Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Commerciële Economie voltijd - deeltijd. Haagse Hogeschool

Transcriptie

1 Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Commerciële Economie voltijd - deeltijd Haagse Hogeschool

2 Scheveningseweg KV Den Haag T (070) F (070) I E info@hobeon.nl Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Commerciële Economie voltijd - deeltijd CROHO nr Haagse Hogeschool Hobéon Certificering BV Datum: december 2007 Auditteam: drs. W.G. van Raaijen dr. M. Dingena prof. dr. E. Peelen drs. G.J. Stoltenborg I. Witteman Secretaris: drs. G.W.M.C. Broers

3 INHOUDSOPGAVE 1. INLEIDING Functie van het rapport Bereik van de beoordeling Karakteristiek van de opleiding Visitatierapport Een veelbelovend product (Den Haag, december 2002) Aanpak Beoordelingsprocedure en werkwijze Beslisregels Auditteam Deelnemers visitatie Programma visitatie 20 juni BEVINDINGEN EN BEOORDELING 8 Onderwerp 1: Doelstellingen Opleiding 8 Facet 1.1. Domeinspecifieke Eisen 8 Facet 1.2. Niveau Bachelor 10 Facet 1.3. Oriëntatie HBO 12 Onderwerp 2: Programma 14 Facet 2.1. Eisen HBO 14 Facet 2.2. Relatie tussen Doelstellingen en Inhoud Programma 17 Facet 2.3. Samenhang Programma 20 Facet 2.4. Studielast 22 Facet 2.5. Instroom 25 Facet 2.6. Duur 27 Facet 2.7. Afstemming tussen Vormgeving en Inhoud 28 Facet 2.8. Beoordeling en Toetsing 30 Onderwerp 3: Inzet van Personeel 33 Facet 3.1. Eisen HBO 33 Facet 3.2. Kwantiteit Personeel 35 Facet 3.3. Kwaliteit Personeel Onderwerp 4: Voorzieningen Facet 4.1. Materiële Voorzieningen 38 Facet 4.2. Studiebegeleiding 40 Onderwerp 5: Interne Kwaliteitszorg 43 Facet 5.1. Evaluatie Resultaten 43 Facet 5.2. Maatregelen tot Verbetering 45 Facet 5.3. Betrekken van Medewerkers, Studenten, Alumni en Beroepenveld 46 Onderwerp 6: Resultaten Facet 6.1. Gerealiseerd Niveau Facet 6.2. Onderwijsrendement SAMENVATTEND OORDEEL Oordeelschema HBO bachelor opleiding CE voltijd Oordeelschema HBO bachelor opleiding CE deeltijd Integraal oordeel/ advies aan NVAO 55 Bijlage I: Curricula Vitae auditoren en onafhankelijkheidsverklaringen auditoren Bijlage II: Programma visitatie 20 juni 2007

4 1. INLEIDING 1.1. Functie van het rapport Het onderhavige rapport bevat het advies aan de NVAO dat door Hobéon Certificering als Visiterende en Beoordelende Instantie is opgesteld ten behoeve van de accreditatie van de in paragraaf 1.2 genoemde HBO bachelor opleiding Bereik van de beoordeling De Haagse Hogeschool, in casu de Academie voor Marketing & Commerce, verzorgt de HBO bachelor opleidingen Commerciële Economie, International Business and Management Studies, Small Business & Retail Management. Het voorliggende rapport heeft betrekking op Commerciële Economie, voltijd Commerciële Economie, deeltijd Hobéon Certificering heeft zijn oordeel over de voltijd- en deeltijdvariant van de opleiding Commerciële Economie in één rapport samengevat omdat beide varianten gericht zijn op dezelfde eindkwalificaties en binnen één gemeenschappelijk beleids- en uitvoeringskader aangeboden worden. Niettemin wordt in het rapport, daar waar nodig, het onderscheid tussen beide varianten zichtbaar gemaakt. De basis voor het onderzoek van Hobéon Certificering werd gevormd door de Management Review van de opleiding Commerciële Economie, voltijd, deeltijd Karakteristiek van de opleiding De opleiding Commerciële Economie (CE) bereidt studenten voor op een loopbaan in de commerciële beroepspraktijk. Het curriculum richt zich op een breed scala van functies in de sfeer van marketing en sales, variërend van marketing manager en accountmanager tot activiteiten op het gebied van relatiebeheer, reclame en public relations. Sinds de herziening van de organisatie van de Haagse Hogeschool in 2002 maken de opleidingen CE voltijd en deeltijd met de opleidingen International Business and Management Studies en Small Business and Retail Management deel uit van de academie voor Marketing & Commerce. Sedert 2002 wordt de opleiding tevens aan de Hogeschool Leiden aangeboden, die op bestuurlijk niveau met de Haagse Hogeschool samenwerkt in de Stichting Samenwerkende Hogescholen Haaglanden en Rijnstreek. De opleiding CE voltijd biedt momenteel twee verschillende curricula aan. Het oude curriculum, gebaseerd op het competentieprofiel CE uit 2002, werd ten tijde van de audit gevolgd door studenten uit het tweede, derde en vierde studiejaar. Het nieuwe curriculum werd gevolgd door eerstejaars studenten en is gebaseerd op het nieuwe competentieprofiel (2005). Het oude curriculum is opgebouwd volgens thema s en ieder blok heeft haar eigen thema s. Studenten volgen allen hetzelfde curriculum tot en met jaar twee. Studenten kiezen vanaf jaar drie voor een specialisatie: Commercieel Management of Internationaal Management. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Commerciële Economie, Haagse Hogeschool 1

5 In 2005 heeft de leerplancommissie CE-voltijd een voorstel gedaan voor een nieuw curriculum, dat in studiejaar van start is gegaan. Uitgangspunten voor het nieuwe curriculum waren de veranderingen in het werkveld, ontevredenheid bij de opleiding over de keuzemogelijkheden en specialisaties en de dalende instroom waar de opleiding mee geconfronteerd werd. Deze uitgangspunten worden verenigd in het nieuwe curriculum, dat gekenmerkt wordt door een vaste major met drie varianten en minorruimte. Alle CE-studenten kiezen aan het begin van de propedeuse voor één van de drie varianten: Marketing, Media en Entertainment, Marketing en Sales of International Marketing. Studenten volgen in de propedeuse allemaal dezelfde modules met uitzondering van de modules die behoren bij de gekozen variant. In de hoofdfase volgen studenten naast de major in de gekozen variant ook minoronderwijs. De deeltijdopleiding CE heeft tot 1 september 2002 deel uitgemaakt van de HEAO deeltijd. De HEAO deeltijd kende een modulair onderwijssysteem. Deze modulen vertoonden onderling weinig samenhang. Alleen de huidige vierdejaarsstudenten volgen nog dit oude curriculum. Vanaf 1 september 2002 is de deeltijdopleiding CE ondergebracht bij de voltijdopleiding CE. Tijdens het studiejaar 2003/2004 is een onderwijsvernieuwingtraject opgestart. Aanleiding tot het aanpassen van het programma vormde enerzijds het besef dat het beroepsprofiel te weinig tot zijn recht kwam binnen de gehanteerde structuur met losse modulen en anderzijds het visitatierapport CE, dat in het najaar van 2002 is verschenen Visitatierapport Een veelbelovend product (Den Haag, december 2002) De opleiding CE is voor de laatste maal gevisiteerd in de zomer van De visitatiecommissie oordeelde bij die gelegenheid dat de opleiding sedert de voorgaande visitatie (in 1995) een indrukwekkende ontwikkeling ( visitatierapport, pag. 502) had doorgemaakt. Men stelde vast dat de vernieuwing van curriculum en onderwijsleerproces goed van de grond was gekomen en dat de autonomie van docenten was ingeruild voor teamverantwoordelijkheid. Uit de samenvatting van de oordelen blijkt dat de visitatiecommissie de opleiding een onvoldoende score geeft op de onderdelen: Bewaking van de kwalificaties; Selecterende en verwijzende functie van het eerste jaar; Studiebegeleiding en voortgangsbewaking; Bereikte resultaten m.b.t. kwantitatieve door- en uitstroom van studenten; Contacten met het werkveld; Personeelsbeleid; Intern kwaliteitszorgsysteem. De opleiding geeft in de documentatie expliciet aan dat de verbetering van de betreffende aspecten een punt van aandacht vormde bij de verdere ontwikkeling van de opleiding in de periode vanaf De visitatiecommissie beveelt de opleiding aan: de kwaliteit van het onderwijs en de processen daar omheen beter te borgen. Deze borging kan door het opzetten en uitvoeren van een kwaliteitssysteem, het activeren van de beroepenveldcommissie en te onderzoeken of het huidige studieprogramma de geformuleerde eindkwalificaties voldoende afdekt; zich adequaat op de komende reorganisaties voor te bereiden. De integratie van voltijd en deeltijd en de invoering van de afdelingsstructuur zijn ingrijpende processen. Het gevaar bestaat dat bereikte resultaten verloren gaan of dat eenmaal gelopen trajecten opnieuw moeten worden afgelegd; de vaart in het vernieuwingsproces te houden. De visitatiecommissie heeft tijdens het bezoek in 2002 kunnen vaststellen dat bij de opleiding CE van de Haagse Hogeschool hard wordt gewerkt aan de continue verbetering van het onderwijs. De commissie heeft van de opleiding een positief beeld. Bovendien is zij onder de indruk van al het werk dat zij in de laatste jaren heeft verzet. Uitgangspunt voor alle veranderingen was het plan Beter door concreter. Uitvoering ervan heeft tot een groot aantal vernieuwingen geleid in het studieprogramma, het onderwijsleerproces en de randvoorwaarden. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Commerciële Economie, Haagse Hogeschool 2

6 Een andere belangrijke verandering die is gerealiseerd is de cultuuromslag: de autonomie van de docenten had plaats gemaakt voor interdisciplinair overleg. De visitatiecommissie signaleerde in haar rapport drie tekortkomingen in het curriculum van CE deeltijd, te weten het ontbreken van de tweede vreemde taal, onvoldoende integratie tussen de verschillende onderdelen en het ontbreken van het onderdeel Persoonlijk OntwikkelingsPlan. De tweede vreemde taal is met ingang van cohort 2002 in het curriculum opgenomen. Om de andere twee tekortkomingen weg te nemen, is in januari 2004 een onderwijsvernieuwingtraject opgestart. Daarbij is tevens aansluiting gezocht bij het programma van CE voltijd en is rekening gehouden met het nieuwe competentieprofiel van het domein Business Marketing en Commerce Aanpak Beoordelingsprocedure en werkwijze Bij de beoordeling van de beide opleidingsvarianten is uitgegaan van het door de NVAO vastgestelde Accreditatiekader bestaande opleidingen hoger onderwijs. Daarin staan de onderwerpen en facetten vermeld waarop een VBI zich bij de beoordeling van een opleiding moet richten. Voorts zijn daarin opgenomen de criteria aan de hand waarvan een VBI moet bepalen of de basiskwaliteit van die opleiding als voldoende kan worden beoordeeld. Voorafgaand aan het accreditatieonderzoek heeft Hobéon Certificering de opleiding voorbereid op de audit door een inhoudelijke toelichting te geven op het NVAO-Accreditatiekader. Met betrekking tot het specifieke referentiekader van de beide opleidingsvarianten geldt het volgende: De opleiding heeft zich voor wat betreft beroepsprofiel, opleidingscompetenties en doelstelling tenminste gebaseerd op het landelijk beroepsprofiel en de opleidingscompetenties zoals vastgesteld in het landelijk overleg tussen de betreffende opleidingen en het beroepenveld. (Zie onder facet 1.1.: Domeinspecifieke Eisen ). Het auditteam heeft dit opleidingsspecifieke referentiekader beoordeeld en vastgesteld dat het in voldoende mate gespecificeerd is en passend is voor een CE-opleiding op Hbo-niveau. Het auditteam heeft dit kader in zijn beoordeling betrokken. Zie voorts onder facet 1.1. De beoordelingsprocedure van Hobéon Certificering kent twee hoofdmomenten: Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Commerciële Economie, Haagse Hogeschool 3

7 Documentanalyse Het gaat hier om een analyse en beoordeling van door de opleiding CE aangeleverde schriftelijke informatie: Management Review MR; Studiegids; Onderwijs- en Examen Reglement OER; Visitatierapport Een veelbelovend product Onderliggende documentatie betrekking hebbend op bijvoorbeeld: - strategische keuzen en de positie in de markt, - interne organisatie, - de (systematiek van) interne kwaliteitszorg en de daarmee samenhangende interne managementrapportages en verbetermaatregelen, - ontwikkelingen in het beroepenveld, - beroeps- en opleidingsprofielen, - (validatie) eindkwalificaties, - curricula en de interne en externe evaluatie daarvan, - werkvormen, - toetsing en beoordeling, - kwantitatief en kwalitatief personeelsbeleid, - internationalisering, - instroombeleid, - studiebegeleiding, - onderwijsrendement. Op basis van de door opleiding geleverde documentatie, heeft het auditteam zich een beeld kunnen vormen van de primaire en secundaire processen van beide opleidingsvarianten. Het auditteam heeft dit beeld getoetst aan zaken als: ambitieniveau, toekomstgerichtheid, innovatief vermogen, kwaliteitsbewaking via interne en externe evaluatie, arbeidsmarktrelevantie, resultaatgerichtheid, continuïteit, studenten- en docentenbelangen. Voorafgaand aan de visitatie (zie hieronder) werd het management van de opleiding op de hoogte gesteld van de voorlopige bevindingen van het auditteam op basis van zijn documentanalyse. Audit De audit was gericht op een actieve controle door middel van een visitatie 1, uitgevoerd door een auditteam waarvan deel uitmaakten: twee externe onafhankelijke deskundigen op het gebied van Commerciële Economie, één student, één lead auditor, één auditor onderwijs vanuit Hobéon Certificering en één secretaris, eveneens vanuit Hobéon Certificering. Onder controle moet hier worden verstaan, dat het auditteam op verschillende niveaus (management, coördinatie, examencommissie, docenten, studenten, staf) heeft getoetst (i) of de in de documentatie beschreven beleidsvoornemens en de daaraan gerelateerde uitvoeringsprocessen zijn geïmplementeerd en (ii) of de overige in de documentatie vervatte informatie verifieerbaar is. Deze verificatie door het auditteam geschiedde enerzijds door, zoals hierboven reeds is aangegeven, meerdere malen hetzelfde onderwerp met verschillende geledingen te bespreken en anderzijds aan de hand van additionele documentatie en -daar waar het de huisvesting en de materiële voorzieningen betreft- ook door eigen waarneming. 1 Visitatie heeft op 20 juni 2007 plaatsgevonden. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Commerciële Economie, Haagse Hogeschool 4

8 De additionele, tijdens de visitatie geraadpleegde, documentatie behelsde ondermeer: overzichten van de samenstelling van de werkveld-gremia waarmee de opleiding overleg voert; verslagen van die bijeenkomsten met het werkveld; overzicht CV s van (gast)docenten; netwerkoverzicht docenten; verslagen van de functioneringsgesprekken met docenten; verslagen van docentevaluaties; verslagen van studievoortganggesprekken met studenten; detailbeschrijving van modules, cases en de daaraan gekoppelde opdrachten; stageverslagen en -beoordelingen; de beroepsproducten die gedurende de opleiding door studenten worden opgeleverd; de eindproducten van studenten. Aldus had het auditteam voldoende instrumenten om zich op gedetailleerd niveau op de hoogte te stellen van inhoud, opzet, uitvoering en resultaten van het opleidingsprogramma/de opleidingsprogramma s en van de daarmee samenhangende personele, organisatorische, materiële en ruimtelijke voorzieningen. Het auditteam heeft op deze wijze alle in het NVAO-Accreditatiekader vermelde facetten beoordeeld, op basis waarvan een samenvattend oordeel per onderwerp werd gegeven. Een en ander werd vastgelegd in een conceptrapport dat aan de opleiding werd voorgelegd voor een toets op eventuele feitelijke onjuistheden. Het voorliggend rapport is de weergave van het oordeel van het auditteam met daarbij de gronden waarop dat oordeel is gebaseerd Beslisregels Volgens de NVAO-Beslisregels Accreditatie kan een onderwerp slechts onvoldoende of voldoende scoren. Een facet kan evenwel, volgens diezelfde regels, onvoldoende, voldoende, goed of excellent scoren. Met dit als uitgangspunt, heeft Hobéon onderstaande beslisregels toegepast. Onderwerp A. Een onderwerp scoort voldoende, indien alle facetten van dat onderwerp tenminste voldoende hebben gescoord of indien één facet van dat onderwerp onvoldoende en de overige tenminste voldoende hebben gescoord, mits een acceptabel verbeterplan beschikbaar is voor het facet met de score onvoldoende. B. Een onderwerp scoort onvoldoende, indien één facet van dat onderwerp onvoldoende heeft gescoord en voor dit facet geen acceptabel verbeterplan beschikbaar is. C. Een onderwerp scoort onvoldoende, indien meer dan één facet van dat onderwerp onvoldoende heeft gescoord, ongeacht of er voor die facetten acceptabele verbeterplannen zijn. Facet D. Binnen de beoordeling van een facet is ruimte voor een eigen afweging van het auditteam: uitvoering/praktijk weegt zwaarder dan beleid/theorie: beter een goed functionerende regeling die slecht is opgeschreven, dan omgekeerd; primaire processen wegen zwaarder dan secundaire. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Commerciële Economie, Haagse Hogeschool 5

9 Extra aantekening E. Indien voor een onderwerp een hogere score dan voldoende gerechtvaardigd is, wordt dat als extra aantekening vermeld en wel met inachtneming van onderstaande regels: een onderwerp krijgt de extra aantekening goed, indien alle facetten van dat onderwerp goed hebben gescoord of indien één facet van dat onderwerp voldoende en de overige facetten goed of excellent hebben gescoord; 2 een onderwerp krijgt de extra aantekening excellent, indien alle facetten van dat onderwerp excellent hebben gescoord of indien één facet van dat onderwerp goed en de overige facetten excellent hebben gescoord; een onderwerp krijgt geen extra aantekening, indien één van de facetten van dat onderwerp onvoldoende heeft gescoord Auditteam Het auditteam was als volgt samengesteld: Voorzitter: Leden: Secretaris: drs. W. G. van Raaijen dr. M. Dingena prof. dr. E. Peelen drs. G.J. Stoltenborg I. Witteman drs. G.W.M.C. Broers Bij het samenstellen van het auditteam heeft Hobéon Certificering er zorg voor gedragen, dat de voor de beoordeling van de opleiding Commerciële Economie noodzakelijke expertise aanwezig is. Expertise met betrekking tot de onderwijskundige aspecten (i.c. het primaire proces, de ondersteunende processen en de organisatorische context) en expertise met betrekking tot de inhoudelijke aspecten (i.c. het programma in relatie tot het specifieke domein). De lead auditor, de heer Van Raaijen, heeft als voorzitter een groot aantal audits geleid op een breed terrein van opleidingen binnen alle vigerende hbo-domeinen en ook daarbuiten. De werkvelddeskundigen mevrouw M. Dingena en de heer E. Peelen hebben zich in hun beoordeling met name gericht op de kwaliteit, actualiteit en relevantie van (i) het richtinggevend domeinspecifieke kader, (ii) de eindkwalificaties, (iii) de programma-inhoud en (iv) de interactie tussen opleiding en werkveld. Bovendien hebben zij de kwaliteit van het personeel en het gerealiseerde niveau beoordeeld. De heer Peelen heeft op grond van zijn ervaring en positie in het werkveld een goed zicht op de eisen die vanuit de verschillende deelgebieden in het werkveld gesteld worden aan professional op het terrein van Commerciële Economie op Hbo-niveau. Vanuit zijn ervaring als directeur van het cluster Marketing en Strategie binnen Nijenrode en zijn hoogleraarschap (direct) marketing binnen deze universiteit heeft hij een goed zicht op de vakmatige ontwikkeling binnen commerciële economie. Tevens is hij voorzitter van de commissie die de NIMA-C examens samenstelt en voorzitter van de CRM Award, het landelijk panel van deskundigen Vernieuwing HEO onderwijs. Inmiddels heeft hij tientallen artikelen op zijn naam staan (als auteur resp. mede-auteur) op het terrein van marketing, sales management en consumentenzaken. 2 Het NVAO-Accreditatiekader onderscheidt bij onderwerp 2 ( Programma ) acht facetten. Eén ervan betreft de duur van de opleiding. Het daarbij vermelde criterium (240 ECTS) is evenwel geen (kwaliteits)criterium, maar een formele vereiste waaraan het programma van een opleiding a priori moet voldoen, wil zij überhaupt in aanmerking kunnen komen voor een HBO Bachelor accreditatie. Duur is derhalve van een andere orde dan -bijvoorbeeld- Kwaliteit Personeel of Onderwijsrendement. Bij de beslissing of het onderwerp Programma een extra aantekening goed dan wel excellent verdient, wordt het facet Duur dan ook buiten beschouwing gelaten. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Commerciële Economie, Haagse Hogeschool 6

10 Mevrouw Dingena is directeur van Marketing Planning Centre Nederland. Zij heeft 15 jaar advieservaring binnen bedrijfsleven, instellingen en overheid. Haar kennisvelden zijn strategieontwikkeling, commerciële vraagstukken (waaronder marketing en accountmanagement) en veranderingsmanagement. Zij heeft door haar werkzaamheden een goed zicht op het werkveld waar de CE er terechtkomt: haar specialisatie is het begeleiden van processen die resulteren in uitvoerbare marketingplannen en vergroting van markt- en klantgerichtheid. Zij is lid van het Nederlands Instituut voor Marketing (NIMA), het Marketing Executive Center (MEC), de European Marketing Academy (EMAC) en de Sales Management Associatie (SMA). De heer Stoltenborg heeft zich als deskundige onderwijs vooral gericht op de kwaliteit van de processen die direct en indirect de uitvoering van het programma raken. Hij heeft in zijn vorige en huidige functie ervaring opgebouwd die hem in staat stelt de programmaopbouw, het onderwijsproces en de organisatorische context waarbinnen de uitvoering plaatsvindt te beoordelen in het perspectief van de eisen die aan HBOopleidingen gesteld worden. Mevrouw Witteman is student-lid. Zij volgt de opleiding Commerciële Economie aan de Hogeschool Rotterdam, differentiatie Management of sports, sedert 2004 en is hier 3 e jaars student. De heer Broers heeft de afgelopen jaren regelmatig de rol van secretaris vervuld bij audits. Voor de curricula vitae: zie Bijlage I Deelnemers visitatie Het auditteam heeft tijdens de visitatie gesprekken gevoerd met vertegenwoordigers vanuit de verschillende geledingen van de opleiding: management, coördinatoren, docenten, studenten en staf. Voor een volledig overzicht van de deelnemers aan de visitatie: zie Bijlage II Programma visitatie 20 juni 2007 Zie Bijlage II. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Commerciële Economie, Haagse Hogeschool 7

11 2. BEVINDINGEN EN BEOORDELING Onderwerp 1: Doelstellingen Opleiding Dit onderwerp kent drie facetten: 1. domeinspecifieke eisen; 2. niveau bachelor; 3. oriëntatie HBO. Facet 1.1. Domeinspecifieke Eisen Criterium Het facet Domeinspecifieke Eisen is beoordeeld aan de hand van het volgende NVAO-criterium: Sluiten de eindkwalificaties van de opleiding aan bij de eisen die door (buitenlandse) vakgenoten en de beroepspraktijk gesteld worden aan een opleiding in het betreffende domein (vakgebied/discipline en/of beroepspraktijk)? Bevindingen Het nieuwe opleidingsprofiel van de voltijd- en deeltijdopleiding CE is opgesteld in 2004 door het domeinoverleg van hogere economische opleidingen. Het profiel is goedgekeurd door de Sectorraad HEO en gevalideerd door VNO-NCW, MKB Nederland, de Metaalunie en de beroepenveldcommissies van de verschillende CE-opleidingen, waaronder de werkveldcommissie van de opleiding CE van de Haagse Hogeschool. Het auditteam constateert dat de CE opleidingen regelmatig het opleidingsprofiel actualiseren. Met ingang van het cursusjaar is het curriculum van de opleiding CE gebaseerd op een nieuw competentieprofiel. Het domein waartoe CE behoort (zie hierna) bevindt zich op de grensvlakken van organisatie met de buitenwereld, maar kan ook de primaire activiteit zijn in een organisatie met specifieke handelsdoeleinden. Het gaat dan onder andere om het organiseren en beheren van verkoop en inkoop, marketing en onderhandelen, dienstverlenende communicatie over producten en diensten. Daarnaast is er sprake van het werken in een nationale en internationale context met daarbij een beroep op meertaligheid. Het curriculum van de opleiding CE is gebaseerd op een domeinprofiel dat acht professionele en twee generieke competenties omvat. Binnen elk van de professionele competenties worden drie beheersingsniveaus onderscheiden, aan de hand waarvan zogenaamde deelcompetenties zijn geformuleerd. De Haagse opleiding heeft op basis van deze gegevens een competentiematrix opgesteld, waarin voor elke deelcompetentie is aangegeven in welke module deze behandeld en getoetst wordt. Als een student het volledige CE-curriculum heeft doorlopen dan heeft deze de landelijk vastgestelde eindcompetenties behaald. Binnen het kader van het competentieprofiel worden studenten in de gelegenheid gesteld om zich op een aandachtsgebied naar keuze te specialiseren. Voltijd studenten kunnen daartoe een keuze maken uit drie varianten: Marketing en Sales, International Marketing of Marketing, Media en Entertainment. De twee eerstgenoemde varianten zijn vergelijkbaar met de afstudeerrichtingen uit het oude curriculum. De derde variant is nieuw. De marketing, media en entertainment variant is zo genoemd omdat deze behalve aan het standaardpakket aandacht schenkt aan media (branding en integrale marketingcommunicatie zitten in het standaardpakket) en entertainment. Uit de documentatie blijkt dat de leden van de werkveldcommissie beschikken over werkervaring in het (inter)nationale bedrijfsleven; hun professionele achtergrond bestrijkt het terrein van marketing en sales, international marketing en marketing, media en entertainment. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Commerciële Economie, Haagse Hogeschool 8

12 De verankering van het werkveld in de opleiding CE heeft op verschillende wijzen plaatsgevonden. In dit verband merkt het auditteam op dat verdere intensivering van de relatie met het beroepenveld voor de opleiding van belang is. Bij het uitwerken van de drie profielen kunnen de wensen van toekomstige werkgevers beter worden meegenomen. Wil de opleiding daadwerkelijk drie onderscheidende varianten in de onderwijsmarkt aanbieden, dan is het ook van belang het onderscheid in het curriculum tot en met het afstuderen verder uit te werken en door te voeren. Het is van belang de specifieke curricula voor IM en MME nader en specifieker te ontwikkelen. Zeker voor MME lijkt curriculumontwikkeling nog in de kinderschoenen te staan (men geeft weliswaar aan een blauwdruk ontwikkeld te hebben, maar de feitelijke ontwikkeling gaat in fasen en zou beter doordacht kunnen worden). De variant Marketing en Sales is gebaseerd op het curriculum oude stijl en in die hoedanigheid volledig ontwikkeld. Ook in afstudeeropdrachten zou het bijvoorbeeld goed zijn bewust ruimte te creëren voor de drie varianten. Uit de gesprekken komt naar voren dat de rol van het beroepenveld bij de ontwikkeling van deze drie varianten versterkt zou kunnen worden. Tot wat voor soort beroepen leidt men op? Wat zijn de (competentie)-eisen die aan dit type mensen gesteld kunnen worden (wat moet men kennen en kunnen), en wat betekent dit in de vertaalslag richting het curriculum, praktijkopdrachten, stages en afstudeeropdrachten? De deeltijdroute kent één afstudeerrichting, die wat inhoud betreft overeenkomt met de voltijdvariant Marketing en Sales. Het deeltijdprogramma kent daarmee geen indeling in drie varianten. Gezien de omvang en de doelgroep van de opleiding vormt dit geen bezwaar; het betreft een goede keuze naar de mening van het auditteam. Internationalisering ziet de opleiding als een belangrijk thema. Tijdens de gesprekken blijkt dat de opleidingspraktijk minder internationaal georiënteerd is, dan uit de documentatie naar voren komt. Meer gerichtheid op het Duitstalige gebied is, gelet op het belang van Duitsland voor de Nederlandse export, van belang. Oordeel: voldoende Het auditteam kwalificeert dit facet voor beide varianten van de opleiding als voldoende en wel op grond van de volgende observaties: de opleiding hanteert een geheel herzien beroepsprofiel en een daarbij behorende set competenties; de opleiding herziet het beroepsprofiel en de set competenties regelmatig. Tussen de laatste en de op één na laatste versie van het profiel en de competenties liggen vijf jaar; het (regionale) werkveld is weliswaar betrokken bij het inhoudelijk bijstellen van de opleiding maar deze betrokkenheid zou intensiever kunnen; het aspect internationalisering dient binnen de opleiding een zwaarder accent te krijgen. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Commerciële Economie, Haagse Hogeschool 9

13 Facet 1.2. Niveau Bachelor Criterium Het facet Niveau Bachelor is beoordeeld aan de hand van het volgende NVAO-criterium: Sluiten de eindkwalificaties van de opleiding aan bij algemene, internationaal geaccepteerde beschrijvingen van de kwalificaties van een Bachelor? Bevindingen In het nieuwe competentieprofiel (2004) dat aan de basis ligt van het nieuwe curriculum zijn de Dublin Descriptoren verwerkt. Deze domeincompetenties luiden: Initiëren en creëren van producten en diensten, zelfstandig en ondernemend. Uitvoeren, interpreteren, toetsen en evalueren van marktonderzoek. Vaststellen voor een onderneming van enerzijds de sterktes en zwaktes op basis van een analyse van de interne bedrijfsprocessen en cultuur, als onderdeel van de waardeketen, en anderzijds van de kansen en bedreigingen op de lokale, nationale en/of internationale markt op basis van relevante nationale en internationale trends. Ontwikkelen van marketingbeleid (ondernemingsbeleid) voor een nationaal of internationaal opererende onderneming en het kunnen onderbouwen en beargumenteren van gemaakte keuzes. Opstellen, uitvoeren en bijstellen van plannen vanuit het marketingbeleid (ondernemingsbeleid). Ontwikkelen en onderhouden van zakelijke relaties ten behoeve van inkoop, verkoop en dienstverlening. Communiceren in meer talen en rekening houdend met culturele verschillen, intern en extern, nationaal en internationaal. Leiding geven aan een bedrijf, een bedrijfsonderdeel, bedrijfsprocessen of een project. Sociale en communicatieve competentie (interpersoonlijk, organisatie). Zelfsturende competentie (intrapersoonlijk, beroepsbeoefenaar of professional Vervolgens zijn deze domeincompetenties verder goed uitgewerkt in deelcompetenties. Hieruit blijkt dat de competenties en hun uitwerking in voldoende mate herleidbaar zijn tot Dublin Descriptoren. Ter adstructie geven wij de volgende voorbeelden: Kennis en inzicht Vaststellen welke gegevens nodig zijn voor interne bedrijfsprocessen en bedrijfscultuur om een sterkte/zwakte analyse van een onderneming te kunnen uitvoeren; Benoemen van een aantal opties op basis van een SWOT-analyse die voor een opdrachtgever is uitgevoerd; Werken met CRM-systemen/klantendatabase/leveranciersdatabase. Toepassen van kennis en inzicht Omzetten van een creatief idee in een product of een dienst en zorgen voor de organisatie van het (laten) maken ervan; Runnen, samen met anderen, van een project of onderneming; Maken van een rapport met grafische voorstellingen en verantwoorden van de onderzoeksresultaten aan de opdrachtgever. Oordeelsvorming Beoordelen van strategische opties voor de nationale en/of internationale markt op basis van de analyse; Prioriteren van opties, eventueel in overleg met de opdrachtgever; Vaststellen van strategische opties voor de nationale en/of internationale markt. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Commerciële Economie, Haagse Hogeschool 10

14 Communicatie Voeren van effectieve verkooponderhandelingen in het kader van duurzame klantrelaties in een business to business-omgeving en in een business to consumer-omgeving; Rapporteren en overtuigend presenteren van de resultaten en verantwoorden van een analyse, inclusief het verantwoorden van de aanpak en het geven van een advies over het vervolgtraject; Productief maken van zijn netwerk ten behoeve van inkoop en verkoop. Leervaardigheden Aanpassen, indien noodzakelijk, van stijl en methode van leidinggeven; Omgaan met onverwachte gebeurtenissen, die processen in de projectgroep verstoren en reageren op adequate wijze met hulp van derden. Deze competenties en deelcompetenties heeft de opleiding CE uitgewerkt in het studiemateriaal dat het auditteam bestudeerd heeft: hierin zijn de competenties goed uitgewerkt naar de concrete lesinhoud. De door de opleiding gevolgde werkwijze en de beschrijving hiervan in de moduleboeken bood het auditteam inzicht in de wijze waarop de koppeling van de competenties/lesinhoud met de Dublin Descriptoren tot stand is gekomen. Oordeel: goed Het auditteam kwalificeert dit facet voor beide varianten van de opleiding als goed en wel op grond van de volgende observaties: de eindkwalificaties van de CE-opleiding bevatten de elementen waar de Dublin Descriptoren betrekking op hebben met een inhoud die overeenkomt met het niveau waar de descriptoren naar verwijzen; de opleiding heeft de Dublin Descriptoren als referentiepunt gehanteerd bij het opstellen van de competenties waardoor de competentieset goed herleidbaar is tot de internationaal geaccepteerde bachelorkwalificaties. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Commerciële Economie, Haagse Hogeschool 11

15 Facet 1.3. Oriëntatie HBO Criteria Het facet Oriëntatie HBO is beoordeeld aan de hand van de volgende NVAO-criteria: Zijn de eindkwalificaties van de opleiding mede ontleend aan de door (of in samenspraak met) het relevante beroepenveld opgestelde beroepsprofielen en/of beroepscompetenties? Sluiten de eindkwalificaties van de opleiding aan bij het niveau van een beginnend beroepsbeoefenaar in een specifiek beroep of samenhangend spectrum van beroepen waarvoor de betreffende opleiding vereist of dienstig is? Bevindingen Het auditteam heeft de uitgebreide documentatie, in het bijzonder HEO Domeinen en Domeincompetenties 2005, waarin het Hbo-niveau van de opleiding Commerciële Economie is beschreven, bestudeerd. De oude set eindkwalificaties uit 1998/99 is in overleg met het werkveld opgesteld, zoals de opleiding in de Management Review aangeeft en tevens door het VNO/NCW gevalideerd. De (herziene) set competenties uit 2002 is door het NIMA, FENEDEX en de NEVI gevalideerd. Wij merken op dat in de notitie HEO Domeinen en Domeincompetenties 2005 in een paragraaf aandacht wordt besteed aan het ijken van de domeincompetenties door het (regionale) werkveld. Als advies wordt aan opleidingen gegeven om op sectorniveau afspraken te maken met relevante koepelorganisaties van werkgevers, de belangrijke beroepsorganisaties en andere gremia. Ten aanzien van de inbreng vanuit de beroepspraktijk baseerde de Haagse opleiding zich tot 2005 op het landelijke opleidingsprofiel, de contacten die in het kader van stage en projecten met het werkveld werden onderhouden en de gedachtewisseling en besluitvorming in het landelijk opleidingsoverleg. Teneinde de contacten te structureren en te intensiveren werd met ingang van het studiejaar een werkveldcommissie ingesteld. Het competentieprofiel is geaccordeerd in de vergadering van de werkveldcommissie van 16 mei De relatie met het beroepenveld kan verder uitgebreid worden: bij het uitwerken van de drie profielen kunnen de wensen van toekomstige werkgevers dan beter worden meegenomen. Het auditteam heeft inzage gehad in de samenstelling van de leden van de werkveldcommissie. Gebleken is dat de leden werkzaam zijn bij met name middelgrote en grote organisaties zoals Radio TV West, Tempo Team, 3M en Endemol NV. Zij zijn hier onder andere werkzaam als manager marketing en communicatie, hoofd recruiting, manager product services of directeur. Gelet op hun functies en de organisaties waarvoor de leden van de werkveldcommissie werkzaam zijn, beschouwt het auditteam de samenstelling van de werkveldcommissie als adequaat. Het auditteam heeft de notulen bestudeerd van vergaderingen van de opleiding met de werkveldcommissie. Hieruit is het beeld ontstaan dat de werkveldcommissie inhoudelijk voldoende bijdraagt aan de actuele inhoud van de opleiding CE. Zo wordt tijdens vergaderingen aandacht besteed aan: Competentieprofiel Commerciële Economie ; Beroepspraktijk en opleiding Commerciële Economie ; Positie tweede taal ; Presentatie nieuwe afstudeervarianten ; Visie op werkveld CE er ; Werkveld inbedden in curricula opleidingsvarianten ; De literatuurlijst. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Commerciële Economie, Haagse Hogeschool 12

16 Oordeel: goed Het auditteam kwalificeert dit facet voor beide varianten van de opleiding CE als goed en wel op grond van de volgende observaties. zowel uit de beschikbaar gestelde documentatie als uit de tijdens de audit gevoerde gesprekken is gebleken dat de opleiding CE beschikt over een uitgewerkt beeld van de eisen die het actuele werkveld stelt aan afgestudeerden van de opleiding; bij het bepalen van de inhoud van de opleiding heeft men zich aantoonbaar mede laten leiden door de behoeften en belangstelling van het werkveld. SAMENVATTEND OORDEEL DOELSTELLINGEN OPLEIDING : VOLDOENDE Het auditteam beoordeelt dit onderwerp van beide varianten van de opleiding CE als voldoende op grond van de volgende overwegingen: de opleiding heeft een programma dat in voldoende mate aansluiting biedt op de eisen die het beroepenveld stelt; de opleiding stelt zich actief op bij het herzien van competenties en het CE programma. indien nodig worden de competenties en de inhoud van het programma herzien om zo tegemoet te komen aan de eisen van de arbeidsmarkt; de opleiding hanteert de Dublin Descriptoren duidelijk als referentiepunt. Conform de Beslisregels Accreditatie zoals vastgelegd in het NVAO Accreditatiekader, kan een Onderwerp niet hoger scoren dan voldoende. Het auditteam beoordeelt evenwel twee van de drie facetten van het onderwerp Doelstellingen Opleiding als goed. Dit rechtvaardigt (zie onder E) een kwalificatie goed voor dit onderwerp. Reden voor het auditteam deze kwalificatie als extra aantekening aan zijn oordeel toe te voegen. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Commerciële Economie, Haagse Hogeschool 13

17 Onderwerp 2: Programma Dit onderwerp kent acht facetten: 1.eisen hbo; 2. relatie tussen doelstellingen en inhoud; 3. samenhang programma; 4. studielast; 5. instroom; 6. duur; 7. afstemming tussen vormgeving en inhoud; 8. beoordeling en toetsing. Facet 2.1. Eisen HBO Criteria Het facet Eisen HBO is beoordeeld aan de hand van de volgende NVAO-criteria: Vindt kennisontwikkeling van studenten plaats via vakliteratuur, aan de beroepspraktijk ontwikkeld studiemateriaal en via interactie met de beroepspraktijk en/of (toegepast) onderzoek? Heeft het programma aantoonbare verbanden met actuele ontwikkelingen in het vakgebied / de discipline? Waarborgt het programma de ontwikkeling van beroepsvaardigheden en heeft het aantoonbare verbanden met de actuele beroepspraktijk? Bevindingen De opleiding CE voltijd biedt momenteel twee verschillende curricula aan. Het oude curriculum, gebaseerd op het competentieprofiel CE uit 2002, wordt ten tijde van de audit gevolgd door studenten uit het twee, derde en vierde jaar. Het nieuwe curriculum wordt gevolgd door eerstejaars studenten en is gebaseerd op het nieuwe competentieprofiel uit In 2005 heeft de leerplancommissie een voorstel gedaan voor een nieuw curriculum, dat in studiejaar van start is gegaan. Uitgangspunten voor het nieuwe curriculum waren de veranderingen in het werkveld, ontevredenheid bij de opleiding over de keuzemogelijkheden en specialisaties en de dalende instroom waar de opleiding mee geconfronteerd werd. Deze uitgangspunten zijn verenigd in het nieuwe curriculum en kenmerken zich door een vaste major met drie varianten en minorruimte. CE-studenten voltijd kiezen bij de start van de propedeuse voor één van de drie varianten: Marketing, Media en Entertainment, Marketing en Sales of International Marketing. Studenten volgen in de propedeuse allemaal dezelfde modules behalve de modules die behoren bij de gekozen variant. In de hoofdfase volgen studenten naast de major in de gekozen variant ook minoronderwijs. Het programma in alle varianten is sterk opgehangen aan de competenties van de commercieel econoom, hetgeen wil zeggen dat er onderscheid wordt gemaakt in analyseren, plannen, uitvoeren, etc. Deze klassieke indeling kan op punten wringen met de nieuw ingeslagen weg van de varianten, welke om de ontwikkeling van andere competenties vraagt. Bij de beleveniseconomie gaat bijvoorbeeld het ontwikkelen van creatieve competenties een belangrijker rol spelen. Het curriculum is opgebouwd uit drie leerlijnen: een theoretische leerlijn, een praktijkgerichte leerlijn en een leerlijn persoonlijke ontwikkeling. In de theoretische leerlijn wordt studenten een theoretisch kader bijgebracht. Binnen de praktijkgerichte leerlijn brengen de studenten de verworven theoretische kennis in de praktijk door deze toe te passen. Dit gebeurt in binnenschoolse projecten, maar ook gedurende de twee stages en externe projecten. Binnen de leerlijn persoonlijke ontwikkeling krijgt de persoonlijke ontwikkeling van de studenten gestalte in de vorm van vaardigheidsonderwijs en studieloopbaanoriëntatie -en begeleiding. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Commerciële Economie, Haagse Hogeschool 14

18 Het auditteam heeft studieonderdelen inhoudelijk bestudeerd die een relatie laten zien met de praktijk. Als voorbeeld noemen wij in dit verband het studieonderdeel Marketingplan Snoepcase (tweede studiejaar CE voltijd). Hier leren studenten in groepsverband op welke wijze zij een marketingplan moeten opstellen, in dit geval een marketingplan op het terrein van snoepwaren (chocolade, drop, kauwgom). In de documentatie is aangegeven wat de relatie is met het onderwijsprogramma, wordt het strategisch marketingplanningsproces beschreven alsmede de toetsing, beoordelingen en herkansingen. Ook wordt uitgebreid ingegaan op de inbreng van studenten en wat er van hen verwacht wordt. De literatuurlijst wordt jaarlijks aan de werkveldcommissie voorgelegd, zij geven hun oordeel over de relevantie en actualiteit van de literatuur. Daarna wordt de literatuurlijst in samenspraak met de docenten vastgesteld door de leerplancommissie. Recente vakliteratuur in de vorm van tijdschriften zijn voor studenten beschikbaar in de bibliotheek van de hogeschool en voor docenten in de kamer van de teamleider. De literatuur die tijdens de opleiding wordt gebruikt is in beperkte mate Engels. Binnen de vier studiejaren vindt een verschuiving plaats van projecten die binnen de context van de hogeschool worden uitgevoerd naar werkzaamheden in de beroepssituatie. In de eerste anderhalf jaar van de studie voert de student in de praktijkgerichte leerlijn, drie projecten uit. Deze projecten zijn interne projecten, geformuleerd door de opleiding. Een vervolg op de eerdere theoretische kennis en praktijkvaardigheden is de kennismaking met de beroepspraktijk. Gedurende de stage in het tweede jaar, zijn studenten werkzaam bij een bedrijf en voeren hier kwantitatief marktonderzoek uit. Uit de documentatie blijkt dat studenten hiervoor vakinhoudelijk voldoende toegerust zijn: de opleiding CE besteedt in haar studieprogramma in voldoende mate aandacht aan statistiek. In het derde jaar krijgen studenten een extern project toegewezen. In jaar vier lopen studenten een uitgebreide stage. Internationale ervaring wordt binnen de opleiding aangeboden in het semester Internationalisering. In de theoretische modules wordt dieper op het internationale aspect van een commercieel econoom in gegaan. Door daarna in de praktijk met deze kennis aan de slag te gaan, ontwikkelt de student meer internationale vaardigheden en een bijpassende houding. Gedurende de gehele studie wordt de module Engels gegeven en in jaar twee en drie volgen studenten een van de drie aangeboden moderne talen. Daarnaast wordt het onderwijs in zowel de theoretische als praktijkgerichte leerlijn door de docent en student in een breder context van de internationale beroepspraktijk geplaatst. De docent stimuleert de student om verder dan alleen het Nederlandse werkveld te kijken. Dit wordt ondersteund door het studiemateriaal en casuïstiek die gehanteerd worden. De opleiding onderhoudt contacten met buitenlandse hogescholen en universiteiten. Het auditteam heeft de lijst ingezien waarin de gastsprekers zijn opgesomd die de opleiding in de periode heeft ingeschakeld. Het betreft onder andere gastsprekers op uiteenlopende terreinen zoals intercultureel management, marketing & sales, marketingcommunicatie en trendwatching. Met ingang van het cursusjaar is het CE-deeltijd programma herzien. Het vernieuwde curriculum wordt per studiejaar geïmplementeerd, zodat de studenten die het programma nieuwe stijl volgen, in het studiejaar aan hun laatste jaar beginnen. Eén van de aspecten die versterkt is, betreft het onderdeel (methoden en technieken van) kwalitatief marktonderzoek, waarin de studenten zich de betreffende competenties eigen maken. Studenten formuleren een probleemstelling, zetten deze om in een onderzoek en formuleren op basis van de resultaten een of meerdere conclusies en aanbevelingen. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Commerciële Economie, Haagse Hogeschool 15

19 Oordeel: voldoende Het auditteam kwalificeert dit facet voor beide varianten van de opleiding als voldoende en wel op grond van de volgende observaties: het programma van de opleiding biedt via de relatie met het werkveld aan de student de mogelijkheid om zich te ontwikkelen in interactie met het beroepenveld; de interactie tussen het binnenschools programma en het werkveld is voldoende geregeld; de gebruikte vakliteratuur is voldoende up-to-date echter het gebruik van anderstalige in het bijzonder Engelstalige literatuur is van belang; de opleiding schakelt gedurende het hele programma gastsprekers in uit de beroepspraktijk. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Commerciële Economie, Haagse Hogeschool 16

20 Facet 2.2. Relatie tussen Doelstellingen en Inhoud Programma Criteria Het facet Relatie tussen Doelstellingen en Inhoud Programma is beoordeeld aan de hand van de volgende NVAO-criteria: Is het programma een adequate concretisering van de eindkwalificaties qua niveau, oriëntatie en domeinspecifieke eisen? Zijn de eindkwalificaties adequaat vertaald in leerdoelen van (onderdelen van) het programma? Biedt de inhoud van het programma studenten de mogelijkheid de geformuleerde eindkwalificaties te bereiken? Bevindingen Het programma in alle varianten is in sterke mate gerelateerd aan de competenties van de commercieel econoom, hetgeen wil zeggen dat er onderscheid wordt gemaakt in analyseren, plannen, uitvoeren, etc. Deze klassieke indeling kan op punten wringen met de nieuw ingeslagen weg van de varianten, welke om de ontwikkeling van andere competenties vraagt. Bij de beleveniseconomie gaat bijvoorbeeld het ontwikkelen van creatieve competenties een belangrijker rol spelen. Het keurslijf van het marketingplan doet zich vooral voelen tijdens het schrijven van de eindscriptie, die aan de klassieke indeling dient te voldoen. In het studiejaar heeft de opleiding een werkveldcommissie opgericht. In de samenstelling is het brede werkterrein van een commercieel econoom gevat en is de nadruk gelegd op de werkgebieden van de drie varianten. Het doel van de werkveldcommissie is om de afstemming met de beroepspraktijk up-to-date te houden en inhoudelijk samen te werken. De commissie vergadert jaarlijks drie keer. Daarnaast zijn er met diverse leden, ook buiten de vergadering om, gesprekken gevoerd inzake de vakinhoud van de opleiding. Dit om recente ontwikkelingen of bepaalde specialismen (ontwikkeling van varianten) verder uit te diepen. Deze beroepspraktijk komt in het huidige curriculum van de CE op een aantal manieren tot uiting: allereerst heeft de opleiding de beschikking over een competentieprofiel dat is opgesteld in samenwerking met het werkveld; de opleiding heeft in haar onderwijsvisie veel aandacht voor de beroepspraktijk door middel van de leerlijn praktijkgericht leren en de daarbij behorende projecten en stages; de opleiding beschikt over een actieve werkveldcommissie. De opleiding heeft de verschillende studieonderdelen zo concreet beschreven dat de relatie tussen de landelijke competenties en de doelstellingen inzichtelijk is. Daardoor is vaststelbaar dat de opleiding zich richt op de landelijk overeengekomen competenties. Om een goede beheersing van alle competenties tot het niveau van beginnend beroepsbeoefenaar mogelijk te maken, zijn de van de competenties afgeleide kennisaspecten en vaardigheden verdeeld over de totale CE opleiding. In elke fase van de opleiding, zo is het auditteam gebleken tijdens de audit, maakt de student in voldoende mate kennis met de beroepspraktijk. Hiervoor staan niet alleen de stages garant, maar tevens de praktijkopdrachten die de opleiding aanbiedt. De opleiding heeft per competentie de verschillende doelstellingen beschreven, waardoor het voor het auditteam mogelijk was een vergelijking te maken tussen de competenties en deze doelstellingen Bestudering door het auditteam van het studieprogramma laat zien dat de propedeuse een voldoende brede oriëntatie biedt op alle domeincompetenties, waarna in het tweede en derde jaar een verdere verdieping in de competenties plaatsvindt. Met name in het vierde studiejaar vindt verder professionalisering plaats tijdens de stage en afstudeeropdracht. Tijdens dit laatste studiejaar bereiken studenten alle competenties zoals deze op landelijk niveau geformuleerd zijn. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Commerciële Economie, Haagse Hogeschool 17

21 In dit verband constateert het auditteam dat het studieprogramma een aantal pittige studieonderdelen omvat die in aparte, door de opleiding zelf samengestelde syllabi worden aangeboden. We noemen de studieonderdelen Datamining/analyze en Kwantitatief marktonderzoek. Bestudering van de documentatie toont aan dat de verschillende studieonderdelen gericht zijn op meerdere leerdoelen. De vormgeving van de modules gaat uit van een leeromgeving waarin het leerproces van de student centraal staat en waarbij deze de verworven kennis dient te activeren, wil de student de praktijkopdrachten met succes kunnen uitvoeren. Onderdeel van het leerproces is tevens zelfreflectie en zelfregulatie die de student inzicht geven in zijn eigen leerproces en leerstijl. Op die wijze worden studenten in staat gesteld hun eigen leerproces te sturen. Het totale programma is zodanig opgezet dat studenten ook deze competentie stap voor stap kunnen verwerven. Alle voltijd propedeusestudenten nemen deel aan het multicultureel en disciplinair samengestelde Businessgame, dit duurt een week in de maand januari. Omdat ook de studenten van de Engelstalige IBMSopleiding hieraan deelnemen is Engels hierbij de voertaal. De tweedejaars studenten doen mee aan de door de opleiding georganiseerde International Week. Hierbij werken studenten uit verschillende landen van partnerscholen samen aan het oplossen van marketingopdrachten. De opleiding CE stimuleert voltijdstudenten stage te gaan lopen in het buitenland. De opleiding biedt studenten de gelegenheid naar het buitenland te gaan om deel te nemen aan een door partnerscholen georganiseerde week. Op dit moment is dat optioneel (ongeveer 35% van de studenten maakt er in het huidige studiejaar gebruik van). Vanaf het komend studiejaar is het voor International Marketing studenten verplicht. In jaar 3 volgen zij het eerste semester geheel in het Engels of gaan in het buitenland studeren. En in jaar 4 dient hun stage in het buitenland gelopen te worden of in ieder geval in een bedrijf dat internationaal georiënteerd is waarbij de voertaal niet Nederlands is. In het kader van de minoren die door de hogeschool worden gevraagd heeft de opleiding CE het initiatief genomen voor het ontwikkelen van een studieprogramma onder naam Cross Border Prosperity Relations, dit programma betreft een ambitieus geheel waarin studenten van de hele Haagse Hogeschool worden uitgenodigd in een collegereeks de oorzaken van wereldwijde armoede te analyseren en te kijken wat zij daar ter plaatse aan kunnen veranderen. Dit studieprogramma wordt sinds uitgevoerd. Jaarlijks vertrekken een aantal studenten naar Suriname en Marokko. Sinds het huidige studiejaar participeren docenten marketing, die van origine uit Marokko en Turkije komen, in dit project. De meeste studenten in het deeltijdonderwijs werken of al in het relevante werkveld of gaan gedurende hun studie in het CE-werkveld aan de slag. Deeltijdstudenten kunnen als ze werkzaam zijn in het betreffende werkveld een vrijstelling krijgen voor deze stageverplichting als de werkervaring voldoet aan vooraf gestelde criteria. Het auditteam heeft zich een goed beeld kunnen vormen wat betreft de inhoud van de opleiding aan de hand van het concrete studiemateriaal. Uit de analyse door het auditteam is duidelijk dat de opleiding leerdoelen geformuleerd heeft die aansluiten bij de competenties. Na het curriculum bestudeerd te hebben, constateert het auditteam dat na afronding van de studie de bachelor de vereiste competenties van de opleiding CE bereikt heeft. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Commerciële Economie, Haagse Hogeschool 18