TAK Woordomschrijving, TAK Passieve woordenschat, CITO Woordomschrijving, TAK Taalbewustzijn 1 Rijmen Beginrijm Analyse in fonemen Synthese van lettergrepen Synthese van klanken Objectivatie Rijmen Beginrijm Analyse in fonemen Geletterdheid Boekoriëntatie Grafeemkennis Beginnend schrijfgedrag 1 Grafeemkennis Beginnend schrijfgedrag DMT, CITO LVS Spelling, Cito LVS Leesbegrip, Cito LVS Schrijftaak, TAK BB DMT, CITO LVS Spelling, Cito LVS Leesbegrip, Cito LVS Schrijftaak, TAK BB Leerlingen profiteren van PIT Groep 1-2: In het onderzoek zijn de vorderingen van leerlingen op scholen waar PIT gebruikt werd vergeleken met de resultaten van leerlingen op scholen waar PIT niet gebruikt werd. Leerlingen die PIT in groep 1-2 volgden, maakten grotere vorderingen dan de leerlingen van de controlegroep op alle domeinen: woordenschat (figuur 1), mondelinge taalvaardigheid, taalbewustzijn en geletterdheid. Groep 2-3: Voor leerlingen die PIT volgden in groep 2 en 3 lag de extra leerwinst van leerlingen bij één woordenschattaak (figuur 2), twee taken op het gebied van taalbewustzijn en bij drie taken voor geletterdheid. Allochtone leerlingen op deze scholen gingen ook sneller vooruit ten opzichte van de allochtone leerlingen op scholen waar PIT niet gebruikt werd op de verteltaak en er was voor hen een extra leerwinst bij woordenschat. Bij lezen met begrip en spelling gingen de leerlingen op scholen waar PIT niet gebruikt werd sneller vooruit. Dit gold in sterkere mate voor de allochtone leerlingen. Groep 3-4: De leerlingen die PIT volgden in groep 3 en 4 maakten grotere vorderingen op één woordenschattaak (figuur 3), één taak voor taalbewustzijn en één taak voor technisch lezen. Voor woordenschat gold dit alleen voor allochtone leerlingen. In leerjaar 4 zijn autochtone leerlingen beter in spelling dan allochtone leerlingen. Dit gold in sterkere mate voor leerlingen die het PIT programma volgden. Leerkrachten positief over PIT Op bijna alle scholen is gedurende twee jaar hard gewerkt aan de implementatie van het Programma Interactief Taalonderwijs. Leerkrachten waren betrokken bij het programma en wilden samen met collega s werken aan de realisering van het programma in de onderwijspraktijk. Gedurende de periode van het implementatietraject ontwikkelde de betrokkenheid van leerkrachten die PIT gebruikten zich positief. 1 Voor een beschrijving zie Droop, et al EXPERTISECENTRUM NEDERLANDS, pagina 3
4 De meeste leerkrachten voerden het programma echter niet volledig uit en pasten het programma aan hun eigen situatie aan. Aanpassingen die leerkrachten doorvoerden waren bijvoorbeeld gericht op de periode van de activiteitencyclus of de afstemming op taal- en leesmethoden. Ook sloegen ze onderdelen van de activiteitencyclus over. Leerkrachten beoordeelden het programma als positief. De gemiddelde beoordeling was een 7,6 op een schaal van 1 tot 10. Ook de leden van het veranderteam waren positief over het programma (7,3) en de mate van implementatie op de eigen school (7,5). Opvallend is dat zowel leerkrachten als veranderteams minder tevreden waren over de externe begeleiding van de schoolbegeleider. Centrale rol voor het veranderteam Er waren maar enkele scholen die het implementatietraject volledig hebben doorlopen zoals het was bedoeld. Op bijna alle scholen speelde het veranderteam een centrale rol. Het verzorgde de teambijeenkomsten en op sommige scholen ook de scholingsbijeenkomsten. De meeste scholen zouden bij een volgende implementatie weer met een veranderteam werken. De meeste scholen onderschreven het belang van coaching maar het is nog geen algemeen gebruik. Slechts op twee scholen werd het systematisch toegepast. Op sommige scholen ontbraken de faciliteiten om de coaching te realiseren. Scholen hadden bij de implementatie van het programma vaak te maken met discontinuïteit, zoals wisseling en langdurige ziekte van directie, leerkrachten en de externe begeleider. Het is de vraag of in een dergelijke context wel verwacht mag worden dat scholen planmatig aan de innovatie van het taalonderwijs kunnen werken. Als stimulerende factoren werden ondermeer het werken in het veranderteam, het enthousiasme van het team, de resultaten en reacties van leerlingen en de materialen van PIT genoemd. De Taallijn als vervolg op PIT Hoewel leerkrachten het Programma Interactief Taalonderwijs maar ten dele uitvoerden, blijken leerlingen toch van het programma te profiteren. Vooral de leerkrachten van groep 1-2 zijn door de implementatie van het Programma Interactief Taalonderwijs meer gestructureerd en doelgerichter gaan werken aan de taalontwikkeling van leerlingen. Belangrijke elementen in het programma zijn hierbij de structuur van een rooster voor twee weken met de activiteitencyclus het herhaald voorlezen van prentenboeken de focus op kernwoorden en het herhaald aanbieden hiervan het werken in de kleine kring onder begeleiding van de leerkracht de wekelijks terugkerende aandacht voor activiteiten gericht op taalbewustzijn de wekelijks terugkerende functionele schrijfactiviteiten. Omdat leerkrachten in groep 3-4 al een duidelijke structuur in hun taalonderwijs hebben, is de toegevoegde waarde in deze groepen minder groot dan in groep 1 en 2. Op dit moment werkt het Expertisecentrum Nederlands aan de Taallijn groep 1-2, het vervolg op de Taallijn VVE. In de Taallijn in groep 1 en 2 staat een activiteitencyclus centraal die een bewerking is van het Programma Interactief Taalonderwijs. Alle belangrijke elementen uit PIT komen in deze cyclus terug, samen met enkele vernieuwingen op het gebied van ict en ouderbetrokkenheid. In samenwerking met Sardes zal de de Taallijn groep 1-2 landelijk verspreid worden. Een publicatie over de Taallijn in groep 1 en 2 verschijnt in De auteurs zijn verbonden aan het Expertisecentrum Nederlands EXPERTISECENTRUM NEDERLANDS, pagina 4
5 Literatuur Droop, M., Peters, S., Aarnoutse, C., & Verhoeven, L. (2005). Effecten van stimulering van beginnende geletterdheid in groep 2., Pedagogische Studiën, 82(2), Geschatte marginale gemiddelden passieve woordenschat TAK Cohort 1-2 Geschatte marginale gemiddelden Conditie x etniciteit Tijd Figuur 1. Groei in passieve woordenschat in groep 1 en 2 EXPERTISECENTRUM NEDERLANDS, pagina 5
6 Geschatte marginale gemiddelden passieve woordenschat TAK Cohort 2-3 Geschatte marginale gemiddelden Conditie x etniciteit Tijd Figuur 2. Groei in passieve woordenschat in groep 2 en 3 EXPERTISECENTRUM NEDERLANDS, pagina 6
7 Geschatte marginale gemiddelden passieve woordenschat TAK Cohort 3-4 Geschatte marginale gemiddelden Conditie x etniciteit Tijd Figuur 3. Groei in passieve woordenschat in groep 3 en 4 EXPERTISECENTRUM NEDERLANDS, pagina 7
Taal / Woordenschat. Een hele uitdaging. Dus er moet PIT inzitten
Taal / Woordenschat Een hele uitdaging. Dus er moet PIT inzitten Wat betekent.. Bijderhandspaard Remketting Draagberries De voerman 1 spant het bijderhandspaard 2 met het zadelpaard 3 in de disselboom
Nadere informatieInteractief werken aan woordenschat Onderzoek in groep 2 tot en met groep 4
Interactief werken aan woordenschat Onderzoek in groep 2 tot en met groep 4 OnderwijsBewijs-programma Femke Scheltinga Maud van Druenen Karin van Usen Waarom dit onderzoek? De aanleiding - Grote verschillen
Nadere informatieJong geleerd. Beatrijs Brand en Saskia Snikkers
Jong geleerd. Beatrijs Brand en Saskia Snikkers Programma Kennismaken Presentatie Jong geleerd Warming-up Pauze Praktische oefening Afsluiting Jong geleerd over het belang van actieve stimulering van ontluikende
Nadere informatieWat te doen met zwakke begrijpend lezers?
Wat te doen met zwakke begrijpend lezers? Cor Aarnoutse Wat doe je met kinderen die moeite hebben met begrijpend lezen? In dit artikel zullen we antwoord geven op deze vraag. Voor meer informatie verwijzen
Nadere informatieOm de kwaliteit van ons onderwijs te bewaken en de vorderingen van uw kind te volgen, nemen wij in iedere groep niet-methode gebonden toetsen af.
Leerlingvolgsysteem. Leerkrachten volgen de ontwikkeling van de kinderen in hun groep nauwgezet. Veel methoden die wij gebruiken, leveren toetsen die wij afnemen om vast te stellen of het kind de leerstof
Nadere informatieCPS Onderwijsontwikkeling en advies. Doelgericht en planmatig werken aan leesontwikkeling in groep 1en 2. WAT en HOE in groep 1 en 2
Leesverbeterplan Enschede 2007-2010 Doelgericht en planmatig werken aan leesontwikkeling in groep 1en 2 PROJECTBUREAU KWALITEIT (PK!) Enschede, september 2010 Yvonne Leenders & Mariët Förrer 2 3 Leesverbeterplan
Nadere informatieOUDERAVOND KRITISCH EN BEGRIJPEND LUISTEREN. Rianne Broeke 28 april 2015
OUDERAVOND KRITISCH EN BEGRIJPEND LUISTEREN Rianne Broeke 28 april 2015 INHOUD * Algemene taalontwikkeling van jonge kinderen * Wat is kritisch en begrijpend luisteren? * Waarom is kritisch en begrijpend
Nadere informatiePlanmatig werken in groep 1&2 Werken met groepsplannen. Lunteren, maart 2011 Yvonne Leenders & Mariët Förrer
Planmatig werken in groep 1&2 Werken met groepsplannen Lunteren, maart 2011 Yvonne Leenders & Mariët Förrer Masterclass Waarom, waarvoor, hoe? Verdieping m.b.t. taalontwikkeling en werken met groepsplannen
Nadere informatieAanvankelijk en voortgezet technisch lezen. Werkconferentie 24 september 2014 Ebelien Nieman. info@niemantaal.nl www.niemantaal.nl
Aanvankelijk en voortgezet technisch lezen Werkconferentie 24 september 2014 Ebelien Nieman info@niemantaal.nl www.niemantaal.nl Doel Aan de slag met je eigen leespraktijk didactiek informatie leerlijnen
Nadere informatieTAAL EN LEESMETHODEN Aanbod voor Jonge Kinderen Doe meer met Bas
TAAL EN LEESMETHODEN Aanbod voor Jonge Kinderen Doe meer met Bas Praktische handvatten voor het taallees- en rekenonderwijs zoals deze methode zijn te vinden op www.taalpilots.nl en www.rekenpilots.nl.
Nadere informatieWat is de rol van eigentijds taalonderwijs?
Wat is de rol van eigentijds taalonderwijs? Taalconferentie 13 oktober Ineke Bruning WWW.CPS.NL Ineke Bruning i.bruning@cps.nl 06 25 065 512 Aan het einde van de workshop o Heeft u een beeld van wat eigentijds
Nadere informatieVoorbereidend lees- en rekenonderwijs in relatie tot het werken met groepsplannen. IB-netwerkbijeenkomsten 16-17-18 januari 2012 Yvonne Leenders
Voorbereidend lees- en rekenonderwijs in relatie tot het werken met groepsplannen IB-netwerkbijeenkomsten 16-17-18 januari 2012 Yvonne Leenders De onderwerpen Voorbereidend lees- en rekeonderwijs in kleutergroepen
Nadere informatieInterventieperiode november februari groep 1 tot en met 5. Mariët Förrer
Interventieperiode november februari groep 1 tot en met 5 Mariët Förrer November - februari Doelen en accenten per groep Rol van intern begeleider / taalcoördinator IB en TC ook in deze periode Bewaken
Nadere informatieDeze brochure is een uitgave van het Programmabureau Onderwijs Bewijs in samenwerking met het Ministerie van OCW.
Deze brochure is een uitgave van het Programmabureau Onderwijs Bewijs in samenwerking met het Ministerie van OCW. Programmabureau Onderwijs Bewijs Agentschap NL Postbus 93144 2509 AC Den Haag onderwijsbewijs@agentschapnl.nl
Nadere informatieMinor Dyslexie Cursus 1: Inleiding Dyslexie Bijeenkomst 4
Minor Dyslexie 2016-2017 Cursus 1: Inleiding Dyslexie Bijeenkomst 4 Programma Vragen over theorie Tot nu toe Complexiteit van lezen: tussendoelen deelvaardigheden Minor Dyslexie 1-4 2 Vragen over theorie
Nadere informatieInhoudsopgave. Inleiding. 1 Taal en taalonderwijs. 2 Taalverwerving
Inhoudsopgave Inleiding 1 Taal en taalonderwijs 1.1 Achtergrondkennis: wat is taal? 1.1.1 Functies van taal 1.1.2 Betekenis van taal 1.1.3 Systeem van taal 1.1.4 Componenten van de kennis over taal 1.2
Nadere informatieQuickscan taal- en leesonderwijs
Quickscan taal- en leesonderwijs Gegevens school Naam school Adres school Plaats Telefoon e-mail Datum invulling Ingevuld door Functie invuller directie IB-er RT-er taal/leescoördinator leerkracht gr:
Nadere informatieVRAGENLIJST PRIMAIR ONDERWIJS QUICKSCAN
VRAGENLIJST PRIMAIR ONDERWIJS QUICKSCAN 1 = zeer oneens 2 = oneens 3 = eens 4 = zeer eens Zorgniveau 1 Leestijd 1. Leerkrachten in groep 1 en 2 besteden minimaal 5 uur per week aan doelgerichte taalactiviteiten
Nadere informatieTaal 100: een werkwijze om de taalontwikkeling van kinderen in het basisonderwijs te verbeteren
Ronde 7 Jeanny Duyf & Jørgen Hofmans TeleacNOT Contact: Jeanny.duyf@teleacnot.nl Website met digitale boekenhoek voor groep 4 Kinderen pakken steeds minder zomaar een boek om te lezen en kunnen daardoor
Nadere informatieVRAGENLIJST PRIMAIR ONDERWIJS DYSLEXIEMONITOR
VRAGENLIJST PRIMAIR ONDERWIJS DYSLEXIEMONITOR INHOUDSOPGAVE Zorgniveau 1: Goed lees- en spellingonderwijs Stap 1: Leestijd blz. 3 Kwaliteit instructiegedrag blz. 3 Klassenmanagement blz. 4 Stap 2: Juist
Nadere informatieDe Voorleesvogel voor ouders en peuters. Workshop voor leid(st)ers
De Voorleesvogel voor ouders en peuters Workshop voor leid(st)ers 1 Gemeentebibliotheek Utrecht Bureau Educatieve Ondersteuning 030-2861943 gbu.beo2@utrecht.nl 2 Inhoud Inleiding... 4 Opzet van de workshop...
Nadere informatieTrendanalyse Midden Toetsen Cito. Schooljaar Vakgebieden:
KONINGIN JULIANASCHOOL Trendanalyse Midden Toetsen Cito Schooljaar 2014-2015 Vakgebieden: 1. Taal voor kleuters 2. Rekenen voor kleuters 3. Technisch Lezen (DMT) 4. Begrijpend Lezen 5. Spelling 6. Rekenen
Nadere informatieo.a. Carnaval, cito groep 1 en 2, protocol (meer)begaafdheid
Hofbode 5 11 januari 2016 o.a. Carnaval, cito groep 1 en 2, protocol (meer)begaafdheid Kerst 2015 Het is alweer een aantal weken geleden maar we kunnen terugkijken op een sfeervolle Kerst. We willen alle
Nadere informatiePassend onderwijs Verdieping Ontwikkelingsperspectief & Technisch lezen 26-11-2014
Passend onderwijs Verdieping Ontwikkelingsperspectief & Technisch lezen 26-11-2014 Annemarie Vink avink@hetabc.nl Dianne Roerdink droerdink@hetabc.nl Technisch lezen 8-10-2014 www.hetabc.nl 2 Programma
Nadere informatieHet flexibel inzetten van de taalmethode heeft te maken met de functie van taal.
Taal: vakspecifieke toelichting en tips Taalverwerving en -onderwijs verlopen als het ware in cirkels: het gaat vaak om dezelfde inhouden, maar de complexiteit en de mate van beheersing nemen toe. Anders
Nadere informatieKWALITEITSKAART. Tijd voor lezen en taal. Tijd voor lezen en taal. Taal / lezen / rekenen
KWALITEITSKAART Taal / lezen / rekenen PO Deze kwaliteitskaart bevat tijdschema s voor het inrichten van het taal- en leesonderwijs. De kaart is bedoeld om het gesprek binnen het schoolteam over de betekenis
Nadere informatieTULE inhouden & activiteiten Nederlands - Technisch lezen. Kerndoel 4 - Technisch lezen. Toelichting en verantwoording
TULE - NEDERLANDS KERNDOEL 4 - TECHNISCH LEZEN 82 TULE inhouden & activiteiten Nederlands - Technisch lezen Kerndoel 4 - Technisch lezen Bij kerndoel 4 - De leestechniek. Toelichting en verantwoording
Nadere informatieKo observatielijst/ Kern(tussen)doelen TULE SLO Van November 2006
1 Ko observatielijst/ Kern(tussen)doelen TULE SLO Van November 2006 Mondeling onderwijs Kerndoel 1 Kerndoel 2 Kerndoel 3 Schriftelijk onderwijs Kerndoel 4 Bijlage kerndoel 4 leestechniek Kerndoel 5 Kerndoel
Nadere informatiewww.vclb-koepel.be www.vclb-koepel.b Voorbeelden van basiscompetenties TAAL/mondelinge taalontwikkeling zijn: Groeiboek Groeiboe
van basiscompetenties TAAL/mondelinge taalontwikkeling zijn: [...] De kleuter staat open voor hulp van juf bij De kleuter imiteert andere kleuters bij De kleuter vertelt aan andere kleuters hoe hij De
Nadere informatieBasisschool Koningin Juliana
Basisschool Koningin Juliana Kwaliteitsonderzoek vroegschoolse educatie Datum vaststelling: 16 januari 2019 Samenvatting De inspectie heeft op 12 november 2018 een onderzoek uitgevoerd naar de vroegschoolse
Nadere informatieICT & Beginnende geletterdheid: Richtlijnen voor het pabo-curriculum
ICT & Beginnende geletterdheid: Richtlijnen voor het pabo-curriculum Nelleke Belo, Susan McKenney & Joke Voogt 08/01/15 VELON Conferentie 11-03-2014 1 ICT & Onderwijs Trends en discussies in Nederland
Nadere informatieJaarplan t Startnest Jaarplan Pagina 1
Jaarplan t Startnest 2019-2020 Jaarplan 2019-2020 Pagina 1 Voorwoord Voor u ligt het jaarplan van Jenaplanschool t Startnest. In het jaarplan staan activiteiten die specifiek verbetering vragen, maar ook
Nadere informatiePreventie van pesten op basisscholen volgens de PRIMA antipestmethode
Preventie van pesten op basisscholen volgens de PRIMA antipestmethode Auteurs: A. van Dorst, K. Wiefferink, E. Dusseldorp, F. Galindo Garre, M. Crone, Th. Paulussen; TNO, Leiden. Uit het in 2008 afgesloten
Nadere informatieCBS Maranatha. Doel: Hoogklei 7, 9671 GC Winschoten Dyslexieprotocol 2013 aangepast sept.14
CBS Maranatha Hoogklei 7, 9671 GC Winschoten Dyslexieprotocol 2013 aangepast sept.14 Doel: Doel van ons dyslexieprotocol is een zo goed mogelijke begeleiding van leerlingen met (dreigende) leesproblemen.
Nadere informatie(registeropleiding Post-HBO)
De coördinator Taal Kenniscentrum de Kempel Deurneseweg 11 5709 AH Helmond 0492-514400 Helga van de Ven h.ven@kempel.nl De coördinator Taal Kenniscenter de Kempel 2016 (registeropleiding Post-HBO) 1 De
Nadere informatieInformatieavond groep 6. Even voorstellen
Informatieavond groep 6 Even voorstellen Maandag Dinsdag Woensdag Donderdag Vrijdag juf Gabry juf Gabry juf Danielle juf Gabry juf Gabry Taal - Woordenschat - Taal verkennen - Schrijven - Spreken en Verschillende
Nadere informatieInhoud Trainersmap Verdieping
Inhoud Trainersmap Verdieping 2 Module 9 Taal Module 10 Rekenen/wiskunde en Science (basisonderwijs) Module 11 Sociaal-emotionele ontwikkeling - verdieping Module 12 Sensomotorische ontwikkeling - verdieping
Nadere informatieTaallijn en Beleid Taalbeleid in het onderwijs aan jonge kinderen
Taallijn en Beleid Taalbeleid in het onderwijs aan jonge kinderen Annie van der Beek Expertisecentrum Nederlands Deze uitgave is tot stand gekomen dankzij subsidie van het Ministerie van Onderwijs, Cultuur
Nadere informatieZORGGids CBS TOERMALIJN FRANEKER
ZORGGids CBS TOERMALIJN FRANEKER Inleiding In deze zorggids willen we de zorgstructuur van de Toermalijn uitleggen. U zult zicht krijgen op de afgesproken procedures rondom de leerlingenzorg. Leerlingenzorg
Nadere informatiePlanmatig samenwerken met ouders
Ouderparticipatie Team Planmatig samenwerken met ouders Samen vooruit! Tamara Wally Tamara Wally (MSc.) is werkzaam bij de CED- Groep. Ze werkte mee aan de publicatie Samen vooruit, over planmatig werken
Nadere informatieSCHOOLVERBETERPLAN
SCHOOLVERBETERPLAN 2017-2018 SAMEN onderweg met aandacht voor iedereen ONDERWIJS OP MAAT Breed en eigentijds onderwijsaanbod Als school werken we aan de totstandkoming van een breed en eigentijds aanbod,
Nadere informatieStrategisch leren omga
Geletterdheid groep 2 tot en met 4 Strategisch leren omga Margareth van Kleef Marieke Tomesen -.- - -.-....--.....!I \ :Wlnt"j... -.=--::-r~... '" Goede lezers en schrijvers maken gebruik van strategische
Nadere informatieGOEDE. Leesstart. in groep 1 en 2. Digitale implementatiekoffer Taalbeleid Onderwijsachterstanden. Dorien Stolwijk
GOEDE Leesstart in groep 1 en 2 Digitale implementatiekoffer Taalbeleid Onderwijsachterstanden Dorien Stolwijk December 2007 Inhoudsopgave Hoofdstuk 1: Een goede leesstart in groep 1 en 2 3 Hoofdstuk 2:
Nadere informatieSignaleringslijst voor Kleuters 2.0 1)
Spreken en luisteren Beheerst het Nederlandse klanksysteem Spreekt vrijuit Neemt actief deel aan gesprekken in kleine groepen Neemt actief deel aan gesprekken in grote groepen Kan op eigen initiatief een
Nadere informatie9/12/2012. Kijk Juf! Een kriebelbeestje! Inhoud. Aanleiding onderzoek
Kijk Juf! Een kriebelbeestje! Taaltalent: het jonge kind 12-09-2012 Loes van Druten Inhoud Aanleiding onderzoek Speerpunten naar activiteitencyclus Leerkrachtvaardigheden Het project Resultaten peuter
Nadere informatieRAPPORT VAN BEVINDINGEN ONDERZOEK BIJ
RAPPORT VAN BEVINDINGEN ONDERZOEK BIJ BASISSCHOOL MISTE CORLE Plaats : Winterswijk BRIN-nummer : 18ZG Onderzoek uitgevoerd op : 3 november 2009 Rapport vastgesteld te Zwolle op 30 maart 2010 HB 2811938/9
Nadere informatieRAPPORT VAN BEVINDINGEN KWALITEITSONDERZOEK. De Berkenhorst
RAPPORT VAN BEVINDINGEN KWALITEITSONDERZOEK De Berkenhorst Plaats : Staphorst BRIN nummer : 05ZH C1 Onderzoeksnummer : 287619 Datum onderzoek : 22 februari 2016 Datum vaststelling : 28 april 2016 Pagina
Nadere informatieVoorlezen en vertellen - ROC 4. Voorlezen en vertellen ROC 4
Voorlezen en vertellen ROC 4 135 136 Voorlezen en vertellen - ROC 4 1. Interactief voorlezen Waar gaat het over? Tijdens je stage heb je vast wel eens een juf zien voorlezen aan de klas. Tijdens het voorlezen
Nadere informatieTAALVAARDIGHEID TAALBELEID
TAALVAARDIGHEID TAALBELEID Teaser Ik heb ooit in mijn hoofd en in mijn hart een fundamentele keuze moeten maken: voor het Nederlands. Het was dat of aan de kant worden gezet voor het leven. Op die kennis
Nadere informatieKreami. 2 november 30 november 29 maart 10 mei (van uur uur) Graag inleveren vóór vrijdag 5 oktober
Bibliotheek Sinds dit schooljaar is er aan de zwevende bibliotheek op de bovenverdieping een blok van kasten toegevoegd. Deze is afkomstig van bibliotheek De Kempen en zij hebben ook gezorgd dat de kast
Nadere informatieHET BLIKSEM ONDERZOEK
HET BLIKSEM ONDERZOEK BLIKSEM Begrijpend Lees Instructie Kan Strategisch En Motiverend Aan de orde komt Wat houdt BLIKSEM-aanpak in? door: Willy van Elsäcker (HCO) Wat zijn de resultaten na twee jaar onderzoek
Nadere informatieA. Creëer een positief, veilig en rijk leerklimaat door
A. Creëer een positief, veilig en rijk leerklimaat door elk kind zich thuis te laten voelen in de klas. Respecteer de stille periode van kinderen. Geef kinderen die het nodig hebben, meer tijd om een luisteropdracht
Nadere informatieO N D E R W I J S - E N O N D E R S T E U N I N G S - B E H O E F T E N. TOV Juni 2015 Oss. Visie op meertaligheid
MEERTALIGHEID O N D E R W I J S - E N O N D E R S T E U N I N G S - B E H O E F T E N TOV Juni 2015 Oss Visie op meertaligheid 1 Om een kind goed te kunnen begeleiden is het nodig te weten wat meertaligheid
Nadere informatieInformatie avond. ouders groep 4 Ichthusschool schooljaar 2014-2015
Informatie avond ouders groep 4 Ichthusschool schooljaar 2014-2015 Even voorstellen Natascha de Jong maandag, donderdag en vrijdag. ndjong@ichthusbaambrugge.nl Jorne van Ginkel dinsdag en woensdag (eindstage).
Nadere informatieJaarplan Montessori Onderwijs Purmerend
Jaarplan 2017-2018 Montessori Onderwijs Purmerend Onderwerp uit verbeterplan ICT en LAS Leerkrachten voeren ook incidentenregistratie in in Parnassys, verslagen van derden worden gescand en in Parnassys
Nadere informatieNiveau 2. VVE Aandacht voor geletterdheid met startblokken Groep 1
Dyslexieprotocol Niveau 1 Kwaliteit instructiegedrag en klassenmanagement, Juist gebruik van effectieve methodes voor aanvankelijk en voortgezet technisch lezen, Gebruik leerlingvolgsysteem ( rond technisch
Nadere informatiePeuters Groep 1 Groep 2 Groep 3 BP MP EP M1 E1 M2 E2 M3
1. Ontluikende- en beginnende geletterdheid Peuters Groep 1 Groep 2 Groep 3 BP MP EP M1 E1 M2 E2 M3 Boekoriëntatie Verhaalbegrip - Tonen belangstelling voor boekjes het boek goed vasthouden - Doen ervaring
Nadere informatieRAPPORT ONDERZOEK IN HET KADER VAN HET VIERJAARLIJKS BEZOEK OP OBS OVER DE SLINGE
RAPPORT ONDERZOEK IN HET KADER VAN HET VIERJAARLIJKS BEZOEK OP OBS OVER DE SLINGE School : OBS Over de Slinge Plaats : Rotterdam BRIN-nummer : 18QZ Onderzoeksnummer : 116770 Datum schoolbezoek : 22 juni
Nadere informatieSchooljaarplan Didactisch handelen
Schooljaarplan 2014-2015 Schooljaarplan 2014 2015 Didactisch handelen Effectieve instructie Borgen van eerder gemaakte afspraken; bewaken van de doorgaande lijn Coaching door directie op team en individueel
Nadere informatieDoorzetten continuüm van zorg groep 3-8. Niveauleesgroepjes. Verdere Implementatie. Groep 5: II (69,7) 100% van de groepen een III score of hoger.
Stap 9: Evaluatie schooljaar 2016 2017 In onderstaande tabel staan al onze doelen voor het schooljaar 2016 2017 geschreven. Er staat bij op welke manier we aan deze doelen hebben gewerkt en wat het resultaat
Nadere informatieRAPPORT ONDERZOEK IN HET KADER VAN HET VIERJAARLIJKS BEZOEK OP CHRISTELIJKE BASISSCHOOL DE POORT
RAPPORT ONDERZOEK IN HET KADER VAN HET VIERJAARLIJKS BEZOEK OP CHRISTELIJKE BASISSCHOOL DE POORT School : Christelijke Basisschool De Poort Plaats : Bleiswijk BRIN-nummer : 07XM Onderzoeksnummer : 116787
Nadere informatieRol van de interne begeleider in effectief leesonderwijs (basisonderwijs)
36 Bijlage 5 Rol van de interne begeleider in effectief leesonderwijs (basisonderwijs) De schoolleider en de interne begeleider geven samen leiding aan het borgen van het leesonderwijs. Beiden hebben hierin
Nadere informatieBijeenkomst 7: Evalueren op schoolniveau (team)
Bijeenkomst 7: Evalueren op schoolniveau (team) Passende perspectieven taal Bijeenkomst 7 Doel: Team bijeenkomst Evalueren op schoolniveau Evaluatie van de werkwijze van Passende perspectieven met het
Nadere informatieDe BLIKSEM-aanpak. Willy van Elsäcker (HCO) & Maud van Druenen (Expertisecentrum Nederlands)
De BLIKSEM-aanpak Willy van Elsäcker (HCO) & Maud van Druenen (Expertisecentrum Nederlands) Aan de orde komt Waarom BLIKSEM en wat houdt het in? Wat zijn de resultaten na twee jaar onderzoek op 40 scholen?
Nadere informatie8-10-2015. Nationaal congres Taal en Lezen. 15 oktober 2015 Toetsen. Contactgegevens
Nationaal congres Taal en Lezen 15 oktober 2015 Toetsen WWW.CPS.NL Contactgegevens Willem Rosier w.rosier@cps.nl 06 55 898 653 Wat betekent dit voor het meten van de 21ste eeuwse taalvaardigheden? We hebben
Nadere informatieToezicht op taal/lezen en hulp aan zwakke leerlingen
Toezicht op taal/lezen en hulp aan zwakke leerlingen Presentatie mini-seminar Dedicon 3 oktober 2013 Herman Franssen Inspecteur primair onderwijs INLEIDING Context van inspectieonderzoeken taal/lezen in
Nadere informatieNieuwsbrief. Interactieve werkvormen in de klaspraktijk. Onderzoeksresultaten en tips voor de praktijk
Interactieve werkvormen in de klaspraktijk Onderzoeksresultaten en tips voor de praktijk Lia Blaton, medewerker Onderzoek naar onderwijspraktijk In het kader van de opdracht van het Steunpunt Gelijke Onderwijskansen
Nadere informatieRAPPORT VAN BEVINDINGEN. Kwaliteitsonderzoek Primair Onderwijs bij. Kolegio Papa Cornes
RAPPORT VAN BEVINDINGEN Kwaliteitsonderzoek Primair Onderwijs bij Kolegio Papa Cornes Plaats : Bonaire BRIN-nummer : 30GL Datum schoolbezoek : 16 oktober 2014 Rapport vastgesteld te Tilburg op 5 december
Nadere informatieRAPPORT ONDERZOEK IN HET KADER VAN HET VIERJAARLIJKS BEZOEK OP BUSSUMSE MONTESSORI BASISSCHOOL
RAPPORT ONDERZOEK IN HET KADER VAN HET VIERJAARLIJKS BEZOEK OP BUSSUMSE MONTESSORI BASISSCHOOL School : Bussumse Montessori Basisschool Plaats : Bussum BRIN-nummer : 04QD Onderzoeksnummer : 112905 Datum
Nadere informatieInhoudsopgave. c.b.s. De Zaaier TAALBELEIDSPLAN 2
Inhoudsopgave 1.#ALGEMEEN# 1.1 Woordvooraf blz.3 1.2 Gegevensvandeschool blz.3 1.3 Omschrijvingtaalbeleid blz.4 1.4 Motiveringvanhetbelangvantaalbeleidopeigenschool blz.4 1.5 Formuleringvandeteamvisieoptaalentaalonderwijs
Nadere informatieKinderen leren de hele dag door. Huiswerk
leren de hele dag door. Op school, maar ook thuis. Zij pikken veel informatie zelf op, maar heel wat leerstof, vaardigheden en inzichten krijgen de kinderen ook aangeleerd. Dit start al in het kinderdagverblijf
Nadere informatieInformatieavond groep 1 en 2. Schooljaar september 2016
Informatieavond groep 1 en 2 Schooljaar 2016-2017 6 september 2016 LEERKRACHTEN Anita Gunnewijk: maandag, dinsdag en woensdag Miranda Demkes: donderdag en vrijdag Dagindeling Ochtend groep 1 en groep 2
Nadere informatieJaarverslag 2015/2016
Jaarverslag 2015/2016 Terugblik Het afgelopen schooljaar hebben we binnen het team gewerkt met vijf actiegroepen, te weten: 1. Visie 2. Zorg en Begeleiding 3. Effectieve Instructie 4. Leerinhouden 5. Jonge
Nadere informatieHet gebruik van het Utrechts Taalcurriculum
Het gebruik van het Utrechts Taalcurriculum In dit stuk vindt u informatie en instrumenten voor leraren/docenten, Ib-ers, taalcoördinatoren, directeuren en managers om het curriculum in te zetten voor
Nadere informatieBijlagen 24 tot en met 25
Bijlagen 24 tot en met 25 Bijlagen voor de schoolleider De bijlagen in dit boek kunt u ook downloaden op www.cps.nl/bijlagenhandboektechnischlezen Bijlage 24 Checklist effectief technisch lezen bij start
Nadere informatieDe Tol Herderen: Talenbeleid
De Tol Herderen: Talenbeleid 1. Leerlingenniveau 2013-2014 Wanneer Acties Hoe/materiaal Wie doet mee? Reflectie 1. CITO-toetsen begrijpend lezen - afname half januari 2014 (dit gebeurt in 2 sessies & foutenanalyse)
Nadere informatied e r ee n k a n l e r e n l e z e n
ieie d e r ee n k a n l e r e n l e z e n Voor de inhoud van deze brochure zijn de volgende deskundigen geraadpleegd: Dhr. prof. dr. C. Aarnoutse Mw. drs. H. Biemond Dhr. drs. T. Brouwer Mw. dr. M.A. Eleveld
Nadere informatieRAPPORT ONDERZOEK IN HET KADER VAN HET VIERJAARLIJKS BEZOEK OP BASISSCHOOL PATER VAN DER GELD
RAPPORT ONDERZOEK IN HET KADER VAN HET VIERJAARLIJKS BEZOEK OP BASISSCHOOL PATER VAN DER GELD School : basisschool Pater van der Geld Plaats : Waalwijk BRIN-nummer : 13NB Onderzoeksnummer : 111245 Datum
Nadere informatieRAPPORT ONDERZOEK IN HET KADER VAN HET VIERJAARLIJKS BEZOEK OP PANTA RHEI. Onderzoeksnummer :
RAPPORT ONDERZOEK IN HET KADER VAN HET VIERJAARLIJKS BEZOEK OP PANTA RHEI School : Panta Rhei Plaats : Almere BRIN-nummer : 12QK Onderzoeksnummer : 112991 Datum schoolbezoek : 15 mei 2009 Datum vaststelling
Nadere informatieKWALITEITSKAART GOEDE LEESSTART. Voorbereiding op Begrijpend en Technisch Lezen Groep 1 & 2. Beginnende geletterdheid
KWALITEITSKAART PO Beginnende geletterdheid GOEDE LEESSTART Voorbereiding op Begrijpend en Technisch Lezen Groep 1 & 2 1 Goede Leesstart voor Groep 1 & 2 Hoofdstuk 1: Een goede leesstart in groep 1 en
Nadere informatieWoordenschat als kwaliteitsimpuls. Organisatie: Marant Adviseurs in leren & ontwikkeling
Woordenschat als kwaliteitsimpuls Organisatie: Marant Adviseurs in leren & ontwikkeling Beschrijvingskader en criteria aanbod Onderwijsadviesbureau s Naam product/dienst: Woordenschat als kwaliteitsimpuls
Nadere informatieRAPPORT ONDERZOEK IN HET KADER VAN HET VIERJAARLIJKS BEZOEK OP BASISSCHOOL DE VLIER
RAPPORT ONDERZOEK IN HET KADER VAN HET VIERJAARLIJKS BEZOEK OP BASISSCHOOL DE VLIER School : Basisschool De Vlier Plaats : Winterswijk BRIN-nummer : 07SY Onderzoeksnummer : 113576 Datum schoolbezoek :
Nadere informatieDe mogelijkheid om te differentiëren: een aansprekend en op maat gesneden leertraject voor iedere leerling!
De mogelijkheid om te differentiëren: een aansprekend en op maat gesneden leertraject voor iedere leerling! Vandaag: Eerste kennismaking met DISK 1 augustus: Aan de slag met DISK! OPBOUW PRESENTATIE Deel
Nadere informatieZELF AAN DE SLAG MET DE TAALLIJN?
ZELF AAN DE SLAG MET DE TAALLIJN? MATERIALEN EN INFORMATIE Het boek Peuters interactief met taal van het Expertise centrum Nederlands is te bestellen via www.lcowijzer.nl. Het boek Interactief met taal:
Nadere informatieCHECKLIST LEIDSTERVAARDIGHEDEN DE TAALLIJN
CHECKLIST LEIDSTERVAARDIGHEDEN DE TAALLIJN CHECKLIST LEIDSTERVAARDIGHEDEN Binnen de Taallijn staat de deskundigheidsbevordering van (toekomstige) leidsters centraal. De nadruk in de scholing ligt dan ook
Nadere informatieOntwikkelagenda en scholingsplan OBS De Eendracht
Ontwikkelagenda en scholingsplan OBS De Eendracht 2017-2018 Het schooljaar 2017-2018 zetten we met het team in op de doorontwikkeling van onderwerpen, die we de afgelopen jaren specifiek onder de aandacht
Nadere informatieMaart Leerlingen 57 Ouders Personeel 15/ 16 Aantal respondenten Aantal respondenten Aantal respondenten
Overzicht, analyse en conclusies nulmeting RKBS De Toren. Maart 2016. Wat is kwaliteit? Een vraag die niet zomaar te beantwoorden is. Het leveren van kwaliteit heeft in ieder geval te maken met transparantie:
Nadere informatieInteractief voorlezen in groep 2
Interactief voorlezen in groep 2 J. Corvers, C. Aarnoutse en S. Peters 308 2004 (81) 308-324 Samenvatting In dit onderzoek zijn de effecten van interactief voorlezen op verhaalbegrip en woordenschat van
Nadere informatieBasisschool De Goede Herder. Schakelklas. plan
Basisschool De Goede Herder Schakelklas plan 2008-2009 1. Inleiding Basisschool De Goede Herder participeerde in de periode 2002-2006 in het Helmondse Onderwijs- Kansenbeleid. Met een percentage gewichtenleerlingen
Nadere informatieProtocol leesproblemen en dyslexie Groep 1 en 2. Analyse doelen Jonge kind
Protocol leesproblemen en dyslexie Groep 1 en 2 Analyse doelen Jonge kind Maart 2013 Verantwoording 2013 SLO (nationaal expertisecentrum leerplanontwikkeling), Enschede Mits de bron wordt vermeld, is het
Nadere informatieJaarverslag schooljaar Basisschool Maria Goretti
Jaarverslag schooljaar 2016-2017 Basisschool Maria Goretti Inhoud jaarverslag Inhoud jaarverslag... 2 1. Inleiding... 3 2. Opbrengsten van het schooljaar 2016-2017... 4 Leerlingenaantal... 4 Instroom...
Nadere informatieZin in goed onderwijs Frans! Doelen. Even kennismaken 27/10/ Visie op goed taalonderwijs Frans kennen
Zin in goed onderwijs Frans! Talige grondhouding Mondelinge en schriftelijke taalvaardigheid Frans Mia Vanden Waeyenbergh Pedagogisch begeleider Frans, CLIL en coördinatie MVT 1. Visie op goed taalonderwijs
Nadere informatieUw kind heeft moeite met lezen Wat kunt u van De Noordkaap verwachten?
Uw kind heeft moeite met lezen Wat kunt u van De Noordkaap verwachten? 1 Inhoud Voorwoord... 3 1 Leesproblemen... 4 2 Mogelijk dyslexie... 4 2.1. De dagelijkse lespraktijk.... 4 2.2: De stappen die genomen
Nadere informatieRAPPORT ONDERZOEK REKENEN-WISKUNDE DE CHRISTELIJKE BASISSCHOOL DE ONTMOETING
RAPPORT ONDERZOEK REKENEN-WISKUNDE DE CHRISTELIJKE BASISSCHOOL DE ONTMOETING School : de Christelijke basisschool De Ontmoeting Plaats : 's-gravenhage BRIN-nummer : 17YO Onderzoeksnummer : 94844 Datum
Nadere informatieKleine Ezel. Handleiding voor de bibliotheek Groep 1-2
Kleine Ezel Handleiding voor de bibliotheek Groep 1-2 Colofon Cubiss Tilburg, 2009 Samenstelling: Marion Bolte, Cubiss J:\klantenservice\Rode Draad\handleiding bibliothecaris\kleine Ezel groep 1-2 bibl.290609
Nadere informatieSamenvatting. De lat omhoog. 2012, 2013, 2014 en 2015. Taal voor Kleuters en Technisch lezen
1 Samenvatting De lat omhoog 2012, 2013, 2014 en 2015 Taal voor Kleuters en Technisch lezen 2015 Begrijpend luisteren, Begrijpend lezen, Woordenschat, Spelling en Rekenen 2 Inleiding Voor het vierde achtereenvolgende
Nadere informatie