Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Technische Bedrijfskunde voltijd - deeltijd Hogeschool Saxion, Deventer en Enschede

Transcriptie

1 Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Technische Bedrijfskunde voltijd - deeltijd Hogeschool Saxion, Deventer en Enschede

2 Scheveningseweg KV Den Haag T (070) F (070) I E info@hobeon.nl Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Technische Bedrijfskunde voltijd - deeltijd CROHO nr Hogeschool Saxion, Deventer en Enschede Hobéon Certificering BV 8 oktober Auditteam: R.J.M. van der Hoorn MBA cmc Dr. S.J.M. Barlag Ing. G. Odenkirchen M. de Boer R.G. Peters Drs. M.S. Bijkerk

3 INHOUDSOPGAVE 1. Inleiding Functie van het rapport Bereik van de beoordeling Instellingsaudit Saxion Hogescholen Karakteristiek van de opleiding Hogeschool Saxion De Academie Bedrijfskunde en Ondernemen De opleiding Technische Bedrijfskunde Enschede/Deventer Visitatierapport Aanpak Beoordelingsprocedure en werkwijze Beslisregels Auditteam Deelnemers visitatie Programma van de visitatie op 24 april Bevindingen en beoordeling 9 Onderwerp 1: Doelstellingen Opleiding 9 Facet 1.1. Domeinspecifieke Eisen 9 Facet 1.2. Niveau Bachelor 11 Facet 1.3. Oriëntatie HBO 12 Onderwerp 2: Programma 14 Facet 2.1. Eisen HBO 14 Facet 2.2. Relatie tussen Doelstellingen en Inhoud Programma 16 Facet 2.3. Samenhang Programma 17 Facet 2.5. Instroom 19 Facet 2.6. Duur 20 Facet 2.7. Afstemming tussen Vormgeving en Inhoud 21 Facet 2.8. Beoordeling en Toetsing 22 Onderwerp 3: Inzet van Personeel 24 Facet 3.1. Eisen HBO 24 Facet 3.2. Kwantiteit Personeel Facet 3.3. Kwaliteit Personeel Onderwerp 4: Voorzieningen 29 Facet 4.1. Materiële Voorzieningen 29 Facet 4.2. Studiebegeleiding 31 Onderwerp 5: Interne Kwaliteitszorg 33 Facet 5.1. Evaluatie Resultaten 33 Facet 5.2. Maatregelen tot Verbetering 35 Facet 5.3. Betrekken van Medewerkers, Studenten, Alumni en Beroepenveld Onderwerp 6: Resultaten Facet 6.1. Gerealiseerd Niveau 39 Facet 6.2. Onderwijsrendement SAMENVATTEND OORDEEL Oordeelschema HBO bachelor opleiding Technische Bedrijfskunde, voltijd Oordeelschema HBO bachelor opleiding Technische Bedrijfskunde, deeltijd Integraal oordeel/ advies aan NVAO 45 Bijlage I: Curricula Vitae auditoren en onafhankelijkheidsverklaringen auditoren Bijlage II: Programma visitatie 24 april 2008

4 1. INLEIDING 1.1. Functie van het rapport Het onderhavige rapport bevat het advies aan de NVAO dat door Hobéon Certificering als Visiterende en Beoordelende Instantie is opgesteld ten behoeve van de accreditatie van de voltijd en deeltijd hbo bachelor opleiding Technische Bedrijfskunde van Hogeschool Saxion op de locaties Enschede en Deventer Bereik van de beoordeling De Academie Bedrijfskunde en Ondernemen (hierna: ABO) van Saxion Hogescholen verzorgt de hbo bachelor opleidingen Bouwtechnische Bedrijfskunde, Small Business & Retail Management en Technische Bedrijfskunde. Het onderhavige rapport heeft betrekking op de hbo bachelor opleiding Technische Bedrijfskunde (hierna afgekort tot TBK) voltijd en deeltijd, crohonummer Deze opleiding wordt verzorgd op de locaties Enschede en Deventer. Hobéon Certificering heeft zijn oordeel over de voltijd- en deeltijdvariant van de opleiding TBK in één rapport samengevat omdat deze varianten zijn gericht op dezelfde eindkwalificaties en binnen één gemeenschappelijk beleids- en uitvoeringskader worden aangeboden. Daar waar nodig wordt in dit rapport het onderscheid tussen de varianten en locaties zichtbaar gemaakt. De basis voor het onderzoek van Hobéon Certificering werd gevormd door het kwaliteitsrapport van de opleiding TBK van 19 februari Instellingsaudit Saxion Hogescholen Op 14 maart 2006 heeft Hobéon een audit uitgevoerd op centraal niveau bij Saxion Hogescholen, waarbij gekeken is naar het beleid op instellingsniveau met betrekking tot alle onderwerpen en facetten uit het NVAO kader. Het auditteam heeft tijdens deze audit kunnen constateren, dat Saxion inmiddels voor een aantal facetten op centraal niveau duidelijk beleid heeft vastgelegd, dat door de afzonderlijke academies en opleidingen wordt nagevolgd. De controle op de uitvoering van dit beleid en de werking van de PDCA-cyclus bij de afzonderlijke academies en opleidingen geschiedt onder andere door middel van bilaterale overleggen die de Raad van Bestuur drie maal per jaar heeft met de academiedirecteuren aan de hand van de businessplannen van de academie, managementrapportages (maraps) en een Management Review/Jaarverslag. Het auditteam heeft haar bevindingen vastgelegd in het Beoordelingsrapport Centraal Niveau Saxion Hogescholen (augustus 2006). De instellingsaudit werd verricht door de heren W.L.M. Blomen als lead auditor en drs. W.G. van Raaijen als onderwijskundige. De heer Blomen is als directeur en de heer Van Raaijen als senior adviseur werkzaam bij Hobéon Certificering. Als vakdeskundige maakten de heer prof. dr. J.K. van Dijk en als werkvelddeskundige de heer G. de Raad deel uit van dit auditteam. Professor Van Dijk is emeritus hoogleraar Personeel en Organisatie in de Gezondheidzorg, een functie die hij tot eind 2004 vervulde aan de Erasmus Universiteit te Rotterdam. Voorts was hij lange tijd als hoofd van de afdeling Personeels- en Arbeidsvraagstukken aan Prismant (een landelijk advies- en onderzoeksbureau in de gezondheidszorg) te Utrecht verbonden. Vanuit Prismant werkte hij als expert op het gebied van personeelsen arbeidsvraagstukken en deed hij zowel landelijke projecten, als instellingsondersteuning en advisering, opleidingen, trainingen en coaching. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Technische Bedrijfskunde, Hogeschool Saxion 1

5 Vanaf 2005 werkt hij als zelfstandig bestuursadviseur op het gebied van personeel, organisatie en innovatie. De heer De Raad was o.a. manager bij Polaroid, algemeen directeur bij Stork Plastics Machinery en Lid Raad van Bestuur bij Koninklijke Ten Cate. Van was hij Secretaris Generaal EFQM in Brussel en van Algemeen Directeur van de Raad voor Accreditatie. Momenteel is hij voorzitter van onder meer de Industriële Kring Twente, de Stichting Kwaliteit Twente en de Stuurgroep Versterking Industriepotentieel Twente. Secretarissen tijdens deze audit waren de dames G.C. Versluis en drs. E.R.J. Rijnen, beiden adviseur bij Hobéon. Begin 2007 heeft Hobéon nog een beperkte aanvullende verificatie uitgevoerd. Daarbij is gekeken naar die facetten, waarvan het auditteam in 2006 had kunnen constateren dat Saxion daarvoor centraal beleid had vastgelegd. Geverifieerd is of Saxion kon aantonen dat dit instellingsbeleid wordt uitgevoerd door alle afzonderlijke academies en opleidingen. De bevindingen van het auditteam van de instellingsaudit met betrekking tot de facetten waarvoor centraal beleid is vastgesteld, zijn beschreven bij de betreffende facetten in onderhavig adviesrapport ten behoeve van de accreditatie van de opleiding TBK. Bij deze facetten is vervolgens alleen nog een aanvullend oordeel met betrekking tot de specifieke uitwerking op opleidingsniveau beschreven Karakteristiek van de opleiding Hogeschool Saxion Hogeschool Saxion kent dertien onderwijsacademies en biedt onderwijs aan in Enschede, Deventer en Apeldoorn. De bacheloropleidingen zijn geclusterd volgens herkenbare productmarkt-combinaties. Bij Hogeschool Saxion studeren ongeveer studenten en werken ruim medewerkers De Academie Bedrijfskunde en Ondernemen Bij de Academie Bedrijfskunde en Ondernemen studeren zo n studenten en werken 66 medewerkers. De ABO is een kennisinstelling waar ontwikkeling, overdracht en toepassing van kennis en competenties plaatsvindt op het gebied van bedrijfskunde en ondernemen. Voor de ABO belangrijke kernwaarden zijn het stimuleren van kenniscirculatie, het opleiden van ondernemers en ondernemende managers die toegevoegde waarde bieden voor onze maatschappij. De ABO wordt geleid door de academiedirecteur. Hij vormt samen met de onderwijsmanager organisatie en innovatie het MT van de academie. Het MT bepaalt het beleid op de gebieden onderwijs, financiën, personeel en algemene zaken. Het MT vormt samen met de drie opleidingscoördinatoren en het team Innovatie en Kwaliteit het beleidsteam. Het beleidsteam (BT) adviseert het MT op het gebied van beleids- en strategieontwikkeling. De academie kent een teamstructuur waarbij alle teams periodiek rechtstreeks verantwoording afleggen aan het MT. De onderwijsteams bestaan uit een groep van medewerkers die integraal verantwoordelijk zijn voor de studieloopbaanbegeleiding en de onderwijsuitvoering van een groep studenten. Voor de opleiding TBK zijn vijf onderwijsteams van belang, in Deventer het team TBK (voltijd en deeltijd) en in Enschede de teams TBK deeltijd, propedeuseteam TBK/BTB, het post-propedeuseteam TBK/BTB (voltijd) en team BK5 (kopopleiding). Het academiebureau van de ABO verzorgt de ondersteuning en bestaat uit twee teams, te weten het team Innovatie & Kwaliteit en het team Ondersteuning Organisatie. Bij dit laatste team zijn zaken als administratie, PR&Communicatie, infrastructuur, klantenservice en managementassistentie ondergebracht. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Technische Bedrijfskunde, Hogeschool Saxion 2

6 De opleiding Technische Bedrijfskunde Enschede/Deventer Historie De opleiding TBK wordt in Enschede vanaf 1978 aangeboden door een van de voorgangers van Saxion Hogescholen, het instituut voor Hoger Beroepsonderwijs De Maere, later het instituut Commercieel- Technische Bedrijfskunde (CTB) van de Hogeschool Enschede. Technische Bedrijfskunde was in 1995 de enige bacheloropleiding binnen dit instituut. Het instituut CTB heeft bestaan tot aan de herclustering van 2004 en breidde haar assortiment in de loop der jaren uit met de bacheloropleidingen Technisch-Commerciële Textielkunde, Bouwtechnische Bedrijfskunde en Vastgoed & Makelaardij. De opleiding TBK wordt in Deventer vanaf 1993 aangeboden. In eerste instantie maakt de opleiding deel uit van de faculteit Chemie, Milieu & Techniek van de Rijkshogeschool IJselland. Vanaf 1999 vormde Technische Bedrijfskunde samen met de opleidingen Biologie & Medisch Laboratoriumonderzoek en Chemie het instituut Chemie en Bedrijfskunde (C&B). Uniek aan de opleiding TBK in Deventer was dat de sturing op verschillende managementprocessen (innovatie, informatie en total quality) centraal stond in plaats van vakdisciplines (werktuigbouwkunde, elektrotechniek) wat kenmerkend is voor de meeste opleidingen TBK. De opleidingen TBK uit Enschede en Deventer vormen vanaf september 2004 samen met de opleidingen Bouwtechnische Bedrijfskunde en Small Business & Retail Management de Academie Bedrijfskunde en Ondernemen van Hogeschool Saxion. Typering De opleiding, zo blijkt uit de gesprekken tijdens de audit, is te kenmerken als een bedrijfskundige opleiding in de technische context. De opleiding wil bachelors opleiden die, met een technische affiniteit en een ondernemende, strategische en innovatieve houding, als bedrijfskundige kunnen opereren in een technische omgeving, Volgens het management van de opleiding is er grote vraag aan afgestudeerden; in feite is er op basis van de marktvraag een tekort aan afgestudeerde technisch bedrijfskundigen. De opleiding participeert om die reden intensief in tal van techniekprojecten en heeft nauwe banden met het werkveld. De opleiding moet soms nee verkopen op de vraag van het werkveld naar stagiairs en studenten die projecten kunnen uitvoeren. De opleiding wil vanaf september 2009 een final year van start laten gaan in Deventer, gericht op studenten die zich internationaal oriënteren. Om dit te promoten wil de opleiding alle studenten in het curriculum, meer dan nu, in aanraking laten komen met internationale aspecten van het werk van een bachelor en wil de opleiding uitwisseling van studenten en docenten met buitenlandse instellingen propageren. Hiervoor zijn inmiddels contacten met Roemenië, Noorwegen en lopen gesprekken met Denemarken en Polen. Er wordt voorts gewerkt aan het opzetten van een master opleiding Master of Enterprise, waarin naast Nederlandse Britse, Finse en Turkse studenten zouden kunnen instromen. Deze ontwikkeling kan er ook toe leiden dat over een aantal jaren bi-diplomering voor Nederlandse TBK-studenten een feit is. De opleiding biedt als bijzonderheid de BK5 route: een extra jaar voor afgestudeerde bachelors in een verwante studie die binnen één jaar het bachelordiploma Technische Bedrijfskunde verwerven. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Technische Bedrijfskunde, Hogeschool Saxion 3

7 1.5. Visitatierapport Ten tijde van de visitatie in 2002 waren het Instituut Commercieel-Technische Bedrijfskunde en de opleiding TBK daardoor volop in beweging. Op het gebied van onderwijs- en organisatieontwikkeling was een aantal belangrijke stappen al gezet. In oktober 2002 was het tijdens de visitatie niet mogelijk om deze stappen allemaal concreet te laten zien. Inmiddels zijn de ingezette ontwikkelingen geconcretiseerd. De meest in het oog springende ontwikkelingen zijn geweest: Het curriculum van de opleiding TBK is volledig vernieuwd met ingang van september Uitgangspunten voor dit vernieuwde curriculum zijn de landelijke opleidingseisen, de Saxion onderwijsvisie en de positie in de markt. De verschillende differentiaties (werktuigbouw, elektrotechniek, informatica, logistiek & IT) zijn afgeschaft. Met ingang van september 2003 volgt de opleiding TBK het zgn. major-minor principe, waarbij studenten in het kader van hun persoonlijke leerweg invulling geven aan hun minor (30 EC s). De major bevat 210 EC s waarin de student zijn basiscompetenties Technische Bedrijfskunde behaalt. De major en minor zijn evenwel nodig om als een volledig beginnend beroepsbeoefenaar te kunnen worden gekwalificeerd. Zie hiervoor verder facet 2.3 bij Onderwerp 2. In is een aanzet gemaakt om het programma van Deventer te harmoniseren met dat van Enschede. In het studiejaar is Deventer met dit nieuwe programma in het eerste studiejaar van de voltijd gaan werken. Ten tijde van de audit in april 2008 is in het studiejaar het nieuwe programma in het gehele curriculum van zowel voltijd als deeltijd in Deventer ingevoerd. De opleidingen TBK Deventer en Enschede kennen een gezamenlijke werkveldcommissie Aanpak Beoordelingsprocedure en werkwijze Bij de beoordeling van de betreffende opleidingsvarianten voltijd, deeltijd en duaal is uitgegaan van het door de NVAO vastgestelde Accreditatiekader bestaande opleidingen hoger onderwijs. Daarin staan de onderwerpen en facetten vermeld waarop een VBI zich bij de beoordeling van een opleiding moet richten. Voorts zijn daarin opgenomen de criteria aan de hand waarvan een VBI moet bepalen of de basiskwaliteit van die opleiding als voldoende kan worden beoordeeld. Voorafgaand aan het accreditatieonderzoek heeft Hobéon Certificering de opleiding voorbereid op de audit door een inhoudelijke toelichting te geven op het NVAO-Accreditatiekader. Met betrekking tot het specifieke referentiekader van de betreffende opleidingsvarianten geldt dat de opleidingen zich voor wat betreft beroepsprofiel, opleidingscompetenties en doelstelling ten minste hebben gebaseerd op het landelijk beroepsprofiel en de opleidingscompetenties, zoals vastgesteld in het landelijk overleg tussen de betreffende opleidingen en het beroepenveld. (Zie onder facet 1.1.: Domeinspecifieke Eisen ). Het auditteam heeft dit opleidingsspecifieke referentiekader beoordeeld en vastgesteld dat het in voldoende mate gespecificeerd is en passend is voor een opleiding Technische Bedrijfskunde op hbo-niveau. Het auditteam heeft dit kader in zijn beoordeling betrokken. Zie voorts onder facet 1.1. De beoordelingsprocedure van Hobéon Certificering kent twee hoofdmomenten: Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Technische Bedrijfskunde, Hogeschool Saxion 4

8 Documentanalyse Het gaat hier om een analyse en beoordeling van door {naam opleiding} aangeleverde schriftelijke informatie: Management Review MR (door de opleiding Kwaliteitsrapport genoemd); Studiegids; Onderwijs- en Examen Reglement OER; Visitatierapport 2002 (zie 1.5, hierboven); Onderliggende documentatie betrekking hebbend op: - strategische keuzen en de positie in de markt, - interne organisatie, - de systematiek van interne kwaliteitszorg en de daarmee samenhangende interne managementrapportages en verbetermaatregelen, - ontwikkelingen in het beroepenveld, - beroeps- en opleidingsprofielen, - (validatie) van eindkwalificaties, - curricula en de interne en externe evaluatie daarvan, - werkvormen, - toetsing en beoordeling, - kwantitatief en kwalitatief personeelsbeleid, - internationalisering, - instroombeleid, - studiebegeleiding, - onderwijsrendement. Op basis van de door opleiding TBK aangeleverde documentatie heeft het auditteam zich een beeld kunnen vormen van de primaire en secundaire processen van de twee opleidingsvarianten. Het auditteam heeft dit beeld getoetst aan zaken als: ambitieniveau, toekomstgerichtheid, innovatief vermogen, kwaliteitsbewaking via interne en externe evaluatie, arbeidsmarktrelevantie, resultaatgerichtheid, continuïteit, studenten- en docentenbelangen. Voorafgaand aan de visitatie (zie hieronder) werd het management van de opleiding op de hoogte gesteld van de voorlopige bevindingen van het auditteam op basis van zijn documentanalyse. Audit De audit was gericht op een actieve controle door middel van een visitatie 1, uitgevoerd door een auditteam waarvan deel uitmaakten twee externe onafhankelijke deskundigen op het gebied van Technische Bedrijfskunde, één student, één lead auditor en een secretaris, eveneens vanuit Hobéon Certificering. Aan de audit heeft een tweede secretaris vanuit Hobéon Certificering meegewerkt, in het kader van haar inwerktraject. Onder controle moet hier worden verstaan, dat het auditteam op de niveaus van management, coördinatie, examencommissie, docenten, studenten en staf heeft getoetst of de in de documentatie beschreven beleidsvoornemens en de daaraan gerelateerde uitvoeringsprocessen zijn geïmplementeerd en of de overige in de documentatie vervatte informatie verifieerbaar is. Dit geschiedde door meermalen hetzelfde onderwerp met verschillende geledingen te bespreken en aan de hand van additionele documentatie en - daar waar het de huisvesting en de materiële voorzieningen betreft- ook door eigen waarneming. 1 De visitatie heeft op 24 april plaatsgevonden te Deventer. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Technische Bedrijfskunde, Hogeschool Saxion 5

9 De additionele, tijdens de visitatie geraadpleegde, documentatie behelsde ondermeer: overzichten van de samenstelling van werkveld gremia waarmee de opleiding overleg voert; verslagen van die bijeenkomsten met het werkveld; overzicht van cv s van (gast)docenten; netwerkoverzicht van docenten; verslagen van docentevaluaties; verslagen van studievoortgangsgesprekken met studenten; detailbeschrijving van modules, cases en de daaraan gekoppelde opdrachten; stageverslagen en -beoordelingen; de beroepsproducten die gedurende de opleiding door studenten worden opgeleverd; de eindproducten van studenten. Aldus had het auditteam voldoende instrumenten om zich op gedetailleerd niveau op de hoogte te stellen van inhoud, opzet, uitvoering en resultaten van de voltijd en deeltijd opleidingsprogramma s en van de daarmee samenhangende personele, organisatorische, materiële en ruimtelijke voorzieningen. Het auditteam heeft op deze wijze alle in het NVAO-Accreditatiekader vermelde facetten beoordeeld, op basis waarvan een samenvattend oordeel per onderwerp is gegeven. Een en ander werd vastgelegd in een conceptrapport dat aan de opleiding werd voorgelegd voor een toets op eventuele feitelijke onjuistheden. Het voorliggende rapport is de weergave van het oordeel van het auditteam, met daarbij de gronden waarop dat oordeel is gebaseerd Beslisregels Volgens de NVAO-Beslisregels Accreditatie kan een onderwerp slechts onvoldoende of voldoende scoren. Een facet kan evenwel, volgens diezelfde regels, onvoldoende, voldoende, goed of excellent scoren. Met dit als uitgangspunt, heeft Hobéon onderstaande beslisregels toegepast. Onderwerp A. Een onderwerp scoort voldoende, indien alle facetten van dat onderwerp ten minste voldoende hebben gescoord of indien één facet van dat onderwerp onvoldoende en de overige ten minste voldoende hebben gescoord, mits een acceptabel verbeterplan beschikbaar is voor het facet met de score onvoldoende. B. Een onderwerp scoort onvoldoende, indien één facet van dat onderwerp onvoldoende heeft gescoord en voor dit facet geen acceptabel verbeterplan beschikbaar is. C. Een onderwerp scoort onvoldoende, indien meer dan één facet van dat onderwerp onvoldoende heeft gescoord, ongeacht of er voor die facetten acceptabele verbeterplannen zijn. Facet D. Binnen de beoordeling van een facet is ruimte voor een eigen afweging van het auditteam: Uitvoering en praktijk weegt zwaarder dan beleid en theorie: beter een goed functionerende regeling die slecht is opgeschreven, dan omgekeerd; primaire processen wegen zwaarder dan secundaire. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Technische Bedrijfskunde, Hogeschool Saxion 6

10 Extra aantekening E. Indien voor een onderwerp een hogere score dan voldoende gerechtvaardigd is, wordt dat als extra aantekening vermeld en wel met inachtneming van onderstaande regels: een onderwerp krijgt de extra aantekening goed, indien alle facetten van dat onderwerp goed hebben gescoord of indien één facet van dat onderwerp voldoende en de overige facetten goed of excellent hebben gescoord; 2 een onderwerp krijgt de extra aantekening excellent, indien alle facetten van dat onderwerp excellent hebben gescoord of indien één facet van dat onderwerp goed en de overige facetten excellent hebben gescoord; een onderwerp krijgt geen extra aantekening, indien één van de facetten van dat onderwerp onvoldoende heeft gescoord Auditteam Het auditteam was als volgt samengesteld: R.J.M. van der Hoorn, MBA, lead auditor Dr. S. J.M. Barlag, werkvelddeskundige Ing. G. Odenkirchen, werkvelddeskundige M. de Boer, student R.G. Peters en drs M. S. Bijkerk, secretarissen Bij het samenstellen van het auditteam heeft Hobéon Certificering er zorg voor gedragen, dat de voor de beoordeling van de opleiding TBK noodzakelijke expertise aanwezig is met betrekking tot de onderwijskundige aspecten (het primaire proces, de ondersteunende processen en de organisatorische context) en met betrekking tot de inhoudelijke aspecten (het programma in relatie tot het specifieke domein). De lead auditor heeft zich, naast zijn voorzitterschap, vooral gericht op de kwaliteit van de processen die direct en indirect de uitvoering van het programma raken. Rob van der Hoorn heeft, als directeur van de Hobéon Groep, een aanmerkelijke ervaring opgebouwd die hem in staat stelt de programmaopbouw, het onderwijsproces en de organisatorische context waarbinnen de uitvoering plaatsvindt, te beoordelen in het perspectief van de eisen die aan HBO-opleidingen worden gesteld. De werkveld- en inhoudelijk deskundigen Sylvia Barlag en Gerard Odenkirchen hebben zich in hun beoordeling met name gericht op de kwaliteit, actualiteit en relevantie van (i) het richtinggevend domeinspecifieke kader, (ii) de eindkwalificaties, (iii) de programma-inhoud en (iv) de interactie tussen opleiding en werkveld. Bovendien hebben zij de kwaliteit van het personeel en het gerealiseerde niveau beoordeeld. Sylvia Barlag is is in dienst van Thales Nederland als internationaal verantwoordelijk Director Quality and Business Improvement voor de radarontwikkeling en productie. Gerard Odenkirchen is werktuigbouwkundige en marketeer en heeft als zelfstandig gevestigd consultant jarenlange ervaring op het snijpunt van markt, organisatie en bedrijfskunde. Zij hebben op grond van hun ervaring en positie in het werkveld een goed zicht op de eisen die vanuit de verschillende deelgebieden in het werkveld gesteld worden aan technisch bedrijfskundigen op HBO-niveau. 2 Het NVAO-Accreditatiekader onderscheidt bij onderwerp 2 ( Programma ) acht facetten. Eén ervan betreft de duur van de opleiding. Het daarbij vermelde criterium (240 EC s) is evenwel geen (kwaliteits)criterium, maar een formele vereiste waaraan het programma van een opleiding a priori moet voldoen, wil zij in aanmerking kunnen komen voor een HBO Bachelor accreditatie. Duur is derhalve van een andere orde dan -bijvoorbeeld- Kwaliteit Personeel of Onderwijsrendement. Bij de beslissing of het onderwerp Programma een extra aantekening goed dan wel excellent verdient, wordt het facet Duur dan ook buiten beschouwing gelaten. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Technische Bedrijfskunde, Hogeschool Saxion 7

11 Matheys de Boer heeft, als vierdejaars student TBK aan Hogeschool Windesheim, zich in de beoordeling vooral gericht op de studeerbaarheid van het programma. Rob Peters en Miriam Bijkerk zijn tijdens de audit als secretaris opgetreden. Voor de curricula vitae: zie Bijlage I Deelnemers visitatie Het auditteam heeft tijdens de visitatie gesprekken gevoerd met vertegenwoordigers vanuit de verschillende geledingen van de opleiding: management, coördinatoren, docenten, studenten en staf. Voor een volledig overzicht van de deelnemers aan de visitatie: zie Bijlage II Programma van de visitatie op 24 april 2008 Zie Bijlage II. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Technische Bedrijfskunde, Hogeschool Saxion 8

12 2. BEVINDINGEN EN BEOORDELING Onderwerp 1: Doelstellingen Opleiding Dit onderwerp kent drie facetten: 1. domeinspecifieke eisen; 2. niveau bachelor; 3. oriëntatie HBO. Facet 1.1. Domeinspecifieke Eisen Criterium Het facet Domeinspecifieke Eisen is beoordeeld aan de hand van het volgende NVAO-criterium: Sluiten de eindkwalificaties van de opleiding aan bij de eisen die door (buitenlandse) vakgenoten en de beroepspraktijk gesteld worden aan een opleiding in het betreffende domein (vakgebied/discipline en/of beroepspraktijk)? Bevindingen Centraal Saxion heeft op instellingsniveau vastgelegd, dat de competenties waartoe wordt opgeleid, mede zijn ontleend aan landelijk opgestelde en gevalideerde beroepsprofielen. Alle Saxion bacheloropleidingen nemen actief deel aan het landelijk overleg waarin het relevante beroepenveld de beroepsprofielen valideert en waarin de gezamenlijke opleidingen met elkaar komen tot domeincompetenties en opleidingscompetenties. Daarnaast is Saxion altijd (door een directeur) vertegenwoordigd in de sectorraad. In het bilateraal overleg dat de academiedirecteur heeft met de Raad van Bestuur (RvB), rapporteert de directeur over de vertegenwoordiging in de bovengenoemde overleggen, over de onderwerpen die daar aan de orde zijn geweest en zullen komen en over de terugkoppeling binnen de academie en opleiding. In het kwaliteitsmanagementsysteem en de planning neemt de academie en opleiding op, dat zij eenmaal per vier jaar het beleid met betrekking tot de doelstellingen opleiding evalueert en waar nodig bijstelt. Tijdens de instellingsaudit heeft de hogeschool aangetoond dat alle bacheloropleidingen van Saxion participeren in landelijke opleidingsoverleggen en dat de dienst Onderwijs & Student van Saxion jaarlijks evalueert of de opleidingen dit beleid uitvoeren. Uit verslagen blijkt, dat de RvB met de academiedirecteur in de bilaterale overleggen het beleid met betrekking tot de landelijke ontwikkelingen ten aanzien van de opleidingscompetenties en de participatie in de landelijke en sectoroverleggen bespreekt. Hiermee is op instellingsniveau voldoende geborgd, dat de opleidingen regelmatig landelijk overleggen over de eisen die door vakgenoten en de beroepspraktijk gesteld worden aan de opleiding in het betreffende domein. De opleiding TBK De opleiding hanteert de landelijke competentieset die voor Technische Bedrijfskunde is geformuleerd: de zgn. Bachelor of Engineering. De opleiding formuleert dit als volgt: men leidt een Technisch Bedrijfskundige op die interdisciplinair kan handelen, een open oog heeft voor ontwikkelingen in de samenleving en daarop op een innovatieve manier kan anticiperen, die internationaal kan denken en daarbij zijn verantwoordelijkheid wil nemen en die samenwerkend met anderen gestalte kan geven aan doelmatige en doeltreffend georganiseerde bedrijven, nu en in de toekomst. De opleiding heeft voor het auditteam een beeld geschetst van de recente algemene en specifieke ontwikkelingen in het domein van de TBK er. De algemene ontwikkelingen betreffen: e-business, ERP en IT communicatie; het uitbesteden van activiteiten die niet direct bij de core businesss horen; het verminderen van het aantal leveranciers in verband met kwaliteitsbeheersing, continue intensieve aandacht voor efficiency en effectiviteit, transparante bedrijfsvoering en corporate governance. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Technische Bedrijfskunde, Hogeschool Saxion 9

13 De specifieke ontwikkelingen die het domein van de TBK raken zijn: globalisering, uitbesteden van werk naar lagelonenlanden, wegvallen van grenzen, toenemende kosten voor onderzoek en ontwikkeling en toenemende wet- en regelgeving. De opleiding heeft deze ontwikkelingen vertaald naar de bestaande voltijd en deeltijd opleiding. Bij het actueel houden laat de opleiding zich bijstaan door een werkveldcommissie, bestaande uit tien personen. Blijkens de vergaderverslagen komt deze werkveldcommissie driemaal per jaar bijeen en spreekt men over ontwikkelingen in de programma s van de opleiding. In de gesprekken beschrijven docenten en management hoe zij als een continue proces de ontwikkelingen in de markt vertalen naar het onderwijs: impulsen uit de werkveldcommissie en van alumni worden gewogen, vertaald, voorgelegd aan de werkveldcommissie en vervolgens, na validering, verwerkt in het curriculum. De opleiding heeft een groot aantal formele en informele contacten (stageverlenende bedrijven, gastdocenten) en een jaarlijkse bedrijvencontactdag. Uit deze contacten komen eveneens impulsen voor eventuele bijstelling van de programma s. Uit de gesprekken die het auditteam heeft gevoerd, blijkt dat veel bedrijfsopdrachten worden aangeleverd door het bedrijfsleven, vaak via alumni van de opleiding. In de loop van het hele curriculum worden acht opdrachten door de studenten uitgevoerd. De studenten moeten zelf hun stageopdracht en afstudeeropdracht in het bedrijfsleven verwerven. Ten tijde van de audit is de opleiding bezig met een werkveldonderzoek. Doelstellingen daarvan zijn: wat is de vraag naar afgestudeerden van de opleiding; nagaan of het competentieprofiel actueel is; inventariseren van nieuwe ontwikkelingen in het werkveld. De uitkomsten van dit onderzoek zullen worden vertaald naar het curriculum. Oordeel: goed Het auditteam heeft kennisgenomen van de door de opleiding gehanteerde landelijk vastgestelde competentieset en heeft gezien dat de opleiding hierop is geënt. Het auditteam ziet dat de opleiding zich inspant om de ontwikkelingen in het beroepenveld te volgen. De opleiding heeft daarvoor veel contacten en initieert zelf onderzoek naar die ontwikkelingen. Het auditteam is van oordeel dat kan worden gesteld dat de eindkwalificaties op goede wijze aansluiten bij de eisen die door de (buitenlandse) beroepspraktijk worden gesteld voor een opleiding in het domein van de Technische Bedrijfskunde. Het auditteam beoordeelt het facet Domeinspecifieke Eisen als goed. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Technische Bedrijfskunde, Hogeschool Saxion 10

14 Facet 1.2. Niveau Bachelor Criterium Het facet Niveau Bachelor is beoordeeld aan de hand van het volgende NVAO-criterium: Sluiten de eindkwalificaties van de opleiding aan bij algemene, internationaal geaccepteerde beschrijvingen van de kwalificaties van een Bachelor? Bevindingen De opleiding heeft de competenties van een TBK er beschreven. Voorbeelden hiervan zijn: T-A1: Strategie ontwikkelen, inclusief ondernemersplan T-A2: Beleidsplan maken en beoordelen T-B1: het dagelijks aansturen en beheersen van operationele bedrijfsprocessen (commercieel, productie, informatie, financieel, personeel) T-B2: signaleren van en inspelen op veranderingen in de externe omgeving van de organisatie Bij elk van deze competenties wordt vervolgens beschreven: (i) in welke context die zich voordoet (groot bedrijf, middelgroot bedrijf,..), (ii) in welke situatie dit gebeurt (vergadering, gesprek,..), (iii) wat het beroepsdomein is (rol als adviseur, manager, ondernemer,..), (iv) wat de resultaten moeten zijn (bijdragen aan een vergadering, een presentatie, een ontwikkeling,..), (v) wat de prestatie-indicatoren zijn (overtuigende presentatie, advies dat wordt gevolgd,..), (vi) wat de kenmerkende activiteiten zijn en (vii) de kenmerkende hulpmiddelen die worden gebruikt. In totaal zijn op deze wijze 16 competenties vastgelegd. Op deze manier is in detail op het niveau van eindkwalificaties bepaald, wat de TBK er aan competenties moet bezitten. Deze detailbeschrijvingen hebben de instemming van de werkveldcommissie. In een matrix zijn deze competentie vervolgens gerelateerd aan de Dublin Descriptoren. Deze descriptoren zijn: (i) kennis en inzicht, (ii) toepassen kennis en inzicht,(iii) oordeelsvorming,(iv) communicatie en (v) leervaardigheden. Het auditteam heeft de competenties gelezen en de matrix met de Dublin Descriptoren gezien en kunnen vaststellen dat deze een volledig beeld schetsen van de competenties en het niveau van beheersing daarvan dat de opleiding beoogt aan te brengen bij haar studenten. De opleiding bewijst hiermee dat zij een duidelijke visie heeft op hetgeen international wordt bedoeld met het Bachelorniveau. Oordeel: goed Het auditteam is tot de conclusie gekomen dat de eindkwalificaties volledig de algemeen internationaal geaccepteerde beschrijvingen van een bachelor, zoals die zijn vastgelegd in de Dublin Descriptoren, dekken. Het auditteam kwalificeert op basis van het vorenstaande het facet Niveau Bachelor als goed. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Technische Bedrijfskunde, Hogeschool Saxion 11

15 Facet 1.3. Oriëntatie HBO Criteria Het facet Oriëntatie HBO is beoordeeld aan de hand van de volgende NVAO-criteria: Zijn de eindkwalificaties van de opleiding mede ontleend aan de door (of in samenspraak met) het relevante beroepenveld opgestelde beroepsprofielen en/of beroepscompetenties? Sluiten de eindkwalificaties van de opleiding aan bij het niveau van een beginnend beroepsbeoefenaar in een specifiek beroep of samenhangend spectrum van beroepen waarvoor de betreffende opleiding vereist of dienstig is? Bevindingen Oriëntatie HBO kent twee dimensies. Hoger onderwijs enerzijds, beroepsonderwijs anderzijds Hoger Onderwijs Zoals bij facet 1.2. is uiteengezet, dekken de competenties volledig de Dublin Descriptoren, die het niveau van bachelor definiëren Beroepsonderwijs Zoals bij facet 1.1. is uiteengezet, zijn de eindkwalificaties ontleend aan het landelijk vastgestelde beroepsprofiel en zijn deze geënt op het algemene en specifieke domein van de technisch bedrijfskundige. Dit beroepsbeeld wordt vastgesteld in nauwe samenspraak met het relevante werkveld. Voordurende onderwijsinnovatie op basis van signalen van het beroepsveld houden het curriculum up-to-date Voor het overige blijkt de Oriëntatie HBO ook uit het programma van de opleiding. Zie daarvoor de bevindingen onder facet 2.1. Oordeel: goed Het auditteam ziet dat de competenties de internationaal vastgelegde standaard voor het hoger onderwijs dekken en dat de competenties (eindkwalificaties) zijn ontleend aan en geënt zijn op het specifieke domein van de technisch bedrijfskundige. Daarom is naar oordeel van het auditteam sprake is van hoger beroepsonderwijs. Het auditteam kwalificeert het facet Oriëntatie HBO voor de voltijd en deeltijd varianten van de opleiding daarom als goed. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Technische Bedrijfskunde, Hogeschool Saxion 12

16 SAMENVATTEND OORDEEL DOELSTELLINGEN OPLEIDING : VOLDOENDE Het auditteam beoordeelt het Onderwerp Doelstellingen Opleiding voor de voltijd en deeltijd opleiding Technische Bedrijfskunde als voldoende op basis van het navolgende: 1. De eindkwalificaties aansluiten bij de eisen die door de (buitenlandse) beroepspraktijk worden gesteld aan een opleiding in het domein van de Technische Bedrijfskunde. Het auditteam beoordeelt het facet Domeinspecifieke Eisen als goed. 2. De eindkwalificaties dekken volledig de algemeen internationaal geaccepteerde beschrijvingen van een bachelor, zoals die zijn vastgelegd in de Dublin Descriptoren. Het auditteam kwalificeert op basis van het vorenstaande het facet Niveau Bachelor als goed. 3. De competenties dekken de internationaal vastgelegde standaard voor het hoger onderwijs en zijn ontleend aan en geënt op het specifieke domein van de technisch bedrijfskundige. Daarom is naar oordeel van het auditteam sprake van hoger beroepsonderwijs. Het auditteam kwalificeert het facet Oriëntatie HBO als goed. Extra aantekening: Conform de Beslisregels Accreditatie zoals vastgelegd in het NVAO-Accreditatiekader, kan een onderwerp niet hoger scoren dan voldoende. Het auditteam beoordeelt evenwel alle facetten van het onderwerp Doelstellingen Opleiding als goed, wat een kwalificatie goed voor dit onderwerp rechtvaardigt. Dit is reden voor het auditteam om de kwalificatie goed als extra aantekening aan zijn oordeel toe te voegen. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Technische Bedrijfskunde, Hogeschool Saxion 13

17 Onderwerp 2: Programma Dit onderwerp kent acht facetten: 1.eisen hbo; 2. relatie tussen doelstellingen en inhoud; 3. samenhang programma; 4. studielast; 5. instroom; 6. duur; 7. afstemming tussen vormgeving en inhoud; 8. beoordeling en toetsing. Facet 2.1. Eisen HBO Criteria Het facet Eisen HBO is beoordeeld aan de hand van de volgende NVAO-criteria: Vindt kennisontwikkeling van studenten plaats via vakliteratuur, aan de beroepspraktijk ontleend studiemateriaal en via interactie met de beroepspraktijk en/of (toegepast) onderzoek? Heeft het programma aantoonbare verbanden met actuele ontwikkelingen in het vakgebied / de discipline? Waarborgt het programma de ontwikkeling van beroepsvaardigheden en heeft het aantoonbare verbanden met de actuele beroepspraktijk? Bevindingen Het programma is ontwikkeld langs vier leerlijnen: de conceptuele leerlijn, de vaardighedenleerlijn, de integratieve leerlijn en de leerlijn van de persoonlijke ontwikkeling. De beroepsvaardigheden komen aan de orde in de vaardighedenleerlijn en integratieve leerlijn. Het auditteam heeft tijdens de audit kunnen vaststellen dat de opleiding gebruik maakt van recente vakliteratuur. Studenten kunnen studeren in een studielandschap waar zij beschikken over actuele informatie en (inter)nationale informatiebronnen kunnen raadplegen. Studiemateriaal voor modules en projecten is zoveel mogelijk ontleend aan de beroepspraktijk; bijna alle projecten zijn gerelateerd aan bedrijven in het werkveld. Tijdens twee stages en het afstuderen moeten opdrachten binnen en voor bedrijven worden uitgevoerd. Deze opdrachten worden door de opleiding beoordeeld op geschiktheid naar niveau en inhoud. Vertegenwoordigers van bedrijven worden ingezet als gastdocent en zijn betrokken bij de beoordeling van stages en afstuderen. Het vereiste niveau van de bedrijfsbegeleiders is vastgelegd. Een aantal competenties heeft direct te maken met onderzoeksvaardigheden. In het curriculum zijn, in de propedeuse en in de hoofdfase, in totaal twee modules Onderzoeksvaardigheden opgenomen. Een werkgroep Methodologielijn heeft hiervoor het onderwijs ontwikkeld dat vanaf het studiejaar is ingevoerd. In de modules worden de basale onderzoeksvaardigheden geleerd (beschrijvende statistiek, onderzoeksopzet, basisvaardigheden SPSS, steekproeftheorie, betrouwbaarheidsintervallen, uitvoeren van toetsingen). In een van de projecten doen de studenten een marktonderzoek, terwijl in alle projecten in de hoofdfase onderzoek volgens de standaardmethode voor onderzoeksopzet, aan de orde komt. Het auditteam heeft met het management gesproken over het technische aspect in het curriculum. Het auditteam heeft kunnen optekenen dat de opleiding een duidelijke lijn heeft ontwikkeld, die loopt van operations management naar productmanagement naar procesmanagement naar strategisch management. Deze lijn is leidend voor de inkleuring van de landelijk vastgestelde competenties. Deze lijn weerspiegelt in de projecten die door het gehele curriculum heen lopen. Uit het studententevredenheidsonderzoek (Saxion Survey) 2006 blijkt dat de studenten tevreden zijn over de beroepsgerichtheid (8,2 op een tienpuntsschaal) en over de actualiteit van het onderwijsmateriaal (8,5 voor Deventer en 9,0 voor Enschede). Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Technische Bedrijfskunde, Hogeschool Saxion 14

18 Uit de propedeuse evaluatie van september 2006 blijkt dat de propedeuse studenten meer dan voldoende in aanraking komen met de praktijk (score 9,5 tot 10). Het zicht krijgen op mogelijke beroepen scoorde bij de propedeuse studenten in september 2006 nog onder de maat. De opleiding heeft hierop inmiddels in het studiejaar maatregelen genomen, gericht op betere voorlichting en beroepsoriëntatie in de propedeuse. De propedeusestudenten die het auditteam heeft gesproken bevestigen, dat hieraan duidelijk aandacht is en wordt gegeven. Oordeel: goed Het auditteam heeft vastgesteld dat kennisontwikkeling van studenten plaatsvindt via vakliteratuur, aan de beroepspraktijk ontleend studiemateriaal en via interactie met de beroepspraktijk en toegepast onderzoek. Voorts heeft het programma aantoonbare verbanden met actuele ontwikkelingen in het vakgebied. De competentiegerichte benadering waarborgt de ontwikkeling van beroepsvaardigheden. De studenten zijn tevreden over de relatie die in hun studie wordt gelegd met de beroepspraktijk. Het auditteam beoordeelt daarom dit facet als goed. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Technische Bedrijfskunde, Hogeschool Saxion 15

19 Facet 2.2. Relatie tussen Doelstellingen en Inhoud Programma Criteria Het facet Relatie tussen Doelstellingen en Inhoud Programma is beoordeeld aan de hand van de volgende NVAO-criteria: Is het programma een adequate concretisering van de eindkwalificaties qua niveau, oriëntatie en domeinspecifieke eisen? Zijn de eindkwalificaties adequaat vertaald in leerdoelen van (onderdelen van) het programma? Biedt de inhoud van het programma studenten de mogelijkheid de geformuleerde eindkwalificaties te bereiken? Bevindingen Centraal niveau Saxion hanteert als uitgangspunt, dat het curriculum van een bacheloropleiding een omvang moet kennen van 240 studiepunten en opgebouwd moet zijn uit een majordeel van 210 studiepunten en een minordeel van 30 studiepunten. Dit heeft Saxion vastgelegd in een bepaling in het Saxion-brede model voor de Onderwijs- en Examenregeling (OER). Alle opleidingen maken gebruik van dit model voor de eigen opleidings-oer. In de notitie Verbreding en major- en minorstelsel (febr. 2004) heeft Saxion de inhoudelijke uitgangspunten hiervan beschreven. De major-minorstructuur is vanaf studiejaar in alle bacheloropleidingen geïmplementeerd; vanaf studiejaar geldt dat ook voor het beleid ten aanzien van specifieke groepen studenten (deeltijd, duaal, buitenlands). De opleidingsoverzichten waarin deze major-minor structuur is opgenomen, zijn jaarlijks onderwerp van gesprek in de bilaterale overleggen. Opleiding TBK De ontwikkelingsweg van het programma voor de opleiding TBK is de volgende geweest: formuleren van het landelijke beroepsprofiel in competenties; op basis hiervan ontwikkelen van een opleidingsspecifieke competentieset; hiervan een set prestatie-indicatoren afleiden, verdeeld over de onderwijseenheden; per onderwijseenheid de leerdoelen specificeren, die moeten worden getoetst. Bij het ontwikkelen van het programma is het systeem van de vier leerlijnen gebruikt (zie facet 2.1). In een toetsmatrix is per onderwijseenheid vastgelegd welke prestatie indicatoren worden getoetst, met de daarbij horende toetsvormen. Dit is vastgelegd in de studiehandleiding van elke onderwijseenheid. Daarbij is tevens het niveau dat de student dient te hebben bereikt in de loop van zijn studie, vastgelegd. Dit niveau neemt toe in zwaarte naarmate de studie vordert. De opbouw van het programma is verdeeld over vier jaren. Deze zijn ingedeeld in blokken. Per blok zijn onderwijseenheden gedefinieerd. Door alle blokken heen zijn projecten aan de orde; oplopend van eenvoudig gestructureerd naar complex, multidisciplinair en onzeker qua omgevingsvariabelen. Het competentiegerichte onderwijs draagt er zorg voor dat alle competenties worden getoetst en tegen het eind van de studie zijn behaald. Oordeel: goed Het auditteam heet vastgesteld dat op een solide wijze de beroepscompetenties zijn vertaald naar opleidingscompetenties en leerdoelen. Deze worden op een vastgelegde wijze getoetst naar niveau dat in de loop de studie toeneemt in zwaarte. Het auditteam concludeert dat het programma een adequate concretisering is van de eindkwalificaties qua niveau, oriëntatie en domeinspecifieke eisen, dat de eindkwalificaties adequaat vertaald zijn in leerdoelen van het programma en dat de inhoud van het programma studenten de mogelijkheid biedt de geformuleerde eindkwalificaties te bereiken. Op basis van deze bevindingen beoordeelt het auditteam dit facet als goed. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Technische Bedrijfskunde, Hogeschool Saxion 16

20 Facet 2.3. Samenhang Programma Criterium Het facet Samenhang Programma is beoordeeld aan de hand van het volgende NVAO-criterium: Is het studieprogramma inhoudelijk samenhangend? Bevindingen De (curriculumcommissie van) opleiding bewaakt de inhoudelijke samenhang van het programma. Het programma is, zoals al genoemd bij facet 2.1, opgebouwd via de conceptuele leerlijn, de vaardighedenleerlijn, de integratieve leerlijn en de persoonlijke ontwikkelingslijn. De samenhang is vastgelegd in de periodeboeken en studiehandleidingen. Verder is de samenhang duidelijk gemaakt in een spreadsheet. De specifieke TBK competenties worden behaald in het major-gedeelte van de opleiding (met een omvang van 210 EC s). Binnen het majordeel kunnen de studenten, via hun persoonlijke leerweg, deels een eigen invulling kiezen (met de omvang van 90 EC s). Zij kunnen dan kiezen voor een specifieke branche (toeleverancier, aannemersbedrijf e.d.) of aandachtsgebied (intern in een bedrijf, extern enz.) In het minordeel (met de omvang van 30 EC s) heeft de student de mogelijkheid zich te verbreden of te verdiepen, dan wel door middel van een doorstroom minor zich voor te bereiden op een universitaire vervolgopleiding. De opleiding kent geen afstudeervarianten. In het licht van de persoonlijke leerweg geeft de student zelf invulling aan de twee stages of bedrijfsopdrachten, de minor en het afstuderen. Jaarlijkse evaluatie van het programma heeft ervoor gezorgd dat in het studiejaar de bedrijfskundelijn en de technologielijn (binnen de conceptuele leerlijn) zijn geoptimaliseerd. Het buitenschoolse curriculum omvat de stages en het afstuderen met in totaal 90 EC s. In het binnenschoolse curriculum worden via projecten en opdrachten studenten voorbereid op het buitenschoolse deel. In de Saxion Survey waardeert 80% van de studenten de opbouw van de studie als voldoende tot goed. De evaluaties van de propedeuse en de hoofdfase geven eenzelfde beeld (3,5 tot 4 op een vijfpuntsschaal). In de gesprekken met studenten melden dezen, dat zij echter soms niet direct de toepasbaarheid zien van lesstof die hen wordt aangeboden. Oordeel: voldoende Het auditteam heeft kunnen vaststellen dat de samenhang van het curriculum is vastgelegd in studiehandleidingen en dat de curriculumcommissie regelmatig evalueert of de samenhang voldoende is. In het lopende studiejaar heeft dat geleid tot en aanpassing in de conceptuele leerlijn. Het auditteam ziet dat studenten, een enkele kanttekening daargelaten, tevreden zijn over de samenhang. Op basis van deze waarnemingen beoordeelt het auditteam dit facet als voldoende. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Technische Bedrijfskunde, Hogeschool Saxion 17