Richting aan ruimte Verslag Verkenningsfase Ruimtetekrt Mainprt Rtterdam Deel A: Verlp en resultaten van pen planprces
Vrmgeving Plan-Design, Den Haag Drukwerk Sdu Grafisch Bedrijf, Den Haag ISBN 90 34634442 Extra exemplaren van dit rapprt zijn te bestellen bij Sdu bestelafdeling tel. 070-378 9783, fax 070-3789830 a fl 15,- per stuk 2
Inleiding I Met het prject VERM (Verkenning Ruimtetekrt Mainprt Rtterdam) is vr de eerste keer in de Nederlandse geschiedenis een Verkenningsfase van een grt infrastructureel prject uitgeverd, zals, in de reactie p het RR-Advies ver de aanpak van grte prjecten, bedeld wrdt in het Kabinetsstandpunt 'Grte Prjecten'. Vraf was duidelijk wat het del van de Verkenningsfase was: vrafgaand aan de frmele planvrming een natinale discussie veren ver nut en ndzaak van uitbreiding van de mainprt Rtterdam. De vrm en de aanpak waren echter nbekend. Deze zijn gaande weg en met vrtschrijdend inzicht ingevuld, aangepast en gewijzigd. Vr de Verkenningsfase is een pen planprces pgezet. Het verlp van het prces is p pagina 12/13 in een schema weergegeven. In deze ntitie wrden de uitgangspunten, de vrm en de aanpak van het pen planprces tegelicht. Tevens zal in chrnlgische vlgrde verslag wrden gedaan van de activiteiten die hebben plaatsgevnden. Het pen planprces van het prject VERM kent twee trajecten: de dialg met de samenleving en het nderzekstraject. Deze twee nderdelen hebben elkaar gedurende het gehele prces wederzijds -belnvled. In deze ntitie zullen zij echter nafhankelijk van elkaar wrden besprken. In deel A wrdt in hfdstuk I tt en met 5 verslag gedaan van de dialg met de samenleving, in hfdstuk 6 tt en met 8 kmen de nderzeksresultaten aan de rde. Op pagina 12/r3 wrdt dr middel van een plattegrnd het verband tussen de verschillende activiteiten aangegeven. Deel B behandelt de resultaten van het prces, in de vrm van een samenvatting en een analyse van de inhudelijke uitkmsten van de Verkenningsfase. Bij deze ntitie is een bijlagenbek gevegd. Hierin kunt u de vlledige verslagen vinden van de besprken activiteiten. Den Haag 20 maart 1997
InhQudspgave Dialg metde samenleuing [, Opzet pen planprces pag 7 2. Fase 1: cnsultati:e pag. IS I 3. Fase 2: prbleemanajyse 4. Fase 3: frmulering plssingsrichtingen pag.i7 pag.23 5. Fase 4: besluitvrming pag 33 Onderzek 6. Onderzek naar prces en inhud 7. Inhudelijke nderzeken pag 43 8. Berdeling prcesgang pag S3 5
,
HOOFDSTUK _pzet pen planprces Kabinetsstandpunt Verkenningsfase 'Yr grte prjecten van natinaaj belang client een natinale discussie ver nut en ndzaak plaats te vinden, alvrens wrdt begnnen met de frmele planvnnmg', luidde het kabmetsstandpunt dat p basis van een advies uit 1996 van de etenschappelijke Raad vr het Regermgsbeleid werd gefrmuleerd. Deze zgenaamde Verkenningsfase ver nut en ndzaak heeft primair tt del in een vreg stadium een draagvlak vr een bepaald (grt) prject te vinden. Daarnaast met de Yerkenrungsfase de besluitvrming effidenter laten verlpen en daarmee tt krtete prcedlties leiden. Prces en inhud van een Yerkenningsfase zijn niet vastgelegd. Alleen de vlgende strucrurerende elementen zijn aangegeven: - Aanvangsbeslissing: markeert het mment waatop de Verkenningsfase van start gaat. De aanvangsbeslissing bevat de prbleemstelling en ee beschrijving van de te vlgen aanpak (zie bijlage 1). Begeleidingscmmissie: bewaakt de kwaliteit van de Yerkenningsfase. Deze nafuankelijke cmmissie ziet erp te dat tet zake dende gezichtspunten vldende aan bd kmen en dat relevante greperingen bij het prces wrden betrkken. 7
1 III U 0:: 0.. q:..j 0.. 0.. r w N 0.. - Prjectbeslissing: markeert het einde van de Verkenningsfase. De prjectbeslissing bestaat uit een uitspraak dr het kabinet ver aard, mvang en urgentie van het gesignaleerde prbleem, een vasts telling van het natinale belang, het benemen van mgelijke plssingsrichtingen met hun glbale effecten en haalbaarheid, en een uitspraak ver de vervlgprcedure (Planlgische Kernbeslissing, milieu-effectrapprtage, streekplanprcedure, e.d.). Uitgangspunten pen planprces Vr de invulling van de Verkenningsfase ver het ruimtetekrt van de mainprt Rtterdam is gekzen vr een pen planprces. Uitgangspunten van dit prces waren: - Er wrdt niet gestart met een vrstel f plan, maar met een inventarisatie van de prblemen die meten wrden pgelst f aangepakt. - De prbleemstelling wrdt niet alleen dr de (rijks )verheid gefrmuleerd, k prblemen die wrden ervaren dr burgers, belangengrepen en decentrale verheden maken nderdeel uit van de inventarisatie. - Het prces mvat een aantal stappen: vrbereiding/cnsultatie, prbleemanalyse, pstellen van plssingsrichtingen en tetsingscriteria, vrbereiding van het besluit en de besluitvrming. - Het pen planprces kent een zgenaamde 'bttm up ' structuur. Burgers, belangengrepen, lkale en prvinciale verheden kmen met prblemen en plssingsrichtingen en geven hun rdeel ver de te nemen prjectbeslissing. Ambtenaren en deskundigen leveren de ndige infrmatie en frmuleren beleidsvrstellen. Bewindslieden nemen uiteindelijk een besluit ver nut en ndzaak en de nader uit te werken plssingsrichting(en). - Van tevren staat niet vast wat de uitkmst van het prces zal zijn; er wrdt dan k niet gestreefd naar draagvlak vr een bepaalde plssing. Draagvlak ntstaat dr de kwaliteit en zrgvuldigheid van het prces. Verkenning Ruimtetekrt Mainprt Rtterdam (VERM) Het startpunt van de Verkenningsfase ver de mainprt Rtterdam was de 'Aanvangsbeslissing Verkenning Ruimtetekrt Mainprt Rtterdam', van het kabinet. Onder de verantwrdelijkheid van de prjectrninister van Verkeer en aterstaat, mw. A. 8
Jrritsma-Lebbink, is daarp in samenwerking met de ministeries van Vlkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer (VROM), Landbuw, Natuurbeheer en Visserij (LNV) en Ecnmische aken (E) een interdepartementale prjectrganisatie in het leven gerepen. Deze prjectrganisatie was verantwrdelijk vr de inrichting en uitvering van de Verkenningsfase mtrent het ruimtetekrt in mainprt Rtterdam. Tijdens het pen planprces van de Verkenningsfase was het del vast te stellen wat de aard, mvang en urgentie was van het ruimtetekrt in de mainprt Rtterdam. Daarnaast mesten de mgelijke plssingen vr dit eventuele ruimtetekrt wrden verkend. Mcht er van een ruimteprbleem sprake zijn, dan was het aanleggen van een tweede Maasvlakte dr het kabinet aangemerkt als een van de mgelijke plssingsrichtingen. Van tevren stnd dus niet vast wat de uitkmsten zuden zijn. In de aanvangsbeslissing van het kabinet werd expliciet vermeld dat er niet gestreefd zu wrden naar een draagvlak var een bepaaide plssing. De uitkmsten hebben geleid tt een advies aan het kabinet in de vrm van een cnceptprjectbeslissing. Onder andere p basis hiervan heeft het kabinet een besluit genmen ver nut en ndzaak van een uitbreiding van mainprt Rtterdam. Parallel aan de Verkenning Ruimtetekrt Mainprt Rtterdam is de planvrming van het ROM-Rijnmndprject Maasvlakte 2 vrtgezet. De prjectrganisatie Maasvlakte 2 heeft binnen dat kader ap de aard, mvang en urgentie van het ruimtetekrt in de Ratterdamse haven en p de mgelijke vrm, ligging en effecten van een tweede Maasviakte verder gestudeerd. Organisatie Tijdens de Verkenningsfase is gedurende een jaar met verschillende maatschappelijke greperingen gediscussieerd ver het gesignaleerde ruimtetekrt in de mainprt Rtterdam en de mgelijke plssingsrichtingen daarvr. De partijen die deeinamen aan deze discussie zijn glbaal in vier grepen te verdeien: burgers, bestuurders, belangengrepen en deskundigen. Bij de discussie ver het ruimteprbleem van de mainprt Rtterdam is gekzen vr een natinale apzet, uitgeverd in verschillende regi's in Nederland, uitgaande van de gedachte dat de mainpart Rtterdam als een landelijk netwerk is p te vatten. Binnen het prject VERM was de mainprt Rtterdam dan k als vigt gedefinieerd: 'De haven van Rtterdam en daaraan functineel verbnden lcaties, die samen ptimale kansen bieden vr de verwerking van havengerelateerde gederenstrmen en de daaraan verwante handels-, lgistieke en industriele activiteiten, met als del het creeren van in- 9
1 U) tj n. z «.J n. z w n. I N n. kmen (bijdrage aan het Brut Natinaal Prdukt) en werkgelegenheid in de regi Rijnmnd en de rest van Nederland'. In de Verkenningsfase is daarm k gekeken naar wat regi' s buiten de Rijnmnd knden bijdragen aan het plssen van het ruimtetekrt in Rijnmnd. Een belangrijk selectiecriterium m lcaties in de Verkenningsfase te betrekken was het feit dat zij ruimte zuden kunnen bieden (naar aard en mvang) aan activiteiten waarvr de mainprt Rtterdam mgelijk een ruimteprbleem verwacht. Naast Rijnmnd zijn vier havenregi's geselecteerd vr deelname aan de discussie: Amsterdam-Nrdzeekanaal-gebied (ANKG), Vlissingen /Terneuzen, Nrd-est-Brabant (Merdijk), Delfzijl-/Eemshaven. Daarnaast namen twee inlandlcaties deel: Knppunt Arnhem /Nijmegen (KAN) en Venl. Begeleidingscmmissie VERM Dr de minister van Verkeer en aterstaat is een begeleidingscmmissie vr de Verkenningsfase samengesteld. De taken van deze cmmissie waren: - Berdelen van de aanpak van de Verkenningsfase. - Berdelen van de wijze waarp maatschappelijke actren bij het prces werden betrkken. - Berdelen van de cmmunicatie tussen het Rijk en de andere prcespartners. - Berdelen van de in het prces getrffen waarbrgen vr een inhudelijke nderbuwing van de Verkenningsfase. De Begeleidingscmmissie bestnd uit zes leden. De heer L.M.L.H.A. Hermans (Cmmissaris van de Kningin in Friesland) was vrzitter, de verige leden waren: - Ir. J. van Dixhrn, (ex-directeur-generaal Rijkswaterstaat, betrkken bij Maasvlakte I). - Ir. B. van Nederveen (ex-hechst). - Prf. dr. P. Nijkamp (vakgrep Ruimtelijke Ecnmie, Vrije Universiteitvan Amsterdam). - Mevruw ir. L.E. Stlker-Nanninga (ud-gedeputeerde Milieu van uid-hlland). - Mevruw prf. dr. J.M. Cramer (Raad vr Verkeer & aterstaat, vrmalig lid cmmissie Betuwelijn, vakgrep Milieukunde, Universiteit van Amsterdam). - Secretaris: drs J. van der ijde (Van de Bunt Adviseurs).. ' De cmmissie he eft gedurende het prces driemaal gerapprteerd aan de minister van Verkeer en aterstaat. 10
Fasen van het prces Bij de aanvangsbeslissing is vastgesteld dat de Verkenningsfase een jaar in beslag zu nemen. Het pen planprces is vervlgens ingedeeld in vier verschillende fasen: Fase 1: cnsultatie De betrkken verheden en belangenrganisaties gaven aan he zij tegen het prbleem aankijken. Fase 2: prbleemanalyse N adere frmulering en analyse van de prblemen dr betrkken verheden, belangenrganisaties en geinteresseerde burgers. Fase 3: frmulering plssingsrichtingen Uitwerken van plssingsrichtingen vr de gesignaleerde prblem en. Fase 4: besluityrming Ambtelijke vrbereiding van de cncept-prjectbeslissing p basis waarvan het kabinet een besluit heeft genmen. Deze fasen zijn in de praktijk niet vlgtijdelijk drlpen. In de vlgende hfdstukken wrden ze, vr de verzichtelijkheid, wei als afznderlijke stappen besprken. Bij elke fase wrdt eerst krt aandacht besteed aan de aanpak, waarna de hfdlijnen van de resultaten vr de Verkenningsfase vlgen. II
1 UJ U n. z c(.j n. z w n. I w N n. Schema pen planprces (fasen I - 3) April Mel Burgers Bestuurders Belangen grepen Aanvangsbeslissing Cnsultatiegesprekken Experts en deskundlgen Juni Juli Telefnische en schriftelijk enqqete Augustus September Oktber Nvember December Klankbrd- Rnde-tafel grep 1 bijeenkmsten erkatelier 1 Q) 'iii VI, VI,, :0... Q) c: C1I....= ::I, v Klan kbrd- grep 2 erkatelier 4 7 December landelijke Presentatie EM 1 prces EM 2 Nut IiI Ndzaak EM 3 tetsing vrwaarden EM 4 tetsing plsslngen " 12
Schema pen planprces fase 4 Burgers belangen grepen Prjectrganisatie VERM ambtelijk traject + kabinet December 7 December Landelijke Presentatie Natinaal werkatelier Januari Febtuari erkatelier 5 + KBG 3 Opiniewijzer Onderzeksresultaten le cncept prjectbeslissing TU5senrapprt Begeleidingscie Externeadviesrganen RPC/ RMC, ICES Opinieleiders Maart KGB 4 + Nat. A2 2e cncept prjectbeslissing Bestuurlijke Ondersteuning April Afsluiting pen planprces Ambtelijke vrbereiding leidend tt een kabinetsbesluit 13
1 III tj n. «..J n. z w n. I N n. 14
I 2 Opzet In de eerste fase van het pen planprces zijn dr de prjectdirecteur VERM gesprekken geverd met belangenrganisaties en bestuurders in de direct betrkken regi's. Het del van deze gesprekken was m de betrkken partijen kennis te laten maken met de plannen Van de prj ectrganisatie. Daarnaast kn men aanbevelingen den ver de pzetvan het pen planprces. De gesprekspartners brachten in deze gesprekken k knelpunten en kansen naar vren die zij zagen bij een mgelijke uitbreiding van mainprt Rtterdam. In fase I zijn vertegenwrdigers gecnsulteerd van belangenrganisaties p het gebied van recreatie, natum, milieu en ecnmie en deskundigen uit de wetenschappelijke wereid. Daarnaast zijn bestuurders van Ikale en/f reginale verheden gecnsulteerd en heeft de prjectdirecteur gesprken met vrzitters van haven- en industrieschappen uit Rijnmnd, Amsterdam-Nrdzeekanaal-gebied, Merdijk, Eemshaven-/ DeIfzijl, KnppuntArnhem- Nijmegen, Veni en Vlissingen/Terneuzen. Uit de versiagen van de cnsultatiegesprekken is een blemlezing samengesteld, die gebruiktis bij de rnde-tafelgesprekken en de zgeheten werkateliers van fase 2 en 3. Deze biemiezing geeft de aandachtspunten weer, die dr de gespreksdeeinemers uit 15
2 w ::J lq tl fase I van belang vr VERM werden geacht. In de bijlage is deze blemlezing pgenmen, samen met een vlledige lijstvan de gesprekspartners (zie bijlage 2). Resultaten Belangenrganisaties De belangenrganisaties gaven aan een ged gerganiseerde discussie ver nut en ndzaak zeer belangrijk te vinden. Onderzcht mest wrden fhet wei nuttig en ndzakelijk zu zijn m de mainprt Rtterdam uit te brei den. Men drng erp aan gebruik te maken van bestaand nderzeksmateriaal. De vrees bestnd dat dr hetuitzetten van nieuw nderzek tijdverlies zu ptreden. Een Verkenningsfase zu p die manier de besluitvrming alleen maar vertragen. Ok bestnd nder een deel van de gesprekspartners wantruwen ver de ra! van de gemeente Rtterdam en ver de nafhankelijkheid van de Verkenningsfase. De belangenvertegenwrdigers benadrukten dat er vr gewaakt mest wrden dat de infrmatievrziening eerlijk en nafhankelijk zu zijn. Lkale/reginale plitici Bij het instemmen met een Verkenningsfase werden dr de betrkken gemeenten en prvincies tevens een aantal kanttekeningen geplaatst bij de status van de discussie en de uitkmsten hiervan. De wens werd uitgesprken dat de gemeente Rtterdam zich zu binden aan de uitkmsten en plssingen van de Verkenningsfase. 16
HOOFDSTK FA S E 2 rbleemanals"'_""i.-_--j Opzet Het del van fase 2, de prbleemanalyse, was het in kaart brengen van nut en ndzaak van het plssen van het ruimtetekrt in mainprt Rtterdam. Hiervr zijn in deze fase verschillende instrumenten ingezet. Allereerst zijn er in Rijnmnd steekprefgewijs telefnische enquetes gehuden. Daarnaast zijn in landelijke en reginale dagbladen schriftelijke enquetes gepubliceerd. Aansluitend zijn er in de zeven regi's rnde-tafelgesprekken gehuden. Parallel aan de rnde-tafelgesprekken vnden twee expertmeetings plaats. Aan de eerste namen deskundigen p het terrein van bestuurskunde en beleidsvrming deel. Tijdens de tweede expertmeeting hebben deskundigen p het gebied van verkeer en verver, ruimtelijke rdening, natuur en milieu, en ecnmie hun visie gegeven p de trends die van invled zijn p de ntwikkelingvan mainprt Rtterdam. Tensltte is er een klankbrdgrep gerganiseerd, waaraan belangengrepen p het gebied ecnmie, en van natuur en milieu deelnamen. Opzet en uitkmsten van deze activiteiten zullen nu vlgend krt wrden besprken. 17
3 w Ul <t <t I w.j In 11. Telefnische en schriftelijke enquetes In de regi Rijnmnd zijn steekprefgewijs ruim 1.000 telefnische interviews afgenmen met in de regi wnende burgers. Interviewers waren leden van Gedeputeerde Staten van uid- Hlland, gemeenteraadsleden, leden van Clleges van Burgemeester en ethuders, vertegenwrdigers van belangenrganisaties, vertegenwrdigers van maatschappelijke rganisaties en leden van de prjectrganisatie VERM. Daarnaast is er in het hele land een schriftelijke enquete gehuden, in de vrm van een vragenlijst in landelijke en reginale dagbladen (4.044 respndenten). De landelijke enquete had tt del burgers, bestuurders en belangengrepen te betrekken bij het nadenken ver het ruimtetekrt in de mainprt Rtterdam en ver mgelijke plssingen vr dit tekrt. Relatief meer mann en dan vruwen (hg pgeleiden tussen 34 en 75 jaar) hebben deze vragenlijst teruggestuurd. In alle regi's bleek een deel van de respndenten ecnmisch gebnden te zijn aan de Rtterdamse haven, per regi varierend van eenvijfde tt iets meer dan de helft. Het grtste deel van de respndenten was afkmstig uit de regi Rijnmnd (38%). Van de resultaten van de interviews en enquetes is een verslag gemaakt. Dit verslag is gebruikt in de rnde-tafelgesprekken en in de werkateliers. In hfdstuk 7 wrden de resultaten van de enquete verder behandeld. Een samenvatting van de resultaten is pgenmen in de bijlage (zie bijlage 3). Secnd pinin Na de presentatie van de resultaten van de schriftelijke en telefnische enquetes bleek dat de Stichting Natuur en Milieu bedenkingen had ver de methde en het resultaat van de enquetes. De vraag was in heverre aan de resultaten van het nderzek cnclusies mchten wrden verbnden. Om deze vraag te beantwrden, is een secnd-pininnderzek uitgeverd dr dr. Ph. van Praagjr., die als wetenschapper verbnden is aan de Universiteit van Amsterdam, Vakgrep Pliticlgie. De cnclusies van dit nderzek waren: - De bruikbaarheid van de telefnische enquete is aanzienlijk grter dan de schriftelijke enquete. Beide vrmen echter een gede basis vr het leveren van discussie-materiaal vr fase 2en 3 Het is gerechtvaardigd m p basis van de telefnische enquete te cncluderen dat een zeer ruime meerderheid van de bewners van Rijnmnd in principe psitief staan tegenver een uitbreiding van de havenactiviteiten. - Het is niet gerechtvaardigd m p basis van de enquetes te cncluderen dat er een maatschappelijk draagvlak vr uitbreiding is. Het rapprt van het secnd -pininnderzek is pgenmen in de bijlage (zie bijlage 4) 18
Rnde-tafelgesprekken Aansluitend p de enquetes zijn rnde-tafeigesprekken gehuden, waarin de resultaten van de interviews en enquetes zijn besprken. Daarnaast waren de vrwaarden die men stelt aan een eventuele uitbreiding van de mainprt Rtterdam nderwerp van gesprek. Aan de hand hiervan werden de wens en en zrgen van burgers en Ikale verheden en belangengrepen geinventariseerd en aangevuld. Tijdens de rnde-tafelgesprekken werden vervlgens aandachtspunten benemd vr de werkateliers uit de vlgende fase van het pen planprces. Burgers die deeinamen aan de enquetes en daarbij hadden aangegeven bij de Verkenningsfase betrkken te willen blijven, zijn uitgendigd vr de rnde-tafeigesprekken. Daarnaast zijn in elke regi vertegenwrdigers van lkale en prvinciale verheden en maatschappelijke belangengrepen gevraagd m deel te nemen. In ttaal zijn in de zeven regi's acht gesprekken gehuden: Rijnmnd (2X), ANKG, Delfzijl!Eemshaven, KAN, Merdijk, Vlissingen/Terneuzen en Veni. Vr het inhudelijke gedeelte van de rnde tafelgesprekken is dr de prjectrganisatie VERM een infrmatiepakket samengesteid. Dit pakket bevatte infrmatie ver de pzet van de Verkenningsfase, een regi-specifiek dssier, een kaart van de regi en de blemlezing en het verslag van de schriftelijke en telefnische enquetes. Resultaten In ttaal hebben ngeveer duizend mens en aan de gesprekken deelgenmen, z'n 75 a 100 belangstellenden per bijeenkmst. De grte deskundigheid van de deelnemers was pvallend. Er waren veel burgers aanwezig die prfessineel (werkzaam bij prvincie, gemeente, havenbedrijf) bij het vraagstuk betrkken waren. De discussies verliepen, p een enkele uitzndering na, zeer cnstructief. Na de rnde-tafelgesprekken bleek datverschillende dssiers en regikaarten njuistheden bevatten. Deze zijn m die reden aangepast. Een samenvatting van de rndetafelgesprekken is pgenmen in de bijiage van dit verslag (zie bijlage 5). Klankbrdgrep De klankbrdgrep had tt del uitgangspunten en vertuigingen van landelijke belangenrganisaties die betrkken zijn bij een (eventueie) uitbreidingvan de mainprt Rtterdam te bespreken en deze te relateren aan de wens en en zrgen van burgers en 10kaIe- en reginale verheden. Vr de klankbrdgrep waren vertegenwrdigers van verschillende landelijke belangenrganisaties uitgendigd p het gebied van ecnmie, transprt en lgistiek, natuur en milieu, recreatie, visserij en landbuw. 19
3 III 4: z 4: I w...j m D. Resultaten De natuur- en milieugrepen benadrukten in de klankbrdgrep dat de prcesaanpak er niet te mest leiden dat er te snel naar plssingen zu wrden gekeken. ij waren van mening dat een gede analyse van het prbleem van grt belang was vr de Verkenningsfase. De ecnmische belangengrepen brachten naar vren het prces zinvl te vinden, als men tenminste niet zu prberen pnieuw het wiel uit te vinden. Een uitgebreide beschrijving van de resultaten van de klankbrdgrep is te vinden in de bijlage van dit verslag (zie bijlage 6). Expertmeeting I De eerste expertmeeting was vral bedeld m kritisch cmmentaar te krijgen p de werkwijze van de prjectrganisatie VERM en p de gekzen pzet vr het pen planprces. Vr deze bijeenkmstwas een aantal wetenschappers en deskundigen uitgendigd die ervaring hebben met beleidsvrmingsprcessen. Resultaten Uit de bijeenkmst kwam naar vren dat de pen aanpak, met aandacht vr abe betrkkenen, dr de deskundigen zeer werd gewaardeerd. ei miste men de inbreng van ptentiehe ndernemers en investeerders in de havenactiviteiten. De deelnemers pleitten ervr hen k bij de Verkenningsfase te betrekken. Naar aanleiding van deze pmerking ntstnd bij VERM het idee dat het wenselijk zu zijn een interviewreeks uit te veren met een aantal pinieleiders uit deze grep. Dit idee is niet meteen uitgewerkt. In fase 4 zijn dergelijke interviews wei gehuden. Kritiek hadden de wetenschappers p de manier waarp het uitwerken van de plssingsrichtingen was gerganiseerd (per reginaal werkatelier). De regi's zuden elkaars plssingen pas leren kennen bij de eindmanifestatie. Vrgesteld werd m p een eerder mment in het prces 'kruisbestuiving' tussen de regi's te bevrderen. Daarvr zijn later in het prces twee natinale werkateliers gerganiseerd, waarin een vertegenwrdiging van elk reginaal werkatelier zitting had..' Tensltte pleitten de aanwezige deskundigen vr een krachtenveldanalyse waarbij de diverse spelers en hun (machts )-psitie in kaart zuden wrden gebracht. Dit punt is in het pen planprces niet verder uitgewerkt. Een uitgebreide beschrijving van de resultaten van expertmeeting I is te vinden in de bijlage (zie bijlage 7). 20
Expertmeeting 2 Expertrneeting 2 had betrekking p de inhudelijke kant van het ruimteprbleem. Experts gaven hun visie p trends die van invled zijn p de ntwikkeling van de mainprt Rtterdam. Tijdens deze bijeenkmst is tevens de mainprtgedachte uitgewerkt en gedefinieerd naar de reikwijdte, het netwerk en de elementen die er deel van uitmaken. Ok vnd een discussie plaats ver de dubbele delstelling van versterking van de ecnmische structuur en van de leefmgeving, zals die is vastgelegd in de aanvangsbeslissing. Tensltte zijn lacunes in de nderzeksgegevens besprken. Vr deze expertmeeting waren wetenschappers en deskundigen uitgendigd, met inhudelijke ervaring p het gebied van ecnmie en werkgelegenheid, milieu, lgistiek en transprt, natuur en recreatie, landbuw, natuurbeheer, visserij, ruimtelijke rdening en ntwikkelingsprcessen. Dezelfde grep is later k uitgendigd vr een tweede bijeenkmst (expertmeeting 3) tijdens fase 3 van het pen planprces. De resultaten van de bijeenkmst waren niet van invled p de vrm van het prces en zullen daarm in dit kader niet nader wrden besprken. Een verslag van expertrneeting 2 is te vinden in de bijlage van dit verslag (zie bijlage 8). Verslaglegging fase 2 Aan het einde van fase 2 is een verslag gepresenteerd van aile gehuden activiteiten. Het verslag markeerde de ver gang van de prbleemanalyse naar het uitwerken van de plssingsrichtingen. De belangrijkste cnclusies van dit verslag zijn vrgelegd aan de werkateliers, de Stuurgrep VERM (gevrmd dr directeuren van de betrkken ministeries), de Begeleidingscmmissie van de prjectrganisatie VERM en aan de minister van Verkeer & aterstaat. Het verslag van fase 2 mvatte de vlgende nderdelen: - De aanvangsbeslissing van het kabinet. - Inhudelijk verslag van de cnsultatiernde - Inhudelijk verslag van de interviews en enquetes - De dr de prjectgrep VERM vrgestelde plssingsrichtingen en tetsingscriteria - Een verslag van de expertmeetings - De resultaten van de rnde-tafelbijeenkmsten - De agenda en de instructies vr de werkateliers Hetverslagis in de bijlage van ditverslag pgenmen (zie bijlage 9). 21
3 w UJ «z «I w.j Dl D.. 22
HCJOFDSTUK 4 Frmulering plssingsrichtingen FA S E 3 Opzet In fase 3 van het pen planprces lag de nadruk p het frmuleren van de plssingsrichtingen vr het eventuele ruimtetekrt in mainprt Rtterdam. Hierte zijn verschillende activiteiten gerganiseerd. De reginale werkateliers vrmden daarvan het belangrijkste nderdeel, waarvan er in elke regia vier werden gehuden. In deze werkateliers is gediscussieerd ver de vlgende nderwerpen: - Nut en ndzaak van uitbreiding van havengerelateerde activiteiten. - Mgelijke plssingsrichtingen en gewenste bedrijvigheid in de betreffende regia, gerelateerd aan het ruimtetekrt in mainprt Rtterdam. - Aan de plssingen gekppelde vrwaarden. - Ndzakelijke maatregelen bij de vrgestelde plssingen. Deze maatregelen hadden betrekking p infrastructuur, bedrijfslcaties, lgistiek en p de kwaliteitvan de leefmgeving. In fase 3 zijn tevens twee expertmeetings en een extra klankbrdgrep (,klankbrdgrep-plus') gerganiseerd. De expertmeetings werden tussen het tweede en het derde en tussen het derde en het vierde werkatelier gehuden. Het del van deze bij eenkmsten was het beantwrden van de vragen die uit de werkateliers en het berdelen van de plssingsrichtingen naar vren kwamen. Oak de werkwijze van VERM was 23
4 z w I!I f :! tl UI I!I UI UI a.j 0.. I!I.J ::J II.. nderwerp van discussie. Het idee van een klankbrdgrep-plus was het resultaat van een gesprek tussen VERM en de Stichting Natuur en Milieu. Deze bijeenkmsten zullen na de werkatehers wrden besprken. erkateliers In de regi's waar de rnde-tafelgesprekken zijn gehuden, zijn k reginale werkateliers gerganiseerd. Het del van de werkateliers was de vraag naar nut en ndzaak te bean tw rden en plssingsrichtingen te frmuleren vr het ruimtetekrt in mainprt Rtterdam. Aan het eind van elke rnde-tafelbijeenkmstwerd aan de deelnemers de mgelijkheid gebden zich p te geven vr een werkatelier. Het aantal deelnemers en de samenstelling van de ateliers varieerden per regi. In de regi Rijnmnd was de belangstelling z grt dat er drie werkateliers mesten wrden ingericht. De werkateliers werden geleid dr een nafhankelijke vrzitter. Aanvankelijk bestnd het vrnemen m in de zeven regi's zveel mgelijk dezelfde agenda te hanteren. In de praktijk bleek dit echter niet mgelijk. Regiteams De werkateliers zijn inhudelijk ndersteund dr een regiteam. Dit team bestand uit ambtenaren van de reginale directies en diensten van de betrkken departementen. Deze ambtenaren namen deel aan de werkateliers en hadden vral de taak het werkatelier en de resultaten daarvan inhudelijk te ndersteunen. Resultaten Het functineren van de regiteams verschilde per regi. In bepaalde regi' s was het team erg betrkken bij het werkatelier en leverde het een belangrijke bijdrage. In andere regi' s kwam het team nauwelijks van de grnd. Ok de samenstellingvarieerde. Dit kwam vral mdat smmige directies vr meer dan een regi een vertegenwrdiger mesten leveren. Met name in est- en uid-nederland verrzaakte ditcapaciteitsprbleem. Adptie-uders Uit de prjectgrep VERM zijn per atelier twee leden aangewezen, die het werkatelier als het ware 'adpteerden'. ij waren verantwrdelijk vr de inbreng van landelijke (nderzeks)gegevens en inzichten en gaven daar zndig een telichting p. Daarnaast 24
namen zij de vragen en wensen vanuit de werkateliers mee terug naar de prjectgrep VERM en de landelijke expertmeetings. Resultaten Behalve Venl hadden alle regi's twee adptieuders. Over het algemeen heeft het instrument adptieuder als schakel tussen de reginale werkateliers en de landelijke prjectgrep VERM ged gefunctineerd. Agenda werkateliers Vr elk van de vier werkateliers is een algemene agenda pgesteld, die verder reginaal werd ingevuld. In een enkel geval is vlle dig van de agenda afgeweken. Ondanks de verschillende agenda's en de verschillende temp's waarin werd gewerkt, is het eindresultaat van de werkateliers p hfdlijnen gelijk. In dee I B van het prjectverslag zal dieper wrden ingegaan p de inhud van de werkateliers. In dit gedeelte wrdt vral aandacht besteed aan de prcesgang van de werkateliers. Van alle werkateliers is een verslag en een geintegreerd eindverslag gemaakt. Het eindverslag is te vinden in de bijlage van dit verslag (zie bijlage IO). Nut en ndzaak en schets van plssingsrichtingen In het eerste werkatelier is gediscussieerd ver nut en ndzaak van de uitbreiding van mainprt Rtterdam. Daarna is dr de deelnemers een beperkt aantal plssingsrichtingen geschetst. De argumenten vr en tegen havenuitbreiding en de vrwaarden die men daarbij stelde, zijn ge'inventariseerd. Atelierdeelnemers werden dr de prjectrganisatie van infrmatie vrzien, bestaande uit het verslag van fase 2, het verslag van expertmeeting I en 2, het verslag van de klankbrdgrep, de mainprtdefinitie en een deel van de rapprtage van de vrstudie Maasvlakte 2, fase I a. Tussen werkatelier I en 2 In de peride tussen werkatelier I en 2 is dr een aantal regiteams en de prjectgrep VERM gepreciseerd welke cnsequenties en aspecten betrkken zuden meten wrden bij een verdere uitwerking van de gekzen plssingsrichtingen. ij baseerden zich daarbij p nderzeksgegevens en inzichten in betrkken beleidsterreinen als ecnmie, 25
4 z w I!I l I U UJ I!I UJ UJ..J [l I!I..J ::J I Ll.. transprt en lgistiek, natuur en milieu, recreatie e.d. Een dergelijk verleg is aileen geverd in de regi's waar dat ndzakelijk werd gevnden, zals bijvrbeeld in Rijnmnd en in Delfzijl/Eemshaven. Uitwerking plssingsrichtingen, vrwaarden en maatregelen In werkatelier 2 is verder gewerkt aan de in het eerste werkatelier geschetste plssingsrichtingen. Per plssingsrichting is een psmming gemaakt van de vrwaarden en maatregelen die ndzakelijk, dan wei wenselijk werden geacht vr de gekzen plssingsrichting. De ruimtelijke cnsequenties van de plssingen zijn aangcgcvcn p een kaart. Als input ntvingen de deelnemers aan werkatelier 2 resultaten van nderzek naar kansrijke sectren en kritische vestigingsplaatsfactren, nderzek naar de cncurrentiepsitie van Rtterdam, een inventarisatie van ng beschikbare terreinen in de verschillende regi's en een antwrd p de vragen uit werkatelier I. Cnsequenties vrgestelde maatregelen en eerste tetsing vrgestelde plssingen erkatelier 3 startte met een presentatie van nderzeksresultaten en van antwrden p vragen die aan de expertrneeting waren vrgelegd. Met behulp van deze infrmatie schetsten de deelnemers per gekzen plssingsrichtingen een precieser beeld van de bijbehrende maatregelen en de cnsequenties. Tevens werden de dr VERM pgestelde criteria m de plssingen te tetsen, berdeeld en zndig aangevuld. Ais input vr dit werkatelier leverde de prjectrganisatie een verzicht per regi van vrstellen m de infrastructuur, bedrijfslcaties, lgistiek en leefmgeving p te waarderen, de genemde tetsingscriteria, een verslag van expertmeeting 3 en een samenvattingvan sectrstudies, waarin ptentiele greisectren vr de mainprt Rtterdam zijn geinventariseerd. 26
Pririteiten in maatregelen, vrkeuren in plssingsrichtingen en vervlgprcedure In werkatelier 4 is in eike regi gewerkt aan een eindprduct, dat de basis vrmde vr een presentatie van de resultaten p de (feestelijke) Iandelijke manifestatie p 7 december 1996. In ditwerkatelier zijn dr de deeinemers vrwaarden en maatregelen vastgesteid die zij verbinden aan de gekzen plssing. Daarnaast zijn de zwakke en sterke punten van de regi gefrmuleerd. Al deze punten zijn samengevat in een eindversiag van de werkateliers (pgenmen ais bijiage 10) en gepresenteerd p de Iandelijke presentatie-bijeenkmst. De input vr werkatelier 4 bestnd uit een versiag van expertmeeting 4. Resultaten werkateliers In ttaal zijn in de zeven regi's negen werkateliers gehuden (Rijnmnd beschikte ver drie verschillende werkateliers). Per werkatelier kwam men viermaal bijeen. Het gemiddelde aantal deelnemers was 30 a 50 per werkatelier. De betrkkenheid van de deelnemers was grt. Per regi hadden de werkateliers een verschillende samenstelling. wel burgers, belangengrepen, ambtenaren, plitieke greperingen als het bedrijfsleven namen deel. Een grt aantal van de deelnemers was zelf persnlijk f prfessineel betrkken bij het nderwerp van discussie. De deelname van de natuuren milieugreperingen was echter laag. De discussie ver de nut en ndzaak is in smmige werkateliers slechts marginaal geverd. In deze werkateliers hebben de deelnemers meteen tegewerkt naar plssingsrichtingen. Deze plssingsrichtingen waren, ndanks het natinale perspectief, vaak sterk reginaal gerienteerd. De resultaten van de werkateliers waren, ndanks de wisselende samenstelling en discussies, p hfdlijnen gelijk. Het resultaat van de werkateliers kmt aan de rde in deel B van het verslag. Een eindverslag is te vinden in de bijlage (zie bijlage 10). Expertmeeting 3 In de peride tussen werkatelier 2 en werkatelier 3 is een derde expertmeeting gerganiseerd. De expertmeeting bestnd uit wetenschappers vanuit verschillende disciplines: milieu, natuur en recreatie, (ruimtelijke) ecnmie, besluitvrmingsprcessen en kustmrflgie. Tevens nam een nderzeker van Buck Cnsultants Internatinal deel aan 27
4 z w I!J l I tj II: UJ I!J ŪJ UJ...J D.. I!J II:...J ::J I II: li. deze bij eenkmst. Het del van de derde expertmeeting was m p cncrete vragen uit de werbteliers antwrden te frmuleren en m vanuit een natinaal perspectief te kijken naar de dr de werkateliers gefrmuleerde vrwaarden en maatregelen. De deskundigen wezen p de cnsequenties van bepaalde plssingen en p de relatie met bestaande plannen. Ok deden zij uitspraken ver de haalbaarheid van bepaalde vrstellen in termen van tijd, geld en knelpunten die verwnnen meten wrden. Tevens berdeelden de experts de werkwijze van de prjectgrep VERM m de reginale plssingsrichtingen te tetsen. Resultaten Het resultaat van de expertmeeting had vral betrekking p de inhud van de prjectbeslissing. Tch werden er, zij het beperkt, een aantal pmerkingen gemaalct ver de prcesgang. Allereerst benadrukten de deskundigen dat een prcesgang van een jaar erg krt is. 'n krte prcesgang zu grte risic's met zich mee kunnen brengen. Essentieel was daarm een marge in te buwen in de plssingsrichtingen die zuden wrden beschreven in de prjectbeslissing. Daarnaast werd gesuggereerd dat het prbleem van de Verkenningsfase niet ged gedefinieerd was; een discussie ver nut een ndzaak (zals geverd in het eerste werkatelier) is vlgens hen in de praktijk aileen mgelijk nadat de verschillende plssingsrichtingen in bart zijn gebracht. Over de werkwijze van VERM was men ver het algemeen zeer psitief. Een vlledig verslag van deze bijeenkmst is in de bijlage van dit verslag pgenmen (zie bijlage II). Expertmeeting 4 Tussen werkatelier 3 en 4 is expertmeeting 4 gehuden. Deze had dezelfde samenstelling als de vrige bijeenkmst van deskundigen. Het del van de meeting was m de haalbaarheid van de plssingsrichtingen die in de werkateliers waren ntwikkeld te bespreken en ze te berdelen p mainprt-relevantie en de bijdrage aan een verbetering van de leefmgeving. Vral dat laatste nderdeel kreeg nadrukkelijk aandacht. Tensltte is tijdens deze bijeenkmst dr de deskundigen met de prjectrganisatie meegedacht ver het karakter van de uiteindelijke prjectbeslissing. Resultaten Ok in deze expertmeeting is vrnamelijk inhudelijk van gedachten gewisseld, een beperkt aantal pmerkingen had betrekking p de prcesgang. Vlgens de deskundigen was tijdens het prces een steeds praktischer aanpak van het pen planprces gehanteerd. Het prbleem dat zij daarbij zagen, was dat bepaalde zaken nderbelicht bleven, mdat ze ng niet relevant, maar misschien k mdat ze te lastig waren. 28
De indeling in fasen zag men als een vrdeel van het pen planprces. Op deze manier was het mgelijk bepaalde nderwerpen, zals de effecten p het milieu, p verschillende manieren terug te laten kmen. Een vlledig verslag van expertmeeting 4 is in de bijlage van dit verslag pgenmen (zie bijlage 12). Klankbrdgrep-plus In de peride tussen werkatelier 2 en 3 is p vrstel van de Stichting Natuur en Milieu een klankbrdgrep-plus gerganiseerd. ij waren van mening dat er in de werkateliers te weinig was ingegaan p nut een ndzaak van een uitbreiding van mainprt Rtterdam. De deelnemers aan de werkateliers zuden te snel zijn vergegaan tt het frmuleren van plssingsrichtingen vr het vermeende ruimtetekrt. Met Stichting Natuur en Milieu is daarm afgesprken een extra klankbrdgrep in te lassen en die te wijden aan de vraag naar nut en ndzaak van een uitbreiding. Dit bd tevens een gelegenheid de discussie ver nut en ndzaak vanuit een bven-reginaal perspectief te veren. De deelnemers aan de klankbrdgrep-plus bestnden uit landelijke belangenrganisaties p het gebied van ecnmie en milieu. Tij dens de bij eenkmst werd ver twee nderwerpen gediscussieerd. Het eerste betrf de visie van de deelnemers p de mgelijkheden van duurzame ecnmische ntwikkeling in Nederland. Het tweede gedeelte was tegespitst p de aard, mvang en urgentie van het ruimtetekrt in mainprt Rtterdam. In de klankbrdgrep-plus-bijeenkmst werden geen uitspraken gedaan ver de prcesgangvan de Verkenningsfase. De bijeenkmst zal daarm verder wrden besprken in deel B, de inhudelijke rapprtage. Een verslag van de bijeenkmst en een deelnemerslijst is in de bijlage pgenmen (zie bijlage I3). Landelijke presentatie-bijeenkmst Ter afsluiting van de werkateliers is een feestelijke landelijke presentatie-bijeenkmst gerganiseerd. Het del van deze bijeenkmst was m de deelnemers van met name de reginale rndetafelgesprekken en de werkateliers kennis te laten nemen van elkaars ideeen. Tevens markeerde deze dag de vergang van de reginale discussies naar een discussie p natinaal niveau. Aanvankelijk was de gedachte m hiermee tevens het pen planprces af te rnden. Later is echter beslten ng een vijfde werkatelier in te lassen. Een gecmbineerde klankbrdgrep en natinaal werkatelier in de vierde fase vrmde uiteindelijk de afsluiting van de dialg met de samenleving. 29
4 z w l!l f I tl III l!l III III.J D.. l!l De landelijke presentatie-bijeenkmst ynd plaats in 'De Flint' te Amersfrt. In de grte zaal was een kaart van Nederland uitgelegd, waar aile werkateliers p hun ' eigen lcatie' hun visie knden presenteren p nut en ndzaak van uitbreidingvan mainprt Rtterdam en de bijdrage aan het plssen van het ruimteprbleem. In de lp van de dag werden verschillende discussies geverd dr experts, vertegenwrdigers van belangengreperingen, Tweede-Kamerleden en deelnemers aan de werkateliers. De nderwerpen van deze discussies waren nder andere: 'Het pen planprces', 'erk, werk, werk maar vr wie?' en 'Mbiliteit en bereikbaarheid'. Ok bezcht prjectminister Jrritsma de bijeenkmst. ij sprak de deelnemers te en maakte een rnde langs aile registands waar zij de wrdverders vreg naar de pvattingen en ideeen in hun regi ver het ruimtetekrt in mainprt Rtterdam. Resultaten Aan de landelijke presentatie namen ngeveer 350 mensen deel. ij waren ver het algemeen zeer psitief ver de dag en de rganisatie. De bijeenkmst is dr een extern bureau geevalueerd. Een verslagvan de resultaten van de evaluatie is te vinden in hfdstuk 8 van dit verslag. Natinaal werkatelier Tijdens expertmeeting I is vrgesteld een landelijk werkatelier te rganiseren, m de resultaten van verschillende regi's met elkaar te cnfrnteren en de plssingsrichtingen in een natinaal perspectief te zetten. De deelnemers aan het natinale werkatelier waren de vertegenwrdigers van het reginale werkatelier (2 a 3 persnen per regi), de adptie-uder en een wetenschapper. De aanwezigheid van een wetenschapper had tt del specifieke vragen van de deelnemers te beantwrden. Daarnaast werd hij gevraagd zijn mening te geven ver de zaken die aan de rde kwamen. Het del van het natinale werkatelier was tweeledig. Ten eerste was het de bedeling de reginale discussies, zals die in de werkateliers zijn geverd, naar een natinaal niveau te brengen. Dr de bijeenkmst knden de regivertegenwrdigers elkaar beter leren kennen en raakten ze p de hgte van de verschillende meningen en mgelijkheden. Hierdr kregen de deelnemers een duidelijk beeld van de knelpunten die p natinaal niveau kunnen ntstaan tussen de plssingsrichtingen van de verschillende regi's. Het tweede del van de bij eenkmst was het bespreken van de werkwij ze die gehanteerd zu wrden m tt de prjectbeslissing te kmen. Daarbij kwamen k de tetsingscriteria, die gebruikt zuden wrden vr het berdelen van de plssingsrichting, aan bd. 30
Resultaten Over het algemeen waren de deelnemers het eens met de werkwijze zals die was vrgesteld dr de prjectrganisatie VERM. ij wezen echter p enkele nvlkmen heden in de uitvering van het prces. Allereerst vnd men de samenstelling van de werkateliers sms te eenzijdig. Daardr zuden k de resultaten eenzijdig kunnen zijn. Dr zwel VERM als de werkateliervrzitters is geprbeerd de grepen breed samen te stellen en waar ndig aan te vullen, maar dit is niet altijd gelukt. Daarnaast werd pgemerkt dat infrmatie de deelnemers vaak te laat bereikte. Een vlledig verslag van deze bijeenkmst is pgenmen in de bijlage (zie bijlage 14). Internetdiscussie Tijdens de Verkenningsfase was er een speciale VERM -site ingericht p Internet. Deze was vr iedereen tegankelijk. Op deze site was infrmatie ver het pen pjanprces te verkrijgen en kn aan dezelfde discussie wrden deelgenmen als in de rnde-tafelgesprekken en de werkateliers. Gedurende fase 3 van het planprces was de belangrijkste activiteit p deze site een essaywedstrijd. Bezekers van de VERM-site werden uitgendigd m in maximaal I. a a a wrden hun visie te geven p de ruimteprblematiek in mainprt Rtterdam en/f p het VERM -prject zelf. Ondanks een eenmalige campagne in de landelijke kranten, in studentenbladen en in reginale bladen, waren er negen inzendingen. Een jury bestaande uit drs. E. Nijpels, drs. M. Stilcker, prf. L. van den Berg en prf. P.. Tps, berdeelde de kwaliteit van de inzendingen. Een rapprt ver deze VERM -internetsite is pgenmen in de bijlage (zie bijlage 15). Rapprtage Begeleidingscmmissie In deze fase heeft de Begeleidingscmmissie van VERM vr de eerste maal gerapprteerd. Op basis van het eindverslag van de fase van de prbleemanalyse (fase 2) heeft de Begeleidingscmmissie tijdens fase 3 aan de minister van Verkeer & aterstaat haar vrlpige bevindingen gerapprteerd. Eerste (tussen)rapprtage De Begeleidingscmmissie frmuleerde ver het verlp van het pen planprces verschillende kritiekpunten. Ten eerste miste de Begeleidingscmmissie hierin het Gemeentelijk HavenbedrijfRtterdam als 'ndernemende' partij. Ten tweede lag er in het pen planprces vlgens de cmmissie een te zwaar accent p burgerparticipatie in de Rijnmnd en de geselecteerde regi's. Er was, behalve in het uitgezette nderzek, te weinig aandacht vr een gerichte benadering van' pinieleiders' van andere grepen belanghebbenden. Vervlgens was vr de Begeleidingscmmissie niet duidelijk 31
4 z I!I l I U UJ I!I ŪJ UJ.J D.. I!I.J ::J I t.. waarm cnsultaties plaatsvnden in een aantal gebieden buiten de Rijnmnd. Dit zu het risic van verwarring en te hge verwachtingen kunnen geven. Tensltte stelde de Begeleidingscmmissie vr m, als aile nderzeksresultaten bekend zuden zijn, een meer directe en cncrete dialg met een breder spectrum van belanghebbenden aan te gaan. ij vnd het k wenselijk een extra terugkppeling van de resultaten van het pen planprces in te buwen. Resultaat Aan de hand van deze rapprtage is een aantal wijzigingen aangebracht in de aanpak van de besluitvrrningsease. Beslten werd m extra bijeenkmsten in te lassen m de resultaten van de VerkenningsEase terug te kppelen naar burgers en belangengrepen. Daarnaast is beslten m gesprekken met pinieleiders te huden. De extra activiteiten bestnden uit: Een extra werkatelier (5) vr de bespreking van alle nderzeksresultaten. - Een derde klankbrdgrep van belanghebbende rganisaties. Een tweede natinaal werkatelier - Gesprekken met pinieleiders Verslag fase 3 Aan het einde van Ease 3 is een verslag gepresenteerd van aile activiteiten die in die Ease van het pen planprces zij n gerganiseerd. Het verslag markeerde de vergang van de uitwerking van plssingsrichtingen p reginaal niveau naar de besluitvrming p landelijk niveau. Het verslag is teruggekppeld naar de deelnemers aan de reginale werkateliers. In het verslag van Ease 3 zijn pgenmen: - Resultaten van de werkateliers - Resultaten van de expertmeetings - Presentatie van aile plssingsrichtingen p basis van een 'besliswijzer'. - Een verslag van de presentatiebijeenkmst Het verslag van Ease 3 is pgenmen in de bijlage van dit verslag (zie bijlage 16). 32
HDOFDSTUK FA S E 4 Besluit\lrming ---l Opzet In fase 4 van het planprces lag de nadruk p het frmuleren van de prj ectbeslissing. De cnceptversie is vrgelegd aan een aantal externe en ambtelijke adviesrganen: de Natinale Havenraad, de raad vr Milieubeheer, de raad vrverkeer en aterstaat, de cmmissie vr de m.e.r, de Rijksplanlgische Cmmissie (RPC) /Rijksmilieuhygienische Cmmissie (RMC), en de Interdepartementale Ctnmissie vr Ecnmische Structuurversterking (ICES). Een aantal van deze rganen hebben in reactie p het cncept een advies geven. Aan de hand van deze adviezen is een definitieve prjectbeslissing gefrmuleerd, die aan het kabinet is vrgelegd. In fase 4 is ten beheve van de dubbele delstellingvan de Verkenningsfase (versterking van de ecnmische structuur en de leefmgeving) een extra nderzek uitgezet m de mgelijkheden vr het ntwikkelen van natuur- en recteatiegebieden bij het aanleggen van een tweede Maasvlakte in kaart te brengen. Rnd datzelfde thema is met verschillende betrkken rganisaties een wrkshp gerganiseerd. Deze wrkshp had uitsluitend een inhudelijke strekking en zal daarm in dit hfdstuk nietverder besprken wrden. Van het nderzekwrdt in hfdstuk 7 krt verslag gedaan. Omdat verschillende (belangrijke) nderzeksresultaten pas laat beschikbaar zijn 33
5 [!] z I > f- ::J.J 10 In gesteld, is beslten in deze fase van het pen planprces ng een extra werkatelier (5) er. klankbrdgrep- plus (2) te arganiseren. Tevens heeft er tegen het einde van de Verkenningsfase een extra terugkppeling plaatsgevnden in de varm van een klankbrdgrep, gecmbineerd met een natinaal werkatelier. De Begeleidingscmmissie van VERM heeft in deze fase haar tweede rapprtage en haar eindrapprtage uitgebracht. De inhud van de tweede rapprtage kmt later in dit hfdstuk aan de rde. Het eindrapprt is tegelijkertijd met dit verslag gepubliceerd en wrdt daarm hierin niet behandeld. Het eindrapprt is wei in het bijlage bek pgenmen (nr 28). In haar eerste (tussen)rapprtage gaf de Begeleidingscmmissie aan dat het wenselijk zu zij n m een grep pinieleiders te cnsulteren ver de uitbreiding van mainprt Rtterdam. In fase 4 zijn deze gesprekken met de pinieleiders geverd. De resultaten zullen in dit hfdstuk krt wrden hesprken. Klankbrdgrep-plus 2 Aanleiding vr het rganiseren van de klankbrdgrep-plus 2 was het beschikbaar kmen van nieuwe nderzeksresultaten, nder andere die van het Centraal Planbureau (CPB). Het del van de bijeenkmst was m ngmaals ver aard, mvang en urgentie van het ruimteprbleem in de mainprt Rtterdam te discussieren. Daarnaast werden meer specifieke nderwerpen behandeld, zals de mgelijkheden vr bepaalde bedrijfssectren m elders aan hun ruimtebehefte te vlden en de preciese invulling van de dubbele delstelling van versterking van zwel ecnmie als leefbaarheid. De samenstelling van de klankbrdgrep-plus 2 was dezelfde als die van de eerste klankbrdgrep-plus, aangevuld met vertegenwrdigers van het Centraal Planbureau. De Stichting Natuur en Milieu had wegens agendaprblemen afgezegd vr de bijeenkmst. De resultaten van deze bijeenkmst hadden geen betrekking p de prcesgang van de Verkenningsfase. Een verslag van klankbrdgrep-plus 2 is pgenmen in de bijlage (zie bijlage 17). erkatelier 5 In fase 4 is tevens een extra werkatelier gearganiseerd, met dezelfde samenstelling als de vrgaande. Het del van dit werkatelier was het terugkppelen van resultaten van het pen planprces. Tijdens het werkatelier zijn de nderzeksgegevens gepresenteerd waarp de prjectbeslissing vr een belangrijk deel is gebaseerd. Daarna werd dr de deelnemers aan de hand van deze infrmatie een rdeel gegeven ver de grte lijnen van de prjectbeslissing, zals die waren beschreven in de zgenaamde brkstukkenntitie. 34
Een tweede nderdeel van het werkatelier was het bespreken van de activiteiten, zals het natinale werkatelier, die na het vrige werkatelier waren gerganiseerd. Tt slt vlgde een telichting p de verdere besluitvrmingsfase en de uiteindelijke kabinetsbeslissing. Deelnemers aan dit werkatelier ntvingen als input de nderzeksgegevens van het CPB, de brkstukkenntitie, een samenvatting van fase Ib van de prjectrganisatie Maasvlakte 2, een verslag van het natinale werkatelier en het verslag van fase 3. Resultaat De pkmst van de deelnemers aan werkatelier 5 was minder ged dan bij vrgaande bijeenkmsten. Over het algemeen waren de reacties p de brkstukkenntitie psitief. Men kn zich vinden in de cnclusies die in de ntitie uit de nderzeksgegevens waren getrkken. Een samenvatting van de werkateliers is te vinden in de bijlage (zie bijlage 18). Rapprtage Begeleidingscmmissie In deze fase heeft de Begeleidingscmrnissie vr de tweede keer gerapprteerd aan de minister van Verkeer en aterstaat. T weede rapprtage In haar tweede rapprt cncludeerde de Begeleidingscmmissie dat de Verkenningsfase beter vrbereid, beter gestructureerd en beter uitgeverd had meten wrden. ij adviseerde de minister dan ak de prjectbeslissing uit te stell en am p adequate wijze aan haar kritiekpunten tegemet te kunnen kmen. De vrnaamste aanbeveling was dat in een gerichte dialg met een breder spectrum van belanghebbenden mest wrden gesprken. Daarmee werd gedeld p gesprekken met pinieleiders p haag niveau. Ten tweede stelde de cmmissie vr de prjectrganisatie te versterken met een (prces-)bestuurder, die vr bijstelling van het prces zrg zu dragen. Resultaten Op basis van deze rapprtage is de prjectbeslissing een maand uitgesteld. Daarnaast is externe bestuurlijke ndersteuning aangetrkken. Deze wrdt later in dit hfdstuk besprken. Presentatie cncept-prjectbeslissing In fase 4 van het pen planprces is de cncept-prjectbeslissing gepresenteerd aan een aantal ambtelijke rganen. Het del hiervan was am deze rganen een eerste pr eve van de cnclusies vr te leggen en de gedachtengang van VERM ver de plssingsrichtingen p ambtelijk niveau af te stemmen. 35