Kwaliteitsnet Gederenverver Kwaliteitsnet Gederenverver - aankaarten van verbeteringen Kwaliteitsnet Gederenverver is een cncept, een manier van kijken naar Nederland, de ecnmische centra en de verbindingen daartussen. Een kwaliteitscncept met instrumenten vr evalueren en verbeteren van de bereikbaarheid, de veiligheid én de leefmgeving. In dit dcument meer ver het cncept, de ndersteuning en de ervaringen. Bij wijze van infrmatie, m de mgelijkheden te nderzeken en m cntacten te leggen. Inleiding Het binnenvaartschip dat graan van de landbuwcöperatie naar de meelfabriek ververt. De vrachtaut die het meel naar de bakkerij brengt. De bestelaut die het casin-wit en vlkren distribueert ver de winkels in de stad. We weten dat het bestaat en dat deze en andere gederenstrmen de basis zijn van nze ecnmie. Maar bestuurlijk speelt het gederenverver tch vral een rl wanneer het mis gaat. Files p de weg, fietsers in de dde hek, fijn stf uit de uitlaat. En de kmende jaren wrdt het aandeel van het gederenverver p de weg alleen maar grter. Kwaliteitsnet Gederenverver is een cncept dat de fcus verplaatst van het blussen van branden naar denken in kwaliteit en vrkmen van prblemen. Het is een manier van kijken, vrzien van praktische instrumenten vr het in kaart brengen van de ecnmische structuur in een gebied, het berdelen van de transprtverbindingen in die structuur en het identificeren van verbeteringen. Op systeemniveau en integraal. Systeemniveau: de ecnmie van een afstand De instrumenten uit het cncept Kwaliteitsnet Gederenverver richten de blik p het fysieke systeem dat de basis vrmt vr een ged draaiende ecnmie. Stedelijk, reginaal f landelijk. 1
De basis van het Kwaliteitsnet is een verzicht van: centra van ecnmische activiteit; de gederenstrmen van, naar en tussen die centra; de aanwezige verbindingen m die gederen ver te verplaatsen; de gewenste en huidige kwaliteit in termen van bereikbaarheid, leefbaarheid en de knelpunten hiertussen. Dit verzicht en inzicht verstijgt een indeling naar bestuurslaag f beheerder van terreinen, weg en water. Het is de kaart van het ecnmische systeem. Integraal: de mgelijkheden en belangen van een gebied Kwaliteitsnet Gederenverver brengt de fysieke basis van een ecnmie in kaart, berdeelt de kwaliteit en identificeert verbeterpunten. Kwaliteit betekent in dit cncept het ptimaal cmbineren van bereikbaarheid, leefbaarheid en veiligheid. Van weg, water en spr en cmbinaties daartussen. De gewenste kwaliteit bereiken, betekent afspraken en vrzieningen m de bereikbaarheid te verbeteren, zals lgistieke samenwerking, intermdaal verver en tegesneden distributie. Kwaliteit betekent k een gecmbineerde zrg vr bereikbaarheid, veiligheid én leefbaarheid als drie facetten van één maatschappelijk belang: een verantwrd functinerende ecnmie. En kwaliteit betekent beleid vr verkeer en verver, ecnmie en ruimtelijke rdening als een samenhangend geheel. Het kwaliteitsnet kan dan k de basis vrmen vr: - keuzes vr een passende weginrichting, rutering, infrmatievrziening aan ververders, mnitring, Daarnaast kan het richtinggevend zijn vr: - lcatiekeuze bedrijven en bedrijventerreinen - afwegingskader bij streek- en mgevingsplannen - nderhuds- en aanlegbeslissingen infrastructuur VenW-ndersteuning Kwaliteitsnet Gederenverver en de bijbehrende instrumenten, zijn een aanbd. Overheden en belangenbehartigers die lkaal, reginaal f landelijk de fysieke basis van de ecnmie in kaart wil brengen en gemtiveerd wil beslissen ver verbeteringen, kunnen daarvr de kennis en instrumenten benutten die het ministerie van Verkeer en Waterstaat beschikbaar stelt. Inzet daarbij van het ministerie van Verkeer en Waterstaat is gederenverver van hg kwaliteitsniveau als integrale beleidspgave terugzien in beleidsplannen (bijvrbeeld verkeer- en verversplannen) en vervlgens waar mgelijk de uitvering van deze plannen ndersteunen. Meer weten? Neem cntact p met het Begeleidingsteam Kwaliteitsnet Gederenverver van het ministerie van Verkeer en Waterstaat. 2
Kennis en instrumenten: leren van elkaar Het Begeleidingsteam Kwaliteitsnet Gederenverver zrgt dat kennis van de een vr de ander beschikbaar is en dat inzichten en verbetervrstellen p verschillende schaalniveaus p elkaar aansluiten. Dit gebeurt persnlijk, maar k structureel in de vrm van instrumenten die het team heeft laten ntwikkelen. Zals de Handleiding Kwaliteitsnet, een stappenplan met instrumenten m het ecnmisch netwerk in een gebied in kaart te brengen, de kwaliteit te berdelen, verbeteringen te identificeren en deze verbeteringen te pririteren. Als ndersteunende instrumenten in dit prces is er nder meer een mbiliteitstets. Het resultaat van dit gehele prces zijn cncrete vrstellen p het gebied van ruimtelijke rdening, ecnmie en verkeer en verver. Bij het nderbrengen van deze vrstellen in lkale, reginale f natinale verkenningen, plannen en budgetten, levert de methdiek van Kwaliteitsnet Gederenverver een sterke bestuurlijke argumentatie. Prjecten Sinds de lancering van het Kwaliteitsnet Gederenverver in 2001 hebben verspreid ver Nederland negen prjecten gebruikgemaakt van het cncept en de instrumenten. Het schaalniveau van deze prjecten varieert van delen van Nederland tt het stedelijk niveau. Cncept en instrumenten zijn inzetbaar bij integraal pgezette prjecten waaraan, afhankelijk van het schaalniveau, verschillende beheerders, bestuurslagen en beleidsafdelingen deelnemen, evenals belangenbehartigers p het gebied van ecnmie, veiligheid en leefbaarheid. Mmenteel is het Kwaliteitsnet Gederenverver nderdeel van prjecten in de vlgende gebieden: Randstad Zuid-Nederland Nrd-Nederland Utrecht Rtterdam Randstad prject deelnemers gebied stand van zaken ervaringen en verwachtingen gelieerde prjecten meer weten Prject Kwaliteitsnet Gederenverver Randstad (KGR). 3
Deelnemers GOVERA (Gederenverver Randstad), een in 1993 pgericht samenwerkingsverband van: prvincies Nrd-Hlland, Zuid-Hlland, Flevland en Utrecht; reginale diensten van Rijkswaterstaat uit diezelfde gebieden; gemeenten Amsterdam, Rtterdam, Den Haag en Utrecht; Bureau Binnenvaart, EVO, TLN, en de Kamers van Kphandel in de Randstad. Gebied De Randstad: twee mainprts, vier greenprts en vier grte stedelijke gebieden rnd het grene hart. Daarnaast k veel landbuwgrnden, met name in het nrden, en natuurgebieden met grene wn- en werklandschappen, met name aan de stkant. Stand van zaken In 2005 is het ecnmisch netwerk in kaart gebracht. Er zijn relevante indicatren benemd m de kwaliteit van het netwerk vr gederenverver te bepalen. Per indicatr is de gewenste nrm bepaald en is de kwaliteit geïnventariseerd. De cnfrntatie van de huidige kwaliteit met de gewenste kwaliteit leverde een verzicht van aandachtspunten p. In 2006 met het Kwaliteitsnet wrden drvertaald naar reginale verkeer- en ververplannen en reginale ruimtelijke plannen. Vr de aandachtspunten meten plssingen wrden gevnden in MIT-verkenningen, netwerkanalyses en gebiedsgerichte prjecten. GOVERA staat aan de lat vr het geïmplementeerd krijgen van het Kwaliteitsnet in reginale plannen en prcessen en vr het mnitren van knelpunten. Ervaringen en verwachtingen Beschikbare (landelijke) data van de verschillende verheden en wegbeheerders leverden kaartbeelden p die hier en daar aanvulling beheften met regispecifieke kennis. Drdat de verschillende netwerkbeheerders elk p hun eigen manier data bijhuden was het vaak lastig m deze data eenduidig te vertalen. Hier en daar mest een creatieve bewerking van de data uitkmst bieden. Budget en tijd beperkten het aantal kwaliteitscriteria dat in de analyse kn wrden pgenmen. Uiteindelijk is gekzen vr de vlgende thema s en indicatren: Thema s Indicatren Bereikbaarheid Reistijd Betruwbaarheid Verhuding intensiteit capaciteit Inhaalverbd vrachtverkeer 4
Fysieke tegankelijkheid Drrijhgte Wegbreedte Aslasten en tnnagebeperkingen Rtndes Verkeersveiligheid Ongevallen Drsnijding van de bebuwde km Leefbaarheid en milieu Luchtkwaliteit Externe veiligheid Drsnijding eclgische hfdznes Overige thema s Alternatieve rutes Onderhud Geluid Dr het kaartbeeld van het ptentiële Kwaliteitsnet Gederenverver met de aandachtspunten aan te bieden aan de verschillende beheerders, wrden deze zich bewust van het feit dat gederenververstrmen eigen eisen stellen. Met de keuze vr een Kwaliteitsnet Gederenverver kiezen wegbeheerders vr een passende weginrichting, de meest geschikte rutering, betruwbare infrmatievrziening aan ververders en het verzamelen van adequate data vr mnitring. Gelieerde prjecten Het Kwaliteitsnet Gederenverver kan een richtinggevende rl vervullen bij de lcatiekeuze van bedrijven en bedrijventerreinen en bij het reserveren van ruimte vr de ntwikkeling van multimdale knppunten. Het Kwaliteitsnet is een geschikt afwegingskader vr keuzes in streek- en mgevingsplannen. Meer weten www.gvera.inf. Anja van Selen - 030-258 39 65 - anja.van.selen@prvincie-utrecht.nl. Zuid-Nederland prject deelnemers gebied stand van zaken ervaringen en verwachtingen gelieerde prjecten meer weten Nrd-Nederland prject 5
deelnemers gebied stand van zaken ervaringen en verwachtingen gelieerde prjecten meer weten Prject Kwaliteitsnet Gederenverver Nrd-Nederland. Deelnemers Prvincies Grningen, Friesland en Drenthe; Rijkswaterstaat Nrd-Nederland en Prrail; ministeries van Verkeer en Waterstaat, Ecnmische Zaken en VROM; Kamer van Kphandel Grningen, EVO, TLN, VNO-NCW, Kninklijke Schuttevaer; Milieufederatie, 3VO. Gebied Prvincies Grningen, Friesland en Drenthe. Knelpunten liggen met name in de bereikbaarheid ver de weg van de stedelijke centra Grningen, Leeuwarden en Assen. Er is in dit gebied geen dicht wegennetwerk, waardr de keuzemgelijkheden beperkt zijn. Stand van zaken Rapprt wrdt binnenkrt frmeel vastgesteld. Kwaliteitsnet en verbetermgelijkheden zijn vertaald in de reginale verkeer- en ververplannen van de prvincie Friesland. Ervaringen en verwachtingen Definiëring van knelpunten blijkt lastig. Vral wanneer vr smmige partijen de gewenste knelpunten niet uit de analyse kwamen, werd de methdiek vrtdurend ter discussie gesteld. Dit is pgelst dr tevens, ls van de methdiek, gewenste maatregelen te inventariseren. De methdiek beheft, daar waar ndig, nuancering. Het Kwaliteitsnet met het instrument zijn m bij reginale studies, netwerkanalyses, gebiedsgerichte benadering en regelstrategieën het belang van het gederenverver te laten meewegen. Gelieerde prjecten Netwerkanalyses Grningen-Assen, binnenkrt Leeuwarden en wellicht Zwlle en mstreken. Meer weten G. Schuwstra prvincie Friesland 058-292 50 86 6
g.c.a.schuwstra@fryslan.nl. W. Berga Rijkswaterstaat Nrd-Nederland 058-234 41 26 w.berga@dnn.rws.minvenw.nl. Utrecht prject deelnemers gebied stand van zaken ervaringen en verwachtingen gelieerde prjecten meer weten Prject Kwaliteitsnet Gederenverver Utrecht BRU(Bestuur Regi Utrecht)-gebied. Deelnemers Rijkswaterstaat Utrecht, prvincie Utrecht, gemeente Utrecht; Kamer van Kphandel Utrecht, EVO, TLN; klankbrdgrep: de tien BRU-gemeenten (Utrecht, Nieuwegein, Vianen, IJsselstein, Huten, Maarssen, Bunnik, De Bilt, Driebergen en Zeist), MKB regi Utrecht, KNV, Platfrm Detailhandel, 3VO en de Milieufederatie. Gebied Het grndgebied van de tien BRU-gemeenten. Drie grte beleidsnta s bestempelen dit gebied tt cruciaal nderdeel van de ruimtelijke hfdstructuur. De VROM-nta Ruimte heeft het ver ecnmisch kerngebied als nderdeel van het natinaal stedelijk netwerk. De EZ-nta Pieken in de Delta beschrijft een ecnmisch kerngebied met de stad Utrecht als ht spt gemeente en het gebied als ht spt innvatie De VenW-nta Mbiliteit gaat in p de versterking van deze ecnmische structuur. Het verder versterken van de ecnmische functie van Utrecht als een van de kerngebieden stelt eisen aan de bereikbaarheid. Stand van zaken De vlgende acties zijn inmiddels afgernd: De punten p de kaart: een lijst met relevante ecnmische centra (bedrijventerreinen en winkelcentra). De lijnen p de kaart: een lijst met vr gederenverver relevante verbindingen van en naar de ecnmische centra. Het netwerk p de kaart: een kaartbeeld van het vastgestelde ptentiële kwaliteitsnet in het BRU-gebied. Beschrijven van het huidige kwaliteitsniveau van de nderscheiden infrastructuur. Beschrijven van het gewenste kwaliteitsniveau van het ptentiële Kwaliteitsnet. Cnfrntatie van het huidige met het gewenste kwaliteitsniveau, met als resultaat een schematische verschillenanalyse, in wrden en kaartbeelden. 7
Aandachtspunten hierbij: fysieke kwaliteit, verkeersveiligheid en leefbaarheid. Rapprtage en inventarisatie van maatregelen en een vruitblik He nu verder. Per aandachtspunt zijn mgelijke plssingsrichtingen gedefinieerd. De vrgestelde maatregelen zijn nderscheiden naar plsbaarheid p krte en lange termijn en naar kstenniveau. Op deze wijze zijn quick-wins geïnventariseerd. Ervaringen en verwachtingen Het blijkt van wezenlijk belang de betrkken partijen van begin af aan te betrekken bij het prces en te drdringen van het belang van het prject. Leden van de klankbrdgrep zijn actief bij de vrtgang betrkken dr na te bellen en eventueel persnlijk te benaderen. Discussie is met name geverd ver de indicatren vr de selectie van ecnmische centra, de kwaliteitsnrmen, priritering van maatregelen en het nderscheiden van typen infrastructuur. In het Kwaliteitsnet BRU-gebied zijn gebiedsntsluitingswegen en erftegangswegen nderscheiden p basis van het principe duurzaam veilig. Gedurende het prces is er een greiende belangstelling ntstaan vr de gederenververprblematiek in stedelijk gebied. Inventarisatie van de fysieke kenmerken dr de rutes zelf te rijden, is een drslaand succes gebleken en bespaart de deelnemende gemeenten administratieve inzet. Het narijden van specifieke rutes in een vrachtwagencmbinatie met een vertegenwrdiger van de betreffende gemeente wekt begrip. De knelpunten wrden aan den lijve ndervnden. Het uiteindelijk begde resultaat: Een éénduidige beschrijving van het te ntwikkelen Kwaliteitsnet Gederenverver, met redenen mkleed waarm een weg f ecnmisch centrum wel f niet is tegerekend aan het Kwaliteitsnet. Een beschrijving met aandachtspunten wat er ng met gebeuren m te kmen tt de gewenste kwaliteit. Een kader vr belangenafweging bij infrastructurele prjecten vr wat betreft het ecnmisch belangrijke verkeer. Handvatten vr de ntsluitende infrastructuur bij plannen vr bedrijventerreinen. Gelieerde prjecten Het Kwaliteitsnet Gederenverver BRU-gebied gebruikt het GOVERA Kwaliteitsnet vr de Randstad als uitgangspunt en sluit hier vr het nderliggend wegennetwerk naadls p aan. Het Kwaliteitsnet Gederenverver fungeert als input vr de ng p te zetten netwerkanalyses gederenverver, vervult een belangrijke rl in de verkenning Ring Utrecht en zet het gederenverver in de gemeenten nadrukkelijker p de kaart. Het Kwaliteitsnet is een belangrijk nderdeel van het prject Samen Ged Geregeld. 8
Meer weten H.T.(Henk) Visbeek - Rijkswaterstaat Utrecht - 030-600 94 30 - henk.visbeek@dut.rws.minvenw.nl. Rtterdam prject deelnemers gebied stand van zaken ervaringen en verwachtingen gelieerde prjecten meer weten Prject Kwaliteitsnet Gederenverver stadsregi Rtterdam. Deelnemers Stadsregi Rtterdam, prvincie Zuid-Hlland, Rijkswaterstaat Zuid-Hlland; Havenbedrijf Rtterdam, TLN, EVO, Kamer van Kphandel, Deltalinqs. Gebied De stadsregi Rtterdam, bestaande uit de gemeenten Rtterdam, Berkel en Rdenrijs, Bergschenhek, Bleiswijk, Capelle aan den IJssel, Krimpen aan den IJssel, Ridderkerk, Barendrecht, Albrandswaard, Spijkenisse, Bernisse, Hellevetsluis, Brielle, Westvrne, Rzenburg, Maassluis, Vlaardingen en Schiedam. Het Kwaliteitsnet Gederenverver richt zich p gederenverver ver de weg naar de belangrijkste ecnmische centra, waarnder k de multimdale verslagpunten. Het gebied mvat de mainprt Rtterdam, de havens van Schiedam en Vlaardingen en de Greenprt Bleiswijk en veiling Barendrecht. Deze ecnmische centra zijn afhankelijk van een gede bereikbaarheid vr gederenverver ver de weg. Het aantal vrachtwagens en het aandeel vrachtverkeer p wegen in de regi Rtterdam is hger dan in andere regi s. Op veel wegen ligt het aandeel vrachtverkeer tussen de 15 en 25 prcent en p smmige wegen in het havengebied lpt het aandeel vrachtverkeer p tt bven de 30 prcent. De abslute intensiteiten p de wegen van het Kwaliteitsnet variëren van 600 tt 30.000 mvt/12 uur. Naast de belangrijke ecnmische cncentratiepunten, ntsluit het Kwaliteitsnet de reginale bedrijventerreinen en de reginale winkelcentra. Ok nieuwe bedrijventerreinen die in de peride 2006 2020 wrden ntwikkeld, zijn p het Kwaliteitsnet aangeslten. Stand van zaken Het Kwaliteitsnet Gederenverver is in nvember 2005 vastgesteld dr het 9
dagelijks bestuur van de stadsregi Rtterdam. In 2006 wrdt gewerkt aan implementatie van de resultaten van het Kwaliteitsnet. Daarbij wrdt bijvrbeeld nagegaan he de eisen uit het Kwaliteitsnet kunnen fungeren als tetsingscriterium vr het tekennen van reginale subsidies. Het Kwaliteitsnet zal ndermeer deel uitmaken van de actualisering van het Reginale Verkeers- en Verversplan. Ervaringen en verwachtingen Het was waardevl m bij het pstellen van het Kwaliteitsnet alle relevante reginale partijen intensief te betrekken. Omdat er geen eenduidige landelijke nrmen en eisen zijn vr wegen die nderdeel zijn van het Kwaliteitsnet Gederenverver, is veel energie gestken in het uitzeken en definiëren van deze nrmen vr de Rtterdamse regi. Het prces nam hierdr langer in beslag dan rsprnkelijk gepland. Met het Kwaliteitsnet is inzichtelijk gemaakt welke wegen belangrijk zijn vr de ntsluiting van reginale ecnmische centra vr vrachtverkeer. Dit inzicht is ndzakelijk m het belang van gederenverver p een gede manier mee te wegen in investeringsbeslissingen. Daarnaast maakt het Kwaliteitsnet inzichtelijk welke specifieke eisen er zijn vr wegen die veel vrachtverkeer verwerken. Het Kwaliteitsnet met ged tegankelijk zijn vr vrachtverkeer en met daarnaast verkeersveilig zijn ingericht. Het intensieve gebruik van wegen dr vrachtverkeer stelt eisen aan het ntwerp, de weginrichting en het zveel mgelijk vermijden van cnflicten met andere verkeersdeelnemers. Daarm zijn er richtlijnen gefrmuleerd vr de wegbreedte, tegestane aslast, aanwezigheid van verlichting en vrijliggende fietspaden, drrijhgte, vrachtwagenvriendelijke rtndes en de afwezigheid van drempels. Bij de recnstructie en aanleg van nieuwe wegen in het Kwaliteitsnet met rekening wrden gehuden met deze richtlijnen. De aanwezige fysieke knelpunten p het huidige netwerk kunnen veelal binnen lpende prjecten wrden pgelst. Daarnaast wrdt verkend welke mgelijkheden er zijn vr een vrachtwagenvriendelijke inrichting van rtndes en alternatieven vr drempels. Het cncentreren van vrachtverkeer p een beperkt aantal wegen, draagt erte bij dat de grei van het vrachtverkeer geen extra druk p het nderliggend wegennet uitefent. Dit is wenselijk mdat die wegen vaak minder ged in de mgeving zijn ingepast vr het faciliteren van vrachtverkeer. Het Kwaliteitsnet is daarmee ndzakelijk m de tekmstige grei van het vrachtverkeer p een verantwrde wijze te accmmderen. Gelieerde prjecten Het Kwaliteitsnet Gederenverver dient als input vr de netwerkanalyse Zuidvleugel. Meer weten www.stadsregi.rtterdam.nl. 10
Aranta van den Breke - stadsregi Rtterdam - 010 417 30 96. Frans Btma - stadsregi Rtterdam - 010 489 63 68. Biblitheek In deze biblitheek vindt u instrumenten die het Begeleidingsteam Kwaliteitsnet Gederenverver heeft laten ntwikkelen en studies ver het cncept en de tepassingen. Instrumenten Handleiding Kwaliteitsnet. Indicatrenlijst. Kwaliteitsnet Gederenverver, Netwerkdimensies, Ecrys, 2002. Kwaliteitsnet Gederenverver: instrumentarium, Adviesdienst Verkeer en Verver, 2002. Kwaliteitsindicatren vr het Kwaliteitsnet, KPMG BEA, 2002. Studies De kwaliteit van het prject Kwaliteitsnet Gederenverver, afstudeerscriptie Tbias van den Briel, 2005. Tussentijdse evaluatie Kwaliteitsnet, Twynstra Gudde, 2005. Kwaliteitsnet Gederenverver, Dr H.A.C. Runhaar (Universiteit Utrecht), drs F.P.A. Steijn (TLN) en drs L.M. Bus (ECORYS), in: Vraagbaak vr inkp en lgistiek, 2004. Timmeren aan de weg, Visie van Transprt en Lgistiek Nederland p een effectief en efficiënt infrastructuurbeleid, Transprt en Lgistiek Nederland, 2002. Cntact Het Begeleidingsteam Kwaliteitsnet Gederenverver is ndergebracht bij het ministerie van Verkeer en Waterstaat, directraat-generaal Transprt en Luchtvaart (DGTL). Vr infrmatie: Ministerie van Verkeer en Waterstaat - DGTL Begeleidingsteam Kwaliteitsnet Gederenverver Plesmanweg 1-6, Den Haag Pstbus 20904, 2500 EX Den Haag telefn: 070-351 16 81 e-mail: barbara.lubbers@minvenw.nl internet: www.verkeerenwaterstaat.nl 11