Praktijkboek De knop om!

Transcriptie

1 Praktjkboek De knop om! Maak uw organsate energebewust >> Duurzaam, Agrarsch, Innovatef en Internatonaal ondernemen De knop om! Maak uw organsate energebewust

2 Voorwoord Bnnen bedrjven en nstellngen wordt vaak (onnodg) veel energe verbrukt. Een deel hervan wordt toegeschreven aan gedrag. Vanut de convenantsdeelnemers MJA kwam de vraag wat kunnen we doen met gedrag?. Om het energegebruk aan te pakken met behulp van gedragsveranderng, ontwkkelde Rjksdenst voor Ondernemend Nederland (RVO.nl) het werkboek De knop om!. Hern beschrjven we alle processtappen om effecteve gedragsveranderngscampagnes te ontwkkelen. Dt praktjkboek s het vervolg op dat werkboek. Nu worden alle stappen ut het werkboek utgewerkt. Dt gebeurt aan de hand van twee voorbeeldorgansates: een unverstet en een verzekerngsmaatschappj. Zj startten een campagne om hun medewerkers te motveren hun gedrag ten aanzen van woon-werk verkeer te veranderen. Hoewel dt praktjkboek zch rcht op mobltet s de aanpak uteraard ook toepasbaar op andere onderwerpen de leden tot energebesparng en een meer duurzaam energeverbruk. Het praktjkboek s praktsch van opzet. Het doel s dat uw organsate er zelf mee aan de slag kan. We wllen hermee zoveel mogeljk organsates nspreren om ook de knop om te zetten. De knop om! Maak uw organsate energebewust

3 Inhoud Voorwoord Waarom de knop om?..... Hoe de knop om? Stap : Vaststellen van doel, doelgroep en gewenst gedrag Stap : Analyse van factoren de gedragsveranderng beïnvloeden Stap : Instrumentenkeuze Stap : Implementate Stap en : Montorng en evaluate 8 Daarom de knop om! Stappenplan Stap : Vaststellen van doel, doelgroep en gewenst gedrag Stap : Analyse van factoren de het gedrag beïnvloeden Stap : Instrumentenkeuze Stap : Implementate Stap en : Montorng en evaluate Bjlagen B Utvragen resgedrag B Utvragen n hoeverre men achter het doel van de actvteten staat B Utvragen factoren de het hudge resgedrag beïnvloeden B Utvragen welke nstrumenten de medewerkers aanspreken B Voorbeeldvragen voor procesevaluate (nametng). B Voorbeelden van onderwerpen de het draagvlak onder medewerkers beïnvloeden Bronnen Voorbeeldorgansates Bronnen De knop om! Maak uw organsate energebewust

4 Waarom de knop om? Het toenemende energeverbruk s een maatschappeljk probleem. Het s een zaak de edereen aangaat. Van hushoudens tot bedrjven en overheden. Steeds vaker zen organsates dat ook zj een rol spelen n het terugdrngen van het energeverbruk. Dat s net alleen goed voor het mleu, het kan ook forse fnancële besparngen opleveren. Energebesparng s te realseren door technsche maatregelen, zoals het utvoeren van (grootschalge) veranderngen aan het producteproces of de gebouwen (bjvoorbeeld dubbel glas en spouwmuursolate). Ook menseljk gedrag speelt een grote rol. Zowel n het zunger omgaan met energe als n het nemen van maatregelen om energe te besparen. Voor de bevorderng van duurzaam energe verbruk s daarom ook gedragsveranderng bnnen de organsate nodg. Een besparng de organsates daarop baseren, s soms al met een paar smpele ngrepen te realseren. Maar deze leden alleen tot bljvend succes wanneer ze goed doordacht zjn. Het werkboek De knop om! bedt een plannng- en evaluatemodel met verschllende stappen om het energeverbruk van organsates te veranderen. De stappen van het model en een korte beschrjvng vndt u her. Op bass van het stappenplan kunnen organsates nstrumenten voor gedragsveranderng succesvol ontwkkelen, mplementeren en evalueren. Deze nstrumenten hebben betrekkng op veel verschllende onderwerpen. Bjvoorbeeld het terugbrengen van het stroomverbruk en het vermnderen van het woon-werkverkeer of zakeljk vervoer. Verschllende lednggevenden, mleucoördnatoren en communcateadvseurs van banken, verzekeraars, unversteten en unverstare zekenhuzen gebruken dt handboek als ledraad. Om het werkboek De knop om! kracht bj te zetten, lchten we n dt praktjkboek het model met een aantal voorbeelden toe. We maken herbj gebruk van twee praktjkvoorbeelden op het gebed van mobltet. We kezen voor mobltet n het woon-werkverkeer omdat we verwachten dat hern een behoorljke CO-reducte mogeljk s door gedragsveranderng. De twee her besproken praktjk voorbeelden zjn utgevoerd door een verzekerngsmaatschappj en een unverstet. In hoofdstuk twee lchten we de verschllende stappen toe aan de hand van de genoemde praktjk voorbeelden. Hoofdstuk dre bevat een korte samenvattng. Het laat zen wat de toepassng van het stappenplan kan opleveren. De knop om! Maak uw organsate energebewust

5 Hoe de knop om? We beschrjven zes stappen om een gedragsveranderng op het gebed van energeverbruk te laten slagen. Deze planmatge aanpak s nodg om maxmaal resultaat te halen ut de actvteten. De stappen zjn: Stap : Vaststellen van doel, doelgroep en gewenst gedrag Stap : Analyse van factoren de het gedrag beïnvloeden Stap : Instrumentenkeuze Stap : Implementate Stap : Montorng Stap : Evaluate Om een ndruk te krjgen hoe het werkboek kan worden toegepast, volgen we n dt hoofdstuk het stappenplan aan de hand van twee praktjkvoorbeelden. We vestgen onder andere aandacht op de wjze waarop organsates een gedragsveranderng bewerkstellgen. Ook s er aandacht voor de factoren de daarbj een rol spelen en de ervaren belemmerngen. In bede voorbeeldorgansates zjn de (campagne) actvteten onderdeel van hun vse op maatschappeljk verantwoord ondernemen (MVO) nclusef hun streven naar duurzaamhed (Planet). Om dt te bereken, ontwkkelen de organsates actvteten de passen n hun socaal beled (People). Herbj houden ze rekenng met een posteve en duurzame nzetbaarhed van medewerkers. Ook het terugdrngen van kosten (Proft) s een belangrjk onderdeel. Bede voorbeeldorgansates zjn ondertekenaars van het convenant Meerjarenafspraak energeeffcënte (MJA) met de overhed. De knop om! Maak uw organsate energebewust

6 . Stap : Vaststellen van doel, doelgroep en gewenst gedrag In deze stap brengen we het energeverbruk van een organsate n kaart. Het utendeljke resultaat s de formulerng van een concreet doel van gedragsveranderng ten aanzen van energeverbruk, de doelgroep en het gewenste gedrag. Deze fase kost vaak veel tjd en nspannng. Maar een gedegen voorberedng s de bass voor succes. U kunt de nventarsate van het doel, de doelgroep en het gewenste gedrag op verschllende maneren aanpakken. Heronder beschrjven we de zes vragen de n deze voorberedende fase zjn te stellen (ze het stappenplan. Vervolgens geven we enkele antwoorden zoals deze bj de voorbeeldorgansates zjn aangepakt... Hoe staat het met het energeverbruk bnnen de organsate en welke aspecten kunnen we als organsate daarvan aanpakken? Deze vraag kunt u beantwoorden door de belangrjkste energestromen en de CO-utstoot n kaart te brengen. Dt kunnen organsates bjvoorbeeld doen door er een ecologsche of CO-footprnt van te (laten) maken. Door n de CO-footprnt net alleen mobltet maar ook andere aspecten op te nemen, zjn de verhoudngen tussen de verschllende aspecten dudeljk. Voor het berekenen van de CO-footprnt zjn rekenmodules beschkbaar. Voor het gebruk hervan kan eventueel een extern bureau ngeschakeld worden. Om de CO-utstoot van mobltet n kaart te brengen, moeten we gegevens verzamelen over het woonwerkverkeer en het zakeljk vervoer. Bj het woon-werkverkeer s het belangrjk te achterhalen met welk vervoermddel de medewerkers rezen en hoeveel en hoe ver (afstand) ze rezen. Vervolgens kunt u de CO-utstoot berekenen. Let herbj op dat ook het gebruk van het openbaar vervoer en de tren CO-utstoot veroorzaakt. Deze nformate kan (deels) aanwezg zjn bnnen uw organsate. Aanvullende gegevens verzamelt u op verschllende maneren. Met tellngen (bjvoorbeeld een pasjessysteem bj de slagboom van de parkeerplaats) of een vragenljst (voorbeeldvragen n bjlage B). De gegevens over het woon-werkverkeer van één van de voorbeeldorgansates zet u n tabel. Ecologsche footprnt staat synonem voor CO-voetafdruk of CO-emsse-nventars: een maat voor de utstoot van CO als gevolg van het gebruk van fossele brandstoffen n het verkeer, luchtvaart, transport, producte van elektrctet, verwarmng et cetera. Het World Resources Insttute Greenhouse Gas Protocol (GHG) s de algemene ledraad voor de CO-footprnt. De knop om! Maak uw organsate energebewust

7 Tabel : Percentages CO-utstoot per aspect Emsse categore Kg CO equvalent % aandeel Warmte.7. Elektrctet 88.9 Koelng 7.78 Woon-werkverkeer.8. Denstrezen.8. Afval (paper). Totaal % Om de verhoudngen aan te geven zjn de aantallen omgezet naar percentages. Vervolgens maakten we op bass van tabel de CO-footprnt (fguur ). Wat bljkt: meer dan drekwart van de totale utstoot komt door (zakeljk en woon-werk) vervoer. Voor de CO-utstoot gegevens van vervoersmogeljkheden kunt u gebruk maken van het STREAM onderzoek utgevoerd door CE Delft. Fguur : CO-footprnt van een voorbeeldorgansate, utgespltst naar verschllende posten koelng elektrctet warmte afval zakeljk vervoer woon-werk vervoer Interne publcate voorbeeldorgansate kg CO-equvalenten s een rekeneenhed om de bjdrage van broekasgassen aan het broekaseffect onderlng te kunnen vergeljke n. De berekenng s gebaseerd op utgangspunten van het Greenhouse Gas protocol. Dt s een nternatonale standaard voor de verantwoordng en rapportage omtrent de utstoot van broekasgassen. 7 De knop om! Maak uw organsate energebewust

8 Deze CO-footprnt zal per organsate verschllen. Zo bljkt dat de andere voorbeeldorgansate een hogere totale CO-utstoot heeft (. ton CO-equvalenten). Hervan veroorzaken het woon-werkverkeer, zakeljk vervoer en het egen wagenpark slechts zeven procent. Dt grote verschl tussen de twee organsates komt onder andere door: de nkoop van groene (CO-neutrale) elektrctet; het verschl tussen organsates: de ene voorbeeldorgansate heeft een zeer grote butendenst en een groot egen wagenpark (leaseauto s), terwjl de andere organsate just een klen egen wagenpark en vrjwel alleen bnnendenstmedewerkers heeft; het aantal gebrukers van het pand: bj de tweede voorbeeldorgansate werken naast de 7 medewerkers waarover de CO-utstoot voor mobltet s berekend, ook studenten en een onbekend aantal mensen met tjdeljke opdrachten. Deze laatste twee groepen zjn wel meegenomen n de andere aspecten, maar net bj mobltet... Wat wlt u met de actvteten bereken? Op bass van de verzamelde nformate bj vraag één kunnen we kjken welke onderwerp(-en) de organsate wl aanpakken om de CO-utstoot te reduceren. Bede organsates kezen voor een campagne de moet zorgen voor een gedragsveranderng n het woon-werkvervoer. De organsates verwachten her de meeste wnst te boeken. Andere redenen om just de automobltet n het woon-werkverkeer aan te pakken, zjn: (toekomstg) tekort aan parkeerplaatsen; fleproblemen n de rego; kostenbesparng... We zjn de doelgroepen? Voor het realseren van het doel s het belangrjk de doelgroep te defnëren. In bede voorbeelden zjn dat de medewerkers de (regelmatg) de auto gebruken voor het woon-werkvervoer. Tabel geeft nzcht n het gebruk van de verschllende vervoermddelen voor het woon-werkvervoer bj één van de voorbeeldorgansates. Tabel : De meest gebrukte vervoermddelen voor woon-werkverkeer Hoe rest u normaal naar de organsate? % auto carpoolen openbaar vervoer fets, bromfets en lopen 9 N= 8 De knop om! Maak uw organsate energebewust

9 .. Met welke organsatespecfeke omstandgheden moet rekenng worden gehouden? Kenmerken van de organsate Bj het nventarseren van de mogeljkheden om het doel te bereken, zjn de volgende organsatespecfeke omstandgheden belangrjk: de geografsche lggng; de flegevoelghed van de omgevng; de berekbaarhed van de organsate met het openbaar vervoer; het aantal werknemers n combnate met het aantal beschkbare parkeerplaatsen; thuswerkmogeljkheden; de mogeljkhed tot alternateve werkvormen, zoals telewerken en het houden van vdeoconferentes. Ook s het belangrjk nzcht te krjgen n het mobltetsbeled en de vse van de organsate herop. Voorbeeld: Lggng organsate ten opzchte van openbaar vervoer Bj de ene voorbeeldorgansate s het trenstaton op loopafstand. Een gevaar bj een toename van het trengebruk s dat er een overbelastng van het trenstaton plaatsvndt. Bj de andere voorbeeldorgansate moet het personeel vanut het trenstaton met een bus naar de organsate rezen. Een probleem s dat deze bus al overvol zt gedurende de spts omdat dt de enge busljn s van het staton naar het bedrjvenpark en de unverstet. Rezgers geven aan dat ze de overvolle bussen vaak zeer onprettg vnden. Soms moet het personeel door de drukte zelfs op de volgende bus wachten. Densten bnnen de organsate Het s belangrjk om n kaart te brengen welke densten er bnnen een organsate zjn, welke verantwoordeljk heden ze n het kader van mobltet hebben en hoe ze gezamenljk kunnen bjdragen aan actvteten. Bjvoorbeeld een afdelng communcate kan de actvteten communceren met de mede werkers. Bj één voorbeeldorgansate vormen de afgevaardgden van verschllende afdelngen een mobltetsteam. Dt team probeert op een createve maner medewerkers te motveren om mnder de auto te gebruken voor het woon-werkverkeer. Regonale of landeljke afspraken Bj het ontwkkelen van actvteten moeten we rekenng houden met bestaande afspraken en convenanten de er zjn tussen de overhed of gemeenten. Zo maakten veel bedrjven en nstellngen afspraken over het terugdrngen van het energeverbruk met de Rjksoverhed: Meerjarenafspraken energe-effcënte (MJA/ MEE). Dt zjn vrjwllge maar geen vrjbljvende afspraken om de energe-effcënte van producten, densten en processen te verbeteren. Daarbj moet het gebruk van fossele brandstoffen omlaag. De deelnemers stellen zch ten doel om procent energe-effcënte verbeterng te bereken n vjften jaar (-). Eén van de voorbeeldorgansates maakte aanvullende afspraken met de gemeente over: extra CO-reducte; het gezamenljk aanpakken van de fleproblemen; het bjdragen aan de wens van de gemeente voor een Groene stad door het zoveel mogeljk weren van auto s ut de stad. Hudge stuate op het gebed van mobltet Organsates moeten nventarseren wat de hudge beledsstuate en mogeljke ontwkkelngen zjn op het gebed van mobltet. Dat geldt zowel voor de egen organsate als voor regonaal en landeljk nveau. 9 De knop om! Maak uw organsate energebewust

10 Voorbeeld: Stand van zaken vervoersbeled woon-werkverkeer Alle medewerkers van één van de voorbeeldorgansates hebben recht op een tegemoetkomng n de kosten van woon-werkverkeer. Dt s gebaseerd op de resafstand vanaf het woonhus tot aan het adres van de organsate. Ongeacht het vervoersmddel krjgen de medewerkers,9 onbelast per klometer. In 9 s er een ten klometerzone ngevoerd. Medewerkers de bnnen een straal van ten klometer van hun werk wonen, mogen net meer parkeren bj de organsate. Voorbeeld: Hudge stuate rond mobltet De voorbeeldorgansate heeft een overdekte fetsenstallng de toegankeljk s met het passysteem. In de stallngen zjn douches, klusjes, elektrsche oplaadpunten en fetspompen aanwezg. Om het elektrsch autorjden te faclteren en te stmuleren heeft de organsate twee e-laadpalen op haar terren staan. Dt soort organsatespecfeke omstandgheden kunt u verzamelen door deskresearch en gesprekken met medewerkers... We steunen de actvteten en wat s de menng over de actvteten? Verschllende lagen bnnen de organsate moeten het doel en de actvteten een warm hart toe dragen. Want zonder draagvlak s een acte kansloos. Hogere geledngen bnnen organsates denen toestemmng en eventueel fnancële ondersteunng te geven. Daarnaast horen zj het goede voorbeeld te geven en te zorgen dat edereen meedoet. E-laadpalen op egen terren om elektrsch rjden door medewerkers te stmuleren. Steun management en de ondernemngsraad Aandacht verdent ook het organseren van steun vanut het management en de ondernemngsraad (OR). Managers spelen een belangrjke rol bj veranderngen. Het s belangrjk dat zj de (neuwe) koers postef utdragen. Daarom geven de voorbeeldorgansates onder andere presentates n het managementoverleg. Ook zjn er persoonljke gesprekken met managers. De OR s steeds op de hoogte van alle ontwkkelngen. Zo kan zj de medewerkers contnu nformeren. De knop om! Maak uw organsate energebewust

11 Voorbeeld: Steun management Eén van de voorbeeldorgansates stelt de drecteur bedrjfsvoerng aan als aanjager. Hj s er om draagvlak te creëren. Deze persoon spreekt de juste taal. Hj kan zo het management overtugen en motveren om mee te doen aan actvteten. Om het management en de OR te overtugen, s het belangrjk om n te spelen op punten de just voor hen belangrjk zjn. Enkele voorbeelden: parkeerproblemen; veroorzaakt door centralsate en/of een toename van het aantal organsates dat gebruk maakt van de beschkbare parkeerplaatsen; slechte berekbaarhed van de organsate door de verkeersdrukte n de drecte omgevng van het bedrjf of de gemeente waar het bedrjf gehusvest s; eerdere successen van actes op het gebed van energebesparnggedrag; convenanten met de gemeente of overhed over CO-reducte (MJA/MEE); utstralng van de organsate om nnovatef en duurzaam bezg te zjn (MVO); nzchteljk maken van fnancële besparngen of just het terugverdenen van ntateven om de automobltet terug te drngen. Externe partjen Een andere voorwaarde voor succes s de hulp van externe partjen. In bede voorbeeldorgansates passen de mobltetsdoelstellngen van de organsate bnnen de vse van de gemeente. De wl het alternateve vervoer stmuleren. Verder helpt een externe stchtng voor mobltetsmanagement bj de actvteten. Al met al geldt: hoe breder de steun en medewerkng, hoe groter de kans van slagen. Het s dus zaak om rum van te voren medewerkng te organseren en te behouden. Voorbeeld: Aansluten bj een externe overlegstructuur De OndernemersKrng Rjnsweerd (OKR) behartgt de belangen van de op het kantorenpark gevestgde bedrjven op het gebed van velghed, berekbaarhed en (groen) onderhoud centraal. Eén van de speerpunten van de OKR s het verbeteren van de mobltet en de berekbaarhed van het gehele terren (verkeer- en parkeer-technsch). In het kader hervan starten zj bjvoorbeeld de campagne RIJNSWEERD RIJDT. Deze heeft als doel het autogebruk te reduceren en het fetsen te stmuleren. Het project geeft medewerkers de mogeljkhed om kosteloos gebruk te maken van een e-bke. De elektrsche fetsen worden velg gestald en opgeladen op een aantal postes op kantorenpark Rjnsweerd. Met een reserverngssysteem kunnen de e-bkes gereserveerd en utgeleend worden. Steun medewerkers In relate tot mobltet zjn er bnnen de organsate twee groepen medewerkers: de medewerkers de hun gedrag kunnen veranderen en de medewerkers de het juste gedrag vertonen. Bede denen op een posteve maner betrokken te worden bj de actes. De groep de het juste gedrag vertoont, kan als voorbeeld denen. Het s belangrjk hen gemotveerd te houden om het juste gedrag te bljven vertonen. Verder s het essenteel om te weten hoe medewerkers denken over de veranderng. Her kunt u achter komen door gesprekken met hen te voeren, een focusgroep te formeren of vragenljsten ut te zetten. Voorbeelden van vragen voor de vragenljst vndt u n bjlage B. Voorbeelden van vragen de aan bod kunnen komen n een focusgroepgesprek (de topcljst) staan n bjlage B. De knop om! Maak uw organsate energebewust

12 In de bede voorbeeldorgansates bljkt er brede steun aanwezg. De meesten vnden dat het autogebruk voor woon-werkverkeer bnnen de organsate mnder kan. Wanneer het echter gaat om de egen rol herbj dan geven medewerkers aan vooral zelf te wllen bepalen hoe ze rezen. Dt onderstreept de noodzaak tot het ondernemen van actvteten om het gedrag te veranderen. Het bljkt dat de weerstand afneemt wanneer de problematek en oplossngen bekender worden. Denk bjvoorbeeld aan een nformatemarkt waar medewerkers utleg krjgen over alternateve vormen van vervoer. Organsates kunnen verschllende nstrumenten (ze utwerkng stap dre en ver) nzetten om het draagvlak te vergroten. Voorbeeld: Steun medewerkers organseren Eén van de voorbeeldorgansates heeft een mobltetsteam samengesteld. Dat bestaat ut medewerkers van verschllende densten (Interne Zaken, P&O, Husvestng en Communcate). Eén van hun taken s om methodes te bedenken om medewerkers bewust te maken en te motveren mnder met de auto te rezen. Bj één van de voorbeeldorgansates s een fetsambassadeur aangewezen om actes te ondernemen om medewerkers te stmuleren vaker met de fets te rezen. Zjn taak s nmddels utgegroed tot ntatef nemer van actvteten en het utdagen van het management om neuwe actvteten te ondersteunen. Mobltetsvse Wanneer een dudeljke vse op mobltet ontbreekt, s het belangrjk er één op te stellen. Dt kan helpen om zowel medewerkers als het management te overtugen en mee te laten doen. Voorbeeld: Mobltetsvse De vse n één van de voorbeeldorgansates ludt als volgt: Het terugdrngen van de automobltet voor woon-werkverkeer en zakeljk vervoer om de CO-utstoot te verlagen, de berekbaarhed van de vestgng te verbeteren (parkeerproblemen aanpakken) en de kosten te verlagen... Wat zjn de concrete doelstellngen? Op bass van de antwoorden op de vorge vragen defnëren we vervolgens het doel, de doelgroep en het gewenste gedrag Specfek, Meetbaar, Acceptabel, Realstsch en Tjdgebonden (SMART). Vaak s het lastg om dat zo te doen en bestaat er maar een vaag dee over de gewenste resultaten. Bjvoorbeeld omdat er geen heldere analyse s van de utgangsstuate. Het helder defnëren van de doelen s echter een essentële voorwaarde om actvteten te laten slagen, medewerkers te motveren en de resultaten meetbaar te maken. In enkele gevallen s het beter klenere doelen te formuleren. Let herbj wel op dat de doelen utdagend genoeg zjn. In onderstaande box s een SMART geformuleerde doelstellng van één van de voorbeeldorgansates te zen. Voorbeeld: SMART geformuleerde doelstellng Per jaar neemt het aantal medewerkers dat (af en toe) gebruk maakt van de auto voor zjn/haar woon-werkverkeer met twee procent af (Meetbaar, Tjdgebonden). Dt betreft de medewerkers de een egen auto of een leaseauto gebruken voor zakeljk en woonwerkvervoer (Specfek). Zowel het management als de afdelng HRM / P&O ondersteunen dt ntatef. Ook onder medewerkers bestaat er een breed draagvlak (Acceptabel, Realstsch). De knop om! Maak uw organsate energebewust

13 . Stap : Analyse van factoren de gedragsveranderng beïnvloeden Nadat we n stap één de specfeke doelen, de doelgroepen en het gewenste gedrag formuleerden, kunnen we nu naar stap twee: het n kaart brengen van de factoren (determnanten) de het gedrag beïnvloeden. Voor bede voorbeeldorgansates met hun campagne gercht op gedragsveranderng qua mobltet, zjn dat factoren de het autogebruk verklaren. Wanneer dudeljk s welke factoren dt zjn, dan kan daar n de actvteten op ngespeeld worden. We maken ondersched tussen dre verschllende typen factoren. Om nzcht te krjgen n de verschllende factoren (tabel ) en om de relateve nvloed ervan te bepalen, bestudeert één van de voorbeeldorgansates de resultaten van een vragenljst (ze enkele voorbeeldvragen n bjlage B ) samen met een focusgroepgesprek (ze voorbeeldvragen n bjlage B). Herbj stellen ze werknemers vragen n relate tot de verschllende motverende, faclterende en versterkende factoren. Ook zjn de bj stap één verzamelde gegevens gebrukt en zjn er aanvullend gesprekken met de betrokken beledsmedewerkers. Vervolgens bestudeert deze organsate de kwanttateve en kwaltateve resultaten van alle methoden. Per factor kent de voorbeeldorgansate een gewcht toe van nul (geen enkel belang) tot vjf (van zeer groot belang). Het resultaat zet u n tabel. Deze organsate gebrukt de resultaten van de vragenljst om de scores op kenns, atttude, socale nvloed, fnancële bronnen, technsche voorzenngen en organsatorsche maatregelen te bepalen. De scores op de andere factoren bepaalt men op bass van de focusgroep, deskresearch en gesprekken met de beledsmedewerker. Tabel : Impactscores op factoren de nvloed hebben op gedragsveranderng van een voorbeeldorgansate Type factor Factoren Impactscore Motverende factoren Bewustmakng Kenns Atttude Socale nvloed Gewoonten Vaardgheden Fnancële bronnen Faclterende/n staat stellende factoren Technsche voorzenngen Organsatorsche maatregelen Invloed collega s Versterkende factoren Invloed experts Invloed management In tabel zen we dat de oorzaken voor autogebruk vooral te maken hebben met bewustmakng, fnancële bronnen en technsche voorzenngen. Ook spelen gewoonten een belangrjke rol. In de box lchten we deze factoren verder toe. In het werkboek De knop om! wordt helder beschreven wat de verschllende factoren betekenen. De knop om! Maak uw organsate energebewust

14 Het s net altjd haalbaar en wenseljk om va vragenljsten nzcht te krjgen n de factoren en hun relateve belang. Organsates kunnen er ook voor kezen om de gegevens ut stap één te gebruken en deze aan te vullen door medewerkers n de organsate te ntervewen over mobltet. Bnnen deze gesprekken s het belangrjk de verschllende factoren aan bod te laten komen. Het werkboek De knop om! bedt daarvoor goede handvatten. Voorbeelden bj de geselecteerde factoren Fnancële bronnen en technsche voorzenngen (bede score vjf) Ut tabel bljkt dat de grootste nvloed op het gebruk van alternatef vervoer een fnancële vergoedng (bjvoorbeeld n de vorm van een vergoedng voor een OV-jaarkaart of een vergoedng voor het eerste klas rezen) s. Op de tweede plaats volgen technsche voorzenngen. Zoals de mogeljkhed van het lenen van een bedrjfsfets bj het staton, het nrchten van een mogeljkhed om fetsen te (laten) repareren op het werk of het creëren van mogeljkheden om te douchen bj het bedrjf. Bewustmakng en gewoonten (score vjf en ver) Andere factoren de een grote rol spelen, zjn bewustmakng en gewoonten. Denk aan terugkoppelng over de mleuvoordelen en het wjzen op gewoonten. Bj deze voorbeeld organsate werken veel medewerkers langdurg bj de organsate en zjn ze gewend om met de auto te rezen. Daarnaast hebben automoblsten over het algemeen vaak een negatef gevoel over rezen met het openbaar vervoer of de fets. Gewoonten kunnen mogeljk doorbroken worden door medewerkers te laten ervaren hoe het s om eens met een ander vervoermddel van en naar het werk te rezen. Dt kan bjvoorbeeld door medewerkers te dwngen om (een aantal dagen per jaar) een alternatef vervoermddel te kezen, de vergoedngen voor woon-werkverkeer te wjzgen of het aantal parkeerplaatsen omlaag te brengen. Kenns, socale nvloed en organsatorsche maatregelen (score dre) Een voorbeeld van kenns s het geven nformate over resmogeljkheden. Het bljkt dat automoblsten vaak een onvolledg beeld hebben van de mogeljkheden van bjvoorbeeld het openbaar vervoer. Bj socale nvloed valt te denken aan andere collega s, nclusef het management dat het goede voorbeeld geeft. Ook het nemen van organsatorsche maatregelen, zoals het aanpassen van werkdagen en tjden valt onder deze noemer. Versterkende factoren spelen nauweljks een rol. Onder versterkende factoren verstaan we bjvoorbeeld feedback of ondersteunng geven door collega s of het management. De knop om! Maak uw organsate energebewust

15 . Stap : Instrumentenkeuze In deze stap kezen we een combnate van nstrumenten de sterk ngrjpt op de meeste, essentële beïnvloedbare factoren van het gedrag (zoals gedefneerd n stap twee). Door deze factoren aan te passen, treden gedrags- en omgevngsveranderngen op. De leden weer tot het realseren van (langdurge) energebesparng. Aanvullend bljkt de nzet van een mx van nstrumenten een effectevere methode dan het nzetten van een enkel nstrument. De n te zetten nstrumentenmx kunnen organsates bepalen door de nstrumentenplanner n te nvullen. Deze vndt u n het werkboek De knop om!. Het dee achter deze planner s dat er voor elke beïnvloedbare determnant verschllende nstrumenten zjn de daarop nspelen. In de nstrumentenplanner vult u de behaalde scores van stap twee n (de grjze cellen n tabel ). Vervolgens zjn de scores voor nstrumenten op te tellen (over de rjen). Zo ontstaat een totaalscore per nstrument. De meest veelbelovende nstrumenten krjgen op deze maner de hoogste scores. De scores ut tabel vult u n de nstrumentplanner n (ze tabel ). De knop om! Maak uw organsate energebewust

16 Tabel : Ingevulde nstrumentenplanner voor één van de voorbeeldorgansates Factoren de het gedrag beïnvloeden n staat stellende factoren Vaardgheden Fnancële bronnen Technsche voorzenngen Organsatorsche maatregelen Invloed collega s Invloed experts. convenanten en afspraken. fnancële belonngen 7. fnancële sanctes 7. kennsoverdracht. modellng/voorbeeldgedrag 8. stmulerende communcate 8. prompts, remnders. tranng. coachng/persoonljk adves.7 demonstrates.8 benchmark/compette 8.9 feedback 8. nfrastructurele maatregelen. technsche gedragssturng 8 Ut tabel bljkt dat bj deze voorbeeldorgansate de communcateve nstrumenten succespotenteel hebben. Informate op maat n de vorm van coachng of persoonljk adves en (ndvduele) feedback zjn kansrjk. Wat betreft fyseke maatregelen zjn dat nfrastructurele maatregelen en technsche gedragssturng. Fnancële nstrumenten met potente zjn: belonngen en sanctes van fnancële aard. Jurdsche maatregelen betreffen vooral (hus)regels. In stap ver geven we voorbeelden van actvteten de per nstrument zjn n te zetten. De andere voorbeeldorgansate kest ervoor om allereerst n te zetten op het prkkelen van medewerkers om voor alternatef vervoer te kezen. De organsate wl bewustzjn, atttude, gewoonten en socale nvloed veranderen. Als de organsate deze factoren vermeldt n de nstrumentenplanner, dan kan zj aflezen welke nstrumenten hervoor het beste werken. Bj deze organsate bljken vooral hus(regels), prompts, remnders en feedback belangrjke nstrumenten te zjn. Invloed management Gewoonten Socale nvloed Relateve belang factoren - Atttude Kenns Rangorde nstrumenten. (hus)regels Instrumenten Jurdsch Fnanceel-economsch Communcatef Fysek versterkende factoren Bewustmakng motverende factoren De knop om! Maak uw organsate energebewust

17 .. Invullng van de nstrumenten Voor de nvullng van de verschllende nstrumenten kunnen organsates gebruk maken van de bj stap één verzamelde gegevens. Aanvullend s het goed een beeld te hebben van de (nter-)natonale, provncale en regonale ontwkkelngen op het gebed van mobltet. Ook s het nodg te nventarseren wat er al (n de rego) gebeurt en waar aanslutng mogeljk s. Verder kunnen organsates deeën opdoen n vakbladen, op nternet of bj andere organsates. Intern werken branstormsesses of rego-overleggen nsprerend. Vaak zjn er ook landeljke of provncale organsates bezg met soortgeljke trajecten. Bj hen s ook volop nformate te krjgen. Voorbeelden van natonale ontwkkelngen Het Neuwe Werken (NW) of Werken Neuwe Stjl zorgt ervoor dat werknemers vaker vanut hus werken. Dt s een neuwe maner om werk te organseren of werk n te delen met als doel productever (en dus effcënter) te zjn. Elektrsche voertugen worden door technologsche ontwkkelngen goedkoper. Ook worden ze socaal beter geaccepteerd. Voorbeeld van een regonale ontwkkelng Branport Berekbaar bedt een pas voor werkgevers. Hermee kunnen werknemers gebrukmaken van het busvervoer n het gehele gebed van het Samenwerkngsverband Rego Endhoven (SRE-gebed) en van de OV-fets. De pas s voordelg geprjsd, waardoor net alleen bespaard wordt op parkeerrumte, maar ook op reskosten. Organsates kunnen de kosten va de salarsadmnstrate doorberekenen aan deelnemende medewerkers. SRE-gebed 7 De knop om! Maak uw organsate energebewust

18 . Stap : Implementate Na nvullng of bestuderng van de nstrumentenplanner n stap dre stellen we n deze stap een concreet acteplan op. Dt kan een mx zjn van de potenteel meest effecteve nstrumenten, maar het s ook mogeljk om te starten met één nstrument als bass. Waarna we deze n een later stadum aanvullen met andere nstrumenten. De ene voorbeeldorgansate zet zoveel mogeljk n op een mx van veelbelovende nstrumenten. De andere voorbeeldorgansate kest ervoor om eerst een mx van communcateve nstrumenten te gebruken. In een later stadum zet men jurdsche, fnancële en fyseke nstrumenten n. Voorbeelden van ngezette actvteten bj de her besproken voorbeeldorgansates zjn: Communcatef Om aandacht te vragen voor alternateve vervoermddelen houdt één van de voorbeeldorgansates jaarljks een mobltetsmarkt. Eén van de actvteten s het nformeren van medewerkers mogeljkheden van vervoer. Ook vertelt de organsate over een specale stad- en streekvervoerspas. Daarnaast s er een kck-off voor landeljke actes om bjvoorbeeld het fetsen te stmuleren (kennsoverdracht/persoonljk adves). Veranderngen en (deelname aan) actes op het gebed van mobltet verlopen va het nformatenetwerk (genaamd nfonet ). Doordat nfonet maxmaal twee berchten per dag verstuurt, staan medewerkers meer open om deze te lezen (feedback). Er s een webpagna met nformate over duurzame mobltet. Deze bredt de organsate nog verder ut. Her vnden medewerkers ook een lnk naar 99OV (kennsoverdracht). Faclty desk medewerkers de bj de ngang van de voorbeeldorgansate aan de bale ztten, advseren medewerkers over mobltetsvraagstukken (persoonljk adves). Inzet van landeljke campagnemateralen om (elektrsch) fetsgebruk, deelname aan een regonale fetsacte (Rjop) en een landeljke fetswedstrjd te bevorderen (stmulerende communcate). Er s een fetsambassadeur de het fetsen promoot (demonstrates). De organsate doet mee met verschllende actes de het OV of het fetsen stmuleren. De succesverhalen deelt de organsate va ntranet of rechtsreeks met collega s (demonstrates; benchmarks/compette). Er staan grote bllboards waarop wsselende boodschappen te zen zjn. Het doel s om de medewerkers te nformeren en te motveren (kennsoverdracht). Een trapdag. Op deze dag zet de organsate medewerkers aan om voor één dag op de fets naar het werk te komen. Zo weten ze hoe het s om van en naar het werk te fetsen (stmulerende communcate). Jurdsch Mnder leaseauto s (afspraak); Geen utgfte meer van grats utrjkaarten voor bezoekers (husregel). 8 De knop om! Maak uw organsate energebewust

19 Fnanceel Deelname aan een landeljke acte waarbj medewerkers elke maand een vrtueel budget krjgen. Wanneer men n de spts rest, wordt dt bedrag lager. Medewerkers krjgen het endbedrag op hun rekenng (fnancële belonng). Een neuwe fscale regelng om de aanschaf van een (elektrsche) fets te stmuleren (fnancële belonng). Onderhandelen met de zektekostenverzekerng over het verlagen van de preme voor medewerkers de op de fets komen (fnancële belonng). Fysek Het Neuwe Werken faclteert en moedgt medewerkers aan om thus te werken (technsche voorzenngen). De organsate nstalleert oplaadpunten en vervangt fetsenrekken door stangen (technsche voorzenngen). Omledng van een busljn zodat deze langs de organsate rjdt (nfrastructurele maatregel). Om de mplementate van actvteten goed te laten verlopen s het noodzakeljk om een concreet (project) plan of campagnedraaboek op te stellen. Hern denen n eder geval de volgende aspecten opgenomen te worden: doel; doelgroepen; te ondernemen actvteten met tjdsschema; n te zetten materalen; samenstellng van een team ter voorberedng en begeledng van de actvteten; eders taken en verantwoordeljkheden; een overlegschema; de betrokken personen en partjen; een evaluateplan; het programmabudget. Als voorbeeld presenteren we n tabel een samenvattng van een actvtet. U zet her de plannng van een mobltetsmarkt. 9 De knop om! Maak uw organsate energebewust

20 Tabel : Voorbeeld nvullng draaboek mobltetsmarkt Actvtet Mobltetsmarkt Doel nformeren en motveren van medewerkers om alternatef vervoermddel voor de auto te kezen Doelgroep medewerkers de (regelmatg) met de auto rezen Actvteten kennsmakng met e-bke (fetsenmaker) verkoop buspas f etsenmaker met fetsbenodgdheden en mogeljkheden e-bke ut te proberen kck-off deelname aan landeljke campagne Tjdschema Terugkerende actvtet (eens per jaar) maart Start aprl va nfonet 9 aprl aprl evaluate voorberedng aankondgng utvoerng feedback Campagnemateralen aankondgng va nfonet en op de placemats van denbladen; promotemateraal landeljke campagne; m arktkramen en materalen voor deelnemers (fetsenmaker, verkoper openbaar-vervoerpas et cetera.). Campagneteam denst Husvestng; opbouwen en afbreken a fdelng Communcate; aanleveren teksten bekendmakng evaluateverslag over mobltetsmarkt et cetera. taken en verantwoordeljkheden Betrokken personen & partjen Fetsambassadeur (organsate zelf), fetsenmaker, busmaatschappj Evaluateplan een verslag op ntranet tellng van het aantal verkochte openbaar-vervoerpassen enkele werknemers wordt om feedback gevraagd n een vragenljst worden enkele procesvragen opgenomen Programmabudget.,- voor overleguren.,- voor actvteten mobltetsmarkt In de mplementatestap s het bovenden belangrjk om een aantal andere aspecten te overwegen. De belangrjkste tps en overwegngen zet u n de onderstaande box. Deze keuze s gemaakt omdat dan het fetssezoen begnt. Vaak s er geen vaststaand campagne- of actvtetenbudget. Per actvtet kan dan gekeken worden naar de kosten en mogeljke potjes waar het geld vandaan gehaald kan worden. Te denken valt aan bjvoorbeeld de afdelng Husvestng, P&O, Communcate. De knop om! Maak uw organsate energebewust

21 Voorbeeld: tps en overwegngen n stap ver Herhalng van de boodschap s belangrjk. Zet zoveel mogeljk kanalen n. Een mx van nstrumenten s effectever dan de nzet van één enkel nstrument. Deze kunnen allemaal van hetzelfde type zjn (bjvoorbeeld communcatef). Maar nog beter s het om meerdere soorten nstrumenten tegeljk n te zetten. De nstrumenten vullen elkaar aan en versterken het effect. Om mogeljke rrtate te voorkomen, s het goed om actvteten te spreden. Maar de verschllende actvteten mogen ook net te ver ut elkaar lggen. Dan gaat het versterkende effect verloren. Een goede tmng s dus belangrjk. Houd rekenng met sezoenen, actvteten, drukte, vakantes, enzovoort. Het stmuleren van fetsgebruk heeft bjvoorbeeld meer kans van slagen n de zomer. Wees dudeljk n de communcate. Leg mensen ut waarom het belangrjk s om het gedrag te veranderen en op welke maner zj zelf kunnen bjdragen. Maak de boodschap net ngewkkeld. Geef concrete feedback over de effecten. Het stmuleert wanneer medewerkers zen dat de actes succes hebben. Het nbrengen van een wedstrjdelement versterkt dt nog verder. Bovenden s het goed voor het teamgevoel bnnen de organsate. Maak zo weng mogeljk utzonderngen. Ook net voor medewerkers n hogere functes. Hoe meer utzonderngen, hoe mnder u voor elkaar krjgt! De knop om! Maak uw organsate energebewust

22 . Stap en : Montorng en evaluate Met montorng en evaluate stelt u het succes van de mplementate vast. Va een procesevaluate zet u hoe actvteten zjn gewaardeerd. Ook maakt de evaluate op deze maner verstorende n- en externe factoren zchtbaar. Procesevaluate Door een procesevaluate ontstaat nzcht n hoe de actvteten zjn utgezet. Verder wordt dudeljk wat de bevorderende en belemmerende factoren daarbj zjn. Evalueren kan bjvoorbeeld door bj bepaalde actvteten (op meerdere tjdstppen) medewerkers aan te spreken en hen te vragen of ze bepaalde actvteten kennen en wat ze ervan vnden. Ook kunt u vragen of een actvtet bekend s en of ze de webste bekjken. Zo wordt tussentjds dudeljk of u de actvteten aan moet passen. Bj één van de voorbeeldorgansates rjden er meer bussen tjdens de spts en stoppen ze dchterbj, zodat het busvervoer aantrekkeljker wordt. De aankondgng hervan staat op nfonet. Ut tellngen bljkt dat medewerkers deze nfonetpagna goed weten te vnden, nameljk keer. Wanneer dt net het geval s, s het goed na te gaan hoe dat komt. Ook kan een vragenljst helder maken wat de ervarng en bekendhed van mensen s met de actvteten. Voorbeelden van vragen de zjn opgenomen n de vragenljst, staan beschreven n bjlage B. In het geval van de busomledng bleek ut de vragenljst dat de meeste medewerkers weten dat de bus een andere route krjgt (kennstoename). Medewerkers bljken ook relatef veel gebruk te maken van de neuwe busljn (gedragsveranderng). Voorbeeld: webstetekst aankondgng actvtet Bus X rjdt vaker en stopt dchterbj 7 december De bussen van ljn X gaan n de ochtend- en mddagspts vaker rjden en stoppen bj de neuwe halte Y. De neuwe denstregelng gaat zondag december n. Ljn X rjdt vanaf zondag vaker n de spts tussen A en de B. Vlak bj het gebouw van de organsate komt een neuwe halte, halte Y. Een procesevaluate kunt u ook gebruken om n- en externe factoren zchtbaar te maken. Deze kunt soms net beïnvloeden. Ze kunnen het effect van de actvteten verstoren. Zo s n één van de voorbeeld organsates vanut de Nederlandse Spoorwegen besloten hun aandeel n een goedkope regopas n te trekken. Herdoor s de pas alleen nog maar geldg voor bus- en tramvervoer. Het fnancële voordeel voor medewerkers valt zo weg. Een andere externe factor s een afname van werkzaamheden aan de weg waardoor de locate mnder lastg berekbaar wordt. Een nterne verstorende factor kan zjn dat het aantal parkeerplaatsen groter wordt. Dt bevordert just de automobltet. De knop om! Maak uw organsate energebewust

23 Effectevaluate De opbrengst van de ngezette nstrumenten s te onderzoeken met een effectevaluate. Wanneer u het doel SMART formuleert dan kunt u, na utrol van de actvteten, vaststellen of de organsate het doel haalde. Vragenljst Door zowel voor- als achteraf (bjvoorbeeld een jaar later) een vragenljst te gebruken, ontstaat een dudeljk beeld van het effect van de campagneactvteten. Eén van de voorbeeldorgansates voert ook een voor- en nametng ut. Het doel s om het aantal automoblsten met procent te vermnderen. Ut de vragenljsten bljkt dat er geen overall afname s. Het doel van de campagne s dus net berekt. Bj de voor- en nametng kjkt deze voorbeeldorgansate ook naar hoe de medewerkers het aanpakken van mobltet beoordelen. De atttude bljkt sterk verbeterd bj de nametng. Ook s de respons op bede vragenljsten zeer hoog. Dt geeft aan dat het onderwerp leeft onder de medewerkers. Bede factoren creëren een goede voedngsbodem om n de toekomst het gestelde doel wél te halen. Tellngen Een andere maner om het effect van de campagneactvteten vast te stellen s om tellngen ut te voeren. Bjvoorbeeld voor en na de campagneactvteten het aantal automoblsten op een bepaalde dag te tellen. Dat kunt u ook doen met het aantal OV-jaarkaarten, leasecontracten of parkeerpassen. Succesvol Leveren de actvteten het gewenste succes op, dan kunt u neuwe actvteten opstarten om nog meer medewerkers te motveren een alternatef vervoermddel te gebruken. Hervoor doorloopt u nogmaals het stappenplan om te kjken welke (aanvullende) nstrumenten de organsate kan nzetten. Dt kost weng tjd en nspannng. Geen succes Wanneer succes utbljft, s het belangrjk de oorzaken hervoor te achterhalen. Bepaalde n- of externe factoren kunnen bjvoorbeeld het effect hebben verstoord. Het kan ook zo zjn dat de aanbevolen nstrumenten ut de nstrumentenplanner onvoldoende zjn ngezet. Bj nadere bestuderng van de data van één van de voorbeeldorgansates wordt dudeljk dat er een groot aantal deelnemers s overgestapt op een alternatef vervoermddel. Maar tegeljkertjd zjn evenveel medewerkers van het openbaar vervoer overgestapt op de auto. Dt kan verschllende oorzaken hebben: het afschaffen van het goedkoop met de tren rezen met de Utrecht Berekbaar pas; toename van het aantal parkeerplaatsen; mnder fle-veroorzakende werkzaamheden n de omgevng van de organsate; het belonen van autorjden buten de fle (acte Sptsvrj). Naast het motveren van mensen om met een alternatef vervoermddel te gaan rezen, s het dus ook belangrjk om deze terugstroom naar de auto zoveel mogeljk te voorkomen. Het kan ook zjn dat een organsate de juste nstrumenten net voldoende nzet. Zo zette de voorbeeld organsate waarvoor de nstrumentenplanner werd ngevuld geen fnancële/economsche nstrumenten n. Terwjl dt wel een potenteel effectef nstrument was. Mogeljk kan deze voorbeeldorgansate her n de toekomst nog stappen n maken om de doelen wel te halen. De knop om! Maak uw organsate energebewust

24 Daarom de knop om! De utwerkng van de voorbeelden n dt praktjkboek De knop om! demonstreert dat de planmatge aanpak van De knop om! daadwerkeljk kan leden tot gedragsveranderng. En daarmee tot zunger en duurzamer energeverbruk. De sleutel tot succesvolle actvteten s een gestructureerde ontwkkelng en mplementate. Waarbj afdelngen goed met elkaar samenwerken. Het s belangrjk dat alle stappen nauwkeurg worden doorlopen. Vervolgens kan een mx van nstrumenten ngezet worden. Voor de evaluate van de actvteten s het belangrjk om naast het effect ook het proces n kaart te brengen. Zo ontstaat goed zcht op het berek en de waarderng van de verschllende actvteten. Organsates kunnen dan bestuderen welke (onverwachte) n- en externe factoren het effect kunnen beïnvloeden. Organsates spelen een belangrjke rol n het terugdrngen van het energeverbruk. Met het werkboek en dt praktjkboek van De knop om geeft RVO.nl ze praktsche handvatten n handen om het energeverbruk terug te drngen. Zo kunnen meer organsates ook de knop om zetten! De knop om! Maak uw organsate energebewust

25 Stappenplan Stap : Vaststellen van doel, doelgroep en gewenst gedrag In deze stap stellen we zorgvuldg vast: wat de stand van zaken s op het gebed van energeverbruk en welke onderwerpen de organsate kan aanpakken; welke gedragsveranderng de organsate preces wl bereken; we de doelgroepen zjn; welke organsatespecfeke omstandgheden er spelen; we bnnen de organsate actvteten steunen en wat de doelgroep van deze actvteten vndt; wat de concrete doelstellngen zjn en hoe de organsate deze SMART moet defnëren (Specfek, Meetbaar, Acceptabel, Realstsch, Tjdgebonden). Stap : Analyse van factoren de het gedrag beïnvloeden In deze stap brengen we n kaart welke factoren (determnanten) het gedrag beïnvloeden. Vervolgens wordt de relateve nvloed van de genoemde factoren dudeljk. We onderscheden herbj dre typen factoren, nameljk: Motverende factoren. Deze hebben betrekkng op kenmerken van de medewerkers bj we men het gedrag wl beïnvloeden. Motverende factoren zjn bewustwordng, kenns, atttude, socale nvloed, gewoonten en vaardgheden. Faclterende (n staat stellende) factoren. Dt zjn randvoorwaarden de het de medewerkers (on)mogeljk maken het gewenste gedrag ut te voeren. Faclterende factoren zjn fnancële bronnen, technsche voorzenngen en organsatorsche maatregelen. Versterkende factoren. Dt zjn kenmerken van buten de het gewenste gedrag bevorderen of bekrachtgen. Versterkende factoren zjn nvloeden van collega s, experts en het management. De knop om! Maak uw organsate energebewust

26 Stap : Instrumentenkeuze In deze stap kezen we de nstrumenten. De bj stap twee bestudeerde factoren en hun relateve nvloed voeren we n de nstrumentenplanner n. Vervolgens lezen we herut af hoe nstrumenten nvloed utoefenen op het gedrag. De nstrumenten verdelen we onder n ver hoofdgroepen: Instrument Onderlggend mechansme Jurdsch Afdwngen door mddel van regels en afspraken. Fnanceel/economsch Transacte door mddel van belonngen en sanctes. Communcatef Bewustwordng, overtugng en hernnerng door mddel van feedback, adves en remnders. Fysek Faclterng door mddel van nfrastructuur, technsche aanpassngen. De nstrumenten de op de gewenste gedragsveranderng de meeste nvloed hebben (hoogste score), kunnen verder utgewerkt worden naar concrete actvteten (stap ). Stap : Implementate In deze stap zetten we de nformate ut de vorge stappen om n een concreet acteplan. Vervolgens mplementeren we de actvteten. Hervoor s het aan te raden een projectplan op te stellen. In dt projectplan kunnen we de volgende aspecten opnemen: het doel; de doelgroepen; te ondernemen actvteten met tjdsschema; n te zetten materalen voor de actvteten; samenstellng van een team ter voorberedng en begeledng van de actvteten, de taken en de verantwoordeljkheden; overlegschema; betrokken personen en partjen; evaluateplan; het programmabudget. Stap en : Montorng en evaluate De nstrumenten zetten we n voor verschllende doelen. Door montorng en evaluate wordt dudeljk hoe de actvteten verlopen. Ook kunnen we vaststellen of de nzet van nstrumenten de gewenste effecten heeft. Hervoor kunnen we bjvoorbeeld een proces- of effectevaluate utvoeren. Deze maakt dudeljk of de nstrumenten een postef effect hebben. Met een procesevaluate wordt dudeljk waarom deze effecten zjn opgetreden of utgebleven. De knop om! Maak uw organsate energebewust

27 Bjlagen Herna vndt u voorbeelden van vragenljsten en topcljsten. 7 De knop om! Maak uw organsate energebewust

28 B Utvragen resgedrag a 7 Hoe rest u normaal gesproken van en naar uw werk? auto (alleen rezend) carpool (bestuurder of passager) motor OV bromfets (elektrsche) fets lopend b Rest u wel eens met een ander vervoermddel van en naar uw werk? nee ja, nameljk, antwoordmogeljkheden vraag a. c Overweegt u wel eens met een ander vervoermddel van en naar uw werk te rezen? nee ja, nameljk, antwoordmogeljkheden vraag a. B Utvragen n hoeverre men achter het doel van de actvteten staat a Wat vndt u n het algemeen van het ntatef om meer mensen met het openbaar vervoer en / of de fets te laten rezen? (atttude) heel goed goed net goed / net slecht slecht heel slecht b Een van de boogde doelstellngen s om het gebruk van de auto voor het woon-werkverkeer terug te drngen. In hoeverre s dat voor u persoonljk een belangrjk doel? (atttude) heel belangrjk belangrjk net belangrjk / net onbelangrjk onbelangrjk heel onbelangrjk 8 De knop om! Maak uw organsate energebewust

29 B Utvragen factoren de het hudge resgedrag beïnvloeden Welke maatregelen zouden u motveren om de auto (vaker) te laten staan? Antwoordmogeljkheden: zeker, msschen, zeker net meer nformate over alternateve resmogeljkheden (kenns) meer collega s de mnder vaak met de auto rezen (socale nvloed) volledge vergoedng voor het openbaar vervoer (fnancële bronnen) fetsreparatemogeljkheden de bj de organsate worden geboden (technsch) rechtstreekse verbndng van centraal staton naar de organsate (organsatorsch) B Utvragen welke nstrumenten de medewerkers aanspreken Door welke van de genoemde maatregelen zou u de auto laten staan? U kunt meerdere antwoorden geven k ga al noot met de auto -> ga naar vraag. een hogere of volledge reskostenkostenvergoedng voor het OV een fetsvergoedng een fets van de zaak een elektrsche fets van de zaak aanvullend vervoer staton-werkplek 7 denstauto voor zakeljke afspraken 8 betaald parkeren voor alle medewerkers 9 betaald parkeren voor bepaalde medewerkers geen reskostenvergoedng als een medewerker met de auto komt anders, nameljk: geen van deze maatregelen krjgt mj ut de auto Va welk kanaal wordt u bj voorkeur geïnformeerd over de ontwkkelngen rond mobltet en parkeervoorzenngen? webste voor medewerkers va het bedrjfskrantje e-malbercht persoonljk, bjvoorbeeld n werkoverleg bjeenkomst met alle medewerkers op een andere maner, nameljk: De knop om! Maak uw organsate energebewust