Ontwerprapport Naam auteur(s) Ronald Kuijper Vakgebied

Transcriptie

1 Ontwerprapport Naam auteur(s) Ronald Kuijper Vakgebied M&O Titel Rechtsvormen in context. Onderwerp Contextgerichte aanpak bij het onderwerp rechtsvormen. Opleiding Interfacultaire Lerarenopleidingen, Universiteit van Amsterdam Doelgroep VWO 4 M&O Sleuteltermen contextgericht onderwijs, M&O, motivatie, rechtsvormen vwo 4 Bibliografische referentie Kuijper, R.S. (2013). Rechtsvormen in context. Amsterdam: Interfacultaire Lerarenopleidingen UvA. Studentnummer Begeleider(s) Janna Fortuin, Peter van der Veen Beoordelaar(s) indien Janna Fortuin, Peter van der Veen bekend Datum

2 Paper 2: Ontwerp M&O Ronald Kuijper Samenvatting paper 1 Ontwerphypothese Als ik een contextrijke leersituatie creëer voor leerlingen, zullen zij meer geactiveerd worden in hun leerproces, hetgeen concreet zichtbaar zal zijn in een hogere motivatie en een hoge leeropbrengst. Ontwerpregels Didactische eisen: 1) De lesstof laat leerlingen de materie benaderen vanuit een praktijksituatie. 2) De lesstof laat veel ruimte aan leerlingen om zelf de ontwikkeling van praktijksituatie te beïnvloeden. 3) De lesstof nodigt uit tot samenwerkend leren 1, zoals omschreven door Ebbens (p. 94 e.v.). 4) De lesstof nodigt leerlingen actief uit om (stapsgewijs) de theorie uit hoofdstuk 9 toe te passen. In het ontwerponderzoek zal allereerst worden nagegaan in hoeverre voldaan is aan de ontwerpregels. Dit zal bepaald worden aan de hand van ingeleverde stukken (ontwerpregel 1,2 en 4) en middels observatie (ontwerpregel 3). Betrokkenheid/motivatie zal worden gemeten door een vragenlijst aan het begin en eind van de lessenserie en d.m.v. time on task : één keer vóór aanvang van de lessenserie en twee keer tijdens de lessenserie (de 2 e en 4 e les). De leeropbrengst zal worden vastgesteld middels een diagnostische toets aan het begin en eind van de lessenserie. Hierbij zullen twee versies gebruikt worden: elk toetsmoment krijgt elke leerling een andere versie. Lesopzet (incl. onderbouwing) De lessenserie in het kader van dit ontwerponderzoek staat in het teken van rechtsvormen: de eenmanszaak, VOF, BV, NV, vereniging en stichting. De leerlingen hebben aan het begin van het jaar, in hoofdstuk 1 van het boek InBalans, al kennisgemaakt met dit onderwerp. In hoofdstuk 9, het hoofdstuk dat centraal staat in dit ontwerp, wordt dit onderwerp vervolgens verder uitgediept. 1 Kneppers (p. 94) ziet dit immers als vereiste voor contextgericht onderwijs.

3 In tegenstelling tot de eerdere aanpak aan het begin van het schooljaar, zal in deze lessenserie een contextgerichte aanpak (ontwerpregel 1) centraal staan. Zoals geschetst in paper 1, heeft een dergelijke aanpak voordelen op het gebied van motivatie (Kneppers p.23, Marzano p.43 e.v., Boekaerts p. 7 e.v.) én op het gebied van leerresultaat (Kneppers, p. 18 e.v.). De contextgerichte benadering wordt concreet vorm gegeven door de leerlingen in tweetallen een eigen onderneming te laten starten, die in de loop van de lessenserie een ontwikkeling zal doormaken waar de leerlingen zelf invloed op hebben (ontwerpregel 2). Het bedrijf start zonder rechtspersoonlijkheid (een eenmanszaak of VOF) (ronde 1 en 2), vervolgens zetten de leerlingen het bedrijf om in een BV of NV (ronde 3) en in de laatste ronde zetten de leerlingen (vanuit hun BV/NV) een vereniging of stichting (ook naar eigen keuze) op (ronde 4). De eerste les start met het ophalen van voorkennis: middels de werkvorm denken, delen, uitwisselen (Ebbens, p. 100 e.v.) wordt stilgestaan bij de reeds aan het begin van het jaar besproken kenmerken van de eenmanszaak en de VOF. Het belang van het ophalen van voorkennis kan volgens de literatuur niet genoeg worden benadrukt (o.a. Kneppers, p. 10 en Ebbens p. 25 p. 37.), omdat voorkennis een belangrijke rol speelt bij het plaats kunnen geven aan nieuwe kennis. Daarna worden aan de hand van een Powerpoint de kenmerken en voor- en nadelen van de eenmanszaak en de VOF herhaald, waarbij beide rechtsvormen worden ge(her)introduceerd vanuit een context (een bestaande eenmanszaak en een VOF uit Zevenaar), hiermee aansluitend op ontwerpregel 1. Vervolgens krijgen de leerlingen een opdrachtblad met daarop een aantal (begin)vragen/opdrachten. Allereerst wordt de leerlingen gevraagd een naam en logo voor hun eigen bedrijf te bedenken. Vervolgens geven de leerlingen hun eigen bedrijf concreet vorm door na te denken over welk product ze waar willen verkopen, waarom ze dat product willen verkopen, welke bezittingen ze hiervoor nodig hebben en of ze medewerkers in dienst nemen. In eerste instantie hebben deze vragen ter introductie weinig directe raakvlakken met de lesdoelen. Deze vragen spelen echter een belangrijke rol in het creëren van een context (ontwerpregel 1) waar leerlingen zelf invloed op hebben (ontwerpregel 2). In dit kader is het van belang dat de leerlingen op deze manier een schoolse taak (opdracht over rechtsvormen) in verband kunnen brengen met hun eigen doelen en interesses ( ik ben geïnteresseerd in auto s/auto s verkopen lijkt me wel wat). Marzano (p.43) geeft aan dat leerlingen op deze manier gemotiveerder zullen zijn om een schoolse taak te voltooien. Boekaerts (p. 7 e.v.) onderschrijft het belang om te verwijzen naar de toepasbaarheid buiten school en aan te sluiten bij de interesses en doelen van leerlingen om hen te motiveren. Ebbens spreekt in dit kader ook wel van betekenis geven (p.23 e.v.). Vervolgens dienen de leerlingen op te schrijven wie van hen de algemeen directeur en financieel directeur wordt. Op basis van deze rolverdeling worden de vervolgvragen verdeeld waarmee de leerlingen aanvankelijk eerst individueel aan de slag gaan. Elke leerling noteert voor zich op een apart blaadje alvast de antwoorden. Daarna overleggen de leerlingen over elk van de vragen en komen ze samen tot een definitief antwoord. De

4 didactische achtergrond hierachter is dat leerlingen hierdoor worden uitgenodigd /aangezet tot samenwerkend leren (ontwerpregel 3), een vereiste binnen contextgericht onderwijs (Kneppers, p. 14). Deze werkvorm is sterk gelieerd aan wat Ebbens (p.102) noemt: eenvoudige experts, een basisstructuur bij samenwerkend leren. Door toepassing van deze werkvorm wordt voldaan aan de eerste drie sleutelbegrippen 2 voor succesvol samenwerkend leren. Allereerst zijn leerlingen positief wederzijds afhankelijk. Er is immers sprake van rolafhankelijkheid: elke leerling vervult een andere rol en beantwoordt in die rol verschillende vragen. Leerlingen zijn bovendien individueel aanspreekbaar: elk van de leerlingen heeft een rol met bijbehorende vragen en kan hier dus ook individueel op worden aangesproken. Tot slot is de mogelijkheid tot directe interactie gewaarborgd doordat leerlingen op directe wijze met elkaar kunnen communiceren (ze zitten immers naast elkaar). In de vragen die volgen (vraag 4 t/m 7) dienen de leerlingen actief de lesstof uit hoofdstuk 9 van het boek toe te passen (ontwerpregel 4): leerlingen dienen hierbij, geheel in lijn met de lesdoelen, kenmerken en bijbehorende voor- en nadelen van hun VOF/EZ te benoemen. Tot slot dienen leerlingen te beschrijven hoe zij hun bedrijf nu daadwerkelijk kunnen oprichten (eveneens een lesdoel). Deze vragen zijn bewust relatief gesloten en sturend, hoewel leerlingen dienen te redeneren met hun eigen bedrijf in het achterhoofd en de antwoorden op bepaalde vragen niet geheel vaststaan (ontwerpregel 2). De reden voor deze sturing is dat leerlingen nog niet zodanig bekend zijn met de lesstof dat zij zelf voldoende relevante en lesstof dekkende (ontwerpregel 4) vragen kunnen opwerpen. De les wordt klassikaal afgesloten door stil te staan bij eventuele moeilijkheden waar de leerlingen tegenaan zijn gelopen. Het huiswerk is het afmaken van het werkblad (voor zover nodig) en relevante opgaven uit het boek. Het werkblad dient aan het eind van de les of anders uiterlijk de dag erna ingeleverd te worden 3. Deze zullen vóór de les worden nagekeken; de input van de leerlingen bepaalt vervolgens deels de inhoud van de les erna (ontwerpregel 2). De didactische keuzes in de drie daarop volgende lessen komen sterk overeen met de keuzes zoals gemaakt in les 1. Een verschil met de eerste les is dat in de komende lessen aan de hand van een Powerpoint steeds eerst het werkblad van de les ervoor klassikaal wordt besproken. In deze bespreking zal de inbreng van de leerlingen op hun ingeleverde werkbladen een belangrijke rol spelen (ontwerpregel 2). In les 3 wordt zoals reeds gesteld gestart met de rechtsvormen BV en NV; hierbij zal exact dezelfde aanpak gehanteerd worden als bij de (her)introductie van de rechtsvormen eenmanszaak en VOF. 2 De laatste twee door Ebbens (p. 98 en 99) genoemde sleutelbegrippen, sociale vaardigheden en evaluatie en bijstelling van groepsprocessen zijn met name van belang bij complexere samenwerkingsstructuren. 3 De belangrijkste gedachte hierachter is dat leerlingen die geen device (term binnen het Liemers College: laptop, tablet, smartphone e.d.) bij zich hebben hierdoor in de gelegenheid gesteld worden buiten de les andere informatiebronnen dan het boek te raadplegen.

5 In les 4 starten de leerlingen (uiteraard na de bespreking van het werkblad van de voorgaande les) met een werkblad over de rechtsvormen vereniging en stichting. Leerlingen zijn hierbij (net zoals bij de EZ/VOF en BV/NV) geheel vrij om te kiezen voor een vereniging of stichting en deze naar hun eigen inzicht vorm te geven (ontwerpregel 1 en 2), zoals steeds middels samenwerkend leren (ontwerpregel 3) en actief gebruik makend van de lesstof van hoofdstuk 9 (ontwerpregel 4). Deze rechtsvormen zijn slechts heel beperkt ter sprake gekomen aan het begin van het jaar; in principe zijn de rechtsvormen dus nog zo goed als nieuw voor de leerlingen. Heel bewust is er daarom voor gekozen om bij deze rechtsvormen een andere insteek te hanteren: in plaats van starten met het ophalen van voorkennis (dat hebben leerlingen immers nog amper) en het bespreken van de concepten (zoals gedaan bij de rechtsvormen EZ, VOF, BV en NV), starten leerlingen bij deze rechtsvormen vanuit een context. Deze context betreft het starten van een eigen vereniging of stichting en nadenken over zaken die daarbij komen kijken. Hierbij dienen de leerlingen uiteraard actief de lesstof uit het boek te raadplegen. Uitgangspunt bij de genoemde benadering is dat leerlingen de concepten vereniging en stichting leren kennen, terwijl ze, zoals Kneppers (p. 8) dit verwoordt, bezig zijn met het onderzoeken van contexten. Het is immers goed mogelijk om uit te gaan van een context om begrippen te verwerven (Kneppers, p. 9). Kneppers (p. 22) haalt in dit kader ook Mayer (2002), Kratwohl (2002) en Anderson (2002) aan, die in hun revisie van de taxonomie van Bloom de hierarchie (van memoriseren naar het uiteindelijk toepassen in praktijksituaties) loslaten. Leerlingen kunnen namelijk tot begrip van concepten komen door deze concepten te gebruiken in een context; het is dus niet noodzakelijk om eerst (uitgebreid) concepten te behandelen voordat leerlingen met een contextprobleem geconfronteerd worden (Kneppers, p. 22). Van elk van de vier lessen is een Powerpoint als bijlage toegevoegd. Daarnaast is een mogelijke opzet in Powerpoint gemaakt voor de nabespreking van het werkblad van les 4, hetgeen buiten het directe bereik van deze lessenserie valt (deze nabespreking valt immers in de les daarna). Referenties -Boekaerts, M. (2002). Educational Practices Series 10 Motiveren om te leren. -Ebbens, S. & Ettekoven, S. (2005). Effectief leren. Basisboek. Groningen: Wolters Noordhoff. -Kneppers, L, van Laarhoven, I; (2011); Taalgericht economie onderwijs ; Expertise centrum Amsterdam -Marzano, R. & Miedema W. (2007). Leren in vijf dimensies. Moderne didactiek voor het voortgezet onderwijs. Assen: Koninklijke van Gorcum.

6 -Mayer, R.E. (2002). Rote versus Meaningful Learning. Theory into Practice 41(4), Kratwohl, D.A. (2002). A revision of Bloom s Taxonomy: An Overview. Theory into practice 41(4), Anderson, L.W. (2002). Curriculum Alignment. Theory into Practice, 41(4), Bijlage 1: Lesplannen (mda) Lesplan (MDA) les 1 Docent: kpr Datum: Tijd: 8:10-9:00 Klas: V4 M&O Lesonderwerp Eenmanszaak en vennootschap onder firma (VOF) Beginsituatie Aantal lln: 32 Leerlingen hebben al enige kennis van deze rechtsvormen: aan het begin van het jaar (in hoofdstuk 1) is dit onderwerp reeds kort ter sprake gekomen. In aansluiting op Ebbens (p ) is de leskern in leerlingentaal (SMART) geformuleerd. Het doel van de les is dat leerlingen 1) de begrippen eenmanszaak en VOF kunnen beschrijven (en kenmerken noemen). Leskern 4 (lesdoelen) 2) de oprichting van beide rechtsvormen beschrijven. 3) voor- en nadelen kunnen noemen van beide rechtsvormen. Docentdoelen 4) bovengenoemde kennis kunnen toepassen in een concrete situatie. Ik besteed bijzondere aandacht aan het gebruik van deze contextgerichte aanpak om leerlingen de lesstof op een niet reguliere manier eigen te laten maken/de leerdoelen te halen. Hierbij stel ik mij ook ten doel om vaardiger te worden in het (procesmatig) begeleiden van een dergelijke manier van werken. Mijn doel hierbij is uiteraard ook dat de leerdoelen beter gehaald worden dan wanneer ik deze contextgerichte aanpak niet gebruikt had. Boek (+ blz.) InBalans blz. 159 t/m 162. Media, spullen, hulp Powerpoint, InBalans, zelfgemaakte werkbladen. 4 Zie Ebbens Effectief leren blz. 36.

7 Tijd Fase Lesdoel 5 Wat ik doe en (letterlijk) zeg Ik vraag leerlingen hun voorkennis over de rechtsvormen eenmanszak en VOF in Zie 1, 2 en 8:10- steekwoorden op te 1 3 bij 8:18 schrijven. Dan kunnen leskern. ze overleggen met hun buurman en vervolgens wisselen we klassikaal ideeën uit (lesfase 1). 8:18-8:35 8:35-8:55 8:55-9:00 2,3, Zie 1, 2 en 3 bij leskern. Zie 1,2,3, en 4 bij leskern. Zie 1,2,3, en 4 bij Aan de hand van een Powerpoint klassikaal herhalen/bespreken van de rechtsvormen eenmanszaak en VOF: de kenmerken, oprichting en voor- en nadelen (lesfase 2). Vragen stellen om te bepalen of de stof goed is begrepen (lesfase 3). Verwerking instrueren: uitleg geven over werkvorm (lesfase 4) d.m.v. volledige instructie (zie Ebbens p. 52 e.v.; colleges vakdidactiek). Observeren, rust in de klas bewaren. Terughoudende rol (conform Ebbens p. 102) bij ondersteunen leerlingen/beantwoorden vragen (lesfase 5). Nagaan of lesstof goed is begrepen (lesfase 3). Les klassikaal afsluiten; eventueel kort stilstaan Wat zij doen (werkvorm) DDU: denken, delen uitwisselen (m.b.t. hun voorkennis over de eenmanszaak en de VOF) Luisteren, vragen beantwoorden en stellen, aantekeningen maken. Eerst samen starten met de intro van het stencil, dan individueel vragen van het stencil beantwoorden op een apart vel papier, daarna overleggen in tweetallen en uiteindelijke antwoord invullen op stencil. Luisteren, vragen beantwoorden en Leeractiviteit Noem specifieke! Opzeggen, vertellen, luisteren, bediscussiëren, classificeren. Luisteren, uitleg krijgen, tegen elkaar afzetten, uitleggen (n.a.v. vragen die ik stel). Lezen, verklaring geven, beredeneren, besluiten op basis van argumenten. Luisteren, uitleg krijgen. 5 Je kunt best meer dan één werkvorm en leeractiviteit toepassen om één doel te bereiken!

8 leskern. bij moeilijkheden waar leerlingen tegenaan liepen (korte aanvullende uitleg/toelichting geven) en huiswerk opgeven (lesfase 6). stellen, huiswerk noteren. Lesfasen (Ebbens Effectief leren blz Is elke fase in die volgorde nodig in jouw les?) 1. Oriënteren op doel, voorkennis diagnosticeren/activeren 2. Informeren over begrippen / instrueren over vaardigheden 3. Check & feedback 4. Verwerking instrueren 5. Verwerking begeleiden 6. Afronden (evalueren en reflecteren) Lesplan (MDA) les 2 Docent: kpr Datum: Tijd: 14:05-14:55 Klas: V4 M&O Lesonderwerp Eenmanszaak en vennootschap onder firma (VOF) Beginsituatie Aantal lln: 32 Leerlingen hebben al kennis van deze rechtsvormen: aan het begin van het jaar (in hoofdstuk 1) is dit onderwerp reeds kort ter sprake gekomen. Daarnaast is deze voorkennis afgelopen les opgehaald en verder uitgebreid. In aansluiting op Ebbens (p ) is de leskern in leerlingentaal (SMART) geformuleerd. Het doel van de les is dat leerlingen (zie ook lesdoelen vorige les; aan het begin van deze les blikken we namelijk terug op het werkblad van de vorige les): 1) de begrippen eenmanszaak en VOF kunnen beschrijven (en kenmerken noemen). Leskern 6 (lesdoelen) 2) de oprichting van beide rechtsvormen beschrijven. 3) voor- en nadelen kunnen noemen van beide rechtsvormen. 4) bovengenoemde kennis kunnen toepassen in een concrete situatie. Het belangrijkste deel van deze les zal echter in het teken staan van meer concrete aspecten van de eenmanszaak en VOF. De lesdoelen van deze les in dit kader zijn dan ook dat leerlingen: 6 Zie Ebbens Effectief leren blz. 36.

9 Docentdoelen 5) het begrip hoofdelijke aansprakelijkheid kunnen beschrijven en toepassen in een concrete situatie. 6) de begrippen faillissement en surseance van betaling kunnen omschrijven en toepassen in een (eenvoudige) concrete situatie. 7) de begrippen openbare vennootschap met rechtspersoonlijkheid (OVR) en openbare vennootschap zonder rechtspersoonlijkheid (OV) kunnen omschrijven en toepassen in een (eenvoudige) concrete situatie. Ik besteed bijzondere aandacht aan het gebruik van deze contextgerichte aanpak om leerlingen de lesstof op een niet reguliere manier eigen te laten maken/de leerdoelen te halen. Hierbij stel ik mij ook ten doel om vaardiger te worden in het (procesmatig) begeleiden van een dergelijke manier van werken. Mijn doel hierbij is uiteraard ook dat de leerdoelen beter gehaald worden dan wanneer ik deze contextgerichte aanpak niet gebruikt had. Boek (+ blz.) InBalans blz. 159 t/m 162. Media, spullen, hulp Powerpoint, InBalans, zelfgemaakte werkbladen. Tijd Fase Lesdoel 7 Wat ik doe en (letterlijk) zeg Klassikaal bespreken van de werkbladen waar de leerlingen in de vorige les mee zijn gestart: vragen stellen aan leerlingen, zelf aanvullende toelichting geven (lesfase 2 en 3) 14:0 5 14:2 0 14:2 0-14:5 0 2, 3 en Zie lesdoelen van les 1 (dit deel van de les is immers een bespreking van wat de leerlingen in les 1 gedaan hebben): dus lesdoelen 1,2, 3 en 4 van de leskern. Zie 5, 6 en 7 bij leskern. Verwerking instrueren: uitleg geven over werkvorm (lesfase 4) d.m.v. volledige instructie (zie Ebbens p. 52 e.v.; colleges vakdidactiek). Observeren, rust in de klas bewaren. Terughoudende rol (conform Ebbens p. 102) bij ondersteunen leerlingen/beantwoorden vragen (lesfase 5). Wat zij doen (werkvorm) Antwoorden controleren, vragen stellen, discussiëren. Leerlingen starten individueel met het beantwoorden van de hen toegewezen vragen op het stencil op een apart blad papier en daarna overleggen ze in Leeractiviteit Noem specifieke! Luisteren, uitleg krijgen, uitleggen, vergelijken, tegen elkaar afzetten. Lezen, verklaring geven, beredeneren, besluiten op basis van argumenten. 7 Je kunt best meer dan één werkvorm en leeractiviteit toepassen om één doel te bereiken!

10 tweetallen en vullen ze het uiteindelijke, gezamenlijke antwoord in op stencil. 14:5 0-14: Zie 5, 6 en 7 bij leskern. Les klassikaal afsluiten; eventueel kort stilstaan bij moeilijkheden waar leerlingen tegenaan liepen (korte aanvullende uitleg/toelichting geven) en huiswerk opgeven (lesfase 6). Zodra leerlingen het stencil volledig hebben afgerond, gaan zij verder met direct op de lesstof aansluitende opgaven uit het boek (opg. 9.5 t/m 9.9) Luisteren, vragen beantwoorden en stellen, huiswerk noteren. Luisteren, uitleg krijgen. Lesfasen (Ebbens Effectief leren blz Is elke fase in die volgorde nodig in jouw les?) 7. Oriënteren op doel, voorkennis diagnosticeren/activeren 8. Informeren over begrippen / instrueren over vaardigheden 9. Check & feedback 10. Verwerking instrueren 11. Verwerking begeleiden 12. Afronden (evalueren en reflecteren) Lesplan (MDA) les 3 Docent: kpr Datum: Tijd: 8:10-9:00 Klas: V4 M&O Lesonderwerp Eenmanszaak, VOF (terugkoppeling vorige les), BV, NV Beginsituatie Leskern 8 (lesdoelen) Aantal lln: 32 Deze les bouwt voor wat betreft de eenmanszaak en de VOF voort op de voorgaande twee lessen. Voor wat betreft de BV en de NV geldt dat de leerlingen aan het begin van het jaar (in hoofdstuk 1) hier al kort mee hebben kennisgemaakt. In aansluiting op Ebbens (p ) is de leskern in leerlingentaal (SMART) geformuleerd. Het doel van de les is dat leerlingen (zie 8 Zie Ebbens Effectief leren blz. 36.

11 Docentdoelen ook lesdoelen vorige les; aan het begin van deze les blikken we namelijk terug op het werkblad van de vorige les): 1) het begrip hoofdelijke aansprakelijkheid kunnen beschrijven en toepassen in een concrete situatie. 2) de begrippen faillissement en surseance van betaling kunnen omschrijven en toepassen in een (eenvoudige) concrete situatie. 3) de begrippen openbare vennootschap met rechtspersoonlijkheid (OVR) en openbare vennootschap zonder rechtspersoonlijkheid (OV) kunnen omschrijven en toepassen in een (eenvoudige) concrete situatie. Het belangrijkste deel van deze les zal echter in het teken staan van de rechtsvormen BV en NV. De lesdoelen van deze les in dit kader zijn dan ook dat leerlingen: 4) de begrippen BV en NV kunnen beschrijven (en kenmerken noemen). 5) de oprichting van beide rechtsvormen kunnen beschrijven. 6) voor- en nadelen kunnen noemen van beide rechtsvormen. 7) bovengenoemde kennis kunnen toepassen in een concrete situatie. Ik besteed bijzondere aandacht aan het gebruik van deze contextgerichte aanpak om leerlingen de lesstof op een niet reguliere manier eigen te laten maken/de leerdoelen te halen. Hierbij stel ik mij ook ten doel om vaardiger te worden in het (procesmatig) begeleiden van een dergelijke manier van werken. Mijn doel hierbij is uiteraard ook dat de leerdoelen beter gehaald worden dan wanneer ik deze contextgerichte aanpak niet gebruikt had. Boek (+ blz.) InBalans blz. 163 t/m 166. Media, spullen, hulp Powerpoint, InBalans, zelfgemaakte werkbladen. Tijd Fase Lesdoel 9 Wat ik doe en (letterlijk) zeg Zie lesdoelen Klassikaal bespreken van van les 1 (dit de werkbladen waar de 2,3 8:10- deel van de leerlingen in de vorige les en 8:20 les is immers mee zijn gestart: vragen 4 een stellen aan leerlingen, zelf bespreking aanvullende toelichting Wat zij doen (werkvorm) Antwoorden controleren, vragen stellen, discussiëren. Leeractiviteit Noem specifieke! Luisteren, uitleg krijgen, uitleggen, vergelijken, tegen elkaar afzetten. 9 Je kunt best meer dan één werkvorm en leeractiviteit toepassen om één doel te bereiken!

12 8:20-8:28 8:28-8: van wat de leerlingen in les 1 gedaan hebben): dus lesdoelen 1,2, en 3 van de leskern. Zie 4, 5 en 6 bij leskern. Zie 4, 5 en 6 bij leskern. geven (lesfase 2 en 3) Ik vraag leerlingen hun voorkennis over de rechtsvormen BV en NV in steekwoorden op te schrijven. Dan kunnen ze overleggen met hun buurman en vervolgens wisselen we klassikaal ideeën uit (lesfase 1). Aan de hand van een Powerpoint klassikaal herhalen/bespreken van de rechtsvormen BV en NV: de kenmerken, oprichting en voor- en nadelen (lesfase 2). Vragen stellen om te bepalen of de stof goed is begrepen (lesfase 3). Verwerking instrueren: uitleg geven over werkvorm (lesfase 4) d.m.v. volledige instructie (zie Ebbens p. 52 e.v.; colleges vakdidactiek). DDU: denken, delen uitwisselen (m.b.t. hun voorkennis over de eenmanszaak en de VOF) Luisteren, vragen beantwoorden en stellen, aantekeningen maken. Opzeggen, vertellen, luisteren, bediscussiëren, classificeren. Luisteren, uitleg krijgen, tegen elkaar afzetten, uitleggen (n.a.v. vragen die ik stel). 8:40-8:55 5 Zie 4, 5, 6 en 7 bij leskern. Observeren, rust in de klas bewaren. Terughoudende rol (conform Ebbens p. 102) bij ondersteunen leerlingen/beantwoorden vragen (lesfase 5). Leerlingen starten individueel met het beantwoorden van de hen toegewezen vragen op het stencil op een apart blad papier en daarna overleggen ze in tweetallen en vullen ze het uiteindelijke, gezamenlijke antwoord in op stencil. Lezen, verklaring geven, beredeneren, besluiten op basis van argumenten.

13 8:55-9:00 6 Zie 4, 5, 6 en 7 bij leskern. Les klassikaal afsluiten; eventueel kort stilstaan bij moeilijkheden waar leerlingen tegenaan liepen (korte aanvullende uitleg/toelichting geven) en huiswerk opgeven (lesfase 6). Zodra leerlingen het stencil volledig hebben afgerond, gaan zij verder met direct op de lesstof aansluitende opgaven uit het boek (opg t/m 9.14) Luisteren, vragen beantwoorden en stellen, huiswerk noteren. Luisteren, uitleg krijgen. Lesfasen (Ebbens Effectief leren blz Is elke fase in die volgorde nodig in jouw les?) 13. Oriënteren op doel, voorkennis diagnosticeren/activeren 14. Informeren over begrippen / instrueren over vaardigheden 15. Check & feedback 16. Verwerking instrueren 17. Verwerking begeleiden 18. Afronden (evalueren en reflecteren) Lesplan (MDA) les 4 Docent: kpr Datum: Tijd: 14:05-14:55 Lesonderwerp BV, NV, vereniging en stichting Beginsituatie Leskern 10 (lesdoelen) Klas: V4 M&O Aantal lln: 32 Deze les bouwt voor wat betreft de BV en de NV voort op de voorgaande twee lessen. Voor wat betreft de vereniging en stichting geldt dat de leerlingen aan het begin van het jaar (in hoofdstuk 1) hier al kort mee hebben kennisgemaakt. In aansluiting op Ebbens (p ) is de leskern in leerlingentaal (SMART) geformuleerd. Het doel van de les is dat leerlingen (zie ook lesdoelen vorige les; aan het begin van deze les blikken we namelijk terug op het werkblad van de vorige les): 1) de begrippen BV en NV kunnen beschrijven (en kenmerken noemen). 10 Zie Ebbens Effectief leren blz. 36.

14 2) de oprichting van beide rechtsvormen beschrijven. 3) voor- en nadelen kunnen noemen van beide rechtsvormen. 4) bovengenoemde kennis kunnen toepassen in een concrete situatie. Het belangrijkste deel van deze les zal echter in het teken staan van de rechtsvormen vereniging en stichting. De lesdoelen van deze les in dit kader zijn dan ook dat leerlingen: 5) de begrippen vereniging en stichting kunnen beschrijven (en kenmerken noemen). 6) de oprichting van beide rechtsvormen kunnen beschrijven. 7) in het kader van de voorgaande twee leerdoelen bij verenigingen een onderscheid kunnen maken tussen formele verenigingen en informele verenigingen. 8) bovengenoemde kennis kunnen toepassen in een concrete situatie. Docentdoelen Ik besteed bijzondere aandacht aan het gebruik van deze contextgerichte aanpak om leerlingen de lesstof op een niet reguliere manier eigen te laten maken/de leerdoelen te halen. Hierbij stel ik mij ook ten doel om vaardiger te worden in het (procesmatig) begeleiden van een dergelijke manier van werken. Mijn doel hierbij is uiteraard ook dat de leerdoelen beter gehaald worden dan wanneer ik deze contextgerichte aanpak niet gebruikt had. Boek (+ blz.) InBalans blz. 167 t/m 173. Media, spullen, hulp Powerpoint, InBalans, zelfgemaakte werkbladen. Tijd Fase Lesdoel 11 Wat ik doe en (letterlijk) zeg Zie lesdoelen Klassikaal bespreken van van les 1 (dit de werkbladen waar de deel van de leerlingen in de vorige les 14:0 les is immers mee zijn gestart: vragen 2,3 5- een stellen aan leerlingen, zelf en 14:2 bespreking aanvullende toelichting 4 0 van wat de geven (lesfase 2 en 3) leerlingen in les 1 gedaan Verwerking instrueren: hebben): dus uitleg geven over Wat zij doen (werkvorm) Antwoorden controleren, vragen stellen, discussiëren. Leeractiviteit Noem specifieke! Luisteren, uitleg krijgen, uitleggen, vergelijken, tegen elkaar afzetten. 11 Je kunt best meer dan één werkvorm en leeractiviteit toepassen om één doel te bereiken!

15 14:2 0-14:4 5 5 lesdoelen 1,2, 3 en 4 van de leskern. Zie 5, 6, 7 en 8 bij leskern. werkvorm (lesfase 4) d.m.v. volledige instructie (zie Ebbens p. 52 e.v.; colleges vakdidactiek). Observeren, rust in de klas bewaren. Terughoudende rol (conform Ebbens p. 102) bij ondersteunen leerlingen/beantwoorden vragen (lesfase 5). Eerst samen starten met de intro van het stencil, dan individueel vragen van het stencil beantwoorden op een apart vel papier, daarna overleggen in tweetallen en uiteindelijke antwoord invullen op stencil. Leerlingen maken daarbij actief gebruik van blz. 167 t/m 173 uit het boek. Lezen, verklaring geven, beredeneren, besluiten op basis van argumenten. 14:4 5-14:5 5 6 Zie 5, 6, 7 en 8 bij leskern. Les klassikaal afsluiten; eventueel kort stilstaan bij moeilijkheden waar leerlingen tegenaan liepen (korte aanvullende uitleg/toelichting geven) en huiswerk opgeven (lesfase 6). Zodra leerlingen het stencil volledig hebben afgerond, gaan zij verder met direct op de lesstof aansluitende opgaven uit het boek (opg t/m 9.20) Luisteren, vragen beantwoorden en stellen, huiswerk noteren. Luisteren, uitleg krijgen. Lesfasen (Ebbens Effectief leren blz Is elke fase in die volgorde nodig in jouw les?) 19. Oriënteren op doel, voorkennis diagnosticeren/activeren 20. Informeren over begrippen / instrueren over vaardigheden 21. Check & feedback 22. Verwerking instrueren

16 23. Verwerking begeleiden 24. Afronden (evalueren en reflecteren) Bijlage 2: Leerlingenmateriaal (werkbladen) Les 1 EZ/VOF Beste M&O-leerlingen, Jullie starten in tweetallen een onderneming. Wat voor onderneming jullie oprichten, is geheel aan jullie: verkopen jullie auto s, konijnen of beginnen jullie een pizzeria? Jullie zullen met jullie bedrijf in de loop van de komende lessen een ontwikkeling doormaken en voor vragen/problemen gesteld worden. Maar zo ver is het nog niet; er is immers nog geen bedrijf. Bij het beantwoorden van de vragen kun je verschillende bronnen raadplegen: je boek uiteraard, maar gebruik ook zeker andere bronnen zoals de website van de Kamer van Koophandel ( Op deze website is een schat aan (betrouwbare) informatie te vinden over rechtsvormen. 1) Bedenk een naam en een logo voor jullie bedrijf. 2) Omschrijf jullie bedrijf zo volledig mogelijk. Wat verkopen jullie? En waarom is dit volgens jullie een gat in de markt? En waar willen jullie dit gaan verkopen en aan wie? Hebben jullie werknemers in dienst? Moeten jullie bezittingen aanschaffen? etc. Binnen jullie bedrijf is één van jullie algemeen directeur. De ander is financieel directeur. Bepaal onderling wie welke functie gaat vervullen. 3) Naam algemeen directeur:

17 Naam financieel directeur: Onderstaande vragen worden eerst door één van jullie beantwoord op een apart blaadje, dus óf door de algemeen directeur, óf door de financieel directeur (de vragen voor de financieel directeur zijn onderstreept). Daarna kunnen jullie overleggen en vullen jullie het uiteindelijke antwoord in op het antwoordformulier. Zoals jullie weten heeft elke organisatie een rechtsvorm: de juridische vorm van de organisatie. 4) Kies een rechtsvorm zonder rechtspersoonlijkheid en beargumenteer je keuze zo precies mogelijk: waarom kiezen jullie deze rechtsvorm? Keuze rechtsvorm: Argumenten (waarom is deze rechtsvorm in jullie geval het meest geschikt?): (..) Om bezittingen (activa) aan te schaffen hebben jullie natuurlijk vermogen nodig. 5) Hoeveel vermogen willen jullie aantrekken om jullie bezittingen te financieren en hoe komen jullie aan dit vermogen? 6) Zijn jullie met jullie rechtsvorm in het voordeel of in het nadeel voor wat betreft de financiering van jullie bedrijf, als je vergelijkt met een eenmanszaak? Ga hierbij in op zowel eigen vermogen als vreemd vermogen. Jullie bedrijf is echter nog altijd niet officieel opgericht. 7) Leg zo precies mogelijk uit welke stappen jullie moeten ondernemen om jullie bedrijf op te richten. Onderzoek wat er allemaal geregeld moet worden. Beperk je in je antwoord niet alleen tot de oprichting van het bedrijf bij de KvK (tip: hoe zit het bijvoorbeeld met verzekeringen, onderlinge afspraken?)

18 Les 2 EZ/VOF (vervolg) Dit werkblad zal per groepje anders zijn, afhankelijk van wat de leerlingen op het werkblad van les 1 hebben genoteerd. Beste directie, Inmiddels hebben jullie je eigen bedrijf NAAM BEDRIJF al behoorlijk vormgegeven. Jullie bedrijf is inmiddels ingeschreven in het handelsregister van de Kamer van Koophandel en jullie zijn inmiddels gestart met jullie bedrijf. Jullie hebben in de directievergadering een aantal onderwerpen die besproken moeten worden. Jullie wisselen voor de gelegenheid van functie: degene die eerst algemeen directeur was, is nu financieel directeur (en omgekeerd). Onderstaande vragen worden eerst door één van jullie beantwoord op een apart blaadje, dus óf door de algemeen directeur, óf door de financieel directeur (de vragen voor de financieel directeur zijn onderstreept). Daarna kunnen jullie overleggen en vullen jullie het uiteindelijke antwoord in op het antwoordformulier. De vrouw (of man natuurlijk) van de financieel directeur (getrouwd in gemeenschap van goederen) maakt zich zorgen. Ze heeft een waardevolle kunstcollectie en is bang dat deze op het spel staat zodra het fout gaat met de VOF. 8) Is deze zorg terecht, mocht het daadwerkelijk fout gaan met NAAM BEDRIJF? Zo ja, onderzoek zou je dit risico zou kunnen beperken, zonder dat je voor een andere rechtsvorm kiest. Licht jullie antwoord zo precies mogelijk toe. 9) Is de door jullie gekozen oplossing ook passend in het geval van een slecht huwelijk? Licht je antwoord toe.

19 10) Zou het genoemde risico ook beperkt kunnen worden door te kiezen voor een andere rechtsvorm? Zo ja, voor welke rechtsvorm zouden jullie dan kiezen? Licht je antwoord toe. Helaas komt de nachtmerrie van de vrouw van de financieel directeur uit: de zaken verlopen op een gegeven moment alles behalve voorspoedig: jullie bedrijf NAAM heeft moeite om de rekeningen nog langer te betalen. De schuldeisers (TOESPITSEN OP BEDRIJF LLN.) dreigen met het aanvragen van een faillissement. 11) Hoe kan NAAM BEDRIJF VOF meer tijd krijgen om haar zaakjes op orde te krijgen, en wat gebeurt er precies als jullie hier niet in slagen? Licht je antwoord zo precies mogelijk toe. Laatst hadden jullie het met een gezamenlijke vriend over de toekomst van jullie bedrijf NAAM BEDRIJF. Daarbij kwamen de begrippen openbare vennootschap met rechtspersoonlijkheid (OVR) en openbare vennootschap zonder rechtspersoonlijkheid (OV) ter sprake (zie ook blz. 162 van je boek). 12) Wat betekent dit concreet in het geval van jullie bedrijf?

20 Les 3 BV/NV Dit werkblad zal per groepje anders zijn, afhankelijk van wat de leerlingen op werkbladen van vorige lessen hebben genoteerd. Beste directie, Het dreigende faillissement van NAAM BEDRIJF VOF is afgewend: de curator heeft geldschieters gevonden zodat de rekeningen betaald konden worden. Dit voorval heeft voor veel opschudding binnen de directie gezorgd. De directie kiest er dan ook voor om het bedrijf om te zetten in een ZIE ANTWOORD LEERLINGEN VRAAG 10. Dit is de rechtsvorm die jullie zelf gekozen hebben in ronde 2. Op deze manier wordt het risico immers beperkt. Opnieuw wisselen: degene die eerst algemeen directeur was, is nu financieel directeur (en omgekeerd). Onderstaande vragen worden eerst door één van jullie beantwoord op een apart blaadje, dus óf door de algemeen directeur, óf door de financieel directeur (de vragen voor de financieel directeur zijn onderstreept). Daarna kunnen jullie overleggen en vullen jullie het uiteindelijke antwoord in op het antwoordformulier. 13) Lopen jullie als directie en aandeelhouders nu geen enkel risico meer? Licht je antwoord toe. Zoals gesteld zal de VOF omgezet worden in een KEUZE LEERLING (BV/NV). Jullie hebben al eerder ervaring opgedaan op dit gebied met het oprichten van jullie VOF. 14) Met welke eisen moeten jullie rekening houden bij de oprichting van jullie nieuwe rechtsvorm? Zijn er eisen die mogelijk een probleem vormen in jullie geval?

21 15) Een van jullie, de algemeen directeur, verkoopt zijn aandelen aan een vriend. Is dit zomaar toegestaan? En wat als jullie bedrijf nu een NV/BV (AFHANKELIJK VAN KEUZE LEERLINGEN) was? Een BV of NV kent een aantal (mogelijke) organen, waaronder de Raad van Bestuur (RvB) of directie. 16) Welke organen richten jullie op binnen jullie BV/NV en waarom? Wat is precies de rol van deze organen binnen jullie bedrijf? Let op: bepaalde organen zijn verplicht! 17) Leg uit welke belanghebbenden mogelijk geïnteresseerd zijn in jullie jaarrekening. Geef hierbij concrete voorbeelden van jullie bedrijf. Jullie huren een registeraccountant in. 18) Leg uit wat de rol van zo n accountant is in jullie bedrijf. Van de één op de andere dag verdwijnt de financieel directeur (ook mede-eigenaar) naar een tropisch oord, zonder verder iets van zich te laten weten. 19) Wat zijn de (juridische) consequenties voor het voorbestaan van jullie bedrijf?

22 Les 4 Vereniging/stichting Dit werkblad zal per groepje anders zijn, afhankelijk van wat de leerlingen op werkbladen van vorige lessen hebben genoteerd. Beste directie, Jullie onderneming NAAM BEDRIJF is inmiddels uitgegroeid tot een volwassen bedrijf. Binnen het bedrijf is de wens ontstaan om iets bij te dragen aan een betere samenleving en een goed imago voor het bedrijf. In het kader hiervan is geopperd om als bedrijf een vereniging of stichting op te richten. Raadpleeg bij onderstaande vragen steeds blz. 167 t/m 173 uit je boek. 20) Bedenk een vereniging of stichting die jullie zouden willen oprichten; het liefst natuurlijk één die aansluiting vindt/past bij jullie bedrijf. Werk dit idee zo nauwkeurig mogelijk uit: waarom kiezen jullie voor een vereniging i.p.v. een stichting of andersom, wat wordt de naam van de vereniging/stichting, het doel, formele/informele vereniging (en waarom?), wie zijn de bestuurders? enzovoorts.

23 Opnieuw wisselen: degene die eerst algemeen directeur was, is nu financieel directeur (en omgekeerd). Onderstaande vragen worden eerst door één van jullie beantwoord op een apart blaadje, dus óf door de algemeen directeur, óf door de financieel directeur (de vragen voor de financieel directeur zijn onderstreept). Daarna kunnen jullie overleggen en vullen jullie het uiteindelijke antwoord in op het antwoordformulier. 21) Met welke eisen moeten jullie rekening houden bij de oprichting van jullie nieuwe vereniging/stichting? ( Wat moet er allemaal gebeuren om jullie vereniging/stichting op te richten?) 22) Zijn er eisen waaraan jullie vereniging/stichting in de loop van elk jaar nog aan moet voldoen? Omschrijf deze zo nauwkeurig mogelijk. 23) Hoe komt jullie vereniging/stichting aan geld om haar doelen te verwezenlijken, naast de gelden die natuurlijk door het bedrijf ter beschikking worden gesteld? Let op: verenigingen en stichtingen komen niet op precies dezelfde manier aan hun geld! 24) Kunnen jullie persoonlijk aansprakelijk worden gesteld als het fout gaat met jullie vereniging/stichting? Licht je antwoord toe!

24 Bijlage 3: Docentenhandleiding Hierbij wordt beknopt een toelichting gegeven op de lesplannen, de PowerPoints en het leerlingmateriaal zodat deze les ook door een collega gegeven kan worden. In deze lessenreeks van vier lessen, die in het teken staat van hoofdstuk 9 van InBalans, starten leerlingen een eigen bedrijf zonder rechtspersoonlijkheid (dus een EZ/VOF) dat zich in de loop van de lessenserie ontwikkelt tot een bedrijf met rechtspersoonlijkheid (een BV/NV). In les 4 richten de leerlingen, vanuit hun bedrijf, vervolgens ook een vereniging of stichting op. Op deze manier maken de leerlingen zich in vier lessen de kenmerken in ruimste zin van het woord van de genoemde 6 rechtsvormen eigen. Elke les wordt gegeven aan de hand van een PowerPoint; voor elke les is er een aparte PowerPoint. Deze Powerpoints geven, tezamen met de lesplannen en werkbladen, een goed beeld van het verloop van de lessen. Hieronder zal per les een omschrijving en toelichting worden gegeven. Les 1 In les 1 wordt voorkennis m.b.t. de EZ en VOF opgehaald (middels de werkvorm denken, delen, uitwisselen (DDU)) en worden aan de hand van de PowerPoint de kenmerken en de voor- en nadelen besproken. Vervolgens gaan de leerlingen in tweetallen aan de slag met een werkblad waarin ze hun eigen bedrijf oprichten, vormgeven en nadenken over allerlei gerelateerde onderwerpen. Leerlingen kunnen hierbij gebruik maken van hun device (laptop, smartphone etc.) om aanvullende informatie te zoeken. De precieze instructies staan op de werkbladen zelf. Van belang hierbij is met name dat de leerlingen (voor het grootste deel van de vragen) allebei een andere rol aannemen: één leerling is algemeen directeur en de ander financieel directeur. Op deze manier wordt samenwerkend leren in de hand gewerkt. Aan het eind van de les worden de werkbladen ingenomen of leerlingen leveren deze uiterlijk de dag erna in. Deze werkbladen dienen vóór de les erna nagekeken te zijn, zodat de input van de leerlingen kan worden gebruikt in het definitief vormgeven van de lessen en bijbehorende PowerPoints. Voor zover de overige lessen afwijken van les 1, wordt dit hieronder omschreven. Les 2 In les 2 wordt eerst klassikaal het werkblad van de vorige les besproken. Hierbij dient concreet in te worden gegaan op wat de leerlingen hebben genoteerd op hun werkblad. Vervolgens gaan de leerlingen verder met werkblad 2, dat specifieke onderwerpen binnen de EZ en VOF behandelt. Les 3 Les 3 start wederom met het bespreken van de werkbladen van de vorige les, waarbij weer aandacht wordt besteed aan hetgeen door leerlingen is opgeschreven. Vervolgens wordt dezelfde structuur gevolgd als aan het begin van les 1, maar nu voor de BV en de

25 NV: ophalen van voorkennis (DDU) en het bespreken van de kenmerken en voor- en nadelen aan de hand van de PowerPoint. Vervolgens gaan de leerlingen aan de slag met een werkblad waarin de leerling hun eigen BV of NV vormgeven en nadenken over allerlei rechtsvormgerelateerde zaken. Les 4 Les 4 start weer met het bespreken van de werkbladen van de vorige les. Daarna gaan de leerlingen aan de slag met het oprichten van hun eigen vereniging/stichting aan de hand van een werkblad. Zoals steeds, geldt ook hier dat de werkbladen duidelijk aangeven wat van de leerling verwacht wordt. Omdat leerlingen nog weinig voorkennis hebben, zullen ze bij dit werkblad actief gebruik maken van de lesstof uit hoofdstuk 9. Leerlingen leren in dit geval deze twee rechtsvormen kennen door te werken vanuit een door henzelf vormgegeven context. (Aavullend: materiaal voor nabespreking werkblad les 4) Het werkblad dat gedurende les 4 is gemaakt, kan worden besproken in de daaropvolgende les. Een handreiking hiervoor wordt gedaan in de vorm van een eveneens als bijlage toegevoegde PowerPoint. Bijlage 4: Powerpoints van de lessen (zie vanaf volgende pagina)

26

27

28

29

30

31

32

33

34

35

36

37

38

39

40

41

42

43

44

45

46

47

48