Gezondheidsmonitor Ouderen. Gemeenterapport Hardenberg

Transcriptie

1 Gezndheidsmnitr Ouderen Gemeenterapprt Zwlle 2011 GGD IJsselland Annette Baltissen Sandra Brsbm Lidewij van den Berg Marja de Jng

2 1 Inleiding Gemeentelijke verantwrdelijkheid Standaardisering Onderzeksppulatie Leeswijzer Achtergrndkenmerken Inleiding Geslacht en leeftijd Burgerlijke staat en samenstelling huishuden Opleiding Etniciteit Financiële situatie Sciale mgeving en vrije tijd Inleiding Tevredenheid cntacten Sciale steun Sciale veiligheid Eenzaamheid Mantelzrg ntvangen Mantelzrg geven Maatschappelijke participatie Leefstijl Veding Bewegen Overgewicht Rken Lichamelijke gezndheid Ervaren gezndheid Functinele beperkingen Chrnische ziekten en aandeningen Slaap- en kalmeringsmiddelen Vallen Psychische gezndheid Welbevinden Zich zrgen maken Regie ver eigen leven Angst en depressie Huiselijk geweld Wnen en wnmgeving Huidige Wnsituatie Verhuiswens Ventilatie binnenshuis Welzijnsvrzieningen Openbaar verver Samenvatting van de belangrijkste resultaten Referenties Bijlagen: Vragenlijst Tabellenbek 2

3 1 Inleiding 1.1 Gemeentelijke verantwrdelijkheid De meest in het g springende ntwikkeling in het landelijke uderenbeleid is het stimuleren van het zelfstandig blijven van de uderen en alles wat hiermee samenhangt. Hierbij valt te denken aan mantelzrg, WMO en wnvrmen geschikt vr uderen. Op grnd van de Wpg brengt de GGD IJsselland vr alle regigemeenten peridiek de gezndheidstestand van een specifieke leeftijdscategrie in kaart. In dit rapprt wrden de resultaten beschreven van de gezndheidsmnitr nder de inwners van 65 jaar en uder in de gemeente. Naast infrmatie ver de gezndheidstestand levert de mnitr k andere infrmatie, zals de mate van bekendheid van vrzieningen, de wensen p het gebied van wnen en de mate waarin men mantelzrg ntvangt dan wel verleent. De gemeenten maar k wningcrpraties en welzijn- en zrginstellingen kunnen deze infrmatie gebruiken bij het evalueren en frmuleren van hun lkale beleid. Naast de gemeentelijke rapprtages wrden er twee reginale factsheets pgesteld: een factsheet Gezndheid en leefstijl en een factsheet Wnen, welzijn en zrg. In deze factsheets zijn verbanden tussen nderwerpen uitgewerkt en wrden aanbevelingen vr het gezndheidsbeleid gedaan. In dit rapprt wrden de gemeentelijke resultaten besprken Standaardisering De landelijke verheid stimuleert de standaardisering en unifrmering van de vragen die in de verschillende mnitren wrden gesteld. GGD Nederland, het RIVM, TNO en Z-rg (nu Actiz) werken hierin samen. Standaardisering vergrt de vergelijkbaarheid van de resultaten p reginale en landelijke schaal. In dit kader hebben de GGD en die zijn vertegenwrdigd in Kring Ost-Nederland beslten de uderenmnitr gezamenlijk uit te veren. In het huidige nderzek is daarm zveel mgelijk gebruik gemaakt van landelijke standaardvraagstellingen. Omdat dit in het vrige nderzek (2001) niet het geval was, is vergelijking met de resultaten van vier jaar geleden niet altijd mgelijk. Ouderen die in instellingen wnen vallen buiten het bereik van dit nderzek, mdat de preventieve gezndheidszrg vr uderen zals beschreven in de Wpg zich in eerste instantie niet richt p deze grep uderen. 1.3 Onderzeksppulatie De uderenmnitr is afgenmen in de 12 gemeenten in de regi IJsselland in Onder de zelfstandig wnende inwners van 65 jaar en uder is een gezndheidsvragenlijst verspreid. Met behulp van de gemeentelijke basisadministratie is hiervr een a-selecte steekpref getrkken. Uit elke gemeente werden plussers in de steekpref pgenmen, zdat betruwbare uitspraken p gemeenteniveau kunnen wrden gedaan. In ttaal zijn in de regi IJsselland 8400 vragenlijsten uitgezet. De vragenlijst bestnd uit vragen ver de vlgende nderwerpen: achtergrndkenmerken, lichamelijke gezndheid, zelfredzaamheid en zrg, verver, welzijn, mantelzrg ntvangen, mantelzrg geven, welzijnsvrzieningen, sciale mgeving en vrije tijd, gedrag en leefstijl, negatieve ervaringen in huiselijke kring, wnsituatie en financiële situatie. In de gemeente werden 600 vragenlijsten uitgezet en zijn er 375 bruikbaar vr analyse. Dit betekent een respns van 63%. Dr weging is de nderzeksgrep representatief gemaakt vr de samenstelling van de uderenppulatie in de regi wat betreft leeftijd, geslacht en wngemeente. 1.4 Leeswijzer In dit rapprt is iedere paragraaf als vlgt pgebuwd: Een beschrijving van het thema met waar mgelijk landelijke cijfers De resultaten van ; Vergelijking met de reginale cijfers; Indien mgelijk vergelijking met de resultaten van vijf jaar geleden (trends). 1 De factsheets aan te vragen bij Ria Schiltman, f via de mail: r.schiltman@ggdijsselland.nl 3

4 In dit rapprt wrden de gegevens weergegeven in een percentage. Tenzij anders wrdt vermeld gaat het m het percentage van het ttaal, dus van de gehele steekpref in de gemeente. In het rapprt wrden twee leeftijdscategrieën met elkaar vergeleken, te weten mensen van 65 tt 75 jaar en mensen van 75 jaar en uder. Ok wrdt er gekeken naar een verschil in geslacht. Indien wrdt getetst p verschillen, dan wrdt een significantieniveau aangehuden van 5%. Bij de interpretatie van tabellen en cijfers is enige vrzichtigheid en plettendheid p zijn plaats. Vral wanneer de resultaten van vruwen wrden afgezet tegen die van de mannen, kan vertekening ptreden mdat vruwen gemiddeld uder wrden dan mannen. 4

5 2 Achtergrndkenmerken 2.1 Inleiding Demgrafische kenmerken spelen een belangrijke rl bij het verklaren van verschillen in gezndheid, welzijn, zrgcnsumptie en behefte. Met het stijgen van de leeftijd verandert de samenstelling van de bevlking. Het aandeel vruwen en het aantal alleenstaanden neemt te met de leeftijd. Het pleidingsniveau is gemiddeld genmen lager dan dat van jngere leeftijdsgrepen en een aanzienlijke grep uderen heeft een laag inkmen. In dit hfdstuk wrden de achtergrndkenmerken geslacht, leeftijd, burgerlijke staat, samenstelling huishuden, pleiding, etniciteit en financiële situatie beschreven. 2.2 Geslacht en leeftijd Vlgens de prgnse van het CBS zullen er in ,4 miljen 65-plussers in Nederland zijn, waarvan 0,8 miljen 80-plussers (een kwart van de uderen). In Nederland wrde we niet alleen gemiddeld uder, k de grep udste uderen greit gestaag. Het aandeel 80-plussers binnen de grep uderen zal stijgen van 26% in 2009 tt 40% in In Nederland wnt ngeveer 95% van de uderen van 65 jaar en uder zelfstandig. In Nederland bestnd p 1 januari 2010 de grep 65-plussers vr 44% uit mannen en 56% uit vruwen. De grep uderen in Nederland bestaat vr 55% uit jarigen en vr 45% uit 75- plussers. In de nderzeksgrep in is 47% van de 65-plussers man en 53% vruw. Gezien de hgere levensverwachting van vruwen zien we dat he uder de grep, he grter het verschil in aandeel man en vruw. Er zijn meer jarigen in de nderzeksgrep dan 75-plussers: 52% is jarigen en 48% is 75 jaar f uder. 2.3 Burgerlijke staat en samenstelling huishuden Een partner is vaak een belangrijke brn van steun bij (gezndheids)prblemen De burgerlijke staat van de uderen en het aantal persnen waaruit een huishuden bestaat, spelen vaak een rl bij de gezndheid van uderen. Over het algemeen hebben gehuwden minder gezndheidsprblemen dan nit-gehuwden f verweduwden. Mensen die gescheiden zijn hebben de meeste gezndheidsprblemen. Relatief veel uderen zijn alleenstaand. Binnen de grep 65-plussers in Nederland was p 1 januari 2009 het merendeel van de mannen (75%) gehuwd. Het aandeel gehuwden nder vruwen was een stuk kleiner (45%). Bijna de helft van de jarigen is alleenstaand. Er zijn bijna 3 keer zveel alleenstaande vruwen als mannen van 65 jaar en uder. In is 17% van de mannen en 44% van de vruwen alleenstaand. Van de 65 tt 75 jarigen is 20% alleenstaand en van de 75 plussers is 46% in alleenstaand. Niet alle alleenstaande wnen in een éénpersnshuishuden. Terwijl 44% van de vruwen alleenstaand is, wnt 39% van de vruwen alleen. Van de 75-plussers is 46% alleenstaand en 40% wnt alleen. Vr mannen en jarigen zijn de verschillen tussen alleenstaand zijn en alleen wnen niet z grt. 2.4 Opleiding Opleiding en inkmen geven tezamen een indicatie vr de sciaal ecnmische situatie van de respndenten. Sciaal ecnmische psitie hangt weer samen met verschillen in de gezndheid, zwel wat betreft levensverwachting als geznde levensjaren. Van de uderen in heeft 34% geen pleiding f alleen lager nderwijs gevlgd. Bijna de helft heeft lager nderwijs f MAVO gevlgd, 19% heeft een hgere pleiding gevlgd. Ok in blijkt dat naarmate mensen uder zijn, het pleidingsniveau in het algemeen lager is. Mannen hebben gemiddeld een hgere pleiding gevlgd dan vruwen. In vergelijking met het vrige nderzek hebben minder uderen een laag pleidingsniveau en hebben meer uderen een LBO f MAVO gevlgd. 5

6 Tabel 2.1: pleidingsniveau uderen jaar 75-plussers Man Vruw Ttaal % % % % % Lager nderwijs f geen pleiding LBO,MAVO HAVO, VWO, MBO HBO, universiteit Etniciteit In 2010 was 12,4% van de 65-plussers in Nederland allchtn. Om inzicht te krijgen in de etniciteit van de uderen in is gevraagd naar het gebrteland van de respndenten en tt welke bevlkingsgrep men zich rekent. Slechts 2 % van de uderen in rekent zich tt een andere bevlkingsgrep dan de Nederlandse. 1% van de uderen is niet in Nederland gebren. 2.6 Financiële situatie Vrijwel iedereen in Nederland krijgt AOW als hij 65 jaar f uder is. Daarnaast bestaan er vr 65- plussers allerlei inkmensverruimende maatregelen, waar uderen recht p hebben, afhankelijk van hun inkmenssituatie. Inkmensverruimende maatregelen zijn: huurteslag, zrgteslag, belastingaftrek, kwijtschelding gemeentelijke heffingen, aftrek specifieke zrgksten, bijznder bijstand, tegemetkming bij ziekte f handicap en verversvrziening. Tabel 2.2: inkmenssituatie uderen jaar 75-plussers Man Vruw Ttaal heeft alleen AOW heeft meite enige met rndkmen % van de uderen in heeft alleen AOW. Er zijn meer vruwen en meer 75-plussers met alleen AOW dan mannen en jarigen. Tien prcent van de uderen geeft aan (enige) meite te hebben met rndkmen. In vergelijking met de regi (22%) meten in (28%) meer uderen rndkmen van alleen AOW. In geven minder uderen aan geen meite (43%) te hebben met rndkmen dan in de regi (48%). Ruim één derde van de uderen geeft aan te bezuinigen. In tabel 2.3 is een verzicht weergegeven van de wijze waarp uderen bezuinigen. 6

7 Tabel 2.3: waarp bezuinigen uderen Waarp wrdt bezuinigd % aut/penbaar verver 15 uitgaan / hbby s 23 Krant 24 huisvesting 4 tandarts 3 andere medische vrzieningen 1 cadeautjes 17 stkksten 17 telefn 15 kleding 29 veding 3 vakantie 32 De tp drie vr bezuinigingen wrdt gevrmd dr bezuinigingen p vakantie, de krant en uitgaan. 7

8 3. Sciale mgeving en vrije tijd 3.1 Inleiding De sciale mgeving van mensen bestaat uit de sciale aspecten van de leefmgeving, zals de buurt waarin men wnt, sprt- f hbbyclubjes waar men aan deelneemt en cntact met familie en vrienden. De sciale mgeving is van invled p de gezndheid van uderen. 3.2 Tevredenheid cntacten He grter het sciale netwerk is, he meer sciale steun mensen ntvangen uit de mgeving. Uit een internatinaal nderzek nder 65-plussers blijkt dat 89% van de Nederlandse (niet werkende) 65-plussers (zeer) tevreden is ver is ver de cntacten die men heeft. 3 In geeft zelfs 91% van de uderen aan (zeer) tevreden te zijn met de cntacten die men heeft. Acht prcent van de uderen is niet tevreden, maar k niet ntevreden. Slechts 1% geeft aan (zeer) ntevreden te zijn. Er zijn geen verschillen tussen mannen en vruwen en k niet tussen de leeftijdsgrepen. 3.3 Sciale steun De steun die uderen uit hun netwerk ntvangen, beïnvledt mede het gevel van welzijn en eenzaamheid. Sciale steun is nagevraagd met behulp van de Sciale Steun Lijst (SSL-12). Er wrdt nderscheid gemaakt tussen drie srten steun. Alledaagse steun, steun bij prblemen en waarderingssteun. Meer uderen ervaren een gemis aan steun bij prblemen en waarderingssteun dan aan alledaagse steun. Tevens is pvallend dat uderen van 75 jaar en uder vaker weinig steun bij alledaagse activiteiten en weinig waarderingsteun ervaren dan uderen tussen de 65 en 75 jaar. Terwijl vr steun bij prblemen de scres bij beide leeftijdscategrieën ngeveer gelijk zijn. In ervaren uderen k een grter gemis aan steun bij prblemen (53%) en waarderingssteun (43%) dan aan alledaagse steun (25%). Mannen ervaren minder sciale steun bij alle drie de typen steun dan vruwen. Ouderen van 75 jaar en uder ervaren vaker weinig waarderingssteun, maar juist meer steun bij prblemen dan uderen tussen de 65 en 75 jaar. 3.4 Sciale veiligheid Veiligheid is meer dan de afwezigheid van criminaliteit: het heeft k te maken met het gevel van veiligheid. Objectieve en subjectieve veiligheid hangen samen met de sciale kwaliteit in een buurt. Iemand die zich nveilig velt, durft de straat niet p. Dit kan leiden tt sciale uitsluiting en afhankelijkheid. In dit nderzek is gevraagd f uderen zich verdag f s avnds nveilig velen. s Nachts velen meer mensen zich wel eens nveilig p straat dan verdag. s Nachts en s avnds geeft 13% van de uderen in aan zich wel eens nveilig te velen. Overdag is dit 4%. Vruwen (16%) velen zich s avnds f s nachts vaker niet veilig dan mannen (10%) 3.5 Eenzaamheid Eenzaamheid kmt nder mensen van alle leeftijden vr. Om te bepalen in heverre zelfstandig wnende uderen gevelens van eenzaamheid ervaren, is gebruik gemaakt de eenzaamheidsschaal van De Jng- Gierveld 2. Het grtste deel van de uderen in velt zich niet eenzaam (58%), ruim één derde (35%) matig eenzaam en 7% ernstig f zeer ernstig eenzaam. Ten aanzien van eenzaamheid is er in geen verschil tussen mannen en vruwen. Wel zijn 75-plussers vaker eenzaam dan jarigen. 52% van de uderen in deze grep is matig, f (zeer) ernstig eenzaam. In de grep jarigen is dit 35%. Er zijn geen verschillen in eenzaamheid tussen de regi en. Aan de hand van de gestelde vragen kan een nderscheid gemaakt wrden in emtinele en sciale eenzaamheid. 2 Van Tilburg, T.G., De Jng-Gierveld, J. (1999). Cesuurbepaling van de eenzaamheidsschaal. Tijdschrift vr Gerntlgie en Geriatrie (30),

9 Sciale eenzaamheid kmt bij meer uderen vr dan emtinele eenzaamheid. Mannen hebben meer dan vruwen te maken met sciale eenzaamheid. Daar staat tegenver dat vruwen meer te maken hebben met emtinele eenzaamheid. Ok de leeftijd speelt een rl. Meer 75 plussers dan jarigen zijn emtineel en sciaal eenzaam. 3.6 Mantelzrg ntvangen Dr het ntvangen van mantelzrg kunnen uderen vaak langer zelfstandig blijven functineren znder dat zij direct een berep heven te den p prfessinele zrg. Mantelzrg is in dit nderzek mschreven als de nbetaalde zrg die iemand geeft aan een bekende uit zijn/haar mgeving, zals een partner, uders, kind, buren f vrienden, als deze persn vr langere tijd ziek, hulpbehevend f gehandicapt is. Deze zrg kan bijvrbeeld bestaan uit het huishuden den, wassen en aankleden, gezelschap huden, verver en geldzaken regelen. In Nederlandse maakt ngeveer 6% van de uderen gebruik van mantelzrg. Zestien prcent van de uderen in zegt het afgelpen jaar mantelzrg te hebben gekregen. 14% krijgt deze mantelzrg ng steeds. De mantelzrg bestaat vaak uit begeleiding en/f verver naar bijvrbeeld de kapper f arts (11%), huishudelijke hulp (12%) f het helpen bij geldzaken (8%). Ouderen van 75 jaar en uder krijgen meer mantelzrg (28%) dan uderen van jaar (7%). Mantelzrg wrdt vaak verleend dr de kinderen (8%) en de partner (7%). 3.7 Mantelzrg geven In 2008 gaven 2,6 miljen vlwassenen mantelzrg. Hiervan was een vijfde deel 65 jaar f uder. Dit den zij twee keer z vaak als de 75-plussers. Mantelzrgers van 65-plus verlenen vaak hulp aan hun (chrnisch) zieke partners f hun zeer ude uders. Dit type hulp is vaak langdurig van aard en intensief waardr udere mantelzrgers een verhgde kans hebben p verbelasting. 1 Vlgens het SCP is er een duidelijke tename te zien bij het verlenen van mantelzrg die langdurig en/f intensief is. Deze trend zal zich waarschijnlijk drzetten. In heeft 13% van de uderen in het jaar vrafgaand aan het nderzek mantelzrg gegeven. Ten tijde van het nderzek werd dr 10% van de uderen mantelzrg gegeven. Ok in kmt het geven van mantelzrg vaker vr in de grep jarigen dan in de grep 75- plussers. Van de mensen die mantelzrg geven, is de variatie in het aantal uur dat per week mantelzrg wrdt gegeven grt. Veel uderen geven uur per week mantelzrg en k veel uderen geven 6-10 uur mantelzrg. Van alle uderen velt 6% zich in meer f mindere mate belast dr het geven van mantelzrg. 1% velt zich p het mment van het nderzek tamelijk zwaar belast. Op de vraag aan wie men mantelzrg geeft, zeggen de meeste uderen dit te verlenen aan echtgent f partner (7%) f aan de kinderen (2%). De gegeven mantelzrg bestaat vrnamelijk uit hulp bij huishudelijk werk (6%) en uit begeleiding en/f verver (5%). Minder dan 1% van de uderen geeft aan behefte te hebben aan hulp bij het geven van mantelzrg. 3.8 Maatschappelijke participatie Ouderen beschikken meestal ver meer vrije tijd dan mensen die deelnemen aan het arbeidsprces f de zrg hebben vr kinderen. De pensiengerechtigde leeftijd biedt veel kansen vr hbby, verenigingsleven, vrijwilligerswerk f andere activiteiten. Het uitveren van deze activiteiten kan vr velen zin geven aan het leven. Bvendien leidt dit vaak tt cntacten met anderen, wat de kans p vereenzaming zal verminderen. Tabel 3.1 geeft weer welke activiteiten uderen dagelijks f wekelijks ndernemen. Met uitzndering van bezek ntvangen, biblitheekbezek en uitgaan, nemen mensen van 75 jaar en uder minder vaak deel aan maatschappelijke activiteiten dan jarigen. Vruwen ntvangen vaker bezek en den vaker mee aan uderensprt dan mannen. Mannen fietsen vaker, den vaker mee aan verenigingsactiviteiten, veren vaker hbby s uit, klussen vaker en internetten vaker. 9

10 Tabel 3.1: activiteiten in de vrije tijd naar leeftijd Man Vruw Ttaal % % % % p bezek gaan bezek ntvangen wandelen fietsen meeden met uderensprt verige sprten verenigingsactiviteiten vrijwilligerswerk betaald werk hbby uitveren, cursus den passen p de kleinkinderen bij anderen klusjes den biblitheek bezeken internetten, en uitgaan Er zijn bijna geen verschillen met de regi in de activiteiten die uderen ndernemen in. In wrdt meer p de kleinkinderen gepast dan in de regi. Trend: In vergelijking met het vrige nderzek blijkt dat minder uderen p bezek gaan en bezek ntvangen. Meer uderen den iets met hun hbby/cursus f passen p kleinkinderen. 10

11 4. Leefstijl 4.1 Veding Geznd eten bevrdert de algehele fitheid, vergrt de weerstand en verkleint het risic p chrnische ziekten, zals besitas (ernstig vergewicht), hart- en vaatziekten, diabetes, steprse en een aantal vrmen van kanker. De Richtlijnen gede veding 2006 van de Gezndheidsraad 3 geven de gemiddeld wenselijke veding weer. Bij uderen verschillen de richtlijnen niet van die vr vlwassenen, behalve dat aan uderen een extra inname van vitamine D wrdt aanbevlen. Ontbijt 92% van de uderen ntbijt minstens 5 keer per week. Zij vlden hiermee aan de nrm vr ntbijten van het Vedingscentrum. Van de mannen ntbijt 91% minstens 5 keer per week, bij vruwen is dit 93%. Er is geen verschil naar leeftijd. Warme maaltijd 82% van de uderen gebruikt 7 keer per week een warme maaltijd. 75-plussers (86%) gebruiken vaker dagelijks een warme maaltijd dan jarigen (79%). Trend: Er is geen duidelijk verschil in het percentage uderen dat 5 dagen per week ntbijt f dagelijks een warme maaltijd gebruikt. Grenten Eenenzeventig prcent van de uderen eet dagelijks grente. Vruwen (76%) eten vaker dagelijks grente dan mannen (65%). In de grep 75-plussers (74%) wrdt vaker dagelijks grente gegeten dan in de grep jarigen (68%) mannen vruwen jaar 75-plussers ttaal dagelijks fruit dagelijks grenten minstens 1 x per week vis dagelijks ntbijt Figuur 4.1: dagelijks ntbijten, eten van grente en fruit, minstens 1 keer per week vis eten naar geslacht en leeftijd (%) 3 Gezndheidsraad, Richtlijnen vr gede veding 2006, Gezndheidsraad, Den Haag, 2006, publicatienummer 2006/21 11

12 Fruit 75% van de uderen eet elke dag fruit; dit percentage ligt vr vruwen (85%) hger dan vr mannen (62%). In de grep 75-plussers (80%) wrdt vaker dagelijks fruit gegeten dan in de grep jarigen (71%). Er is niet exact naar de grente en fruitcnsumptie per dag gevraagd, zdat het halen van de grente en fruitnrm niet berekend kan wrden. Wel is duidelijk dat in ieder geval een kwart van de uderen te weinig fruit eet en 29% te weinig grente. Vis In tabel 4.1 is de viscnsumptie van uderen weergegeven en het vergelijkbare ttaalcijfer uit de vlwassenenmnitr van % van de respndenten eet twee keer per week vis; 73% eet één keer per week vis, maar 27% eet minder dan 1 keer per week vis. In vergelijking tt vlwassenen eten meer uderen minstens 1 keer per week vis. In de grep uderen eten vruwen vaker twee keer per week vis dan mannen. In vergelijking met de regi (43%) eten uderen in minder vaak twee keer per week vis. Tabel 4.1 viscnsumptie man vruw ttaal uderen 2010 ttaal vlwassenen 2008 eet minimaal 2 x per week vis Vitamine D Vitamine D is een van de weinige vitamines die ns lichaam kan aanmaken en die in nze veding vrkmt, zals bijvrbeeld in vette vis en in smmige halvarines, margarines en bak- en braadprducten. Vitamine D speelt een belangrijke rl bij de btvrming. Vr een aantal grepen is het aan te raden een vitamine D supplement te nemen. Tt deze grepen behren nder andere vruwen bven de 50 en mannen bven de 70 jaar, zeker wanneer zij weinig buiten kmen. Ok persnen met steprse en uderen die in verpleeg- en verzrgingshuizen wnen wrdt aangeraden m extra vitamine D te slikken. In slikt 7% van de mannen en 14% van de vruwen het hele jaar dr dagelijks een vitamine D supplement. Het gebruik neemt te met de leeftijd. Een kleinere grep, 4% van de mannen en 3% van de vruwen gebruikt alleen in de winter dagelijks vitamine D. Ruim driekwart van de uderen gebruikt geen vitamine D. Vchtinname Bij jnge vlwassenen bestaat 60 tt 70% van het lichaam uit water. De heveelheid lichaamswater neemt af met de leeftijd. Onder nrmale mstandigheden hudt het drst- en hngergevel het watergehalte in het lichaam p een ged niveau. Dit geldt k vr geznde uderen, mits stressfactren afwezig zijn en er een vrije tegang is tt vedsel en drank. Pas p hgere leeftijd (> 70 jaar) kan de vchtbalans verstrd raken dr een verminderd functineren van de nieren en een afnemend drstgevel. Ok kan de eetlust afnemen, waardr men via de veding niet vldende vcht meer binnen krijgt. Beperkte zelfredzaamheid kan eveneens een rl spelen, evenals prblemen met incntinentie. Het is m die redenen, dat het Vedingscentrum 70-plussers adviseert m dagelijks 1,7 liter vcht te gebruiken. Vr de leeftijdsgrep van jaar geldt het advies van minstens 1,5 liter vcht per dag. Van de uderen gebruikt een derde per dag vldende vcht. Vruwen (38%) gebruiken vaker dan mannen (27%) vldende vcht jarigen (38%) gebruiken vaker vldende vcht dan 75- plussers (27%). 12

13 4.2 Bewegen Deelname aan sprt- en bewegingsactiviteiten buitenshuis is geznd en het vergrt bvendien de maatschappelijke participatie en kan gevelens van eenzaamheid verminderen. Inactiviteit neemt sterk te met leeftijd. Schattingen ver het aantal niet-actieve uderen lpen uiteen van 40 tt 80%, afhankelijk van de maat waarmee gemeten is. Vr mensen van 55 jaar en uder is de Nederlandse Nrm Geznd Bewegen vastgesteld p minimaal een half uur matig intensieve lichamelijke activiteit p tenminste 5 dagen, maar bij vrkeur alle dagen van de week. Het half uur mag eventueel verdeeld wrden in een aantal krtere perides. Matig intensieve lichamelijke activiteiten vr uderen zijn bijvrbeeld wandelen, fietsen en tuinieren. Van de Nederlandse zelfstandig wnende uderen vldet 58% aan de beweegnrm. Het percentage uderen dat aan de beweegnrm vldet neemt af met de leeftijd. Oudere mannen blijken vaker aan de beweegnrm te vlden, dan udere vruwen. In zegt 59% van de uderen te vlden aan de beweegnrm. In het vlwassenennderzek gaf 76% van de vlwassenen aan dat zij vldeden aan de beweegnrm. Ouderen zeggen dus minder vaak aan de beweegnrm te vlden dan vlwassenen. Tabel 4.2: reden m niet (meer) te bewegen jaar 75-plussers Man Vruw Ttaal % % % % % beweeg al vldende lichamelijke beperking te druk bewegen niet z belangrijk /niet leuk geen geld vr sprtclub ken er niet kmen niemand m mee te gaan andere reden Uit tabel 4.2 blijkt dat de vrnaamste reden m niet méér te gaan bewegen is, dat men vindt dat men al geneg beweegt. Een lichamelijke beperking nemt 20% van de uderen. Vruwen (22%) geven vaker aan dat een lichamelijke beperking de reden is m niet (meer) te bewegen dan mannen (17%). Bij de 75-plussers wrdt een lichamelijk beperking vaker en vldende beweging minder vaak genemd dan bij jarigen. Gebrek aan geld is vr 2% van de uderen een bezwaar. 4.3 Overgewicht Overgewicht is vaak het resultaat van een ngeznde leefstijl. In de Nederlandse bevlking is vergewicht een greiend prbleem. Het vrkmen van vergewicht neemt te met de leeftijd en neemt pas p hgere leeftijd af. In dit nderzek is vergewicht bepaald p basis van zelfgerapprteerde gegevens ver lengte en gewicht. In het algemeen zijn mensen geneigd m het eigen gewicht te laag en de lengte te hg in te schatten. Het percentage uderen met vergewicht dat p grnd van dit nderzek is vastgesteld, is daarm waarschijnlijk een nderschatting van de werkelijkheid. Op basis van de Bdy Mass Index (BMI) kan bepaald wrden f men een geznd gewicht heeft. De BMI wrdt berekend dr het gewicht (in kilgram) te delen dr de lengte (in meter) in het kwadraat. Vr vlwassenen is een BMI tussen de 18,5 en 25 nrmaal. Bij een BMI van 25 is er sprake van licht tt matig vergewicht. Bij een BMI van 30 f hger spreekt men van ernstig vergewicht, ftewel besitas. 13

14 Vlgens het CBS heeft 57% van de Nederlandse 65-plussers licht tt matig vergewicht; 15% heeft ernstig vergewicht. Uit cijfers van het CBS ver de peride blijkt dat er nder uderen weinig veranderingen zijn wat betreft het vrkmen van vergewicht mannen vruwen jaar 75-plussers ttaal geznd gewicht vergewicht besitas Figuur 4.2: (ernstig) vergewicht naar leeftijd en geslacht In heeft 2% van de respndenten ndergewicht. Er is geen verschil tussen mannen en vruwen. Met het tenemen van de leeftijd neemt het percentage respndenten met ndergewicht iets te (van 1% naar 4%). Van de respndenten heeft 27% een geznd gewicht. Bijna drie kwart (71%) van de uderen is te zwaar: 50% heeft licht tt matig vergewicht, 21% heeft ernstig vergewicht. Er zijn vral vr matig vergewicht duidelijke verschillen tussen mannen en vruwen en leeftijdsgrepen. Bij de grep jarigen kmt matig vergewicht meer vr dan bij de 75-plussers. Vr besitas is er geen verschil. Mannen hebben vaker matig vergewicht dan vruwen. Bij ernstig vergewicht is het mgekeerde te zien: 23%van de vruwen heeft ernstig vergewicht tegen 18% van de mannen. In vergelijking met de regi hebben meer uderen in (matig tt ernstig) vergewicht. 4.4 Rken Over een langere peride bezien, is er in Nederland sprake van een dalende trend in het aantal vlwassen rkers. In 1958 rkte 60% van de vlwassenen; in 2008 is dit percentage gedaald naar 27%. Het verschil in rkgedrag tussen mannen en vruwen wrdt k steeds kleiner. De afname van het aantal rkers is het sterkst nder udere (65+) mannen. Het percentage rkers nder uderen is lager, dan nder andere vlwassen leeftijdsgrepen. In 2009 rkte 15% van de zelfstandig wnende 65-plussers ten pzichte van 27% vr de ttale bevlking. Ok binnen de grep uderen is het percentage rkers bij de udste uderen lager, dan bij de jngste uderen. Een verklaring hiervr is, dat weinig uderen ng beginnen met rken, maar k vregtijdige sterfte nder rkers speelt een rl. 9% van de uderen in rkt wel eens. Van de mannen rkt 12%, van de vruwen 6%. Het percentage rkers lpt terug met de leeftijd. Twee derde van de mannen heeft vreger wel gerkt, bij de vruwen is dat 34%. Ouderen die rken, rken meestal sigaretten. Het percentage sigaren- f pijprkers is zeer gering. 14

15 4.5 Alchl Van vermatig alchlgebruik spreekt men bij meer dan 14 glazen per week bij mannen en meer dan 7 glazen per week bij vruwen. Overmatig alchlgebruik is van invled p het krijgen en het verlp van tal van chrnische aandeningen en ziektes zals hge bleddruk, maag darmprblemen, angsten, depressie etc. Bij uderen verdient de cmbinatie van alchl en medicijnen extra aandacht. Daarnaast kan alchlgebruik de kans p vallen vergrten. In 2000 drnk 75% van de uderen bven 65 jaar wel eens alchl. In vergelijking met 10 jaar daarvr was dat een stijging van 13%. In heeft bijna driekwart van de uderen wel eens alchl gedrnken in het afgelpen jaar. Mannen (83%) drinken vaker alchl dan vruwen (67%). 75-plussers drinken minder vaak alchl dan jarigen. Zeventien prcent van de uderen heeft nit alchl gedrnken. Achttien prcent van de uderen drinkt vermatig alchl. Er is geen verschil tussen mannen en vruwen. In de grep jarigen wrdt vaker vermatig alchl gebruikt (22%) dan bij de 75- plussers (12%). In het uderennderzek van 2005 is niet naar alchlgebruik gevraagd. Er zijn wel cijfers uit de vlwassenenmnitr beschikbaar. 86% van de vlwassenen drnk wel eens alchl. Hieruit blijkt dat het alchlgebruik afneemt met de leeftijd. 15

16 5. Lichamelijke gezndheid In dit hfdstuk wrdt ingegaan p de lichamelijke gezndheid van uderen. Er wrdt achtereenvlgens gekeken naar de ervaren gezndheid, functinele beperkingen, het gebruik van slaap- en kalmeringsmiddelen en het vrkmen van valngelukken. 5.1 Ervaren gezndheid Uit landelijke cijfers blijkt dat ngeveer de helft van de Nederlanders bven de 75 jaar zich (zeer) geznd velt. Dit geldt zwel vr mannen als vr vruwen. Landelijk gezien ligt dit percentage in de leeftijdsgrep 65 tt 75 jaar ng iets hger: rnd de 60%. Hewel veel uderen gezndheidsprblemen hebben, ervaren ze dit in het algemeen niet als een prbleem. Ze vinden dat een verslechtering van de gezndheid bij de leeftijd hrt. De ervaren gezndheid lijkt dan k niet zzeer samen te hangen met de aan- f afwezigheid van ziekten, maar meer met factren die te maken hebben met welbevinden, zingeving, sciale cntacten, veerkracht en de mate waarin men in staat is zelf prblemen p te lssen 4. Van de uderen in ervaart 73% zijn gezndheid als (zeer) ged f uitstekend. Iets meer dan een kwart van de uderen geeft aan dat zijn gezndheid matig f slecht is. De 75-plussers ervaren hun gezndheid vaker als matig dan uderen in de leeftijd 65 tt 75 jaar. Vruwen (29%) geven vaker aan dat hun gezndheid matig f slecht is dan mannen (24%). 5.2 Functinele beperkingen De mate waarin een persn beperkingen heeft in zijn functineren, bepaalt vr een grt deel de maatschappelijke deelname en het gebruik van zrg en vrzieningen 5. In dit nderzek is gevraagd naar beperkingen in hren en zien, die niet met een bril f gehrapparaat te verhelpen zijn en naar beperkingen in mbiliteit. Beperkingen in het hren blijkt bij 12% van de uderen vr te kmen. Beperkingen in het zien bij 9%. Beperkingen in de mbiliteit kmen meer vr, namelijk bij 24% van de uderen. Alle genemde beperkingen kmen het meest vr bij uderen in de leeftijdsgrep van 75 jaar en uder. In tabel 5.1 wrden deze resultaten weergegeven naar leeftijd en geslacht. Tabel 5.1: beperkingen p gebied van hren, zien en mbiliteit, naar leeftijd en geslacht jaar 75-plussers Man Vruw Ttaal % % % % heeft gehrbeperkingen heeft gezichtsbeperkingen heeft mbiliteitsbeperkingen Er is een duidelijk tename te zien met de leeftijd in de beperkingen die uderen hebben in het uitveren van huishudelijke activiteiten en in de mbiliteit. Beperkingen den zich vral vr t.a.v. het uitveren van zware huishudelijke activiteiten, waarnder bedden verschnen en pmaken, kleren wassen en strijken en in iets mindere mate bdschappen den en het gebruik maken van eigen f penbaar verver. In nderstaande tabel is een verzicht van de beperkingen van uderen in pgenmen. 4 Mediant Centrum Preventieve GGZ (2005) Psychsciale ndersteuning: Wat willen uderen zelf? Hengel. 5 CBS statline. Gerapprteerde gezndheid en leefstijl, ADL-indicatr

17 Tabel 5.2: Percentage uderen dat huishudelijk activiteiten niet meer geheel zelfstandig kan uitveren jaar 75-plussers Man Vruw Ttaal % % % % ntbijt f lunch klaarmaken warm eten klaarmaken lichte huishudelijke werkzaamheden verrichten zware huishudelijke werkzaamheden verrichten kleren wassen en strijken bedden verschnen en/f pmaken bdschappen den gebruik maken van eigen f penbaar verver Chrnische ziekten en aandeningen In het nderstaande verzicht vr de gemeente, zijn de meest genemde chrnische ziekten en aandeningen die dr een arts zijn vastgesteld pgenmen. btntkalking 7 19 gewrichtsslijtage heupen en knieen ernstige aandening rug nek f schuder nvrijwillig urineverlies 4 12 astma, chrnische brnchitis lngemfyseem CARA/COPD vernauwing bledvaten in buik f benen 4 14 hge bleddruk hartaandening (hartinfarct en andere aandeningen) suikerziekte diabetes jaar 75 plus Figuur 5.1: chrnische ziekten en aandeningen (dr een arts vastgesteld) Een grt deel van de uderen in (54%) velt zich belemmerd als gevlg van één f meerdere chrnische aandeningen. Van de jarigen geeft 41% aan zich belemmerd te velen. Bij de 75-plussers is dat 72%. 17

18 5.4 Slaap- en kalmeringsmiddelen Veertien prcent van de uderen in gebruikte in de twee weken vrafgaand aan het nderzek slaap- f kalmeringsmiddelen. Bij uderen in de grep 75-plussers (20%) en vruwen (18%) ligt het gebruik hger dan bij de 65 tt 75 jarigen (10%) en bij mannen (10%). De meeste uderen die deze middelen gebruiken, den dit p dktersrecept. De meesten gebruiken de slaap- f kalmeringsmiddelen vijf tt zeven keer per week (9%). Twaalf prcent van de respndenten geeft aan twee jaar f langer slaap- f kalmeringsmiddelen te gebruiken. Acht prcent gebruikt de middelen minder dan drie maanden. 5.5 Vallen Jaarlijks wrden in Nederland uderen medisch behandeld vr de gevlgen van een val. Van hen zijn er z ernstig aan te dat zij in het ziekenhuis pgenmen meten wrden. In meer dan de helft van deze gevallen gaat het m btbreuken, vaak aan heup f bekken. Bij uderen verlpt het genezingsprces langzaam en ntstaan vaak klachten van blijvende aard 6. Van de 75-plussers in is 21% in de afgelpen drie maanden gevallen. Bij uderen in de leeftijd van 65 tt 75 jaar is dit 8%. Vallen gebeurt vaak in huis (10% van de 75-plussers). Ok m het huis kmen veel valngelukken vr: 6% van de 75-plussers is m het huis gevallen. 5 prcent van de uderen heeft lichamelijk letsel pgelpen dr de val. De deelname aan en de belangstelling vr een cursus valpreventie is in dit nderzek k nagevraagd. Één prcent van de uderen heeft een cursus gevlgd en 8% geeft aan belangstelling vr een dergelijke cursus te hebben

19 6. Psychische gezndheid Aanleg en mgevingsfactren spelen een rl bij het ntstaan van psychische klachten. Er is met name bij uderen, vaak een duidelijke samenhang tussen het ptreden van lichamelijke en psychische klachten. Dr het vreg pspren van psychische klachten kunnen deze tijdig behandeld wrden, zdat ze niet verergeren en minder ingrijpende gevlgen hebben 7. De meest vrkmende psychische klachten bij uderen zijn gerelateerd aan angst, stemming (bijvrbeeld depressieve klachten) en cgnitie (bijvrbeeld geheugenprblematiek en dementie). Slaapprblemen en eenzaamheid zijn prblemen die veel vrkmen in samenhang met psychische klachten Welbevinden Geznde mensen velen zich in het algemeen gelukkiger. Mensen die zich gelukkig velen kunnen meestal k beter verweg met prblemen en/f ziekten en herstellen sneller. In dit nderzek is de gemedstestand gemeten met behulp van een standaard vragenset, de MHI-5 (Mental Health Inventry) 9. Met deze vragenset wrdt psychische (n)gezndheid gemeten. Er wrdt nderscheid gemaakt in lichte, matige en ernstige psychische ngezndheid. Ouderen rapprteren de meeste psychische klachten. Ongeveer 14% van de uderen van 80 jaar en uder is psychisch ngeznd, terwijl slechts 7% van de jngeren (12 tt 25 jaar) psychisch ngeznd is. Persnen met een lage sciaal ecnmische status, uitgedrukt in pleidingsniveau, rapprteren aanzienlijk meer psychische klachten (13,8%) dan mensen met een hge sciaal ecnmische status (7,5%). Het grtste deel van de uderen (89%) in heeft een gede psychische gezndheid. Tien prcent is licht f matig psychisch ngeznd en 1% is ernstig psychisch ngeznd. Mannen hebben vaker een gede psychische gezndheid dan vruwen. Er is geen verschil tussen de twee leeftijdscategrieën. 6.2 Zich zrgen maken Er is gevraagd f de uderen een prbleem hebben dat hen dag en nacht bezig hudt. Indien dit het geval is, is gevraagd waarver men zich zrgen maakt. In heeft 16% van de uderen een prbleem dat hem/haar dag en nacht bezig hudt. Vruwen geven vaker aan dat zij een prbleem hebben. In tabel 6.1 wrdt weergegeven ver welke prblemen men zich zrgen maakt. Ouderen maken zich het meest zrgen ver de lichamelijke gezndheid, eenzaamheid en verlijden naaste. 7 Ministerie van Vlksgezndheid (2003). Nta Langer geznd leven, k een kwestie 2van geznd gedrag.5 8 Median4t Centrum Preventieve GGZ (2005). Psychsciale ndersteuning: wat willen uderen zelf? Hengel.6 9 Mediant 6Centrum Preventieve GGZ (2005). Psychsciale ndersteuning: wat willen uderen zelf? Hengel.2 19

20 Tabel 6.1: prblemen waar men zich zrgen ver maakt naar leeftijd jarigen 75-plussers ttaal lichamelijke gezndheid geestelijke gezndheid zichzelf niet meer kunnen redden zrg m partner zrg m kind(eren) verlijden van naaste eenzaamheid financiële zrgen angst vr de tekmst nveilig velen Regie ver eigen leven Mensen die het gevel hebben cntrle te hebben ver hun leven, kunnen beter mgaan met prblemen waarnder gezndheidsprblemen. In dit nderzek wrdt regie ver eigen leven gemeten met de riginele versie van de Pearlin & Schler Mastery Scale. Deze riginele schaal bevat 7 items met antwrdcategrieën van 1 helemaal mee eens tt 5 helemaal niet mee eens. De schaal is internatinaal geaccepteerd en gevalideerd. De meetinstrumenten die in het Nederlands mesten wrden vertaald, zijn getest en gevalideerd vr gebruik bij udere mensen in Nederland. Vijftien prcent van de uderen in heeft geen regie ver eigen leven. Vruwen (20%) hebben vaker geen regie p eigen leven dan mannen ( 10%). Vijfenzeventig plussers hebben vaker geen regie p eigen leven dan de grep jarigen. 6.4 Angst en depressie De belangrijkste symptmen van depressie zijn een aanhudende neerslachtige stemming en een ernstig verlies aan interesse in bijna alle dagelijkse activiteiten. Depressie met niet wrden verward met de 'gewne' neerslachtigheid die iedereen wel eens heeft. De neerslachtigheid bij depressie is heviger en klaart na een paar dagen niet vanzelf p. Depressie kmt tweemaal z veel vr bij vruwen als bij mannen. Depressie det zich veel vr p de leeftijd van 25 tt 45 jaar, en kmt minder vr bij uderen en kinderen. In 2003 werd het aantal persnen van 13 jaar en uder met een angststrnis p basis van landelijke nderzeken geschat p 1,7 miljen. In dit nderzek is gebruik gemaakt van een lijst van tien vragen 10, die het risic p een angststrnis f een depressie in beeld brengt. De K10 bestaat uit vragen naar gevelens in de afgelpen maand, zals zenuwachtigheid, rustelsheid, hpelsheid, smberheid en depressiviteit. In de gemeente heeft 3% van de uderen ernstige angst en depressie klachten, 31% heeft matige klachten en 66% heeft geen f weinig angst f depressieklachten. Mannen hebben minder angst f depressie klachten dan vruwen (28% versus 41%). Er is geen verschil tussen de leeftijdsgrepen. 6.5 Huiselijk geweld Huiselijk geweld is geweld dat dr iemand uit de huiselijke kring wrdt gepleegd. Hierbij kan het gaan m psychisch f emtineel geweld, lichamelijk geweld, ngewenste seksuele tenadering en seksueel misbruik. Onderzek wijst uit dat in Nederland 6% van de zelfstandig wnende uderen bven de 65 jaar te maken heeft met dit prbleem. 7 % 10 Kessler psychlgical distress scale, K10 20

21 In geeft 2% van de uderen aan dat zij it slachtffer zijn geweest van huiselijk geweld. 1% heeft te maken gehad met psychisch en/f emtineel geweld en 1% met lichamelijk geweld. In de meeste gevallen is het geweld gepleegd dr de ex-partner. 21

22 7. Wnen en wnmgeving Het beleid van de verheid is vral gericht p het z lang mgelijk thuis laten wnen van uderen. De vraag naar zrg vr uderen znder dat daaraan een verblijf is gekppeld is de laatste jaren duidelijk tegenmen. Hiervr is het belangrijk dat de infrmele zrgverlening van uderen, maar k de frmele zrgverlening ged is gerganiseerd. 7.1 Huidige Wnsituatie In het nderzek is gevraagd in welke type wning de uderen wnen. Hierbij is een nderverdeling gemaakt in reguliere wningen, aangepaste wningen en aangepaste wningen met zrg. Ok is gevraagd naar het eigen wning bezit. Achtenvijftig prcent van de uderen wnt in een kpwning. De 75-plussers wnen minder vaak in een kpwning dan de jngere grep uderen. De meeste uderen (94%) wnen in een reguliere wning, 3% wnt in een aangepaste wning vr uderen, zals een aanleunwning, een wning nabij een zrgpunt f een serviceflat. 7.2 Verhuiswens Ruim de helft (55%) van de uderen in wil verhuizen. Er is k gevraagd naar welk type wning uderen willen verhuizen. Hierbij knden meerdere antwrden aangekruist wrden. Meer dan één vijfde van de uderen wil verhuizen naar een zelfstandige uderenwning f senirenwning, 17% naar een flat/etagewning/ appartement. Eén p de tien uderen wil naar een aanleunwning bij een verzrgingshuis 7.3 Ventilatie binnenshuis Er is weinig bekend ver de kwaliteit van het binnenmilieu in senirenwningen. Het verbeteren van het binnenmilieu van wningen, schlen en kindercentra is één van de speerpunten uit de Natinale aanpak Milieu en Gezndheid van de verheid. Ruim de helft van de uderen in wnt in een huis met uitsluitend natuurlijke ventilatie. Veel uderen ventileren de verschillende ruimten in de wning nvldende. 48% van de uderen ventileert de wnkamer nvldende, 29% de slaapkamer, 52% de badkamer en 37% de keuken. 7.4 Welzijnsvrzieningen Vr uderen zijn tal van vrzieningen in het leven gerepen. Gemeenten zijn in tenemende mate verantwrdelijk vr de financiering en de rganisatie van deze welzijnsvrzieningen in een gemeente. De verwachting is dat deze trend zich de kmende jaren zal vrtzetten. Een ged functinerend en adequaat aanbd van welzijnsvrzieningen stelt udere mensen niet alleen in staat m deel te blijven nemen aan maatschappelijke activiteiten. Het stelt ze k in staat m z lang mgelijk z zelfstandig mgelijk te blijven wnen. Dit laatste sluit niet alleen ged aan bij de wens van de meeste uderen, het past k in het beleid van de verheid m uderen z lang mgelijk thuis te laten wnen. Deze ntwikkeling is k ndzakelijk vanwege de tenemende druk p semi- en intramurale zrgvrzieningen als gevlg van de vergrijzing van Nederland. 22

23 Tabel 7.1: bekendheid vrzieningen en gebruik hiervan bekendheid vrzieningen en gebruik hiervan ja,gebruik ik weleens nee, zu wel willen nee, geen behefte aan nit van gehrd maaltijdverstrekking eetpunt advies f vrlichting uderenvrlichter hulp bij administratieve f financiële activiteiten sprt- f bewegingsactiviteiten vr uderen recreatieve/culturele activiteiten vr uderen hulp in en m huis ndersteuning bij het geven van mantelzrg hulp bij uitbreiden sciale cntacten verver naar vrzieningen persnenalarmering telefncirkel Uit de tabel blijkt dat vral gebruik gemaakt wrdt van hulp bij administratieve activiteiten, van sprtf bewegingsactiviteiten vr uderen en vr recreatieve/culturele activiteiten vr uderen. Ouderen die wel mee zuden willen den aan activiteiten, geven het meest aan dat zij willen meeden aan sprt- en bewegingsactiviteiten (10%) en dat zij gebruik willen maken van hulp in en m huis (9%). Onbekend bij uderen zijn vral het eetpunt (12%), de mgelijkheid vr ndersteuning bij het geven van mantelzrg (9%) en een telefncirkel (9%). Naast het gebruik, de behefte en de bekendheid van vrzieningen, is k gevraagd f respndenten weten waar ze vr bepaalde vrzieningen terecht kunnen. De resultaten zijn weergegeven in tabel 7.2. Het blijkt dat uderen in vral niet weten p welke manier ze gebruik kunnen maken van schuldhulpverlening, van de hulp van een uderenadviseur, van persnenalarmering en van financiële administratieve ndersteuning. 23

24 Tabel 7.2: het percentage uderen (naar leeftijdsgrep) dat weet waar vrzieningen kunnen wrden aangevraagd Ttaal % % % thuiszrg persnsgebnden Budget schuldhulpverlening gehandicaptenparkeerkaart wningaanpassingen rlstelvrziening verversvrziening maaltijdverstrekking/maaltijdendienst uderenadviseur f vrlichter uderengym/zwemmen activiteiten vr uderen persnenalarmering telefncirkel Trend: Vr de meeste vrzieningen weten meer uderen waar ze terecht kunnen dan in Openbaar verver De prvincies zijn verantwrdelijk vr de reginale bereikbaarheid en het reginaal penbaar verver. Vr veel uderen is de beschikbaarheid van penbaar verver (bus/trein/tram) van grt belang vr het nderhuden van sciale cntacten en vr maatschappelijke participatie. Tch ervaren uderen ngal eens knelpunten bij het gebruik van penbaar verver. Eén vijfde van de uderen geeft aan (sms) prblemen te hebben met het verver, waardr men ergens niet naar te kan waar men graag naar te had willen gaan, 15% heeft sms prblemen, 5% heeft bijna altijd prblemen met verver. Met name persnen van 75 jaar en uder (35%) hebben prblemen met verver. Aan de mensen die aangeven prblemen te hebben met het verver, is gevraagd wat de rzaak hiervan is. De meest genemde redenen zijn dat men lichamelijk niet in staat is m met het penbaar verver te reizen (8%), dat een gewne taxi te duur is (7%), ik durf niet meer te fietsen (7%) en het penbaar verver te ingewikkeld (8%). Trend: In vergelijking met het vrige nderzek (13%) ervaren meer uderen (sms) prblemen met verver (20%). 24

25 8. Samenvatting van de belangrijkste resultaten Dit rapprt vrmt een nderdeel van de uderenmnitr die in de regi IJsselland gehuden is nder 5000 mensen van 65 jaar en uder. Deze uderen hebben eind 2010 een vragenlijst ingevuld ver gezndheid, welzijn en leefstijl. In de gemeente zijn 600 vragenlijsten uitgezet, daarvan zijn er 375 gereturneerd. Hiernder is een samenvatting weergegeven van de belangrijkste resultaten in de gemeente. Algemeen: Ruim 28% van de uderen heeft alleen de beschikking ver een AOW uitkering, dat is meer dan in de regi Bijna één derde van de uderen wnt alleen Sciale mgeving: 42% van de uderen velt zich (matig) eenzaam 13% van de uderen heeft in het afgelpen jaar mantelzrg gegeven 53% van de uderen ervaart een gemis aan steun bij prblemen Leefstijl: Een kwart van de uderen eet te weinig grenten en fruit Twee derde van de uderen drinkt te weinig (vcht) De helft van de uderen heeft matig vergewicht en 21% heeft besitas 18% van de uderen gebruikt vermatig alchl Gezndheid: Bijna een derde heeft mbiliteitsprblemen, 13% heeft gehrbeperkingen f gezichtsbeperkingen Bijna drie kwart van de uderen geeft aan een (zeer) gede ervaren gezndheid te hebben. 54% van de uderen geeft aan belemmeringen te ervaren vanwege chrnische aandeningen Omgeving: Eén vijfde van de uderen heeft (sms) prblemen met verver Veel uderen ventileren hun huis niet vldende In een tweetal factsheets, ver wnen, welzijn en zrg en ver gezndheid en leefstijl, zijn de reginale resultaten van de mnitr pgenmen. In deze factsheets staan cnclusies en aanbevelingen vr de hele regi. Deze aanbevelingen zijn k relevant vr de gemeente. Cnclusie: Met veel uderen in gaat het ged. Zij beschikken ver een (gede) gezndheid. Wel is er een duidelijke tename in ngezndheid met het tenemen van de leeftijd. Bij het uder wrden, wrdt k vaker een berep gedaan p vrzieningen en p de (sciale) mgeving van de udere. Het is van belang m hier z ged mgelijk p in te blijven spelen. 25

26 9. Referenties Bisschp I. Psychscial resurces and the cnsequences f specific chrnic diseases in lder age; The lngitudinal Aging Study Amsterdam. Leiden, CBS, Statline, bevlkingspbuw, burgerlijke staat, etniciteit 65-plussers p 1 januari 2010 Deeg DJH, Knipscheer CPM, Tilburg W van. Autnmy and well-being in the aging ppulatin; Cncepts and design f the Lngitudinal Aging Study Amsterdam. Bunnik: Nederlands Instituut vr Gerntlgie (NIG), Heymans, N., Pcavet, H.S.J., Tijhuis, M.A.R. (2002). Heveel mensen velen zich niet geznd? Vlksgezndheid Tekmst Verkenning. Bilthven: Natinaal Kmpas Vlksgezndheid RIVM. -kmen-ngeznde-stffen-in-het-binnenmilieu-vandaan-en-he-ver-je-ze-af/, versie 4.2, 9 december versie 4.2, 9 december , 9 december versie 4.2, 21 december 2010 Mediant Centrum Preventieve GGZ (2005). Psychsciale ndersteuning: wat willen uderen zelf? Ministerie van Vlksgezndheid (2003). Nta Langer geznd leven, k een kwestie van geznd gedrag. Mulder M. Persnen met psychische klachten In: Vlksgezndheid Tekmst Verkenning, Natinale Atlas Vlksgezndheid. Bilthven: RIVM, / Gezndheid en ziekte / Functineren en kwaliteit van leven, 21 juni RIVM: Geznd ud in Nederland (cncept 2011). Schemaker C. Wat is psychische gezndheid en he wrdt het gemeten? In: Vlksgezndheid Tekmst Verkenning, Natinaal Kmpas Vlksgezndheid. Bilthven: RIVM, en ziekte/functineren en kwaliteit van leven/psychisch functineren/psychische gezndheid vlwassenen, 22 maart 2010a. Schemaker C. Psychische gezndheid samengevat. In: Vlksgezndheid Tekmst Verkenning, Natinaal Kmpas Vlksgezndheid. Bilthven: RIVM, en ziekte/functineren en kwaliteit van leven/psychisch functineren/psychische gezndheid vlwassenen, 22 maart 2010b. Schemaker C. Heveel mensen hebben psychische klachten? In: Vlksgezndheid Tekmst Verkenning, Natinaal Kmpas Vlksgezndheid. Bilthven: RIVM, en ziekte/functineren en kwaliteit van leven/psychisch functineren/psychische gezndheid vlwassenen, 22 maart 2010c. Schemaker C. Zijn er sciaaldemgrafische gezndheidsverschillen? In: Vlksgezndheid Tekmst Verkenning, Natinaal Kmpas Vlksgezndheid. Bilthven: RIVM, 26