Demografie en het dagelijks leven. Een vergelijking van, Ethiopië, Botswana, Qatar en Nederland.

Transcriptie

1 Demografie en het dagelijks leven. Een vergelijking van, Ethiopië, Botswana, Qatar en Nederland. Anita van Leeuwen-Kobus Titel Onderwerp Opleiding Student Demografie en het dagelijks leven. Een vergelijking van Ethiopië, Botswana, Qatar en Nederland Bevolkingsdiagrammen in dagelijkse context. Interfacultaire Lerarenopleidingen Universiteit van Amsterdam Anita van Leeuwen-Kobus Studentnummer Vak Onderdeel Doelgroep Sleuteltermen Begeleiders ILO Aardrijkskunde L&I 4: V-Memo VWO4 Demografie, hogere denkvaardigheden, bevolkingsdiagrammen Joost Penninx

2 Datum Inleiding Aanleiding voor het maken van deze opdracht voor VWO 4 was het slechte resultaat bij een toetsvraag over de vergelijking en verklaring van de opbouw van de sterftecijfers in Ethiopië en Nederland. In de Geo Arm & Rijk is dit een onderdeel van de paragraaf over bevolkingskenmerken van Ethiopië t.b.v. het geografisch beeld van dat land. De leerlingen wisten niet goed het verband te leggen tussen essentiële verschillen in de oorzaken van de vergelijkbare sterftecijfers van deze twee landen en de bevolkingsopbouw (vergrijzing t.o.v. hoge kindersterfte). Ook tijdens een PO Arm & Rijk, over de vergelijking van een arm Afrikaans land naar keuze met het rijke Nederland, werd door de leerlingen weinig aandacht besteed aan de demografie van beide landen. Aanknopings- en uitgangspunt voor het ontwikkelen van deze opdracht was het Gapminder kaartspel ( ). Dit spel heb ik eerder in HAVO 4 gespeeld (in een klas zonder beamer). Leerlingen moeten landen classificeren of ordenen op basis van ontwikkelingskenmerken die ze zelf moeten selecteren. Daarna moeten ze hun indeling vergelijken met de Gapminder World Map, waarin levensverwachting uitgezet is tegen inkomen. Opvallende afwijkingen van hun verwachtingen werden tenslotte klassikaal besproken en verklaard. Enkele leerlingen kwamen toen met de suggestie om foto s bij de opdracht te gebruiken. Theoretrisch kader Demografie Om leerlingen de verbanden te leren leggen tussen de verschillende demografische kenmerken van landen is het belangrijk om hen een duidelijk kader aan te bieden. Daarom wordt er uitgegaan van de verandering van de vorm van bevolkingsgrafieken in het demografisch transitiemodel. Dit model wordt niet in dit hoofdstuk van de methode behandelt, maar de leerlingen hebben het wel in de onderbouw gehad. Daarnaast is het van belang om ook migratie mee te nemen in de opdracht, omdat dit de vorm van de bevolkingsgrafieken kan beïnvloeden. Hogere denkvaardigheden Voor de hogere denkvaardigheden ben ik uitgegaan van het OBIT model van Ebbens (2005 p. 187). Daarbij worden ook de sociaal-culturele, politieke en economische dimensies betrokken. Classificeren Kenmerken met elkaar in verband brengen Integreren Integreren Sociaal scholing, gezondheidszorg, bevolkingsopbouw Economisch inkomen, werk, arbeidsomstandigheden Politiek beleid Keuzes maken en beargumenteren (Creatief) Toepassen

3 Uitgangspunten Voor de opdracht heb ik gekozen voor de vergelijking van Ethiopië, Botswana, Qatar en Nederland. Ethiopië staat centraal in het hoofdstuk Arm & Rijk en heeft een laag BNP en lage levensverwachting. Botswana valt op bij Gapminder door het hoge BNP in combinatie met de lage levensverwachting, hetzelfde niveau als Ethiopië. Nederland staat model voor een rijk, vergrijzende land. In Qatar speelt migratie een grote rol in de opbouw van de bevolking en is ondanks de rijkdom de levensverwachting lager dan in Nederland. Achterliggende verklaringen voor de verschillen kunnen gezocht worden in: Ontwikkelingsstadium transitiemodel Ongelijkheid (inkomen, toegang tot voorzieningen) Aidsproblematiek Migratie Door de uitspraken en foto s niet allemaal eenduidig voor een land te kiezen worden de leerlingen uitgedaagd om zelf na te denken over de mogelijkheden en achterliggende verklaringen. Door in de nabespreking uitgebreid aandacht te besteden aan hun keuzes en meningen wordt het geografisch denken bevorderd, vergelijkbaar met opdrachten van Leren Denken met Aardrijkskunde (Vankan, 2004). De opdrachten zijn ook gebaseerd op de Living Graphs van Jennie Denton en Lisa Tannock ( Literatuur Ebbens, S. & Ettekoven, S. (2005). Effectief leren. Basisboek. Groningen: Wolters- Noordhoff. Vankan, L. & Schee, J. van der, Leren denken met aardrijkskunde. Nijmegen: Stichting Omgeving en Educatie. Websites

4 Werkblad 1 Demografie Namen: INSTRUCTIE Werk in groepjes van 2 of 3 Iedereen moet de keuzes kunnen motiveren. Verdeel de taken: rapporteur, informatiebeheerder, vragensteller (deze mag één keer hulp vragen aan de docent), tijdbeheerder De kaartjes en foto s mag je uitknippen. Lees de kaartjes met uitspraken en bekijk de foto s. 1) Bespreek welke uitspraak/foto volgens jullie bij welk land en bij welke bevolkingsgrafiek past. Schrijf de nummers bij de grafiek naar keuze en geef de grafiek een titel. Je kan kiezen uit: Nederland - Ethiopië Qatar Botswana. 2) Bepaal bij welke leeftijdsgroep(en) de uitspraak/foto past. 3) Bedenk bij één grafiek een extra uitspraak (Indien computer beschikbaar: zoek er een passende foto bij). 4) Formuleer bij elke bevolkingsgrafiek een algemene regel. Voor het motiveren van jullie keuzes kan je gebruik maken van: de atlas (kaarten en statistiek) (demografische gegevens). het demografisch transitiemodel het lesboek

5 Werkblad 2a Land: Land: Uitspraken/foto s: Uitspraken/foto s: Keuzes en motivatie: Keuzes en motivatie: Algemene regels: Algemene regels:

6 Werkblad 2b Land: Land: Uitspraken/foto s: Uitspraken/foto s: Keuzes en motivatie: Keuzes en motivatie: Algemene regels: Algemene regels:

7 Lesplan Docent: Anita v. Leeuwen Datum: Tijd: 50 min Klas: 4V, lokaal 242 Aantal lln: 15 Lesonderwerp Bevolkingspiramiden en ontwikkeling Beginsituatie Indeling van landen op basis van inkomen en gezondheid (Gapminder spel of video) Leerdoelen 1. Leerlingen kunnen voorbeelden uit het dagelijks leven: a. in verband brengen met de bevolkingspiramide van een land. b. koppelen aan een leeftijdscategorie c. Zelf voorbeelden uitkiezen en hun keuze motiveren 2. Leerlingen kunnen algemene demografische regels over bevolkingsopbouw formuleren. Docentdoelen Duidelijke instructie; Ruimte geven aan leerlingen voor hun keuzes. Uitgebreide nabespreking. Boek (+ blz.) Media, spullen, hulp PP, werkbladen, atlas, computers (indien niet beschikbaar dan gegevens indexmundi selecteren en uitprinten) Tijd Lesfase Leerdoel Wat ik doe en zeg 5 Welkom / Spoorboekje Wat zij doen (werkvorm) Feedback / informeren Terugkoppelen vorige les (Gapminder game of video) klassengesprek Verwerking 1,2 Instructie opdracht Luisteren instructie Verwerking 1,2 Uitvoeren opdracht Zelfstandige begeleiden Tijdsbewaking classificatie opdracht Beperkte inhoudelijke hulp (1 vraag per groep) feedback 1,2 Nabespreken klassengesprek Motivaties voor antwoorden Verschillende mogelijkheden: geen ideaal antwoord Leeractiviteit Noem de specifieke! Voorkennis ophalen Classificeren, kenmerken met elkaar in verband brengen, keuzes maken en motiveren, generalisaties maken reflectie

8 Werkblad 2d: Uitspraken (Docent: eerst 1ste rij en 1ste kolom verwijderen voor het printen + cellen door elkaar zetten en nummeren) Dimensie Botswana Ethiopië Nederland Qatar Economisch Dankzij zijn goede opleiding heeft Jan zijn eerste baan als diamanthandelaar gekregen. Door de goede opbrengst is het dit jaar voor Jo geen probleem om bij te dragen aan de coöperatieve voedselbank. De premie voor de AOW is sterk gestegen, waardoor het voor Piet steeds moeilijker wordt om van één inkomen zijn gezin te onderhouden. Mel hoopt dat hij met deze baan genoeg verdient om er straks thuis goed van te kunnen leven. Sociaal Doordat haar ouders aan AIDS zijn overleden moet Nel nu voor haar zusjes zorgen. Door ondervoeding heeft Jenni niet genoeg borstvoeding om haar baby te voeden. Het kinderdagverblijf is verbouwd tot een activiteitencentrum voor dementerende ouderen. Na het ongeluk met zijn hand op de bouwplaats van het WK-stadion werd Jee ontslagen. Doordat hij geen geld heeft kan hij niet naar huis. Algemeen/Politiek Het stimulerings beleid voor buitenlandse bedrijven leidt tot ongelijkheid tussen bevolkingsgroepen De import van voedingsmiddelen is noodzakelijk voor dit land.

9 Werkblad 2c: Foto s (Docent: Foto s nummer voor het kopiëren)

10