NFK prject Kanker p de werkvler, ndersteuning van werkgevers Kanker en werk: Ervaringen van werkgevers Tamara Raaijmakers, prjectleider vrlichting en arbeid NFK juli 2011 Wat vr gevlgen heeft kanker vr het werk? He ga ik als werkgever daarmee m? Wat mag ik wel en niet vragen aan een medewerker met kanker? En he zit het met werkhervatting? Vragen die werkgevers 1 als geen ander herkennen als ze te maken krijgen met een medewerker met kanker. We gingen er ver in gesprek met 8 werkgevers en vregen naar hun ervaringen, de dilemma s die ze ervaren en wat vlgens hen ged werkt in de praktijk met als resultaat tips, adviezen en suggesties vr cllega-werkgevers. U vindt ze in dit verslag. Kanker p de werkvler De werkgeversinterviews maakten nderdeel uit van het NFK prject Kanker p de werkvler, ndersteuning van werkgevers met als resultaat een algemene werkgeversbrchure Kanker en werk. En 6 kankerspecifieke werkgeversflders ver brstkanker, dikkedarmkanker, lngkanker, lymfklierkanker, melanm, prstaatkanker en werk. Infrmatie die werkgevers, direct leidinggevenden, HR managers en andere prfessinals kan ndersteunen in het begeleiden van een medewerker met kanker. De brchure, de flders en aanvullende infrmatie zijn te vinden p www.kankerenwerk.nl. Kenmerken van de betrkken rganisaties Het verslag beschrijft de ervaringen binnen 8 rganisaties: variërend van een grte zrgverzekeraar (circa 18.000 medewerkers), een universiteit (circa 6.500 medewerkers, 10.000 studenten), een adviseurs- en ingenieursbureau (circa 2.500 medewerkers), een zrginstelling (met circa 1000 werknemers en 500 vrijwilligers), lechemische industrie (circa 500 werknemers), een middelgrt installatietechniekbedrijf en rganisatie gespecialiseerd in nn fd (beide circa 300 mensen) en een gemeente (met circa 180 werknemers). De ervaringen zijn verkregen via interviewgesprekken met managers, HR managers, persneeladviseurs en een gezndheidsmanager. Uit de gesprekken kmt vrt dat de rganisaties vlden aan de minimale wettelijke verplichtingen vlgend uit de Arbeidsmstandighedenwet en de Wet verbetering prtwachter. In de meeste rganisaties krijgen leidinggevenden k training in verzuimbegeleiding. Een enkele 1 Onder de nemer vallen k direct leidinggevenden, managers, HR managers, persneelszaken en andere NFK werkgevers ervaringen kanker en werk Pagina 1 van 8
rganisatie biedt k trainingen in gespreksvering, het geven van feedback en specifieke trainingen vr het mgaan met medewerkers met psychische prblemen en met klachten aan het bewegingsapparaat aan. In alle gesprekken kwam naar vren dat de binnen de rganisaties de medewerkers met kanker pen waren ver hun ziekte. Wettelijk gezien heft dat niet. Vanuit de situatie dat het bekend is dat een medewerker kanker heeft, zijn de ervaringen in dit verslag beschreven. 1. Werkgeversdilemma s Zrgzaam versus zakelijk Kanker det het ndige met iemand. Als werkgever wil je er zijn vr je medewerker en het z ged mgelijk regelen vanuit het werk. Met respect vr de gevelens van de medewerker, en hem 2 de ruimte geven vr herstel. Én het werk gaat dr. He ga je dat regelen als iemand (grtendeels) uitvalt vr veelal langere tijd. Daarbij kmen k de prcedures vlgend uit de Wet verbetering prtwachter: he hud ik daarin de juiste menselijke maat. Een HR manager bemerkte dat in zijn rganisatie leidinggevenden meite hebben m de begeleiding van zieke medewerkers in te passen in een vl takenpakket. De grte span f cntrl maakt het lastig m empathie te blijven hebben vr de medewerker f m p zek te gaan naar passend werk. Ziekte kent k financiële aspecten zals ksten gemeid met verzuim en vervanging. Dit kan er te leiden dat na twee jaar afwezigheid dr ziekte ntslag vlgt. Of dat mensen die binnen een jaarcntract langdurig ziek wrden, geen verlenging krijgen. Het sciale gezicht van het bedrijf wrdt dr rerganisaties en bezuinigingen steeds zakelijker,was de mening van een van de respndenten. Andere werkgevers gaan bven de wettelijk vastgestelde minima 3 uit, met 100% lndrbetaling gedurende de eerste 6 maanden van ziekte gevlgd dr 18 maanden met 90% lndrbetaling. In geval van terminale kanker betalen deze werkgevers het ln 100% dr. Praktijkvrbeeld Een van de geïnterviewde werkgevers: Eerlijk durven cmmuniceren ver wat er aan de hand is, dat past bij nze nrmen en waarden. We kennen een zakelijke,maar zrgzame cultuur. Waarin we stimuleren dat medewerkers pen zijn ver wat er speelt. Dit creëert ruimte en tijd vr de medewerker die hij ndig heeft m te herstellen en m het werk te kunnen herpakken. Ok mdat wij als werkgever de medewerker beter kunnen ndersteunen, drdat de leidinggevende meer weet ver de situatie en betere aanknpingspunten heeft vr werkhervatting. De zrgzame kant, kent k de zakelijke kant. We zijn als rganisatie eigen risicdrager en willen vrkmen dat k m financiële redenen te veel mensen uitvallen dr ziekte en verzuim. Maar k bij ns kan het vrkmen dat niet lukt m na 2,5 jaar ziekte iemand weer 100% weer vlledig aan het werk te hebben. 2 Vr de leesbaarheid gebruiken we de mannelijke vrm. 3 Wettelijk gezien betaalt een werkgever minimaal 70% van het ln gedurende 2 jaar ziekte www.uwv.nl NFK werkgevers ervaringen kanker en werk Pagina 2 van 8
Druk p de relatie Er kan druk p de relatie ntstaan. Vral als een medewerker geen cntact met het werk wil tijdens de ziekte f niet ver het werk wil praten. Of een leidinggevende die het lastig vindt m het ver het werk te hebben met de medewerker, f juist teveel druk uitefent p snelle terugkeer naar het werk als daar een medewerker daarte ng niet in staat is. Bij het pen kunnen zijn ver de ziekte speelt vertruwen een rl: is het veilig m in de rganisatie het hierver te kunnen hebben, is er een vertruwensband tussen werkgever/leidinggevende, en wrdt de infrmatie niet gebruikt in ntslagrndes bij rerganisaties bijvrbeeld. De relatie en het functineren vrdat iemand ziek werd, spelen eveneens een rl. Zals een van de werkgevers het verwrdde: Het gaat ged met een gewaardeerde kracht. Makkelijker, vanzelfsprekender. Dit is niet altijd rechtvaardig, maar wel menselijk dat het gebeurt. Ok de betekenis van werk vr de medewerker kmt hierbij naar vren: als iemand gemtiveerd vr het werk is, is de kans grter dat iemand terugkeert p het werk. Een van de werkgevers vat het als vlgt samen: Het is de taak van de leidinggevende m functineren en ziekte uit elkaar te halen en dit apart te benemen. Dit vergt wel iets extra s van leidinggevenden. Verkeerde verwachtingen Als het cntact stref is en daardr zaken nbesprken blijven, kunnen er ver en weer verkeerde verwachtingen ntstaan. Zals het willen en kunnen blijven werken tijdens de behandeling en daarna, en wat er mgelijk is aan werkaanpassingen vanuit het werk. Maar k nduidelijkheid ver financiële zaken: niet iedere medewerker is bekend met de minimale lndrbetaling van 70% bij ziekte, mgelijke stpzetting van vergedingen zals reisksten en dat na twee jaar ziekte ntslag kan vlgen. Praktisch: invulling van het werk Bij de praktische kant, zijn nder meer genemd dat de bedrijfsvering vraagt dat taken snel vergenmen wrden, terwijl dit het lastiger maakt dat iemand na ziekte terugkeert in het eigen werk: Het systeem heeft de lege plek ingevuld. Ok kwam aan bd dat het bedrijf weinig mgelijkheden kent vr aangepast f vervangend werk. Om die reden is een werknemer sms langer ziek dan ndig en wenselijk. Kanker: net als iedere andere ziekte? Besprken dilemma s zijn bij kanker niet veel anders dan bij andere langdurige ziekte. Mede m die reden staat bij geen van de geïnterviewde werkgevers speciaal beleid rndm kanker en werk p papier. Drgevraagd naar wat dan het specifieke is in de begeleiding van medewerkers met kanker, is een van de antwrden: Het wrd kanker zelf maakt emties ls. Bij de getrffen medewerker, bij de directe cllega s maar k bij jezelf als leidinggevende. NFK werkgevers ervaringen kanker en werk Pagina 3 van 8
Een ander specifiek punt is de grilligheid van de ziekte: de diagnse en behandeling van kanker pakken vr iedereen anders uit. De een werkt tt de dag van de chemkuur, neemt dan ziekteverlf p en is binnen 7 maanden terug p het werk. Een ander is vanaf dag 1 thuis en heeft na 2,5 jaar ng meite m het werk weer aan te kunnen. Een andere werkgever gaf precht te: Bij kanker die vrtdurend dreigt [zals in een erfelijke vrm] f bij kanker die niet meer te genezen is, is het lastig m de aandacht vl te huden. Hierbij speelt mee dat een medewerker in een dergelijke situatie vaak langer tijd nder zijn niveau werkt, znder dat er een idee is f iemand vlledig terugkmt. Daarver het gesprek veren is lastig. Als werknemer wrd je in z n situatie twee keer gestraft. Het is van belang hier met de grtst mgelijke zrg mee m te gaan. 2. Gede praktijkervaringen Tijdens de gesprekken is gevraagd naar wat ged werkt in de praktijk in de begeleiding van een medewerker met kanker. Rl en huding van de leidinggevende - Stimuleer dat medewerker pen ver ziekte kan vertellen. Vraag k wat medewerker wil en kan. He meer u weet, he beter u het werk kunt afstemmen p de situatie van uw medewerker. - Of zals iemand het p een ander manier samenvatte: Gissen is missen. Hud alles bespreekbaar, k als medewerker het meilijk heeft. Wees respectvl en betrkken p gepaste afstand en hud het cntact. - Bied z vreg mgelijk helderheid ver geldende prcedures zals verzuimbeleid, Wet prtwachter én ver wat mgelijk is vanuit het werk wat betreft aangepast werk, ndersteuning in herstel, (vergeding van) psychsciale begeleiding en dergelijke - Bij afwezigheid: blijf drlpend cntact huden met uw medewerker, k ver het werk. En stimuleer dat de medewerker bij het werk betrkken blijft en hierte k initiatief neemt. Al is het maar vr dat kpje kffie, kwam als teveging daarbij. - Zrgzaam en zakelijk, z mschreef een geïnterviewde de gewenste huding van de werkgever. Rl en huding van medewerker Het betreft hier de eerdergenemde zaken als: penheid ver de ziekte, aangeven wat iemand wil en kan richting het werk, he iemand in het werk staat, in welke mate iemand initiatief neemt richting het werk en werkt aan het eigen (werkgerichte) herstel. NFK werkgevers ervaringen kanker en werk Pagina 4 van 8
Geleidelijke pbuw van het werk Het is van belang dat iemand vldende hersteld en gemtiveerd terugkmt. Als je teveel pusht, duurt het herstel langer, is de ervaring van een van de geïnterviewden. Anderen met je juist afremmen. Het is van belang dat de werkgever hierver het gesprek vert met de medewerker en tt werkafspraken kmt waarbij de medewerker zijn grenzen aangeeft, de werkgever duidelijk maakt wat mgelijk is vanuit het werk en waarbij gezamenlijk het temp bepaald wrdt. Hierbij viel de term werkbare afspraken maken : de werkzaamheden stapje vr stapje pbuwen, met realistische werkdelen rekening hudend met de veranderde belastbaarheid van de medewerker. Een werkgever gaf k aan dat het in deze situatie van belang blijft m zaken te benemen, bijvrbeeld als je merkt dat iemand anders in het werk staat dr f na de ziekte. Maatwerk en werkaanpassingen Veelvuldig kwam k de mschrijving maatwerk terug. De gevlgen vr het werk zijn nder meer afhankelijk van de behandeling, de medicatie en he iemand daarp reageert. Een werkgever: Ik wist niet dat het ziektebeeld z verschillend kan zijn bij kanker. Om die reden is k aangegeven dat er geen specifiek beleid p gemaakt is: je gaat als werkgever en medewerker samen het prces in. Bij ged cntact en penheid van zaken, kan via de medewerker gevraagd wrden naar deze effecten van de behandeling p zijn inzetbaarheid. Eén rganisatie heeft gede ervaringen met een driegesprek tussen leidinggevende, medewerker en bedrijfsarts c.q. bedrijfsverpleegkundige waarbij deze zaken direct besprken wrden. Dit vrkmt miscmmunicatie, misinterpretatie van de infrmatie en het zrgt er vr dat we het direct ver mgelijke cncrete werkzaamheden kunnen hebben, aldus de respndent van de rganisatie. Deze licht wel te wel dat er binnen hun rganisatie een mensgerichte en pen cultuur is, waar het nrmaal is dat medewerkers penlijk ver hun ziekte praten. Anderen hebben wisselende ervaringen met de rl van de bedrijfsarts. Bij gede ervaringen met hun bedrijfsarts schakelt de werkgever deze in m cntact p te nemen met de specialist vr meer infrmatie ver de behandeling en de mgelijke gevlgen vr het werk. Allen benadrukten met klem dat daarvr de medewerker testemming verleent. En dat het ged uitpakt als de bedrijfsarts kennis heeft ver de behandeling en gevlgen van kanker f bereid is zich hierin te verdiepen. En deze kan vertalen naar het werk en aangepaste werkzaamheden. Als mgelijke werkaanpassingen zijn genemd: tijdelijk een kamer alleen f een afgebakende taak znder tijdsdruk (beide in geval van cncentratieprblemen als gevlg van behandeling), geen buitenlandse reizen (in verband met vermeidheid), het meerijden met een andere cllega bij de buitendienst zdat het werk met z n tweeën gedaan kan wrden (bij fysieke beperkingen) f tijdelijk geen plegendienst draaien. Ok minder uren, meer thuis f flexibel werken kmen NFK werkgevers ervaringen kanker en werk Pagina 5 van 8
regelmatig vr. Liever 6 uur prductief, dan iemands energie besteden aan reistijd, was hierbij een krachtige mtivatie. Het maatwerk slaat niet alleen p het (fysiek) kunnen werken, maar k p het willen : he gaat iemand met het werk m tijdens de ziekte en daarna. Of zals een van de gesprekspartners het frmuleerde: Stimuleer z lang als mgelijk dat iemand blijft werken, maar niet tegen heug en meug. Tn respect vr eventuele andere keuzes van de medewerker. Dit speelt zeker in de situatie wanneer er geen uitzicht p herstel f genezing is. Een vervregde WIA-uitkering aanvragen is dan een mgelijkheid. Prtwachter biedt huvast Herhaaldelijk is naar vren gekmen dat de Wet verbetering prtwachter als een huvast ervaren wrdt. Het geeft bijvrbeeld een cncreet handvat vr het nderhuden van het cntact met de medewerker die zich terugtrekt van het werk. Hierbij is wel pgemerkt dat men met geznd verstand de invulling ter hand neemt en dat niet de nadruk gaat liggen p het afhandelen van frmele prcedure en het invullen van de ndige frmulieren. Afhankelijk van de situatie van de medewerker is er bijvrbeeld eerder f juist later cntact dan de bepaalde termijnen en wrdt er pas ver werkhervatting gesprken als de (fysieke) mgelijkheden van de medewerker dat telaten. Tevens is pgemerkt dat het plan van aanpak en het vastleggen van de gesprekken niet alleen handig zijn vr de werkgever en de mgelijke UWV prcedures, maar k dient als leidraad vr het samen met de medewerker p een gede manier invulling kunnen geven aan het werk. De ntities zijn vaak k letterlijk- een geheugensteun vr de medewerker. Ondersteuning bieden, k f juist gericht p terugkeer naar werk Het helpt, blijkt uit de gesprekken, m ndersteuning vanuit de rganisatie aan te bieden. Zals laagdrempelige tegang tt bedrijfsmaatschappelijk werk, de bedrijfsarts, een bedrijfsverpleegkundige f een psychlg. Ok het stimuleren van het lichamelijk actief blijven, deelname aan Herstel & balans f de nline cursus minder me bij kanker zijn genemd. De stimulans bestnd nder andere uit vergeding f een financiële bijdrage vanuit de rganisatie en f de mgelijkheid tt het vlgen van de prgramma s nder werktijd. Eén van de werkgevers die k zelf kanker heeft gehad, geeft aan dat de ndersteuning vral gericht dient te zijn p terugkeer naar werk en zelfredzaamheid van de medewerker. Vreg werken aan terugkeer naar het werk, bewijst de eigen prtemnnee een dienst, is daarbij de veelzeggende teveging. De eigen ervaringen van 5 maanden afwezigheid, waarbij na terugkeer p het werk de managementfunctie pnieuw herverd mest wrden mdat de lege plek was pgevuld dr een andere cllega die prmtie maakte, maken dat deze werkgever ng meer dan vrheen bij de medewerker hamert p het belang van z snel als mgelijk terugkeren naar het werk. Mijn bedrijfsarts zei: Blijf maar thuis. Mijn radilg zei: Ga aan het werk, en z spedig mgelijk. Je raakt werkls als je thuisblijft. Het laatste was het beste advies. NFK werkgevers ervaringen kanker en werk Pagina 6 van 8
Een andere werkgever benadrukt het belang van gede pvang k na de behandeling. Over een medewerker die na de behandeling in een depressie belandde: Ik had er geen idee van dat het z n terugslag kan geven. 3.Tips, suggesties en adviezen Wees zakelijk en zrgzaam, met aandacht en zrg maar p een gepaste afstand: respecteer de gevelens van de medewerker getrffen dr kanker Openheid en cmmunicatie: Zrg er vr dat u vanuit uw rl als werkgever het cntact nderhudt, juist k ver werkgerelateerde zaken. Benadruk dat penheid en cntact met het werk blijven huden, de terugkeer naar het werk bespedigt. Ok in het (financieel) belang van de medewerker Veelal ntstaat er rganisch een netwerkje van directe cllega s die het cntact met de zieke medewerker nderhudt. Mcht dit niet het geval zijn, bespreek dan met uw medewerker he de cllega s p de hgte wrden gehuden en wie dat det. Dit vrkmt dat er indianenverhalen ver de zieke medewerker ntstaan zals dat de medewerker dr sensatiebeluste cllega s al het graf is ingepraat mschreef een werkgever uit eigen ervaring maar k dat teveel de nadruk blijft liggen p de ziekte en de relatie met het werk uit beeld verdwijnt. Zrg k vr ndersteuning van direct leidinggevenden zelf: Vaardigheden rnd peplemanagement en het kunnen veren van lastige, sms emtinele gesprekken: Het managen van mensen, de natuurlijke rl van leidinggevenden raakt vaak uit beeld in rganisaties dr de fcus p prcedures, targets en een grte span f cntrl, frmuleerde een van de managers het. Met duidelijkheid ver waar leidinggevenden terecht kunnen met vragen, vr tips vr het bewaken van de eigen grenzen, en het mgaan met de eigen emties Heb een herkenbaar en duidelijk beleid bij ziekte en terugkeer naar het werk: Zdat het iedereen helder is welke zaken er spelen: wettelijke rechten en plichten, financiële gevlgen van ziekte, maar k de mgelijkheden rnd werkaanpassingen en ndersteuning vanuit het werk Het biedt direct leidinggevenden en medewerkers een handreiking in een situatie zals kanker die de ndige impact heeft Verdiep je als werkgever in kanker als ziekte: NFK werkgevers ervaringen kanker en werk Pagina 7 van 8
Het maakt dat er meer begrip ntstaat ver mgelijke gevlgen, k p de lange termijn zals een terugslag na behandeling, vermeidheid, cncentratie- f geheugenprblemen. De cnfrntatie met kanker kan iemand kwetsbaar maken. Wees er bedacht p dat bij veel mensen na de behandeling de zrg uit het ziekenhuis wegvalt, terwijl dan juist prblemen kunnen ntstaan dr de cmbinatie van weer (meer) aan het werk, de zrgtaken thuis en het weer ppakken van sciale activiteiten. Bedenk wel dat de algemene infrmatie ver kanker u inzicht biedt in wat mgelijke gevlgen kunnen zijn, maar dat deze vr uw medewerker anders kunnen uitpakken. Met dank aan We bedanken de geïnterviewde werkgevers vr het delen van hun ervaringen. Deze ervaringen vrmden een belangrijke bijdrage aan de ttstandkming van de flders kanker en werk en de website www.kankerenwerk.nl NFK werkgevers ervaringen kanker en werk Pagina 8 van 8