zijn, kunnen we stellen dat de huidige analyses vooral toegespitst zijn op een ordergerichte situatie.

Transcriptie

1 1\1. H. CORBEY El'\ R. A JAT\SEJ'\ FLEXBLTET EN LOGSTEKE KOSTEN DE LOGSTEKE GELDSTROOMDAGt LOGSTEKE KOSTEN Voor het onderzoek 'Logsteke geldsrroomdagnose' zjn verschllendc utgangspunten geformuleerd. Ten eerste moeten de analyses van de dagnose toegesneden zjn op het ordergebonden ka rakter van de Stork-werkmaatschappjen. Verder moet de dagnose een nregraal karakrer hebben, dus de logsteke kosten van ale afdelngen n het ordertraject meten. Aangezen men bj de dagnose vooral gelnteresseerd s nverbeterngsmogeljkheden, wordt er tevens geest dat de dagnose een dudeljk ondersched maakt russen benvloedbare en net-benvloedbare kosren. Ook moer de logsteke geldstroomda~nose normen aanreken voor de beoordelng van de kosten. Deze normen denen gekoppeld re zjn aan het besrurngsconcept van her bedrjf. Tenslotte geldt als uro-angspunt dat de dagnose n korte tjd moet worden utgevoerd. n het eersre dee 1 zjn deze urgangspunten utvoerg uteengezer: we wll en n deze nledng volstaan met enge aanvullende opmerkngen. Het s goed te realseren dat de dagnose s onrwkkeld n opdracht van het Stork-concern en dat daarom bepaalde analyses specfek zjn voor de Stork-sruate. Hoewel de verschllende werkmaatschappjen onderlng grote verschllen vertonen, geldt als kenmerkende overeenkomst dat de produkre vaak sterk ordergercht s. Hermee s n de geldstroomdagnose rekenng gehouden door verschllende analyses specfek op de orderstroom te rchten. Hoewe de prncpes van de logsteke geldstroomdagnose algemeen toepasbaar zjn, kunnen we stellen dat de hudge analyses vooral toegesptst zjn op een ordergerchte stuate. De beoordelng welke del en van het logsteke traject te verbeteren zjn hangt af van de hoogre van de kosten en de belm loedbaarhed daarvan. N aast de belnvloedbaarhed van kosren moet men normen hebben om de noodzaak van mddelennzet te kunnen beoordelen. De normen komen voort ut het lo- ~steke concept waarvoor het bedrjf heefr gekozen. Met de logsteke geldstroomdagnose wordt her mogeljk om te beoordelen of de mddelennzet een gevolg s van het gekozen besturngsconcept of een gevolg s van verstorngen. Her besrurngsconcept wordr daarbj als een gegeven beschouwd. Met de dagnose wordt bekeken n hoeverre het bedrjf er met de hudge werkwjze n slaagt om de logsteke doelstellng te realseren en welke kosten hermee gepaard gaan. De vraag of men dezelfde prestates net beter met een andere nvullng van het logsteke concept kan realseren, wordt pas gesteld nden bljkt dat de logsteke kosten hoog zjn. Sam en met de kosten worden ook de logstekerestates gemeten om een totaalbeel van het bedrjf te kunnen vormen. De logsteke doelsrellngen staan n eerste nstante ner ter dscusse. nden bjvoorbeeld het management voor een bepaald marktsegment heeft vastgelegd dat een leverberromvbaar- / 1nn1 /n

2 ~OSE (2) Op bass van de defnte van structurele en operatonele maatregelen kan een dagnosemodel worden ontwkkeld dat rekenng loudt met de he1nvloedbaarhed van de kosten en tevens de logsteke bezwaren tegen kostendagnoses ondervangt; we noemen at de 'logsteke geldstroomdagnose'. Hermee bljkt het mogeljk te zjn n relatef korte tjd een bedrjf door te lchten. Hoe zo' n dagnosemodel kan worden op~ehouwd s het onderwerp van dt tweede arttkel n een reeks over de logsteke geldstroomdagnose. hed van 90% voldoet dan wordt dt als utgangspunt aanvaard. Er wordt dus geen pogng gedaan om voor de dverse marktseamenten te bepalen wat de 'optmale' logsteke doelstellngen zjn. De logsteke geldstroomdagnose meet echter we n hoeverre men de gewenste leverbetrouwbaarhed weet te realseren en wat de logsteke kosten zjn bj de gerealseerde prestates. Pas als ut de analyses bljkt dat een scheve verhoudng s ontstaan tussen het kostennveau. en de prestates, wordt er een dscussje met het management opgestart over de logsteke doelstellngen. n de logsteke geldstroomdagnose worden analyses verrcht op het gebed van logsteke prestates en de daarmee gerelateerde mddelennzet. De volgende begrppen worden ' 7 ebrukt n het dagnosemodel: logsteke prestate (extern en ntern), logsteke mddelen (capactet. onderhanden werk en voorraad), nzet van logsteke mddelen (normateve nzet, geplande nzet tegen verstorng of extra nzet) en de aard van maatregelen ( operatoneel of structureel). We geven her de defntes van deze begrppen. Logsteke prestate De logsteke prestate van een bedrjf wordt gedefneerd als de mate waarn het bedrjf zch aan zjn logsteke doelstellngen _heeft gehouden, zowel extern (naar de atnemersmarkt) als ntern (tussen afdelngen). Als maatstaf voor de externe prestate wordt de leverbetrouwbaarhed genomen. Hervoor wordt een vergeljkng gemaakt tussen de eerste afspraak met de klant en de werkeljk gerealseerde leverdatum. De lever(on)betrouwbaarhed voor een order/sere wordt gedefneerd als het aantal dagen verschl tussen deze twee data. De resutaten van deze metng moeten voorzchta worden gelnterpreteerd. De metng _betreft de atwjkng tussen de eerste atspraak met de klant en de werkeljke leverdatum. De oorzjak van een afwjkng hoeft dus net bj het bedrjf te lggen. Het kan ook zo zjn dat de klant terugkomt op zjn eerste afspraak. De metng geeft dus we aan n hoeverre het logsteke proces verstorngen kent, maar maakt nog geen opspltsng n oorzaken. n het geval de metng een nadere opspltsng naar oorzaken wenseljk maakt, zal men moeten nschatten n hoeverre de afwjkngen werden veroorzaakt door de klant of door het bedrjf zelf. De nterne prestates worden gedefneerd als de mate waarn de gerealseerde doorlooptjden bnnen afdelngen voldoen aan de geplande doorlooptjden en nden aanwezg aan de normateve doorlooptjden. n de metng wordt het gehele ordertraject n beschouwng genomen vanaf het moment dat een klantenorder ontvangen wordt tot het moment van atleverng. Ook de afdelngen n het voortraject waarn de 'paperen verwerkng' van orders plaatsvndt, maken dee ut van de n- Tjdschrft voor nkoop & Logstek. jrg. 6, 1991/9 19

3 20 Tdschrft vom nkoon Y T oa<rpl (.. 1QQ1 /Q Versch11 1evert11d-afspraa' 1aagen: : 10'' Fguur 1. / / ~ Exteme logsteke prestate 50',, 20 2o Cum aflevenngen (aantallen/senesl..,.. terne prestatemetng.?e overdrachtsmomenten tussen de atzonderljke afdelngen n het voortrajecr, de onderdelenfabrcage en montagerraject denen voor deze metng dudeljk te worden aangegeven. De metng van de logsteke prestate van het bedrjf en van presrates van afdeln&en bnnen het bedrjf bedt demogeljkhed om problemen op te sporen n het produkteproces. De volgende stap n het dagnosemodel s de analyse van de nzet van logste~e mddelen bnnen de verschllende atdelngen. Logsteke mddelen We zen bnnen bedrjven, aak een organsatorsche schedng tussen besturende en utvoerende actvreten. Onder 'logstek' verstaat men dan de besturende actvteren van de produktefuncte (materal management en physcal dstrbuton) en ale utvoerende actvteten de samenhangen met de opslag en verplaatsng van materalen (materals handlng). De utvoerende actvteten n her transformateproces vallen onder de noemer 'produkte'. n dt onderzoek zullen we net aleen de mddelennzer meenemen bnnen de oraansatorsche functe Logstek. Ook de mddelennzet bnnen de functes Produkte, Verkoop en Engneerng wordt gemeten, mrs de betreffende actvteten drect gerelateerd zn aan de orderstroom bnnen her bedrjf. De mddelen de men kan nzetten om een logsteke prestate te waarborgen zjn: 90 /o ) _) 30 3:: a. de nzet van capactet n het voortraject; b. de nzet van capactet n her fyseke traject; c. de nzet van onderhanden werk n het fyseke traject; d. de nzet van voorraden n het fl seke traect. Bnnen her dagnosemodel wordr de nzet van logsteke mddelen opgesplrsr n de caregoreen: normateve nzer ('norm'). nzet als gevolg van wjzgngen en verstorngen ('verstorng' l en overge nzer ('extra'). We zullen deze 100 ~ ~1] 20 Doorloop1Jd (dagen; begrppen her nader defneren voor de nzer van capacrer. voorraden en onderhanden werk. Capacteten Voor de nzet van capacret n her voortraject, bjvoorbeeld bj engneerng, bestaan vaak geen normen of taakuren. Als normateve nzet nemen we het aantal uren dat ngezet s voor normale werkzaamheden aan de order. Het aantal uren dar ngezer s voor wjzgngen n specfcates, herstel van fouten, enz. noemen we nzer ten gevolge van verstorns. De nzer van capacret bnnen produkte s wel aan normen gebonden. De normateve nzet van capactet s r;eljk aan de taakuren voor resp. hewerkngs-, stel- en montage-actvteten, dus de uren de strkt noodzakeljk zjn voor her transformateproces. De verstoorde uren zjn de geregstreerde uren de ver oren gaan aan herbewerkng, afkeur, leegloop, enz. De extra nzet van capactetsuren zjn de 'meeruren' de op orders worden geboekt, nden men de taakuren net realseert. Deze meeruren geven een ndca te van de net-geregstreerde verstorngen, zowel n de toeeverante, het proces, de vraag, als n de normen. Per afdelng kan grafsch worden wcergegeven hoe de nzet van capactet s geweest Onkerzde) en waar deze capactet vandaan kwam (rechterzjde). Een voorbceld hervan vndt u n fguur 3. Per capactetsbron wordt bepaald wat de be:m loedbare utgaven zjn per ngezet uur. Merk op, dar we geen ntegraal taref voor een capactetsuur nemen, maar alleen de be:m loedbare utgaven ~ ~@~~: / ~~~~~~~ / ~~~~ lr~e-~ Jc-1. r-m r- ~~~~ :1/.;1.1:11.' ' M. VoortraJect Montage totaal ~ Standaard dtl D Geplanae dt 0 WerketJke d1t Fguur 2 nterne logzstekf prestatzes,...--

4 De 'logsteke ~eldstr~om' voor capactetsnzet wordt gedetneerd als: a. de utgaven voor ngezette uren tengevolge van 'verstorng' en 'extra'. Deze utgaven worden berekend door de utgaven per uur voor vast personeel te vermengvuldgen met het aantal verstoorde en meeruren; b. de extra utgaven de worden gemaakt voor de nzet van flexbele capactetsmddelen. Deze utgaven worden berekend door het aantal capactetsuren voor dure flexbele capactetsmddelen (hogere utgaven dan voorvast personeel) tevermengvuldgen met het verschl n utgaven per uur. Voorraden n de dagnose aten we zen wat de verdelng van voorraad s over de categoreen 'normateve voorraad', 'geplande ontkoppelngsvoorraad' en 'overtollge voorraad'. Voor de produktevoorraad wordt de hoeveelhed grondstoffen, halffabrcaten en endprodukt vergele: ken met de hoeveelhed de er normate mag lggen. V oorraden de net om produkteredenen worden aangehouden, zoals servcevoorraad, demonstratemachnes, enz., bljven n deze analyse buten beschouwng. Hervan wordt aleen de totale hoeveelhed aangegeven, zonder een verdere opspltsng te rnaken n normateve of overtollge voorraad. De normstellng voor produktevoorraad wordt afgeled ut de bestelmethodeken de men bnnen het bedrjf hanteen. De 'normateve voorraad' s geljk aan de bestelnveauvoorraad (velghedsvoorraad, grjpvoorraad, voorraad voor lange levertjdartkelen) plus seregroottevoorraad (?e helft van de Fxed Order Quantty ot Perod Order Quantty). De normateve voorraad geet aan wat er bj het ~ebruk van de hudge bestelmethodek.en op voorraad zou mogen lggen. Daarnaast kan er bnnen de werkmaatschapp worden gewerkt met een ontkoppelngsvoorraad om bjvoorbeeld verstorngen n het materaalverwervngstraject op te vangen. nden men hervoor een vaste velghedstjd hanteen, betekent dt dat materaal eerder wordt besteld dan strkt noodzakeljk s. Deze bufer noemen we een 'geplande ontkoppelngsvoorraad' n % van mgezette uren Contracturen Zekte. verzum. schalmg, enz. 125% lngezette uren Fguur 3. Overzcht van capactetsnzet de ntegrate kostprjs. De reden hervoor s dat de dagnose s bedoeld om verbeterngsmogeljkheden aan te duden. We zjn daarom alleen genteresseerd n de belnvloedbare kosten en net n de totale ntegrale kostprjs van voorraad. We gaan er daarbj vanut dat door een eventuele voorraadverlagng slechts de rentekosten worden belnvloed. De kosten voor opslagfaclteten, husvestng, capactet e.d. bljven ongeacht het voorraadnveau geljk (de nvesterngen hervoor zjn mmers reeds gedaan). De 'logsteke geldstroom' voor voorraad wordt gedefneerd als de rente-ut- n matenaalwaarde (mn) Capacrtertsbron Utbestedng 14'1,) Overwerk (6%) lnleenkrachten 15%) Vast personeel 185%) gaven over de materaalwaarde van normateve voorraad, ontkoppelngsvoorraad en overtollge voorraad. Als rentepercentage nemen we het percentage dat voor rekenng-courantkredet moet worden betaald. Onderhanden werk Ook voor het onderhanden werk onderscheden we de categoreen 'norm', 'verstorng' en 'extra'. De normstellng voor onderhanden werk komt regelrecht voort ut de doorlooptjd normen. De 'norm' voor onderhanden werk s de hoeveelhed onderhanden werk de er 12 ~ ~ 10 ~ ~ Grondstof OHWmaak Halffabnkaat OHWmontage Endprodukte Voorraad/OHW Voor de berekenng van de belnvloedbare rentekosten wordt de voorraad en het onderhanden werk (7ewaardeerd tegen de m,uer<lah.vaarle en net tegen Fguur +. ~Norm c::j Verstorng CJ Overschot Overzcht nzet van voorraad en onderhanden werk Tjdschrft voor nkoop & Logstek, jrg. 6, 1991/9 21

5 ~ n produkte zou zjn nden men de doorlooptdnorm zou realseren. De velghedstjd de men n produkte aanhoudt om te antcperen op verstorngen bepaalt de hoeveelhed onderhanden werk 'verstorng'. Het 'extra' onderhanden werk geeft ten slotte aan welk dee van het onderhanden werk net door de eerste twee categoreen kan worden verklaard. Tabe/. Prortetenstellng voor 'O erbeterngen 1. lnzet van capactet: a. Engneerng b. lnkoop c. Onderdelenfabrcage d. Montage Besparmgspotenteel + + Logsteke geldstroom De nzet van voorraden en onderhanden werk wordt n fguur 4 weergegeven. De nzet van voorraden en onderhanden werk s daarbj opgespltst naar de categoreen norm, verstorng en extra. De 'logsteke geldstroom' voor onderhanden werk wordt op dezelfde maner gedefneerd als voor voorraden: de rente-utgaven over de materaalwaarde van het onderhanden werk. Prortetenstellng De beoordelng waar n het voortbrengngsproces verbeterngen mogeljk Jr. M H Corbev s verbonden aan de vakgroep Bedr}fseconome van de facultet Bedrjfskunde, Technsche Unverstet Endhoven. Hj s daarnaast acte( als docent bzj' dverse managementopledngen. Jr. R. A Jansen studeerde bedrjfskunde en volgde de tweede fase opledng tot ogstek ontwerper, bede aan de Tcchnsche Unverstct Endhoven. Hj s thans n denst van Stork-Contweb te Boxmeer. 2. lnzet van voorraden: a. Voorraad grondstoffen b. Voorraad halffabrcaten c. Voorraad endprodukten d. OHW onderdelenfabrcage e. OHW montage zjn hangt net alleen af van het totale bedrag dat bnnen een afdelng aan logsteke mddelen wordt ngezet, maar ook van de benvloedbaarhed van de logsteke kosten. Het ondersched tussen structurele en operatonele mddelennzet s van belang n de dagnose, omdat men heraan kan zen op welke termjn een logsteke verbeterng geld kan opbrengen. nden een verbeterng alleen ledt tot leegloop nn structurele mddelen (bjvoorbeeld nste capactet) zonder dat er sprake s van afstoot van mddelen dan zal dudeljk zjn dat hermee geen geld wordt bespaard. Alleen een red~cte van opera~onele maatre~elen hee±t een drect etfect op de gedstroom. De verhoudng tussen operatonele en structurele maatregelen geeft dus een ndcate of verbeterngen op korte termjn rendabel kunnen zjn. Deze verhoudng werd n het voorafgaande n grafekvorm weergegeven voor de capactetsnzet per afdelng (fguur 3) en voor de nzet van voorraden en onderhanden werk (fguur 4). Ut deze gegevens kan er een prortetenstellng voor verbeterngen worden afgeled. Een voorbeeld hervan s weergegeven n tabel 1. Het besparngspotenteel van een afdelng s afgeled ut de extra mddelennzet per afdelng (norm versus werkelke nzet) en de be:nvloedbaarhed van de utgaven (operatonele versus structurele nzet). Ut de prortetenstellng bl jkt voor welke afdelngen het nteressant s om verbeterngen aan te brengen. Het managementteam zal zelf moeten nschatten op welke maner men de verbeterngen denkt te gaan realseren. De dagnose geeft aan waar besparngspotenteel zt en wat de mogeljke opbrengsten van verbeterngen zjn. De verantwoordeljkhed voor het opstellen van verbeterngsprojecten bljft bj het managementteam. + fxxxxx Evaluate De logsteke geldstroomdagnose geeft een momentopname van de logsteke prestate en de daarmee gerelateerde mddelennzet. n de lteratuur zjn er dverse methoden bekend om een logsteke audt ut te voeren. De waarde van een goede logsteke audt s nmddels door de vele doorlchtngen voldoende bewezen. Het kan een utstekend nstrument zjn om snel nzcht te krjgen n de logsteke knelpunten van een bedrjf. Met de geldstroomdagnose hopen we een extra element te hebben toegevoegd aan bestaande audts: een economsche bass voor logsteke verbeterngen. De gehanteerde defntes van geldstromen n de dagnose sluten n tegenstellng tot bestaande kostenbe~rppen nauw aan bj het begrppenkader van een logstek manager. Dt s een eerste stap om de taalbarrere tussen controller en logstek management te slechten, zodat dscusses over de noodzaak nn logsteke verbeterngen zmver kunnen worden gevoerd. Noot 1. Corbey, M. H. en R. A Jansen. 'De logsteke geldstroomda~nose (); flexbltet en logsteke kosten, Tjdschr~{t voor lnkoop & Logstek, aprl 1991.