V-Memo. Een simulatie van Rechtsvormen. Aanleiding

Transcriptie

1 Milou Spierings, Vakdidactiek M&O ILO F13 L&I4 T.a.v. Wim van Kleef V-Memo Een simulatie van Rechtsvormen Aanleiding Management en Organisatie is een theoretisch vak. Het geeft leerlingen verdieping op het gebied van financiering, accounting, marketing en organisatie. Dit zijn nou niet bepaald onderwerpen die leerlingen dagelijks tegenkomen in hun leven. Het vak is ontstaan om leerlingen beter voor te bereiden op een sociaal economische toekomst (Vernooij, 1996, p. 1). Maar het woord toekomst zegt al genoeg: het zijn geen onderwerpen die leerlingen op dit moment in hun leven al tegenkomen. Het vak richt zich op het bedrijfsleven en het oprichten van een eigen bedrijf, wat voor de meeste leerlingen op de middelbare school een ver van hun bed show is. Hierdoor is het vaak lastig als docent om betekenis te geven aan de vele leerstof die in twee of drie jaar tijd voorbij komt. Om de theoretische leerstof tot leven te wekken is het erg belangrijk om bij het vak M&O situaties na te bootsen waarbij leerlingen zich in kunnen leven in de processen waarover ze moeten lezen en opdrachten moeten maken. Volgens Marzano en Miedema is een simulatie een erg goede manier om leerlingen betekenisvol te laten leren (2011, p. 160). Door processen uit het echte leven na te bootsen in de klas, kunnen leerlingen beleven hoe deze processen in werkelijkheid tot uiting komen, waardoor de theorie tot leven komt. Door dit aan den lijve te ondervinden, zal de leerstof betekenis krijgen (Marzano en Miedema, 2011, p. 161). Betekenisvol leren zorgt volgens Marzano en Miedema ook uiteindelijk voor een beter begrip en betere beklijving bij leerlingen. Het is dus heel belangrijk om bij een lastig vak als M&O veel gebruik te maken van simulaties om leerlingen beter bij de leerstof te betrekken. 1

2 Het is dus niet voor niks dat er in het plan van toetsing en aanpak is besloten dat 10% van de lestijd aan simulaties of experimenten besteedt zou moeten worden (Rapport Management & Organisatie, 1996). Voor leraren in opleiding is het dus erg belangrijk om te leren hoe je zo een les aan moet pakken. Er komt veel meer bij een praktische les kijken dan alleen maar het bedenken van een toepasselijke situatie. De les moet bijvoorbeeld naar het juiste einddoel toewerken, freeriders gedrag uitsluiten, goed uit te voeren zijn en er moet een goede duiding zijn om de juiste betekenis te kunnen geven (Lessen Vakdidactiek). Het goed kunnen bedenken en uitvoeren van een simulatie is hierdoor een belangrijke docentvaardigheid. Als een simulatie niet goed wordt uitgevoerd, zal de boodschap ervan niet overkomen bij leerlingen en missen zij deze belangrijke vorm van betekenisvol leren. De simulatie In deze simulatie worden leerlingen per persoon ingedeeld in een groepje. Een groepje vormt het adviesorgaan de Kamer Van Koophandel en de overige drie groepjes spelen startende ondernemers. De 3 leerlingen in de KVK groep worden allemaal expert van 2 soorten rechtsvormen en de leerlingen in de ondernemersgroepjes (2 a 3 leerlingen) nemen de rol van woordvoerder, notulist of eventueel penningmeester aan. De ondernemers krijgen een omschrijving van de onderneming die zijn op willen gaan richten en de voorwaarden die hierbij horen (zie de omschrijvingen in de bijlage). De KVK leden gaan zich ondertussen inlezen in de rechtsvormen die zij gaan vertegenwoordigen. Nadat de groepjes zich hebben kunnen inlezen en voorbereiden met behulp van de tabellen 1 en 2 (zie de bijlage), zullen de groepjes in ronde 1 bij een van de KVK leden op bezoek gaan. Hier zullen zij gaan beschrijven wat voor onderneming zijn willen gaan oprichten en het KVK lid zal een omschrijving van de mogelijkheden van zijn twee rechtsvormen geven. Hierna zullen ze gaan discussiëren over de mogelijkheden van de rechtsvormen voor de onderneming en wat de gevolgen zijn voor het kiezen van een van deze vormen en of het bij de onderneming past. Na afloop van dit gesprek bespreken de ondernemers en de KVK leden onderling kort de uitkomst na en vullen ze de tabellen 3 en 4 in. Hierna volgen ronde 2 en 3 waarin de ondernemingen bij de andere KVK leden langs gaan. Nadat iedereen elkaar heeft gesproken en de tabellen zijn ingevuld, zullen de groepjes onderling een keuze voor een van de rechtsvormen gaan maken. Ook de KVK gaat 2

3 onderling beslissen welk advies ze voor de ondernemingen uit willen gaan brengen. De simulatie eindigt met het klassikaal bespreken van de keuzes van de onderneming en dit te vergelijken met het advies van de KVK. Leerlingen moeten deze keuze of dit advies goed onderbouwen en de eventuele verschillende uitkomsten uit kunnen leggen. De docent geeft hierbij een heldere duiding bij wat er zojuist allemaal is gebeurd en hoe het zich weerhoudt tot de concepten uit de leerstof. Uiteindelijk leveren de groepjes alle tabellen in bij de docent, die hiermee het leerproces nog eens op papier kan nakijken. Doel en verantwoording van de simulatie Voor de hogere docentvaardigheid zijn wij in groepsverband na gaan denken over een goede simulatie om de droge theorie over Rechtsvormen voor het vak M&O in een simulatie te verwerken. Het doel dat hierbij werd beoogd, is om leerlingen te laten ervaren welke betekenis rechtsvormen hebben voor de eigenaar of eigenaren van een bedrijf en wat er allemaal komt kijken bij het maken van een keuze voor een bepaalde rechtsvorm. Ook willen we de rol die de Kamer van Koophandel (KVK) hierbij speelt laten beleven. Door leerlingen zich in te laten leven in de rol van ondernemer of van KVK werknemer, gaan ze beleven hoe het is om rechtsvormen op levensechte situaties toe te passen en wat de gevolgen hiervan zijn. Ze zullen moeten gaan overleggen, discussiëren, keuzes afwegen en gevolgen inschatten om zo te ervaren hoe de begrippen in werkelijkheid tot uiting komen. Het doel van deze simulatie is om de concepten te verduidelijken vanuit de context die de simulatie biedt (Valcke, 2005, p. 265). Volgens Valcke is een goede context onontbeerlijk voor het betekenis geven aan moeilijke concepten. Ook samenwerkend leren is in een simulatie erg belangrijk, omdat een collectieve leeropbrengst veel meer teweeg brengt dan individueel ergens aan werken (Ebbens & Ettekoven, 2013, p ). Door leerlingen te laten overleggen en discussiëren over de begrippen, zullen ze elkaar uitleg moeten geven en verschillende kanten moeten belichten waardoor ze de stof veel beter zullen gaan begrijpen. Deze collectieve leeropbrengst zal dus vergroten door samen te werken en uiteindelijk de eigen leeropbrengst ook vergroten. Dit leren door te doen en door te samenwerken, leidt tot een betere leeropbrengst, beter begrip en beter onthouden volgens Kanselaar et al., (2004, p ). Op de lange duur 3

4 zullen leerlingen de stof dus ook beter onthouden, waardoor de les en leerstof beter bijdraagt aan het toewerken naar het eindexamen. Doordat leerlingen in de simulatie worden gedwongen om te discussiëren waarbij ze hun gedachten moeten weerspiegelen en onder woorden te moeten brengen ( Bloom in Vos & Cowan en Valcke p. 447), waardoor ze een hoger denkniveau zullen bereiken. In de simulatie moeten leerlingen zich gaan inleven in de rol van ondernemer of KVK-lid, waarin ze de verschillende rechtsvormen gaan tegenkomen en moeten gaan analyseren. De verschillende ondernemingen in de simulatie zijn gekozen om op de belevingswereld van leerlingen aan te sluiten. Volgens Van der Linden & Meijers, (1987, p. 121) zorgt dit voor een beter draagvlak bij leerlingen waardoor zij zich makkelijker in de simulatie in kunnen leven. Zo zullen leerlingen zich in gaan leven in de rol van drie verschillende ondernemers: Cupcake-bakker, Café-eigenaar, en Speeltuin verbeteraar. Bij deze rollen kunnen ze zich iets voorstellen en wordt het inlevingsvermogen vergemakkelijkt. Om verschillen te kunnen analyseren moeten leerlingen de begrippen volgens Valcke (2005, p. 444) eerst goed begrijpen. Het is dus essentieel om deze simulatie pas uit te voeren als leerlingen al over deze begrippen hebben geleerd. Er moet dus minstens een les aan vooraf gaan waarin de belangrijkste begrippen aan bod komen. Bij de simulatie die is uitgevoerd in deze V-Demo, is het belangrijk dat leerlingen van te voren Tabel 1 (in de bijlage) in hebben gevuld. Dit vereist een basis van begrip over de verschillende rechtsvormen en wat deze inhouden. Deze tabel kan vervolgens tijdens de simulatie worden geraadpleegd bij het analyseren van de rechtsvormen. Het toepassen van kennis in een simulatie waarin een levensechte situatie wordt nagespeeld, waardoor het betekenis krijgt (Marzano, p. 22) In deze simulatie komen veel hogere denkvaardigheden van Bloom aan bod, die terug zijn te vinden in het Model Didactische Analyse, dat is terug te vinden in bijlage 1. Leerlingen moeten in dit lesontwerp analyseren, discussiëren, reflecteren, vergelijken, classificeren, wat belangrijke hogere denkvaardigheden zijn volgens Bloom en Marzano en Miedema (Bloom in Valcke, p. 446 en Marzano en Miedema, p. 21). Deze vaardigheden vereisen een diepgaand begrip van leerlingen wat ervoor zorgt dat 4

5 ze boven de stof komen te staan en dat het beter onthouden zal worden op lange termijn. Ook door de integratie van creatieve toepassing van de leerstof in een simulatie, beklijft de leerstof beter (Ebbens & Ettekoven, p. 28). Dit zorgt ervoor dat deze simulatie de potentie heeft om leerlingen een heleboel belangrijke handvatten te bieden om de stof zo goed mogelijk onder de knie te krijgen. Maar alleen een goede opzet is niet genoeg, ook over de uitvoering moet goed na worden gedacht. De docent moet een goede leider en begeleider van het leerproces zijn en duidelijk aan leerlingen overbrengen wat er van ze verwacht wordt (Gieles et al., 1996). Rol van de docent Om freerider gedrag uit te sluiten en het leerproces als docent te kunnen beoordelen, is het volgens Ebbens en Ettekoven (2009, p. 64) van belang om het leren zichtbaar te maken. Dit wordt gedaan door leerlingen te laten notuleren tijdens de simulatie in de tabellen die zijn terug te vinden in de bijlage 2. Hierbij is ook een heldere en duidelijke leertaak volgens Marzano en Miedema erg belangrijk (2011, p. 48). Het moet voor leerlingen helder zijn wat er van ze wordt verwacht en hoe ze dit kunnen bewerkstelligen. Het geven van goede instructies vooraf is dus erg belangrijk. De docent moet hiervoor in klare taal uitleggen hoe de simulatie te werk gaat en wat ieders rol betekent. Een heldere instructie bevordert bovendien volgens Ebbens en Ettekoven de uitkomst van het leerproces (2009, p. 63). Na afloop van de simulatie is het aan de docent om betekenis te geven aan wat de leerlingen net hebben gedaan. Hierin wordt de context en de uitvoering van de simulatie gekoppeld aan de concepten van de leerstof om te duiden wat er zojuist is geleerd (Valcke 2005, p. 445). Hierbij is individuele aanspreekbaarheid in de nabespreking volgens Ebbens en Ettekoven erg belangrijk voor succesvol samenwerkend leren (2009, p. 122). Elke afzonderlijke leerling moet hierin aan bod kunnen komen. Hiervoor zijn in het lesontwerp de laatste tabellen C en D in de bijlage opgesteld om alle leerlingen individueel gericht na te laten denken over de duiding van de simulatie en tot een goede nabespreking te leiden. De docent neemt vervolgens de leiding in een onderwijs leergesprek waarin de concepten worden verduidelijkt. Deze gezamenlijke reflectie zorgt volgens Valcke voor een goed meta begrip (2005, p. 261). Hierdoor zien leerlingen de overkoepelende boodschap van de 5

6 simulatie en worden concepten met elkaar verbonden. Reflectie en Feedback Na uitvoering van de simulatie tijdens de vakdidactiek bijeenkomst, hebben de deelnemers hun feedback uitgesproken. Wat hierin vooral naar voren kwam, was dat zij bang waren voor freerider gedrag. Omdat in een grote klas de groepjes van ondernemers uit meerdere mensen bestaan, bestaat er inderdaad meer kans dat er leerlingen zijn die achterover gaan hangen en anderen het werk gaan doen. Hierdoor is het idee ontstaan om de rolverdeling in de ondernemersgroepjes af te laten wisselen, zodat iedereen een keer als woordvoerder op moet treden en iedereen een keer moet notuleren. Zo moet iedereen evenveel participeren. Een tweede tip vanuit de deelnemers was om de leerlingen een afsluitende opdracht te laten maken. In principe moeten leerlingen tijdens de simulatie al flink wat opdrachten (de tabellen) invullen waarin ze verschillen, oorzaken en gevolgen moeten onderscheiden. Als afsluiting hadden wij daarom het onderwijs leergesprek gekozen. Toch kan ik mij indenken dat het als docent fijn kan zijn om per leerling toch nog op papier te zien of het ze echt begrepen hebben. Dit zal echter niet meer binnen het tijdsbestek van een les passen, dus zou in de les na de simulatie kunnen gebeuren. In deze opdracht zou je leerlingen vragen kunnen stellen over de gevolgen van het veranderen van de ene naar de andere rechtsvorm, om ze zo de rechtsvormen nogmaals te laten analyseren. Ook kwam er uit de feedback naar voren dat het leuk zou zijn om leerlingen de rol van meerdere bedrijfjes aan te laten nemen. Dit is inderdaad een goed idee omdat het nog beter het verschil tussen de rechtsvormen kan verduidelijken en meer leven in de brouwerij brengt. Het wordt daardoor echter waarschijnlijk wel een tijdrovendere simulatie aangezien leerlingen zich in meerdere situaties in moeten leven. Dit is echter een erg goed punt om over na te denken. Het zou ook mogelijk zijn om leerlingen in de rol van verschillende ondernemers telkens maar bij 1 KVK expert langs te laten gaan. Dit betekent echter wel dat de KVK leden meer voorkennis nodig hebben over alle soorten rechtsvormen. Toch lijkt met dit een goede verbetering van deze simulatie voor de toekomst. De betere leerlingen zouden kunnen worden 6

7 uitgekozen om de rol van KVK aan te nemen, zodat er ook meer ruimte is voor excellente leerlingen om zich uit te drukken. Ook zou het een leuke verbetering zijn om leerlingen niet of KVK of ondernemer te laten spelen, maar ze beide rollen af te laten wisselen, zodat elke leerling een keer moet informeren en adviseren. Op dit punt valt dus nog winst te behalen in deze simulatie. Voor de toekomst zou ik dan ook adviseren om meer afwisseling in de rolverdeling aan te brengen. Literatuurlijst Ebbens, S. O., & Ettekoven, S. (2013). Effectief leren: basisboek. Wolters-Noordhoff. Gieles, P. H. F., Konig, A., & Lap, J. (1996). Begeleiden van de groep. Schoolpers. Kanselaar, G., Erkens, G., & Franken, A. (2004). Samenwerkend leren en de toekomst van ict in het onderwijs. Anders leren in 2010, 70-78) Marzano, R., & Miedema, W. (2011). Leren in vijf dimensies. Moderne didactiek voor het voortgezet onderwijs. Assen: Van Gorcum. Rapport Management en Organisatie, uitwerking van de eindtermen in opdracht van de Stuurgroep Profiel Tweede Fase, SLO, Enschede, Valcke, M. (2005). Onderwijskunde als ontwerpwetenschap. Academia Press. Van der Linden, F. J., & Meijers, F. (1987). Onderwijs en de belevingswereld van jongeren. J. Hazekamp, & I. Van Der Zande. Jongeren: nieuwe wegen in de sociale pedagogiek, Vernooij, D. F. Management en organisatie, een nieuw vak. SLO, Enschede,

8 Bijlage 1: Model Didactische Analyse van de Simulatie Docenten: Pascal Merlisa Datum: Dinsdag, Tijd: Klas: ILO L&I 4 Vakdidaktiek Econmie en M&O Aantal leerlingen: 6 Anneloes Schulte 19 november Milou Spierings Lesontwerp Beginsituatie Leskern M&O Rechtsvormen Simulatie In de voorgaande les hebben leerlingen geleerd wat de verschillende rechtsvormen zijn en hebben ze een Tabel 1 ingevuld zodat ze een overzicht hebben van de overeenkomsten en verschillen tussen de rechtsvormen. Beleven hoe en waarom een onderneming een bepaalde rechtsvorm kiest en als expert oordelen vellen over passende rechtsvormen bij verschillende bedrijven. Leerdoelen Leerlingen kunnen rechtsvormen kunnen beoordelen op voor en nadelen voor verschillende soorten bedrijven. Beleven hoe rechtsvormen in de praktijk werken. Beleven hoe een onderneming wordt opgestart. Ervaren hoe het is om ondernemer of Kamer Van Koophandel (KVK) te zijn. Rechtsvormen analyseren en de voor en nadelen classificeren. Discussiëren over de juiste oplossing voor verschillende situaties. Op meta- niveau begrip verwerven over rechtsvormen. Docentdoelen Heldere instructies geven, tijdsindeling bewaken, orde houden, pas ondersteuning geven als leerlingen vastlopen en verbinding maken tussen concepten en de context van de simulatie voor een goede duiding. Boek Lokaal Management en Organisatie (diverse versies mogelijk). Het lokaal wordt voor aanvang van de les ingedeeld zodat er in het midden in het lokaal een kleine kring van 6 tafels voor 6 leerlingen die met de ruggen naar elkaar toe als KVK kunnen zitten. De groepjes die ondernemingen vertegenwoordigen kunnen zo om de beurt bij verschillende adviesorganen aanschuiven. De rest van de tafels worden aan de randen van het lokaal in evenveel groepjes als ondernemingen verdeeld. Aan deze tafels overleggen de ondernemingen wanneer zij niet bij de KVK op gesprek zijn. Extra materialen Flashcards met de omschrijving van de ondernemers en hun bedrijfsplan Flashcards met de omschrijving van de rechtsvormen Tabellen 1 tot en met 3 voor de structurering van de voorkennis Tabellen A en B voor de notulen tijdens de overlegmomenten tussen de ondernemers en KVK 8 Tabellen C en D voor de eindbespreking van de onderneming (C) en de KVK (D) Uitdraai van KVK document met informatie over de rechtsvormen

9 Rekwisieten om de inleving van de ondernemingen te bevorderen Tijd Lesfase Leerdoel Wat doen leerlingen Wat doet de docent Specifieke leeractiviteit 5 min. Inleiding Leerlingen weten wat ze deze les gaan doen en hoe ze dit aan moeten pakken. Luisteren naar de instructie en stellen vragen als ze iets niet begrijpen Heldere uitleg geven van de werkwijze en wat er van leerlingen wordt verwacht Luisteren en vragen 20 sec. Tabel erbij halen Teruggrijpen op voorkennis N.v.t. Vraagt leerlingen om de tabel met alle rechtsvormen erbij te pakken n.v.t. 2 min. Indelen in groepjes en uitdelen van materiaal Tabellen 2 en 3 uitdelen 8 min. Groepsoverleg Inleven in de situatie, voorkennis structureren en discussiëren over de toepassing op de rol in de simulatie. Rolverdeling voor notulist en woordvoerder. Bespreken van de rol die ze gaan aannemen en welke informatie ze nodig hebben om deze rol te kunnen vervullen. De KVK leden stellen de voor en nadelen van hun rechtsvorm op in tabel 2 en de Ondernemers stellen de wensen van hun onderneming op in tabel 3. Toeschouwer. Pas hulp bieden als leerlingen echt vastlopen, maar zoveel mogelijk zelf laten aanmodderen. Analyseren en discussiëren 5 min Simulatie Ronde 1 Uitwisselen van ideeën tussen de verschillende partijen, inleven in de situatie, argumenten geven en beoordelen van de eigenschappen van Ondernemers gaan langs bij een KVK rechtsvorm om advies in te winnen. Beide partijen notuleren wat er wordt besproken in tabel A (onderneming) of B (KVK) Tijdsbewaking en toeschouwer. Beargumente ren, discussiëren 9

10 rechtsvormen. 3 min. Nabespreking ronde 1 Het advies beoordelen in de groep Met de eigen groep wordt de uitkomst van het gesprek besproken Tijdsbewaking en toeschouwer. Analyseren en classificeren 5 min. Simulatie Ronde 2 Zie ronde 1 3 min. Nabespreking ronde 2 Zie ronde 1 5 min. Simulatie ronde 3 Zie ronde 1 3 min. Nabespreking ronde 3 Zie ronde 1 8 min. Eindoordeel Eindbesluit nemen en beargumenteren De KVK groep besluit met behulp van tabel D voor elke onderneming, welke rechtsvorm zij adviseren. Tijdsbewaking en toeschouwer. Analyseren, discussiëren en beargumenter en. De Ondernemers beslissen met behulp van tabel C welke rechtsvorm het meest geschikt is en welke zij kiezen. Beide groepen moeten hun keuze beargumenteren en zich voorbereiden op een mondelinge onderbouwing voor de classicale bespreking van het besluit. Totaal 15 min: 2 min. per onder nemin Eindoordeel Vergelijken van advies KVK met de keuze van de ondernemers Besluit en korte argumentatie onder woorden brengen. Leerlingen per groep vragen om hun keuze te beargumenteren Beargumente ren en analyseren van uitkomsten. 10

11 g, 8 min. Nabespreking Reflectie op de uitkomsten van de simulatie Uitwisselen van de simulatie ervaringen, luisteren naar de conclusie van de docent en vragen stellen. Samenvatten van de uitkomsten en deze betrekken op de concepten die bij het hoofdstuk horen. Leerlingen vragen hoe zij de simulatie hebben ervaren. Reflecteren Vos, H., & Cowan, J. (2009). Reflecteren en onderwijs: een taxonomie. 11

12 Bijlagen: Tabellen 1-3 en A-D Tabel 1: Vul voor elke rechtsvorm in of er wel of geen sprake is van de begrippen: Begrip Scheiding van leiding en eigendom Rechtspersoon Hoofdelijke aansprakelijkheid Bestuurders verzekerd voor sociale werknemerswetten Verplicht startkapitaal Verplicht om jaarrekening te publiceren Inkomstenbelasting Eenmanszaak VOF NV BV Vennootschapsbelasting Risico op vijandige overname Winst gaat naar de eigenaar/eigenaren AVA ALV Vrij overdraagbare aandelen 12

13 Tabel 2: Stel naar aanleiding van de begrippen de voordelen en nadelen van jouw rechtsvorm op: Denk hierbij o.a. aan aansprakelijkheid, continuïteit, winstverdeling, financiering, specialisatie, verplichtingen, enz. Rechtsvorm: Voordelen Nadelen

14 Tabel 3: Stel naar aanleiding van de tabel de wensen van jullie als ondernemer op: Denk hierbij o.a. aan aansprakelijkheid, continuïteit, winstverdeling, financiering, specialisatie, verplichtingen, enz. Onderneming: Wensen

15

16 Tabellen A: De notulen van de onderneming Onderneming: Eenmanszaak Voordelen Nadelen 16

17 VOF Voordelen Nadelen 17

18 BV Voordelen Nadelen 18

19 NV Voordelen Nadelen 19

20 Stichting Voordelen Nadelen 20

21 Vereniging Voordelen Nadelen 21

22 Tabel B: Notulen van de KVK Onderneming: Wensen:

23

24

25 6.. 25

26 Tabel C: besluit onderneming Besluit Onderneming.. Wij kiezen voor onze onderneming de Rechtsvorm:. Argumenten:

27

28 Tabel D: advies van de KVK Advies voor de Ondernemingen van de KVK Onderneming Wij adviseren de rechtsvorm.. omdat

29