ECTS-fiche: Psychsciale hulpverlening 1. Identificatie Opleiding Graduaat Maatschappelijk werk Mdule Psychsciale hulpverlening Cde Bc1 Lestijden 80 Studiepunten n.v.t. Ingeschatte ttale 110 studiebelasting (in uren) 1 Mgelijkheid tt JA aanvragen vrijstelling Vereiste aanwezigheid 100% 1 De ttale studiebelasting hangt af van de kennis, inzet en ervaring van de student. De ingeschatte ttale studiebelasting geeft een gemiddelde weer en wrdt uitgedrukt in uren van 50 minuten. Het mvat de lesmmenten, de verwerkings- en vrbereidingstijd en de evaluatiemmenten. 1
2. Inhud De mdule is gericht p een bespreking van de ervaringsgerichte psychsciale therapie: een algemene basismethdiek binnen het maatschappelijk werk vr het plssen van prblemen waarmee maatschappelijk werkers vaak mee wrden gecnfrnteerd. De methdiek gaat uit van het berepsprfiel van het maatschappelijk werk, sluit aan bij de functie en delen van het maatschappelijk werk en is vral (maar niet uitsluitend) gericht p de hulpvragen en beheften van de lagere sciaalecnmische klasse. Verder is de methdiek atechnisch, persnlijk en ervaringsgericht, zdat de tepassing bij uiteenlpende srten van prblemen realiseerbaar is. Kenmerkend zijn k het geïntegreerde behandelen van materiële en immateriële prblemen, het cmbineren van prbleem- en persnsgericht werken en het samenvegen van individuele en gezinsbegeleiding. Na een theretische uitdieping van deze methdiek, wrdt uitgebreid ingegaan p de fasen in de hulpverlening. Daarnaast wrdt gevraagd m k een andere methdiek te bestuderen, bvb.: cntextuele hulpverlening, plssingsgericht werken, Families First, vrwaardelijke hulpverlening. 3. Draagt bij tt vlgende cmpetenties AC 1: denk- en redeneervaardigheid AC 3: vermgen tt kritische reflectie AC 5: creativiteit AC 7: het vermgen tt cmmuniceren van infrmatie, ideeën, prblemen en plssingen, zwel aan specialisten als aan leken. AC 8: een ingesteldheid tt levenslang leren. ABC 2: plssingsgericht kunnen werken in de zin van het zelfstandig kunnen definiëren en analyseren van cmplexe prbleemsituaties in de berepspraktijk en het kunnen ntwikkelen en tepassen van zinvlle plssingsstrategieën. ABC 3: het besef van maatschappelijke verantwrdelijkheid, samenhangend met de berepspraktijk. BSC 6: ethisch handelen. BSC 7: reflecteren p de eigen praktijk en samenwerkingsverbanden. 2
BSC 8: de eigen prfessinele ntwikkeling en deze van het berep bevrderen. BSC 9: de maatschappelijk werker fundeert zijn/haar prfessineel handelen ethisch vanuit een attitude van zrgvuldigheid. Hij/zij heeft inzicht in de ethische aspecten van het berep, kent de dentlgische cde ervan en hanteert de cde als richtlijn in cncrete situaties. Hij/zij is zich bewust van de dilemma s die kunnen ntstaan in het spanningsveld tussen pvattingen van cliënten, eisen van de hulpverlenende rganisaties, maatschappelijke waarden en nrmen en persnlijke pvattingen van de maatschappelijk werker. Hij/zij bepaalt hierin een eigen psitie en maakt gefundeerde en verantwrde keuzes. BSC 10: de maatschappelijk werker tnt in het bijznder aandacht en respect vr culturele diversiteit (in relatie tt afkmst, klasse, gender, etniciteit, religie, ) In het handelen hudt hij/zij rekening met deze factren en hij/zij speelt in p de culturele eigenheid van diverse grepen. BSC 11: de maatschappelijk werker heeft in het bijznder g vr en inzicht in de factren die allerlei vrmen van kansenngelijkheid en maatschappelijke deprivatie in de hand werken f in stand huden. BSC 12: de maatschappelijk werker gaat met het cliëntsysteem een prfessinele samenwerkingsrelatie aan. Hij/zij vindt in het werken met cliënten een evenwicht tussen aandacht vr het cliëntsysteem en zijn cntext enerzijds en de pdracht en de psitie van de dienst f rganisatie anderzijds. BSC 13: de maatschappelijk werker leeft zich in in de prblematiek en de situatie van cliëntsystemen vanuit een attitude van respect vr de persnen en hun situatie. Hij/zij gaat m met cliëntsystemen vanuit een attitude van empwerment en participatie. BSC 14: de maatschappelijk werker gaat creatief en vernieuwend met situaties m. Hij/zij evalueert zijn/haar prfessineel ptreden kritisch en stuurt dit handelen vrtdurend bij. Hij/zij benut supervisie, intervisie en andere werkvrmen ter ndersteuning van het prfessineel handelen. BSC 15: de maatschappelijk werker werkt naargelang de cntext en het belang, met verschillende cliëntsystemen: individuele cliënten, gezinnen, grepen, systemen en hun cntext. BSC 16: de maatschappelijk werk heeft inzicht in de belangrijkste mdellen van methdisch hulpverlenen en laat zich inspireren dr de prfessinele en wetenschappelijke discussie ver deze mdellen. Hij/zij maakt uit diverse 3
mdellen een verantwrde en gefundeerde keuze en gaat hiermee p een niet-dgmatische wijze m. Inspelend p cncrete situaties wendt hij/zij p een creatieve wijze inzichten en technieken uit methdische mdellen aan en verfijnt zijn/haar methdisch werken. BSC 17: de maatschappelijk werker werkt prcesmatig. Hij/zij zet vlgende stappen: vanuit een beginsituatie een crrecte analyse maken van de situatie, de gewenste delstellingen frmuleren, in verleg de meest adequate aanpak kiezen, het prces evalueren en bijsturen. Dit gebeurt samen met het cliëntsysteem, met aandacht vr de cntext en desgevallend in samenwerking met andere hulpverleners; hierbij heeft hij/zij uitdrukkelijk aandacht vr de participatie van het cliëntsysteem en vr persns-, systeem- en structuurgerichte aspecten. BSC 18: de maatschappelijk werker kent en hanteert de actuele sciale kaart. Hij/zij infrmeert en assisteert cliënten en delgrepen gericht bij het gebruik van vrzieningen. Hij/zij cnsulteert, interpreteert en past de (sciale) wetgeving situatiegericht te en riënteert f verwijst het cliëntsysteem p een gepaste wijze dr. Indien ndig f wenselijk en steeds in verleg, treedt hij/zij in plaats van de cliënt p en behartigt de belangen van de cliënt znder hem/haar te verafhankelijken. BSC 19: de maatschappelijk werker heeft inzicht in de basismechanismen van interactie en cmmunicatie, zwel interpersnlijk als in grepen, in en tussen rganisaties. Hij/zij neemt deel aan, verheldert en kan leiding geven aan cmmunicatieprcessen in cliëntsituaties, in teamverband, in rganisaties en netwerken. BSC 20: de maatschappelijk werker rapprteert p een deskundige manier, zwel mndeling als schriftelijk ver het cliëntsysteem, ver de gehanteerde methdiek en ver zijn/haar eigen aanpak. Hij/zij tnt de vaardigheid en de bereidheid m feedback te geven en te krijgen. BSC 21: de maatschappelijk werker heeft de vaardigheid en is bereid m frmeel en infrmeel samen te werken met cllega s, in teamverband, met andere hulpverleners en rganisaties en met vrijwilligers. 4. Delstellingen inzicht hebben in de interacties tussen persnen en hun mgeving kunnen illustreren he de kwaliteit van het persnlijke welzijn van mensen beïnvled en bepaald wrdt dr de interacties tussen 4
persnen, de primaire leefgemeenschap, het sciale en prfessinele netwerk, de maatschappelijke instanties en de verheid deze interacties kunnen in stand huden, ndersteunen, herstellen, verbeteren, bevrderen, ntwikkelen en herstructureren, in vrtdurende dialg met betrkkenen de wisselwerking tussen materiële en immateriële aspecten (h)erkennen kunnen interveniëren naar aanleiding van zwel de psychische beleving als de sciale situatie 5
5. Werkvrmen Instructievrmen: dceren, vertellen Interactievrmen: nderwijsgesprek, klassengesprek Opdrachtvrmen: huiswerk, casusanalyse 6. Leermiddelen Cursus en elektrnische leermgeving. Literatuurlijst (één van de vier handbeken verplicht) Cladder, H. (2010). Oplssingsgerichte krte psychtherapie. Amsterdam: Pearsn. Jagt, L. (2010). Onvrijwillige Hulpverlening: Met dat nu? Huten / Diegem: Bhn Stafleu Van Lghum. Spanjaard, H., Haspels, M. (2005) Families First: Handleiding vr gezinsmedewerkers. Amsterdam: SWP / NIZW Jeugd. van den Eerembeert, E., van Heusden, A. (1983). Balans in beweging: Ivan Bszrmenyi-Nagy en zijn visie p individuele en gezinstherapie. Haarlem: De Trts. Literatuurlijst (aanbevlen) American Psychiatric Assciatin (2001). Beknpte handleiding bij de diagnstische criteria van de DSM-IV-TR.. Amsterdam: Harcurt. Arntz, A., Bögels, S. (2000). Schemagerichte cgnitieve therapie vr persnlijkheidsstrnissen. Huten / Diegem: Bhn Stafleu Van Lghum. Baart, A. (2006). Een therie van de presentie (3 e vermeerderde druk, 2 e plage). Den Haag: Lemma. Beck, J. S. (1999). Basisbek cgnitieve therapie. Baarn: HB. Bögels, S. M., van Oppen, P. (red) (1999). Cgnitieve therapie: Therie en praktijk. Huten / Diegem: Bhn Stafleu Van Lghum. Bnen, R. (2003). Irina, Js, Ali en Mies: Interculturaliteit in maatschappij en schl. Antwerpen / Apeldrn: Garant. Buwkamp, R. & de Vries, S. (1992). Handbek psychsciale therapie: Therie en praktijk. Utrecht: De Tijdstrm / NIZW. 6
Bszrmenyi-Nagy, I. (2000). Grndbeginselen van de cntextuele benadering. Haarlem: De Trts. Bszrmenyi-Nagy, I., Krasner, B. R. (1994). Tussen geven en nemen: Over cntextuele therapie. Haarlem: De Trts. Buverne-De Bie, M., ea. (2002). Handbek frensisch welzijnswerk. Gent: Academia Press. Cladder, J. M., Nijhff-Huijsse, M., Mulder, G. (2000). Gedragstherapie met kinderen en jeugdigen. Amsterdam: Harcurt. Cullberg, J. (2003). Mderne psychiatrie: Een psychdynamische benadering. Amsterdam: Amb. De Hert, M., Magiels, G., Thys, E. (2000). Het geheim van de hersenchip: Zelfgids vr mensen met een psychse. Berchem: Ep. de Mönnink, H. (2004). De gereedschapskist van de maatschappelijk werker: Handbek multimethdisch maatschappelijk werk. Maarssen: Elsevier gezndheidszrg. de Vries, S. (2000). Psychsciale hulpverlening en vluchtelingen. Utrecht: Phars. de Vries, S. (2007). Wat werkt? De kern en de kracht van het maatschappelijk werk. Amsterdam: SWP. de Vries, S. (2010). Basismethdiek psychsciale hulpverlening: Oplssingsgericht, ervaringsgericht, systeemgericht. Huten: Bhn Stafleu Van Lghum. Delfs, M. F. (2005). Kinderen en gedragsprblemen: Angst, agressie, depressie en ADHD. Een bipsychlgisch mdel met richtlijnen vr diagnstiek en behandeling, aangevuld met psychsmatiekmdel. Amsterdam: Harcurt. Derksen, J. L. L. (1993). Handbek persnlijkheidsstrnissen: Diagnstiek en behandeling van de DSM-IV en ICD-10 persnlijkheidsstrnissen. Utrecht: De Tijdstrm. Dermaut, D., Mechnig, S., Mus, S. (red) (2007). Ik wn dus ik ben: Een reprtage van jngeren die begeleid zelfstandig wnen. Antwerpen / Apeldrn: Garant. Driessens, K., Van Regenmrtel, T. (2006). Bind-kracht in armede: Leefwereld en hulpverlening. Leuven: Lann. Egan, G. (2004). Deskundig hulpverlenen: Een mdel, methden en vaardigheden. Assen: Kninklijke Van Grcum. Eldering, L. (2006). Cultuur en pveding: Interculturele pedaggiek vanuit eclgische perspectief. Rtterdam: Lemniscaat. Fiddelaers-Jaspers, R., Fiddelaers, J (2000). De meest gestelde vragen ver kinderen en de dd. Heeze: In de Wlken (brchure). Glassman, W. E., Geluk, H. (1998). Strmingen in de psychlgie. Baarn: HB Uitgevers. Gethals, J. (2006). Een inleiding in de criminlgie. Leuven: Acc. 7
Greene, R. W. (2005). Het explsieve kind: Over het pveden en begrijpen van snel gefrustreerde en chrnisch inflexibele kinderen. Amsterdam: Nieuwezijds. Greene, R. W., Abln, J. S. (2007). Het behandelen van explsieve kinderen: De methde van het gezamenlijk prblemen plssen. Amsterdam: Nieuwezijds. Hargrave, T. D., Pfitzer, F. (2005). Ontwikkelingen in de cntextuele therapie: De kracht van geven en nemen in relaties. Leuven / Vrburg: Acc. Heylen, M., Janssens, K. (2001). Het cntextuele denken: Een methdiekntwikkeling vr het welzijnswerk. Leuven / Vrburg: Acc. Hermans, D., Eelen, P., Orlemans, H. (2007). Inleiding tt de gedragstherapie. Huten: Bhn Stafleu van Lghum. Hllander, J., Wijnberg, J. (2006). Prvcatief cachen: De basis. Scriptum. Jacbs, G. (1998). Ratineel-emtieve therapie: Een praktische gids vr hulpverleners. Huten / Diegem: Bhn Stafleu Van Lghum. Jagt, N., Jagt, L. (2004). Taakgerichte hulpverlening in scial wrk. Huten: Bhn Stafleu Van Lghum. Kinet, M. (2006). Freud & c in de psychiatrie: Klinisch-psychtherapeutisch perspectief. Antwerpen / Apeldrn: Garant. Lambrechts, G. (2003). De gestaltherapie: Tussen ten en straks. Berchem: Ep. Luyten, P., Van Haute, P., De Blck, A. (red) (2007). Psychanalyse, cgnitieve psychlgie en evidence-based medicine. Leuven: Lann Campus. Michielsen, M., Van Mulligen, W., Hermkens, L. (1998). Leren ver leven in lyaliteit: Over cntextuele hulpverlening. Leuven / Leusden: Acc. Nijenhuis, H. (2005). De lerende prfessie: Hfdlijnen van het maatschappelijk werk. Amsterdam: SWP. O Cnner, J., Seymur, J. (1997). NLP-gids vr ptimaal functineren: Neurlinguïstisch prgrammeren vr beginners. Haarlem: De Trts. Onderwaater, A. (1995). De therie van Nagy: De nverbrekelijke band tussen uders en kinderen. Lisse: Swets & Zeitlinger. Bks. Onzia, Y. (2007). Luis: Het leven van een bedelaar. Antwerpen / Vianen: The Huse f Prins, P. J. M., Bsch, J. D. (red) (1998). Methden en technieken van gedragstherapie bij kinderen en jeugdigen. Huten / Diegem: Bhn Stafleu Van Lghum. Remmerswaal, J. (2003). Handbek grepsdynamica: Een inleiding p therie en praktijk. Sest: Nelissen. 8
Rigter, J. (2002). Ontwikkelingspsychpathlgie bij kinderen en jeugdigen. Bussum: Cutinh. Rigter, J. (2004). Psychlgie vr de praktijk. Bussum: Cutinh. Rigter, J. (2008). Het palet van de psychlgie: Strmingen en hun tepassingen in hulpverlening en pveding. Bussum: Cutinh. Rse, R. (2006). De bijzndere jeugdzrg als pveder. Gent: Academia Press. Rümke, A. (2004). Verkenningen in de psychiatrie: Een hlistische benadering. Zeist: Indig. Schalkwijk, F. (2006). Dit is psychanalyse: Een inleiding tt de geschiedenis, therie en praktijk van psychanalyse. Amsterdam: Bm. Sims, G. (2004). Cgnitieve gedragstherapie: Handleiding vr de praktijk. Baarn: HB. Slachtfferhulp (2003). Kinderen helpen na een schkkende gebeurtenis: Praktische gids na een misdrijf f een pltseling verlijden. Tielt: Lann. Snellen, A. (2007). Basismdel vr methdisch hulpverlenen in het maatschappelijk werk. Bussum: Cutinh. Spiesschaert, F. (2005). Ervaringsdeskundige in armede en sciale uitsluiting: Een inleiding tt de methdiek. Leuven / Vrburg: Acc. Swildens, H. (red) (1991). Leerbek gesprekstherapie: De cliëntgerichte benadering. Utrecht: De Tijdstrm. Themanummer presentie in Sciale interventie, jaargang 12, nr.2, 2003. Uijtenbgaardt, B. C. (2002). Licht p hypntherapie. Utrecht: Servire. van Acker, J. (2001). Zrgenkinderen: mgaan met pvedingsprblemen. Amsterdam: Amb. Van Cillie, J. (2006). Bij de tekst: Schrijfbek vr sciaal werkers. Mechelen: Wlters Plantyn. van den Berg, H., Meijer, B. (2001). Zakwrdenbek van de psychiatrie. Arnhem: Elsevier. van den Eerembeert, E., van Heusden, A. (1983). Balans in beweging: Ivan Bszrmenyi-Nagy en zijn visie p individuele en gezinstherapie. Haarlem: De Trts. van der Pleg, J. D. (2005). Behandeling van gedragsprblemen: Initiatieven en inzichten. Rtterdam: Lemniscaat. van der Pleg, J. D. (2007). Gedragsprblemen: Ontwikkelingen en risic s. Rtterdam: Lemniscaat. Van Hudenhve, B. (1998). Ziek znder ziekte: Beter begrijpen van psychsmatische klachten. Tielt: Lann. 9
Van Lieshut, T. (2002). Pedaggische adviezen vr speciale kinderen: Een praktische handleiding vr prfessinele pveders, begeleiders en leerkrachten. Huten / Diegem: Bhn Stafleu Van Lghum. Van Regenmrtel, T. (2002). Empwerment en maatzrg: Een krachtgerichte psychlgische kijk p armede. Leuven / Leusden: Acc. Van Regenmrtel, T., Demeyer, B., Vandembempt, K., Van Damme, B. (2006). Znder (t)huis: Sciale bigrafieën van thuislzen getetst aan de institutinele en maatschappelijke realiteit. Leuven: Lann. Vandereycken, W., van Deth, R. (2004). Psychiatrie: Van diagnse tt behandeling. Huten: Bhn Stafleu Van Lghum. Vansteenwegen, A. (1995). Principes van systeem- en cmmunicatietherapie, relatie- en gezinstherapie. Leuven: Acc (cursus faculteit psychlgie, KUL) Venema, A. (2000). Schrijven vr welzijnswerkers. Bussum: Cutinh. Vereniging van Vlaamse Sciale Hgeschlen (2001). Leren en werken als maatschappelijk assistent: Maatschappelijk werk, sciaal-cultureel werk, persneelswerk, maatschappelijke advisering (berepsprfiel, pleidingsprfiel, basiscmpetenties). Leuven / Apeldrn: Garant. Verhulst, J. (2005). RET-jezelf: Verstandig mgaan met prblemen. Met de fficiële RET-test. Amsterdam: Harcurt. Vervrt, M., Weiland, M. (2003). Therapiewijzer: Therie en praktijk van 21 psychtherapieën. Amsterdam / Antwerpen: Archipel. Warmenbl, L., Gssens, L. (2006). Aandacht in t kwadraat: In prbleembuurten werken met prbleemjngeren. Leuven / Vrburg: Acc. Willsn, R., Branch, R. (2006). Cgnitieve gedragstherapie vr dummies. Benelux: Pearsn Educatin. Wijnberg, J. (2003). In het diepste van de ziel is niets te zien: Prvcatieve psychlgie. Reselare: Rularta. Wijnberg, J. (2004). Gekker dan gek: He prvcatieve therapie werkt. Scriptum. 10
7. Evaluatie Evaluatie vr deze mdule mvat vier huistaken. Vr details: zie evaluatiecntract. 8. Gecmbineerd nderwijs / zelfstudie pdrachten Minstens 25% van deze wrdt gegeven in gecmbineerd nderwijs, richtlijnen wrden vrzien p de elektrnische leermgeving. 9. Laatste wijziging 24 juni 2014 11