Ontwerp onderzoek. Probleem beschrijving. Probleemanalyse. Karen Werter, Lesonderwerp: Sparen en lenen

Transcriptie

1 Ontwerp onderzoek Lesonderwerp: Sparen en lenen Probleem beschrijving In de eerste economie les die de leerlingen in de derde klas hadden heb ik het woord economie op het bord geschreven en door middel van delen denken en uitwisselen (Ebbens & Ettekoven, 2005, pp ) heb ik met de klas een woordspin op het bord gemaakt. Ik heb drie parallel combinatie havo/vwo klassen, en opvallend was dat er wel wat verschil was in de woordspinnen maar dat voor de leerlingen economie vooral draait om geld. Daar bovenop hebben veel van de leerlingen een angst dat economie alleen om rekenen draait. Ook mijn stage practicum docent (spd) heeft aangegeven dat de leerlingen het gevoel hebben dat ze bij economie vooral veel wiskunde doen, wat leerlingen afschrikt van het vak economie. Daarnaast komt het probleem dat door deze eenkennige visie veel leerlingen moeite hebben het vak te linken aan de werkelijkheid, wat in mijn ogen van groot belang is bij zo n maatschappelijk vak als economie. Belangrijk voor de leerlingen is om te leren dat economie meer is dan rekenen, dit belang komt vooral tot uiting aangezien de leerlingen tijdens het derde jaar moeten kiezen of ze verder willen gaan met dit vak in de bovenbouw, en dan is goed zijn in rekenen of wiskunde zeker niet genoeg. In de bovenbouw wordt het vak veel maatschappelijker, en het is mij in het afgelopen half jaar dat ik in de vierde klas les heb gegeven opgevallen dat veel leerlingen zich verkijken op de inhoud van het vak. Vooral van de leerlingen die moeite met het vak hadden kreeg ik de reactie dat het vak economie veel anders was dan ze verwachten en met namen de het maatschappelijke vlak van de economie. Dit werd bevestigd door mijn spd van de bovenbouw. Probleemanalyse Er zijn meerdere oorzaken van dit probleem, ten eerste wordt wiskunde door veel leerlingen niet gewaardeerd, en ze hebben het gevoel dat economie een andere vorm van wiskunde is. Deze nadruk is mij vooral opgevallen aan de manier waarop leerlingen leren voor een proefwerk in de 4 vwo klas. De voorbereiding van een proefwerk bestaat uit het maken van sommen en het uit het hoofd leren van definities, ze gaan ervan uit dat het redeneren wel vanzelf loopt en leggen hier geen nadruk op. Ten tweede weten de leerlingen vaak weinig van wat er nu gebeurt in de maatschappij, dus de dingen die besproken worden blijven meer op de oppervlakte, en is het moeilijk betekenis te geven aan de concepten besproken tijdens de les (Kneppers, 2009, pp. 7-11) Natuurlijk zijn er altijd leerlingen die beginnen met het nieuws te volgen, ze hebben gehoord van de crisis en iets met

2 Griekenland. De leerlingen vertelde dat ze de krant of het nieuws vaak droog, saai of te moeilijk vonden. Aangezien dit onderzoek in de derde klas wordt gebezigd is het wel van belang dat dit nieuws voor de leerlingen op een goed niveau wordt aangeboden (Boekaerts, 2005, p. 17). Ten derde wordt er in methode van de vierde klas meteen van uitgegaan dat de leerlingen al begonnen zijn met het nieuws te volgen (Arkel van, Haperen van, & Scholte, 2010), terwijl de economie in de derde vooral is gebaseerd op de leerling en niet vanuit de maatschappij (Veen, Toetsen, 2012)(LWEO, 2012). Om de leerlingen goed voor te bereiden op de overstap naar de bovenbouw -waar zelfs in het examen de vaardigheid wordt gevraagd om bronnen te interpreteren (College voor examens, 2010) - is het van belang om de leerlingen tijdens de economie lessen hier mee op weg te helpen, en ze het probleem niet alleen te laten oplossen (Marzano & Miedema, 2007). Verkenning van oplossingen Er zijn meerdere oplossingen mogelijk om het vak economie in de derde klas meer een maatschappelijke body te geven. Er wordt al eens per blok aan een actualiteit aandacht besteed, maar dit onderwerp gaat vooral langs de methode, en geeft weinig hulp bij het studeren voor een proefwerk. Daarom is het van belang dat ze op tijd training krijgen in het begrijpen van het nieuws, zodat het leren natuurlijker loopt (Kneppers, 2009). Door de actualiteiten in een blok te brengen als basis waarop de opdrachten zijn gebaseerd wordt het voor de leerlingen duidelijker dat economie daadwerkelijk breder is dan alleen een boek of cijfers. Dit eist wel van mij als docent dat ik elke les begin met een aandachtstrekker uit de actualiteit, of als dit niet mogelijk is een andere aandachtstrekker zoals een filmpje. Ook de opdrachten moeten hierop gebaseerd zijn, dit betekent dat de opdrachten uit de methode óf moeten worden veranderd -waardoor het gebaseerd is op de aandachtstrekker aan het begin van de les- óf misschien in zijn geheel worden vervangen (Vernooij, 2003). Er is ook een oplossing die meer vanuit de leerlingen komt. Dan is het de bedoeling dat de leerlingen een artikel uit de actualiteit mee nemen wat zij vinden dat past bij het onderwerp. De artikelen die de leerlingen dan mee hebben genomen worden besproken in groepjes, en samen kiezen ze het artikel dat ze het beste vinden passen bij het onderwerp dat wordt besproken. Omdat dit een grote verantwoordelijkheid van de leerlingen vereist is het vooral bij het begin van belang dat de leerlingen een checklist krijgen waaraan het artikel moet voldoen (Ebbens & Ettekoven, 2005). Ook vraagt dit grote flexibiliteit van de docent die meerdere opdrachten klaar moet hebben om aan te kunnen sluiten op de artikelen. Het voordeel van deze oplossing ten opzichte van de eerste is dat de

3 leerlingen meer betrokken zijn bij de te leren stof, en meer mee krijgen van het nieuws dan als de docent elke keer één stukje laat zien (Ebbens & Ettekoven, 2005) (Marzano & Miedema, 2007). Ook kunnen ze hierdoor met het groepje beginnen met onderbouwen wat het interesse punt is van een maatschappelijk vraagstuk. Aangezien dit veel meer training vergt dan kan worden gedaan in vier lessen en wel veel vraagt van een derde klas, is deze oplossing zeer interessant maar streeft het doel van deze ontwerpopdracht voorbij, iets wat wordt beaamt door mijn vakdidacticus. Er zijn vele manieren waarop het leren vanuit de maatschappij kan worden bevorderd. Belangrijk is door vanuit de context te leren in plaats van de concepten. Kneppers (2009) heeft hier al meerdere onderzoeken naar gedaan die ik in mijn lessenserie als aanhang kan gebruiken, vooral de adviezen over het ontleden van teksten (Kneppers, 2009) zijn bruikbaar. Graag wil ik hier in de literatuur aan bijdragen door vooral een iets andere aanpak te nemen met behulp van de kennis die aanwezig is. Het voordeel van optie één is de controle die ik hou als docent. Dit zorgt ook dat het onderzoek stabieler kan worden gedaan. Nog een voordeel is dat het met optie één mogelijk is om in een hoofdstuk te beginnen en eindigen, waardoor het vergelijken van de nul en eindmeting kan worden gedaan tussen twee proefwerken. Ontwerphypothese en ontwerpregels De leerlingen van de derde klas hebben een eenkennig beeld van het vak economie met betrekking op de eisen die worden gesteld nu en in de bovenbouw, dit uit zich in de rol die zei toe bedelen aan de maatschappelijke betrokkenheid en de rol van wiskunde in het vak economie. Naar aanleiding van dit probleem kom ik tot de volgende ontwerp hypothese Als ik mijn lessenreeks van het derde hoofdstuk ga geven vanuit de actualiteiten en daarbij de methode los laat, zullen de leerlingen van de derde klas breder voorbereid zijn en een correcter beeld hebben van de eisen van economie nu en in de bovenbouw. Mijn interventie moet vanuit de actualiteiten gegeven worden op het niveau van de derde klas (Velzen van, 2008). Daarom kies ik ervoor mijn aandachtstrekkers vooral te baseren op nu.nl. Een aantal leerlingen heeft al aangegeven dit te lezen, dus ik verwacht dat dit niveau ook voor de andere leerlingen goed te volgen moet zijn. Als ik geen artikel vind die ik geschikt genoeg acht zal ik beginnen met een stuk uit het journaal of een ander filmpje. Van belang is dat de opdrachten ook echt gebaseerd zijn op de actualiteiten, dus de methode moet los worden gelaten. De opdrachten die de leerlingen maken worden dus nieuwe opdrachten, of opdrachten die zijn aangepast aan het onderwerp van de actualiteit.

4 De leerlingen zijn breder voorbereid op het moment dat ze verder kunnen gaan dan het reproduceren van sommen en definities. Van belang is dat ik in het toetsen dan ook hogere orde vragen toevoeg, om het verschil in manier van antwoorden tussen de klassen te meten. Ook moet er tenminste een opgave inzitten, bestaande uit meerdere vragen, die gebaseerd is op een casus. Dit is nodig om het verschil in aanpak tussen de leerlingen te testen. Om mijn resultaten te vergelijken moet ik een nul- en een eindmeting hebben, dit bewerkstellig ik aan de hand van de proefwerken die de leerlingen maken. Ook maak ik gebruik van een controle groep om zeker te weten dat het verschil in gemiddelde, of manier van beantwoorden van vragen komt door de manier van les geven en niet alleen door de verschillende onderwerpen van de proefwerken. Onderzoeks- en tijdplan Ik wil gaan onderzoeken of leerlingen aan het eind van de lessenreeks breder voorbereid zijn op het vak economie nu en in de bovenbouw. Dit verschil wil ik meten door de toets cijfers van hoofdstuk twee met hoofdstuk drie te vergelijken. Hierbij maak ik gebruik van een controle groep die vanuit de methode werkt, en een groep die op de nieuwe methode les krijgt om een goede nul- en eindmeting te hebben. Ik kies ervoor om dit onderzoek te doen met mijn klas van vrijdag het laatste uur, aangezien de leerlingen dan vaak onrustiger zijn, en ik hiermee een dubbel voordeel heb om afwisseling in de lessen te krijgen. De resultaten bij de verschillende type vragen wil ik beoordelen aan de hand van een inhoudsanalyse (Kleef, 2012). De leerlingen leren nu nog voor proefwerken door sommen en definities te kunnen reproduceren, het idee is dat de leerlingen met deze nieuwe methode dit ook kunnen maar vooral beter zijn voorbereid op hogere orde vragen. Dus cijfers zeggen niet alles, maar vooral waar de punten zijn gehaald. De toets zal gaan over het derde hoofdstuk: sparen en lenen (LWEO, 2012, pp ). De belangrijke aspecten van dit hoofdstuk zijn: - Sparen. Rente op sparen en berekenen, dus veel percentages. Rente op rente. - Inflatie en koopkracht - Lenen. Rente op lenen, en soorten leningen - Kopen op afbetaling - Annuïteit

5 In de onderstaande tabel staat hoe ik dit wil inplannen in mijn rooster, en het rooster van de school. Tabel 1: Tijdsplanning Week Deadline School 37 1 e versie paper Paper Herkansing paper Paper 2-3 Herfstvakantie Herkansing paper 2-3 Onderzoek: les 1 46 Onderzoek: les 2 47 Onderzoek: les 3 48 Onderzoek: les 4 49 Toets hoofdstuk Kerstvakantie 1 Kerstvakantie 2 Paper 4-5

6 Referenties Arkel van, N., Haperen van, T., & Scholte, P. (2010). Index. De Nederlandse economie. Amersfoort: ThiemeMeulenhoff. Boekaerts, M. (2005). Motivatie om te leren. Educational Practices Series -10, College voor examens. (2010). Economy HAVO. Syllabus centraal examen Cito. Ebbens, S., & Ettekoven, S. (2005). Effectief leren, basisboek. Groningen: Wolters - Noordhoff. Kleef, W. v. (2012, september 18). Workshop inhoudsanalyse. Amsterdam. Kneppers, L. (2009). Conceptgericht en Contextgericht Economieonderwijs. Amsterdam: Landelijk Expertisecentrum Economie en Handel. LWEO. (2012). Kopen en Werken. Amsterdam: LWEO B.V. Marzano, R., & Miedema, W. (2007). Leren in vrijf dimensies. Assen: van Gorcum. Veen, P. v. (2012, 3 27). Toetsen. Vakdidactiek. Amsterdam. Velzen van, J. (2008). Kennis & denken & leren. Antwerpen - Apeldoorn: Garant. Vernooij, F. (2003). Probleemoplossen als vaardigheid. Tijdschrift voor het Economsich Onderwijs, 171 e.v.