Applicatieportfoliomanagement

Transcriptie

1 governance Applcateportfolomanagement Governance zet applcatebeheer op scherp Nu applcates steeds nauwer verweven zjn met bedrjfsprocessen, s een gestructureerde aanpak van het applcatebeheer noodzakeljk, mede vanwege de verantwoordngsplcht vanut governance. Een dergeljke aanpak s applcateportfolomanagement (apm), een concretserng van t-governance. René Bloemberg, Henry Franken, Pascal van Eck en Mehmet Aydn Applcates zjn steeds nauwer verweven met bedrjfsprocessen, de zowel bnnen als over de organsategrenzen lopen. Het lednggevende management, procesegenaars, gebrukers en t-beheerders hebben te maken met de mogeljkheden en grenzen van applcates de veelal nauw met bedrjfsprocessen verweven zjn. Applcates ondersteunen net alleen de bedrjfsprocessen, maar beheren ook de nformate de nodg s om tjdg de juste beslssngen te nemen en verantwoordng af te leggen over het nterne relen en zelen van de organsate. En just dt laatste s door governance veel belangrjker geworden. Een gestructureerde aanpak de rekenng houdt met het strategsche bedrjfsbrede (nformate)belang van applcates en de tevens let op effcënte, s noodzakeljk. De aanpak de tegemoetkomt aan deze esen wordt applcateportfolomanagement (apm) genoemd. Het betreft een concretserng van t-governance. Onzekerheden grjpbaar maken Omdat een organsate net beschkt over onbeperkte tjd en mddelen, moeten applcates n onderlnge samenhang en n samenhang met de overge actvteten van de organsate worden bekeken. Door de verantwoordngsplcht vanut governance moet bovenden bedrjfsbreed dudeljk zjn dat aan de verplchtngen kan worden voldaan. Bj apm spelen dan ook vragen ut een breed spectrum een rol, bjvoorbeeld: hoe zorgen we ervoor dat onze applcates de verschllende bedrjfsprocessen bljven ondersteunen; hoe zorgen we ervoor dat de geldbestedng daarvoor transparant s; benutten we de strategsche mogeljkheden van de applcates wel voldoende; zjn we ook na de reorgansate wel n complance met de corporate-governancewetten; en voldoen de hudge applcates straks nog wel aan de technsche esen? Wellcht s er een specfeke aanledng voor het doorlopen van een apm-cyclus, maar het s ook mogeljk dat het proces wordt doorlopen zonder een specfeke trgger, aangezen apm zch kenmerkt als een contnu beheersproces waarmee men wl aantonen dat men de applcateportfolo onder controle heeft; de organsatedoelen moeten worden behaald en de rsco s moeten n de hand worden gehouden. Bj trggers voor apm valt bjvoorbeeld te denken aan kansen en bedregngen voor de concurrenteposte door neuwe tontwkkelngen; neuwe producten of markten gecreëerd door nformatetechnologe; buy-or-makeafwegngen; het besef dat de hudge technsche 43

2 governance Samenvattng Applcateportfolomanagement (apm) stelt een organsate n staat een consstent beslsproces te hanteren dat opbrengsten en rsco s afweegt om de applcates n de organsate te beheersen en daarbj rekenng houdt met het strategsch belang van de applcates. Vanwege de rol van applcates n het nformatebeheer s apm tevens van belang voor het voldoen aan de verantwoordngsesen vanut t-governance. kwaltet van de applcates noodzaakt tot verneuwng; veranderngen n de wet- en regelgevng; als antwoord op regulere bedrjfs- en budgetcyclussen. Het verkrjgen van overzcht over de applcateportfolo s een belangrjk aspect van apm. Door de applcateportfolo n kaart te brengen kan er doelgercht worden gewerkt aan de gehele portfolo. Dt overzcht s net alleen van belang voor de t-specalst, ook het management en andere bedrjfsspecalsten zullen geïnteresseerd zjn n de sterkten, mogeljkheden en verbeterpunten de de applcateportfolo n zch heeft. Elke stakeholder heeft herbj zo zjn egen belangen. Stel dat het management van een bank de mogeljkhed om levensverzekerngen aan te beden nteressant vndt en onderzoek doet naar de haalbaarhed hervan. Het zal dan onder andere wllen weten n welke mate de hudge applcates hervoor kunnen worden ngezet om meer nzcht te krjgen n het kostenplaatje. Voor het management s het van belang een overall nzcht te krjgen n de mate waarn de hudge applcate voldoet en n welke mate er aanpassngen nodg zjn. De t-specalst zal aan dt nzcht bjdragen door te kjken naar aspecten als de (gebrukte) capactet, de levensduur en de technsche kwaltet van de applcates. Omdat er verschedene partjen bj betrokken zjn, s het belangrjk beslssngsndcatoren en utendeljke keuzes vast te leggen. Deze vastleggng maakt latere verantwoordng mogeljk. Concretserng van t-governance? Apm kan gezen worden als een concretserng van t-governance. Het IT Governance Insttute (2005) defneert t-governance als een van relates en processen om de t bnnen de organsate te sturen en te controleren tenende de organsatedoelen te behalen en gerelateerde rsco s n de hand te houden. Bj dt hoort het vaststellen van de verantwoordeljkheden, regels en procedures ten aanzen van t-beslutvormngstrajecten. waardecreate t-governance Fguur 1. De twee pjlers van t-governance verantwoordng It-governance staat voor waardecreate en het beheersen van rsco s door het nbedden van verantwoordngsplchten. Deze staan bekend als de twee pjlers van t-governance (ze fguur 1). De balans tussen waardecreate en verantwoordng s belangrjk: zonder rscobeheersng s waardecreate onzeker en zonder waardecreate s er geen busness. It-governance s dus een eenvoudg begrp, maar ut de defnte volgt dat het genoemde gevolgen heeft voor zowel het rchten-, nrchtenals verrchten-nveau van de organsate. Itgovernancedocumentate beschrjft veelal het wat, apm geeft heraan nvullng door voor de verschllende nveaus het hoe te beschrjven. Enterprsearchtectuur en apm De t-governancewet Clnger-Cohen, bedoeld voor Amerkaanse overhedsnstellngen, schrjft het gebruk van een t-archtectuur voor. De wet wordt wereldwjd als baken beschouwd voor t-governance, of men er nu aan moet voldoen (Amerkaanse overhed) of net (de rest van de wereld). De Clnger-Cohen-wet schrjft daarnaast voor dat er actef naar de nvesterngen, opbrengsten en rsco s van de t n deze t-archtectuur moet worden gekeken. Het Offce of Management and Budget (OMB), de organsate de het beled ontwkkelt voor het mplementeren van de Clnger- Cohen-wet, heeft de verplchtng tot het gebruk van een t-archtectuur utgebred naar de verplchtng tot het gebruk van een enterprsearchtectuur (OMB, 2000). 44

3 Een enterprsearchtectuur wordt gedefneerd als een consstent geheel van prncpes, methoden en modellen de worden gebrukt n het ontwerp en de realsate van producten en densten, organsate, processen, nformate, applcates en technologe. De archtectuur maakt herbj een verbndng tussen de stratege van de organsate en de operatonele organsate. Apm rcht zch op het applcatedomen van de enterprsearchtectuur. Het bedrjfsmatg managen van de applcates ut de archtectuur en de verantwoordng hervan zjn echter geen onderdeel van de enterprsearchtectuur en kunnen we daarom zen als een aanvullng. Dt managen wordt applcateportfolomanagement genoemd. Bj het managen van applcateportfolo s wordt wel gebrukgemaakt van de gegevens zoals de n de enterprsearchtectuur omschreven zjn en andersom hebben de besluten genomen bnnen apm nvloed op de enterprsearchtectuur. Enterprsearchtectuurmodellen zjn geschkt om de nformate de wordt gebrukt bj de beslutvormng en resultaten van de beslutvormng vast te leggen. In fguur 2 s een eenvoudg voorbeeld weergegeven van de applcatearchtectuur, met de applcates en de beoordelngen en beslssngen ten aanzen daarvan. Het voorbeeld s opgesteld met de enterprsearchtectuurtaal ArchMate ( en de tool BZZdesgn Archtect. Rchten, nrchten en verrchten Apm beperkt zch net tot een enkel nveau van de organsate, maar heeft betrekkng op de nveaus rchten, nrchten en verrchten. Op het rchtennveau worden de doelen vastgesteld en wordt de koers van de organsate utgezet. Het resultaat s een stratege. Belangrjk bnnen het rchten s de afstemmng tussen de t-organsatedoelstellngen, de organsatedoelstellngen en de wetteljke (governance-)esen. Een ander belangrjk aspect s het bepalen van de mpact of change. Ut rchten komen esen en rchtljnen naar voren waaraan de organsate moet voldoen. Deze kunnen voortvloeen ut bjvoorbeeld de wjze waarop de organsate aan de relevante wetgevng voldoet en de rsco s de zj wenst te nemen. Op het nrchten-nveau vnden ontwerpprocessen plaats en wordt gepland hoe het ontwerp wordt geïmplementeerd. Dt nveau moet de gemaakte ontwerpen kunnen verantwoorden n relate tot de besluten de tjdens het rchten genomen zjn. Modellen denen als ondersteunng bj analyses en verantwoordng, door besluten en prestate-ndcatoren zoals levertjd, kwaltet en rsco n kaart te brengen. De modellen kunnen per stuate verschllen n detal. Het verrchten-nveau betreft het utvoeren, operatonalseren en utendeljk realseren van de gestelde doelen conform de gemaakte ontwerpen en afspraken. Het gaat om het utvoeren van management- en operatonele processen volgens het ontwerp van het nrchten-nveau. Met operatonele ndcatoren over het functoneren en de prestates van de operatonele processen kan het nrchten-nveau analyses utvoeren om zo de processen te optmalseren. Gestructureerde aanpak n zes fasen Om de t-governance te concretseren s een gestructureerde aanpak nodg voor het bedrjfsmatg beheersen van de t. De problematek s complex en bovenden zjn er meerdere stakeholders bj betrokken. Het s daarom zaak stl te staan bj de wjze waarop apm wordt utgevoerd. Fguur 3 geeft een hgh-level overzcht van een aanpak de n werkeljkhed teratef en cyclsch van aard zal zjn. De aanpak s opgedeeld n zes fasen. Het vaststellen van de aanpak, met andere woorden het defnëren van de apm-cyclus, s de eerste fase. Er wordt utgegaan van een schedng van het t-beheer n functoneel, applcate- en technsch beheer, zoals het bekende beheermodel van Loojen dt beschrjft. Deze dre vormen van beheer staan haaks op de zes fasen van de aanpak. De schedng draagt bj aan de structurerng en stroomljnng ten aanzen van t-vraag en t-aanbod en voorkomt belangenverstrengelng. Deze vormen van beheer laten zch als volgt beschrjven (Van der Pols, 2001): Functoneel beheer s verantwoordeljk voor de nstandhoudng van de functonaltet van een nformate, namens de gebrukersorgansate. Applcatebeheer s verantwoordeljk voor de nstandhoudng van de applcates en de gegevensbanken. Applcatebeheer zorgt dus voor het beheer en onderhoud van de systemen. Technsch beheer s verantwoordeljk voor de nstandhoudng van de technsche nfrastructuur, bestaande ut apparatuur, programmatuur en gegevensverzamelngen. Functoneel beheer bevndt zch aan de vraagkant van de t-voorzenng, de andere twee vormen van beheer bevnden zch aan de aanbodkant van de t-voorzenng. 45

4 governance Rchten (fase 1 en 2): voorutkjken en de kaders bepalen Behalve de doelstellngen voor het apm-proces (fase 1) moeten de voor de applcateportfolo worden bepaald (fase 2). Om de doelstellngen van het apm-proces dudeljk te krjgen s het belangrjk overeenstemmng te bereken over de scope, doelen en verwachtngen van de verschllende betrokkenen. Overeenstemmng over de beoogde utkomsten ledt tot een eerste afbakenng van het proces en bepaalt mede daardoor de betrokkenen en de verantwoordeljkheden de zj hebben bj het managen van de applcateportfolo. De utkomsten bepalen het raamwerk waarbnnen de apm-processen worden utgevoerd. Het vastleggen van de verantwoordeljkheden s een belangrjk aandachtspunt van t-governance. Deze applcateportfolodoelstellngen worden vastgelegd n een t-beled (fase 2). Hertoe worden relevante ontwkkelngen geïdentfceerd en wordt bepaald op welke ontwkkelngen moet worden ngespeeld. Te denken valt aan ontwkkelngen n de regelgevng, de technsche mogeljkheden en de mogeljkheden om te ntegreren met bedrjfsprocessen van andere organsates. Daarnaast worden relevante organsatedoelstellngen geïdentfceerd, ook om te bepalen welke ontwkkelngen van belang zjn. Op deze maner wordt de rchtng voor de applcateportfolo bepaald. Net alleen de doelen maar ook de hudge stuate s belangrjk; de vormt mmers het utgangspunt van waarut een mpactanalyse kan worden opgesteld. Inzcht n en overzcht over de utvoerng van het t-beled en de mate van beheersng van de applcateportfolo zjn dus van belang. Key performance ndcators, krtsche succesfactoren en key goal ndcators spelen herbj een belangrjke rol. Het functoneel, applcate- en technsch beheer zjn betrokken bj het beoordelen van mogeljkheden, bedregngen en mplcates voor de applcateportfolo de de veranderngsbehoeften bepalen. Het functoneel beheer s specfek verantwoordeljk voor het dentfceren van bedrjfsbehoeften en het nterpreteren van bjbehorende krteke succesfactoren. Het applcateen het technsch beheer zjn vanut hun werkzaamheden op de hoogte van technologsche ontwkkelngen. Ze zjn betrokken bj het dentfceren en formuleren van optes voor technologsche ontwkkelngen. Het s zeker net de bedoelng te streven naar het gebruk van de neuwste techneken. Een andere reden voor het dentfceren van ontwkkelngen kan bjvoorbeeld zjn om andere maneren te vnden om bestaande technologeën tegen lagere kosten of op een andere wjze n te zetten. Bj het dentfceren van ketenontwkkelngen zjn ketenpartners betrokken wanneer de mogeljkheden voor samenwerkng en bedrjfsprocesntegrate onderzocht worden. De gewenste rchtng met betrekkng tot de organsate zelf en de ketenontwkkelngen wordt bepaald door het hogere management van de gebrukersorgansate. Dat s ook betrokken bj het opstellen van het t-beled. Inrchten (fase 3 en 4): de kaders nvullen en n programma s utwerken Op het nrchten-nveau wordt de applcateportfolo ontworpen en vastgelegd (fase 3) om vervolgens n programma s te worden utgewerkt (fase 4). Bj het ontwerpen van de applcateportfolo draat het net alleen om de toekomstge maar ook om de hudge portfolo. De hudge applcateportfolo bepaalt het startpunt van waarut naar de toekomstge applcate wordt gewerkt. Deze portfolo wordt vanut zowel de vraagkant van de nformatevoorzenng (de gebrukerskant) als de aanbodkant (de nterne of externe leverancers van de applcates) beoordeeld op de kwaltet n brede zn. Er bestaat een dudeljke relate tussen het rchten- en het nrchten-nveau. Een helder beeld van wat het bedrjf wl, op het rchten-nveau vastgelegd n het t-beled, helpt bj het beoordelen van de applcateportfolo op het nrchten-nveau. Deze beoordelng van de portfolo helpt bj het bepalen van wat het bedrjf kan en heeft zo nvloed op het t-beled. Met medenemng van de geïdentfceerde ontwkkelngen en organsatedoelstellngen wordt de neuwe applcateportfolo opgesteld. Voor het beheren en veranderen van de portfolo zjn nvesterngen nodg. Vanwege de schaarste n mddelen moet een keuze worden gemaakt welke nvesterngen daadwerkeljk worden gedaan: de applcateportfolo s worden gemapt tegen de nvesterngen. De nvesterngen n de applcates moeten tevens worden afgewogen tegen andere nvesterngen bnnen de organsate. Alleen op de maner kan worden gewerkt aan een evenwchtge applcateportfolo. Net alleen het ontwerp van de portfolo 46

5 applcatelaag front-offce offce extern applcatelaag back-offce extern klantbeheerservce tussenpersoonbeheerservce regstrateservce acceptateservce applcatelaag ela front-offceoffce ntern applcatelaag ela back-offce ntern beheer- applcate regstrate- acceptate- klant- beheerapplcate vervangen tussen- persoon- beheer- applcate beoordelngs- vervangen klant- gegevens- module productmodule tussen- persoon- beheer- module documentnformate- betalngs- Toelchtng bj de ArchMate-concepten concept applcate- component servce verklarng applcatecomponent applcateservce (de bjdrage aan de omgevng door mddel van applcates) 1) legenda rsco-ndcate onbekend hoog mddel labelvewflter beslssng gebrukt door specalsate van realseert aggregeert of verwjst naar composte of bestaat ut gebrukt door -relate (geeft het gebruk van servces door concepten weer) specalsaterelate (relateert een bepaald concept aan een meer specfek concept) realsaterelate (relateert een logsche enttet aan een meer concrete enttet) aggregaterelate (relateert een samengesteld concept aan zjn deelconcepten) composterelate (aggregaterelate met onlosmakeljke deelconcepten) Aan elke applcate s een rsco-ndcate gekoppeld, weergegeven met een kleur (ze de legenda). Ook s aan elke applcate een label gekoppeld met de utendeljke beslssng over de applcate (vervangen of ). Fguur 2. Voorbeeld van applcatedomen ut een enterprsearchtectuur s belangrjk, ook de keuzes de bj het ontwerp gemaakt zjn. Deze moeten te verantwoorden zjn als onderdeel van de verantwoordngspjler van t-governance. Bj het ontwerpen van de applcateportfolo zjn betrokken het algemeen management, het functoneel management en het applcatemanagement. Het technsch beheer (t-ontwkkelngsstaf en technsche staf) verschaft nformate over de exploteerbaarhed van applcates; aan de gebrukers wordt een waardeoordeel gevraagd over de kwaltet van de applcate vanut de gebrukerskant. In het bjzonder s bj deze derde fase de applcatearchtect betrokken, de zorgt voor het 47

6 governance rchten 1 2 apm-cyclus defnëren ap-doelstellngen 48 creëren van de verschllende nformeer-, besls- en ontwerparchtecturen. Welke nformate n kaart wordt gebracht s natuurljk afhankeljk van de stuate. Voorbeelden van mogeljke nformate zjn de functonaltet de een applcate bepaalde bedrjfsprocessen bedt, de gegevens de een applcate beheert, of de applcate ntern of extern wordt beheerd, en een ndcate de aangeeft of een applcate van belang s voor bepaalde wetgevng. Alleen door een dergeljk overzcht kunnen de applcates n samenhang worden beheerst. Door het utvoeren van projecten zal men de toekomstge applcateportfolo wllen realseren. Projecten staan echter noot op zchzelf. Projecten leveren elk een projectresultaat op en samen moeten deze resultaten leden tot het behalen van de doelen van de organsate. Terwjl de veranderngen worden doorgevoerd, moet de normale busness natuurljk wel doorgaan. Daarom worden programma s opgesteld (fase 4). Een programma bestaat ut meerdere projecten de er samen op gercht zjn een of meer doelstellngen te bereken en het moet n ljn zjn met de vse, msse en stratege van het bedrjf. Bj een programma worden bjbehorende verantwoordeljken aangesteld de zch bezghouden met de veranderngen bnnen de organsate, de verschllende projecten coördneren en ervoor moeten zorgen dat de beoogde voordelen worden behaald. Veranderngen bnnen een organsate vnden zelden plaats als een geheel losstaand proces. Bj het utwerken van een programma moet daarom ook rekenng worden gehouden met de totale context van de organsate, de zch utstrekt over zowel de vraagkant als de aanbodkant van de tvoorzenng. Bj het plannen van veranderngen moet worden gekeken naar de organsate (bjvoorbeeld n termen van tjd en capactet) en naar andere veranderngen de zch afspelen n en rondom de organsate. Het behalen van de doelen met betrekkng tot de veranderngen n de applcateportfolo zal nameljk mede afhankeljk zjn van de juste veranderngen n de bedrjfsactvteten de gepaard gaan met de neuwe applcate. Ook s het mogeljk dat veranderngen elkaar hnderen. Dt houdt n dat deze veranderngen ook op elkaar nrchten verrchten ap-mappng programma defnëren programma utvoeren apm-cyclus evalueren Fguur 3. Hgh-level overzcht van een apm-aanpak n zes fasen moeten worden afgestemd. Het s daarom van belang overzcht te hebben over de veranderngstrajecten de al lopen of de gepland zjn. Enterprsearchtecturen spelen hern een bepalende rol. Archtecturen doen utspraken over wat al dan net gewenst s en leggen deze vast n modellen, kaders, randvoorwaarden en rchtljnen. De archtecturen worden gekoppeld aan een tjdsplan met mjlpalen, zodat de voortgang te meten s. Enterprsearchtecturen zjn zo een ledraad voor een programma. Verrchten (fase 5 en 6): utvoeren, de vruchten plukken én evalueren Utendeljk s het natuurljk de bedoelng dat de programma s worden utgevoerd (fase 5) en dat de utvoerng van apm zelf wordt geëvalueerd om de beheerscyclus gesloten te maken (fase 6). Op het verrchten-nveau vndt de daadwerkeljke utvoerng plaats van het op nrchten-nveau vastgestelde programma n de vorm van projecten. Onder de utvoerng valt het ontwkkelen, verneuwen en gebruken van applcates en, net te vergeten, het verwjderen van applcates volgens hetgeen eerder besloten s. De dageljkse coördnate van projecten valt onder de algehele aansturng van het programma om ervoor te zorgen dat de programmadoelstellngen worden gehaald. De voortgang van het programma wordt n de gaten gehouden en vergeleken met vergeljkbare programma s. Belangrjke afwjkngen n kosten, tjd en prestates moeten worden gerapporteerd. Op bass hervan kan worden bjgestuurd en ontstaat er een gesloten verbetercyclus. Om ervoor te zorgen dat de baten n de toekomst gehaald bljven worden, s het belangrjk dat de organsate nadenkt over de maner waarop dat na

7 afloop van het programma kan worden gerealseerd: batenmanagement. Voor het behalen van een bepaald voordeel wordt daarom normaal gesproken een verantwoordeljke aangewezen. Geëvalueerd moet worden of de praktjk nderdaad aanslut bj de n fase 1 vastgestelde scope, doelen en verwachtngen (fase 6). Op bass van de evaluate kan het apm-proces worden aangepast en verbeterd. De evaluate s enerzjds bedoeld voor verantwoordng, anderzjds maakt deze het mogeljk om bjtjds bj te sturen en zo te zorgen voor maxmale waardecreate. Alleen door de apmcyclus te evalueren en deze evaluate te gebruken voor verbeterngen kan er sprake zjn van een lerend proces. Apm vormt hermee ook zelf een gesloten beheerscyclus. Voor elk nveau moet worden geëvalueerd n hoeverre apm-processen effectef en effcënt zjn. Processen kunnen worden beoordeeld door vergeljkng met vooraf opgestelde normen en verwachtngen, door ze te vergeljken met vergeljkbare processen of standaarden en door de resultaten te evalueren. Mogeljke concluses kunnen zjn dat de verwachtngen net overeenkomen met de werkeljkhed, dat de processen effcënter kunnen of dat moet worden bjgestuurd om de beoogde doelen alsnog te halen. Concluse Dankzj applcateportfolomanagement kan een organsate een consstent beslsproces hanteren dat opbrengsten en rsco s afweegt om de applcates n de organsate te beheersen en daarbj rekenng houdt met het strategsch belang van de applcates. Het beslsproces heeft daarbj oog voor de afstemmng tussen t en de organsate en vergt de betrokkenhed van verschllende partjen de eder hun egen verantwoordeljkhed hebben. Het vastleggen van de processen en de verantwoor- deljkheden s een belangrjk onderdeel van tgovernance. Vanwege de rol van applcates n het nformatebeheer s apm tevens van belang voor het (bljven) voldoen aan verantwoordngsesen. De juste mx van applcates en optmaal gebruk van mddelen zjn n eders belang. Apm moet het dan ook mogeljk maken om tussen de t en de busness te communceren over de hudge status van de portfolo en de mogeljkheden de applcates de organsate beden. Het gebruk van enterprsearchtecturen s herbj ondersteunend, zoals beschreven n de t-governance wet Clnger-Cohen. Revewer Han Verners Lteratuur IT Governance Insttute (2005). (laatst bezocht jul 2005). Informaton Technology Management Reform Act of 1996, Publc Law , 10 februar OMB (Offce of Management and Budget) (2000). OMB Crcular A-130, Transmttal Memorandum #4, Management of Federal Informaton Resources, Pols, R. van der (2001). ASL, een framework voor applcatebeheer. Den Haag: Ten Hagen & Stam. Lnks René Bloemberg s tranee bj BZZdesgn en MSc Busness Informaton Technology (Unverstet Twente). E-mal: emal.rene@yahoo.com. Dr. r. Henry Franken s drecteur BZZdesgn. E-mal: h.franken@bzzdesgn.nl. Dr. P.A.T. van Eck s unverstar docent Informatesystemen aan de Unverstet Twente. E-mal: vaneck@cs.utwente.nl. M.N. Aydn BSc MBA s unverstar docent Informaton Systems and Change Management aan de Unverstet Twente. E-mal: m.n.aydn@bbt.utwente.nl. kort Software SaS SaS wl zeggen Software als Servce en het s de toekomst voor een denstenland als Nederland. Terwjl het meestal als een mogeljkhed tot kostenbesparng wordt gezen, kan het ook een mddel voor klene bedrjven zjn om n de pas te bljven met de grote jongens. Een Canadees bedrjf met 50 werknemers (veelal butenshus) werkt met StreetSmart van Infostreet, een ondemandpakket met onder meer e-mal, kalender, delen van bestanden en gereedschap voor workflowmanagement. Het bedrjf hoeft geen Exchange Server te nstalleren en te managen en beschouwt de kosten, $ 6 per maand per werknemer, als een nvesterng n productvtet. Introductedatum Vsta Van de beslssers over tnvesterngen s 15% van plan n 2007 over te stappen op Wndows Vsta. Ongeveer 20% verwacht n 2008 te mgreren. Dat bljkt ut een Amerkaanse enquête van Merrll Lynch. De preceze ntroductedatum s slechts voor 39% relevant. Ut de enquête bljkt verder dat soa voor maar lefst 80% van de ondervraagden op dt moment de belangrjkste ontwkkelng s n enterprsesoftware. Belangrjkste technologeleverancer hervoor: Mcrosoft. 49