Fontys Hogescholen, Eindhoven

Transcriptie

1 Fontys Hogescholen, Eindhoven Opleiding: Vastgoed en Makelaardij, hbo bachelor; Croho: Varianten: voltijd/duaal Visitatiedatum: 24 april 2007 Netherlands Quality Agency (NQA) Utrecht, juli 2007

2 2/53 NQA - visitatie Fontys Hogescholen, opleiding Vastgoed & Makelaardij hbo bachelor (vt/du)

3 Inhoud Inhoud 3 Deel A: Onderwerpen Voorwoord Inleiding Werkwijze Oordeelsvorming Oordelen per facet en onderwerp 11 Deel B: Facetten 13 Onderwerp 1 Doelstelling van de opleiding 15 Onderwerp 2 Programma 18 Onderwerp 3 Inzet van Personeel 27 Onderwerp 4 Voorzieningen 30 Onderwerp 5 Interne kwaliteitzorg 33 Onderwerp 6 Resultaten 36 Deel C: Bijlagen 39 Bijlage 1: Onafhankelijkheidsverklaring panelleden Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. Bijlage 2: Deskundigheden panelleden 45 Bijlage 3: Bezoekprogramma 49 Bijlage 4: Overzichtslijst van door de opleiding ter inzage gelegd materiaal 50 Bijlage 5: Opleidingscompetenties 52 NQA - visitatie Fontys Hogescholen, opleiding Vastgoed & Makelaardij hbo bachelor (vt/du) 3/53

4 4/53 NQA - visitatie Fontys Hogescholen, opleiding Vastgoed & Makelaardij hbo bachelor (vt/du)

5 Deel A: Onderwerpen NQA - visitatie Fontys Hogescholen, opleiding Vastgoed & Makelaardij hbo bachelor (vt/du) 5/53

6 6/53 NQA - visitatie Fontys Hogescholen, opleiding Vastgoed & Makelaardij hbo bachelor (vt/du)

7 1.1 Voorwoord Dit rapport is het verslag van het panel dat in opdracht van NQA de opleiding Vastgoed & Makelaardij van Fontys Hogescholen heeft onderzocht. Het beschrijft de werkwijze, de bevindingen en de conclusies. Het onderzoek heeft plaatsgevonden in het kader van de accreditatie van hogere beroepsopleidingen. Het onderzoek is begonnen in januari 2007, toen het zelfevaluatierapport bij NQA is aangeleverd. Als onderdeel van het onderzoek heeft het panel de opleiding gevisiteerd op 24 april Het panel bestond uit: Dhr. H. Plokker (voorzitter, domeinpanellid); Dhr. mr. J. Hulsebosch (domeinpanellid); Dhr. A. Arreman (studentpanellid); Mw. drs. M.J.J. van Beers (NQA-auditor). Dit panel voldoet aan de eisen zoals gesteld in het document Protocol ter beoordeling van de werkwijze van visiterende en beoordelende instanties van de NVAO (22 augustus 2005). Het panel beschikt over relevante werkvelddeskundigheid en over vakdeskundigheid. Onder vakdeskundigheid wordt verstaan het vertrouwd zijn met de meest recente ontwikkelingen en vertrouwd met lesgeven en beoordeling en toetsing minstens op het niveau/oriëntatie van de te beoordelen opleiding. Daarnaast beschikt het panel over onderwijsdeskundigheid, studentgebonden deskundigheid en visitatiedeskundigheid (zie bijlage 2). Het rapport bestaat uit drie delen: Deel A: een hoofdrapport, het Onderwerprapport, waarin de oordelen van het panel over de basiskwaliteit van de opleiding op onderwerpniveau worden uitgesproken met daarbij de overwegingen waarop die oordelen zijn gebaseerd. Het gaat hier om oordelen in de gradatie positief/negatief. Tevens wordt hier het eindoordeel geformuleerd. Deel B: een Facetrapport waarin op facetniveau door het panel oordelen en argumenten ter onderbouwing van dat oordeel worden gegeven. De oordelen gaan uit van de vierpuntsschaal (onvoldoende, voldoende, goed en excellent) conform het voorschrift van de NVAO. Uitzondering hierop is facet 2.6, als gevolg van aanvullende instructies van de NVAO wordt hier het oordeel voldaan of niet voldaan gegeven. Dit Facetrapport vormt de basis van het Onderwerprapport. Deel C: hierin zijn alle relevante bijlagen opgenomen. 1.2 Inleiding Bij de Fontys Hogescholen staan ruim studenten ingeschreven. De school biedt, verspreid over het hele land, onderdak aan 200 bacheloropleidingen en 10 masteropleidingen op de gebieden communicatie, economie, educatie, gezondheidszorg, informatica, kunsten, logistiek, mens en maatschappij en techniek. Er werken circa 3600 personen, die samen 2800 fte bezetten. NQA - visitatie Fontys Hogescholen, opleiding Vastgoed & Makelaardij hbo bachelor (vt/du) 7/53

8 Fontys profileert zich als een moderne hogeschool met innovatieve onderwijsproducten. Het strategisch beleid heeft zij vastgelegd in de nota Idealisme in Learning Communities (2002). De nota beschrijft wat Fontys voor haar studenten, medewerkers en haar omgeving wil zijn: een learning community, een plaats voor waardeneducatie, een kennispoort en een organisatie die groot is in kleinschaligheid. Binnen Fontys is in 2004 een omvangrijk veranderprogramma van start gegaan. Het programma heeft de naam Biloba meegekregen. De twee doelen ervan zijn: (1) de inrichting van bacheloropleidingen volgens een major/minormodel en (2) de transformatie van de huidige leer- en onderwijsprocessen naar competentiegericht en flexibel leren, beoordelen en onderwijzen. Elke bacheloropleiding van Fontys bestaat na afloop van het programma in principe uit een major van 180 EC in de hoofdrichting en een minor van 60 EC in een andere studierichting. Fontys heeft haar opleidingen ondergebracht in 37 instituten. Een daarvan is de Fontys Hogeschool Management, Economie en Recht, waar de opleiding Vastgoed en Makelaardij is ondergebracht sinds september Sinds 1979 bestaat de afstudeerrichting Onroerend Goed/Makelaardij, waar de opleiding uit voortkomt. De oorspronkelijke afstudeerrichting is gestart in samenwerking met de Nederlandse Vereniging van Makelaars. In eerste instantie hebben afgestudeerden van de opleiding vrijstelling gekregen voor het theoretische deel van het examen SVMNIVO. Vanaf de instroom 2006 is deze vrijstelling afgeschaft. Er is een overgangsregeling van kracht. De opleiding Vastgoed en Makelaardij is te volgen in voltijd of duale variant. Op dit moment telt de opleiding 544 voltijd studenten en 2 duale studenten. De opleiding heeft 31 docenten (25 fte), daarmee is de docent-student ratio 1: Werkwijze De beoordeling van de opleiding door het panel verliep volgens de werkwijze zoals die is neergelegd in het Beoordelingsprotocol van NQA. Deze werkwijze wordt hieronder beschreven. Het onderzoek vond plaats op basis van het domeinspecifieke referentiekader dat voor de opleiding geldt (zie facet 1.1). NQA onderscheidt drie fasen in het visiteren: de voorbereidingsfase, het eigenlijke bezoek door het panel en de rapportagefase. Hieronder volgt een korte toelichting per fase. De voorbereidingsfase Allereerst heeft een NQA-auditor het zelfevaluatierapport gecontroleerd op kwaliteit en compleetheid (de validatie) en daarmee op bruikbaarheid voor de visitatie. Vervolgens bereiden de panelleden zich in de periode februari 2007 inhoudelijk voor op het bezoek 24 april Zij bestudeerden het zelfevaluatierapport (en bijlagen), formuleerden in een beoordelingsformat hun voorlopige oordelen op basis van argumenten en zij formuleerden vraagpunten. Zij gaven hun bevindingen door aan de NQA-auditor. 8/53 NQA - visitatie Fontys Hogescholen, opleiding Vastgoed & Makelaardij hbo bachelor (vt/du)

9 Op basis van een overzicht van voorlopige oordelen inventariseerde de NQA-auditor tenslotte kernpunten en prioriteiten voor materialenonderzoek en gesprekken. Tijdens een voorbereidende vergadering is het bezoek door het panel voorbereid. De opleiding heeft in haar zelfevaluatierapport kenbaar gemaakt voor welk domeinspecifiek referentiekader zij kiest. De NQA-auditor heeft met de domeindeskundigen in het panel bekeken of sprake is van adequate domeinspecifieke doelstellingen, of dat nadere aanvulling dan wel nadere specificatie nodig is. In het facetrapport is aangegeven op welke landelijke beroeps- en opleidingsprofielen het domeinspecifieke kader (en het opleidingsprogramma) is gebaseerd. Het bezoek door het panel NQA heeft een bezoekprogramma ontwikkeld voor de (dag-)indeling van het bezoek door het panel dat is aangepast aan de specifieke situatie van de opleiding (bijlage 3). Er vonden gesprekken plaats met het opleidingsmanagement, docenten, studenten, afgestudeerden en met werkveldvertegenwoordigers. Aan het begin en tijdens het bezoek heeft het panel ter inzage gevraagd materiaal bestudeerd. Tussen de gesprekken door heeft het panel ruimte ingelast om de bevindingen uit te wisselen en te komen tot gezamenlijke en meer definitieve (tussen-)oordelen. De bevindingen zijn door de panelleden beargumenteerd. Aan het einde van het bezoek heeft de voorzitter een mondelinge terugkoppeling gegeven van enkele indrukken en ervaringen van het panel, zonder expliciete oordelen uit te spreken. De fase van rapporteren Door NQA is, op basis van de bevindingen van het panel, een tweeledige rapportage opgesteld, bestaande uit een facetrapport en een onderwerprapport, waarin de kwaliteit van de opleiding is beoordeeld. Met dit rapport kan de opleiding accreditatie aanvragen bij de NVAO. De opleiding heeft in mei 2007 een concept van het Facetrapport (deel B) voor een controle op feitelijke onjuistheden ontvangen. Naar aanleiding daarvan zijn enkele wijzigingen aangebracht. In het Onderwerprapport (deel A) wordt door NQA een oordeel op de onderwerpen en op de opleiding als geheel gegeven. Dit rapport is in juni 2007 voor een controle op feitelijke onjuistheden aan de opleiding voorgelegd. Het definitieve rapport is door het panel vastgesteld in juli Het visitatierapport is uiteindelijk in juli 2007 ter beschikking gesteld aan de opleiding, die het samen met de accreditatieaanvraag kan indienen bij de NVAO. 1.4 Oordeelsvorming In dit hoofdstuk wordt per onderwerp een oordeel uitgesproken op basis van weging van de facetten die van dat onderwerp deel uitmaken. Bij deze weging spelen de beslisregels zoals die door de NQA in het Beoordelingsprotocol zijn geformuleerd en nader uitgewerkt in de notitie Handreiking voor oordeelsvorming een belangrijke rol. Tevens is bij de beoordeling rekening gehouden met accenten die de opleiding eventueel legt, het domeinspecifieke kader en een vergelijking met andere relevante opleidingen op een aantal aspecten. NQA - visitatie Fontys Hogescholen, opleiding Vastgoed & Makelaardij hbo bachelor (vt/du) 9/53

10 Het eindoordeel is voorzien van een aanvullende tekst als sprake is van: weging van de oordelen op facetniveau; benchmarking; generieke bevindingen die het facetniveau overschrijden; bepaalde accenten respectievelijk best practices. In de oordelen per onderwerp wordt steeds een herhaling gegeven van de oordelen op de facetten gevolgd door een weging die leidt tot het eindoordeel. De (uitgebreide) argumentatie is te vinden in het facetrapport. Daar waar een argumentatie/beoordeling voor de duale opleiding afwijkt van de voltijd, is dit expliciet vermeld. Indien niet vermeld, gelden voor de duale opleiding dezelfde argumentatie/oordelen als voor de voltijdopleiding, aangezien de duale opleiding inhoudelijk voornamelijk is gebaseerd op dezelfde module-inhouden als de voltijdopleiding. Volgorde en onderwijsmethodieken kunnen daarbij verschillen. 10/53 NQA - visitatie Fontys Hogescholen, opleiding Vastgoed & Makelaardij hbo bachelor (vt/du)

11 1.5 Oordelen per facet en onderwerp Totaaloverzicht van oordelen op facet- en onderwerpniveau Onderwerp/Facet Opleiding Vastgoed & Makelaardij Onderwerp 1 Doelstelling van de opleiding 1.1 Domeinspecifieke eisen Goed 1.2 Niveau bachelor Goed 1.3 Oriëntatie HBO bachelor Goed Totaaloordeel Positief Onderwerp 2 Programma 2.1 Eisen HBO Goed 2.2 Relatie doelstellingen en inhoud programma Voldoende 2.3 Samenhang in opleidingsprogramma Goed 2.4 Studielast Voldoende 2.5 Instroom Goed 2.6 Duur Voldaan 2.7 Afstemming tussen vormgeving en inhoud Goed 2.8 Beoordeling en toetsing Goed Totaaloordeel Positief Onderwerp 3 Inzet van Personeel 3.1 Eisen HBO Goed 3.2 Kwantiteit personeel Goed 3.3 Kwaliteit personeel Voldoende Totaaloordeel Positief Onderwerp 4 Voorzieningen 4.1 Materiële voorzieningen Voldoende 4.2 Studiebegeleiding Voldoende Totaaloordeel Positief Onderwerp 5 Interne kwaliteitzorg 5.1 Evaluatie resultaten Goed 5.2 Maatregelen tot verbetering Voldoende 5.3 Betrekken van medewerkers, studenten, alumni en het beroepenveld Voldoende Totaaloordeel Positief Onderwerp 6 Resultaten 6.1 Gerealiseerde niveau Voldoende 6.2 Onderwijsrendement Voldoende Totaaloordeel Positief Doelstellingen opleiding De drie facetten van dit onderwerp zijn beoordeeld als goed. Het oordeel op het onderwerp is voor de opleiding derhalve positief. NQA - visitatie Fontys Hogescholen, opleiding Vastgoed & Makelaardij hbo bachelor (vt/du) 11/53

12 1.5.2 Programma De facetten Eisen HBO, Samenhang in het opleidingsprogramma, Instroom, Áfstemming tussen vormgeving en inhoud en Beoordeling en toetsing zijn beoordeeld als goed, het facet duur als voldaan en de overige facetten als voldoende. Het oordeel op het onderwerp is voor de opleiding derhalve positief Inzet van personeel Het facet Kwaliteit personeel is beoordeeld als voldoende, de overige facetten als goed. Het oordeel op het onderwerp is voor de opleiding derhalve positief Voorzieningen De beide facetten van dit onderwerp zijn beoordeeld als voldoende. Het oordeel op het onderwerp is voor de opleiding derhalve positief Interne kwaliteitszorg Het facet Evaluatie resultaten is beoordeeld als goed, de overige facetten als voldoende. Het oordeel op het onderwerp is voor de opleiding derhalve positief Resultaten De beide facetten van dit onderwerp zijn beoordeeld als voldoende. Het oordeel op het onderwerp is voor de opleiding derhalve positief. Totaaloordeel Op grond van voorgaand schema en de inhoudelijke onderbouwing daarvan blijkt dat de opleiding op de zes onderwerpen positief scoort en is de conclusie dat het totaaloordeel over de opleiding POSITIEF is. 12/53 NQA - visitatie Fontys Hogescholen, opleiding Vastgoed & Makelaardij hbo bachelor (vt/du)

13 Deel B: Facetten NQA - visitatie Fontys Hogescholen, opleiding Vastgoed & Makelaardij hbo bachelor (vt/du) 13/53

14 14/53 NQA - visitatie Fontys Hogescholen, opleiding Vastgoed & Makelaardij hbo bachelor (vt/du)

15 Onderwerp 1 Doelstelling van de opleiding Facet 1.1 Domeinspecifieke eisen Goed Criteria - De eindkwalificaties van de opleiding sluiten aan bij de eisen die door (buitenlandse) vakgenoten en de beroepspraktijk gesteld worden aan een opleiding in het betreffende domein (vakgebied/discipline en/of beroepspraktijk). Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: De opleiding Vastgoed & Makelaardij heeft samen met drie andere hogescholen (Hanzehogeschool Groningen, Saxion Hogeschool IJsselland en Enschede, en de Hogeschool Rotterdam) de eindkwalificaties van het opleidingsprofiel geformuleerd in het Beroeps- en opleidingsprofiel (maart 2003). Hierin zijn tien landelijke competenties vastgelegd. Deze bestaan uit acht beroepsspecifieke en twee algemene competenties (Bachelor hbo Vastgoed & Makelaardij, 2001). Het huidige opleidingsprofiel Vastgoed & Makelaardij van de Fontys Hogeschool Management, Economie en Recht (MER) is afgeleid van het landelijk opgestelde profiel. Hierin baseert de opleiding zich op acht kerncompetenties. Het panel stelt vast dat deze zijn gekoppeld aan de tien landelijke V&M competenties. De profilering van de opleiding van Fontys is zichtbaar in de specialisaties, te weten: Makelaardij Bedrijfs Onroerend Goed; Projectontwikkeling/ Woningcorporaties; Beleggen en Financieren. Bij het tot stand komen van het oorspronkelijke opleidingsplan, het formuleren van de competenties en leerdoelen is door het landelijk overleg (LOO V&M) nauw samengewerkt met de volgende instanties: NEPROM, IVBN, NVM, VROM, RICS, Stichting Register Taxateurs, de NVB en AEDES. Samen met de Hanzehogeschool Groningen bestaat er een geïnstitutionaliseerd overleg over de kwaliteit van de opleidingen sinds 1979 met de Nederlandse Vereniging van Makelaars in onroerend goed en vastgoeddeskundigen (NVM). Om de studenten optimaal voor te bereiden op een internationale carrière richt de opleiding V&M zich op internationale profilering en validering door middel van accreditering door de Royal Institution of Chartered Surveyors (RICS). Een (internationaal) panel van de RICS heeft in april 2006 de opleiding gevisiteerd en heeft in juli 2006 de opleiding officieel geaccrediteerd. De opleiding had deze erkenning ook al tot De opleiding is sinds 2002 volledig gecertificeerd door CEPI (Conseil Européen des Professions Immobilières); tevens is de opleiding Academic Member of Fiabci (The International Real Estate Federation). De internationale component komt ook terug in de opleiding via projectopdrachten in het buitenland, één semester in het Engels en contacten met twee Engelse universiteiten. NQA - visitatie Fontys Hogescholen, opleiding Vastgoed & Makelaardij hbo bachelor (vt/du) 15/53

16 De opleiding streeft naar duurzaamheid als integrale karakteristiek. FH MER heeft in mei 2005 één ster gekregen van de stichting Duurzaam Hoger Onderwijs (DHO). FH MER heeft haar beleid ten aanzien van de doelstellingen van drie opleidingsprofielen nadrukkelijk hierop afgestemd en streeft naar het behalen van een tweede audit-ster in het najaar van Facet 1.2 Niveau bachelor Goed Criteria - De eindkwalificaties van de opleiding sluiten aan bij algemene, internationaal geaccepteerde beschrijvingen van de kwalificaties van een Bachelor. Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: De Dublin descriptoren zijn geconcretiseerd in een aantal opleidingsspecifieke leerdoelen die zijn ingebed in de eindkwalificaties. De combinatie van de descriptoren, de eindkwalificaties met de leerdoelen en het V&M onderwijsprogramma is terug te vinden in de KLOTS-matrix. De Dublin descriptor is bijvoorbeeld gekoppeld aan de beroepscompetenties vastgoedonderzoek en - conceptontwikkeling, Vastgoedbelegging en beleidsadvisering en Vastgoedwaardebepaling en -taxatie. Het landelijk vastgestelde Beroeps en opleidingsprofiel (2001) is vertaald in de opleidingsspecifieke competenties en eindkwalificaties. De studenten die tussen 1994 en 2002 begonnen zijn aan de studie werden eveneens toegelaten tot het internationaal erkende en gewaardeerde opleidingstraject voor het RICS lidmaatschap (Royal Institution of Chartered Surveyors). De vernieuwde opleiding vanaf 2005 is onlangs wederom door de RICS geaccrediteerd. De eindkwalificaties van de bestaande opleiding V&M, afgeleid van het landelijke Beroepsprofiel, zijn op het gewenste niveau geformuleerd zoals blijkt uit de KLOTSmatrix, uit de officiële accreditatie door de internationale RICS (juli 2006) en uit de startbekwaamhedenonderzoeken onder alumni en werkgevers. Facet 1.3 Oriëntatie HBO bachelor Goed Criteria - De eindkwalificaties zijn mede ontleend aan de door (of in samenspraak met) het relevante beroepenveld opgestelde beroepsprofielen en/of beroepscompetenties. - De eindkwalificaties weerspiegelen het niveau van beginnend beroepsbeoefenaar in een specifiek beroep of samenhangend spectrum van beroepen waarvoor een hbo-opleiding vereist is of dienstig is. 16/53 NQA - visitatie Fontys Hogescholen, opleiding Vastgoed & Makelaardij hbo bachelor (vt/du)

17 Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: Het beroeps en opleidingsprofiel is uitdrukkelijk tot stand gekomen in nauw overleg met het beroepenveld en de brancheorganisaties. Om de competenties aan te laten sluiten bij de functies in de V&M branche zoals hierboven beschreven worden deze in overleg met het beroepenveld (BVC) regelmatig en systematisch getoetst. Dit leidt jaarlijks, waar noodzakelijk, tot aanpassingen in het curriculum. Om het beroepsprofiel actueel te houden, vindt er regelmatig overleg plaats met de drie andere Vastgoed & Makelaardij opleidingen in Nederland (in het LOO V&M). Met de opleiding V&M van de Hanzehogeschool Groningen vindt dit overleg intensiever plaats in het kader van het overlegorgaan dat samen met de NVM is opgezet. Met de brancheorganisaties en grote vastgoedorganisaties (onder andere Aedes, Neprom, NVB, NVM, Ministerie VROM) vindt eenmaal per jaar een afstemming plaats in het Landelijk Overleg van de opleidingen (LOO V&M). In 2005 is op opleidingsniveau een nieuwe beroepenveldcommissie (BVC) in het leven geroepen om de contacten met het beroepenveld verder te structureren. In de BVC, samen met de FH MER brede Raad van Advies (RvA), worden veranderingen, ontwikkelingen en trends in het veld en wijzigingen in het profiel besproken en uiteindelijk voorgelegd aan de landelijke brancheverenigingen. In juli 2006 is door de landelijke brancheverenigingen vastgesteld dat de vastgoedcompetenties zoals opgenomen in het beroepsprofiel nog actueel zijn. Binnen de beroepenvelden zijn tengevolge van internationalisering, kwaliteitsverbetering, specialisatie en productdiversificatie voortdurend verschuivingen gaande voor wat betreft de invulling van de functies van medewerkers. Dit betekent dat de afgestudeerde enerzijds breed opgeleid moet zijn en anderzijds in staat moet zijn zich als specialist op te stellen. Om het curriculum zo goed mogelijk te laten aansluiten bij de ontwikkelingen binnen de beroepenvelden streeft de opleiding er naar die veranderingen wanneer noodzakelijk te vertalen in competenties. De eindkwalificaties richten zich op beginnende beroepsbeoefenaren in de vastgoed & makelaardijbranche met de volgende functies: makelaar in onroerende zaken, taxateur van onroerende goederen, acquisiteur, accountmanager of projectmedewerker bij projectontwikkelaars of projectontwikkelingsafdelingen van bouwbedrijven. Andere mogelijke functies zijn: adviseur bij organisaties waar vastgoed op de economische en juridische merites wordt beoordeeld; managementfuncties bij organisaties die woningen, kantoren, winkels, recreatiecentra en gronden beheren; staffuncties voor onteigening en aan en verkoop van gronden bij (semi-)overheden en bedrijven of beleidsmedewerker op kaderniveau bij professionele en institutionele beleggers of bij gemeentelijke instellingen en woningcorporaties (Opleidingsprofiel). NQA - visitatie Fontys Hogescholen, opleiding Vastgoed & Makelaardij hbo bachelor (vt/du) 17/53

18 Onderwerp 2 Programma Facet 2.1 Eisen HBO Goed Criteria - Kennisontwikkeling door studenten vindt plaats via vakliteratuur, aan de beroepspraktijk ontleend studiemateriaal en via interactie met de beroepspraktijk en/of (toegepast) onderzoek. - Het programma heeft aantoonbare verbanden met actuele ontwikkelingen in het vakgebied / de discipline. - Het programma waarborgt de ontwikkeling van beroepsvaardigheden en heeft aantoonbare verbanden met de actuele beroepspraktijk. Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: Het programma van de opleiding V&M draagt zorg voor een adequate kennisontwikkeling door het voorschrijven van relevante en actuele vakliteratuur en bronnenmateriaal, zoals staat vermeld in de werkboeken en wordt gepubliceerd op webboard en via intranet. Het panel stelt vast dat de gebruikte literatuur aansluit bij de beroepspraktijk en voldoende actueel is. De selectie van vakliteratuur vindt plaats door de docenten op basis van criteria zoals actualiteit, theoretische verdieping en praktische toepasbaarheid. De opleiding geeft aan dat de projecten zijn afgestemd op beroepspraktische omstandigheden in beroepskenmerkende situaties; het beroepenveld wordt nadrukkelijk bij projecten betrokken door het ter beschikking stellen van casussen, het verstrekken van opdrachten en het beoordelen van de resultaten van projecten. Het ter beschikking stellen van echte, live cases is een aanvulling op casussen die in de literatuur worden aangereikt. De opleiding onderhoudt intensieve contacten met het werkveld en blijft zo op de hoogte van de actuele ontwikkelingen in het werkveld. Het panel stelt vast dat de opdrachten tijdens de projecten actueel zijn en gericht op de beroepspraktijk. In het verlengde van de door het beroepenveld in de projectperioden verstrekte opdrachten, wordt het beroepenveld betrokken bij de beoordeling van de resultaten die door groepen studenten worden geleverd. Door mensen uit het beroepenveld worden gastcolleges gegeven. Deze gastcolleges vormen een wezenlijk deel van het curriculum. Het panel heeft de lijst met gastdocenten gezien en stelt vast dat deze heel uitgebreid is. De studenten die het panel heeft gesproken geven aan dat tijdens projecten bijna elke week iemand uit het werkveld komt. Binnen de opleiding worden excursies in binnen en buitenland aangeboden. De student wordt vooral aangemoedigd om in een zo vroeg mogelijk stadium de vastgoedpraktijk te ervaren (beroepsgerichte leeromgeving). Dit gebeurt in stages en projecten. De studenten lopen stage in semesters 6 en 8, waarbij de laatste een afstudeerstage is. Dit geldt voor zowel de voltijd als de duale variant. Stages kunnen worden gelopen in binnen- en buitenland. Gedurende semester 6 ontwikkelen studenten tijdens een 18/53 NQA - visitatie Fontys Hogescholen, opleiding Vastgoed & Makelaardij hbo bachelor (vt/du)

19 zogeheten meeloopstage van 19 weken vooral vaardigheden en maken zij zich een (basis) beroepshouding eigen. Tijdens de afstudeerstage verricht de student gedurende 17 weken een onderzoek in opdracht van een vastgoedonderneming of de vastgoedafdeling van een onderneming, instelling of overheidsdienst in Nederland of daarbuiten. Voor de duale opleidingsvariant geldt dat de afstudeerstage - in overleg met de werkgever - wordt uitgevoerd in het bedrijf waar de duale student werkzaam is. Hiervoor worden afspraken vastgelegd in een contract tussen de drie partijen. De opleiding toetst vooraf tevens of de te verrichten werkzaamheden bij de werkgever een equivalent kunnen zijn van de stagewerkzaamheden in de stageperiode van semester 8. In het Biloba-systeem krijgt in de propedeuse de opleidingsspecifieke oriëntatie nadrukkelijk vorm in de aangeboden projecten, waarin accenten worden gelegd en keuzes kunnen worden gemaakt door de student. De studenten krijgen gedurende de propedeutische fase een overzicht van de beroepspraktijk. De relatie met het beroepenveld en haar invloed op de inhoud van het curriculum zal in de nieuwe opleiding niet verschillen van wat hierboven beschreven is over de bestaande opleiding. In de Fontys Studentenenquête (2006) scoort de beroepsgerichtheid van de opleiding ruim voldoende tot goed. Op basis van de gesprekken en het materiaal concludeert het panel dat het programma actueel en praktijkgericht is. Het panel komt tot het oordeel goed. Facet 2.2 Relatie doelstellingen en inhoud programma Voldoende Criteria - Het programma is een adequate concretisering van de eindkwalificaties, qua niveau, oriëntatie en domeinspecifieke eisen. - De eindkwalificaties van de doelstellingen zijn adequaat vertaald in leerdoelen van (onderdelen van) het programma. - De inhoud van het programma biedt studenten de mogelijkheden om de geformuleerde eindkwalificaties te bereiken. Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: Het programma van de opleiding V&M bestaat uit een propedeutische fase die gedeeltelijk gemeenschappelijk is met de andere opleidingen van de Fontys Hogeschool Management Economie en Recht (MER) en een hoofdfase V&M. Drie van de vier projecten van het eerste jaar zijn gemeenschappelijk, vanaf september 2007 zijn alleen de eerste twee projecten gemeenschappelijk. De hoofdfase is in tweeën te delen. In het eerste deel staan de competenties die gericht zijn op kennis, inzicht en beroepsvaardigheden van de makelaardij centraal. In het tweede deel dienen de competenties die gerelateerd zijn aan de startkwalificaties van de professional in vastgoed in de brede zin van het woord te worden gerealiseerd. NQA - visitatie Fontys Hogescholen, opleiding Vastgoed & Makelaardij hbo bachelor (vt/du) 19/53

20 In de eerste twee studiejaren ligt de focus vooral op wonen en commercieel vastgoed. In het derde en vierde studiejaar komen meer specialistische onderwerpen aan de orde. De eindkwalificaties zijn vertaald in leerdoelen en een opleidingsplan. Tijdens het internationale projectsemester wordt kennis en inzicht verworven in internationale ontwikkelingen die relevant zijn voor vastgoedondernemingen en wordt de Engelse taalvaardigheid van studenten ontwikkeld. De afgestudeerden van de opleiding hebben steeds toegang gekregen tot de praktijkexamens makelaardij zonder verdere theoretische toetsing. Met de komst van de Stichting Vastgoedcert - in het verlengde van de wijzigingen die de wetgever heeft aangebracht ten aanzien van het beroep makelaar - is de vrijstelling voor de theoretische toetsing voor afgestudeerden eenzijdig opgezegd door de SVM. Voor alle studenten die in september 2005 ingeschreven staan, geldt een overgangsmaatregel. Omdat de opleiding hecht aan de erkenning door de makelaarsbranche blijft het curriculum in de eerste twee studiejaren afgestemd op de eisen van deze branche organisatie, vertaald in het theoretische SVMNIVO-examen Makelaardij. De toegang van afgestudeerden tot het APC-traject van de RICS is eveneens een voorbeeld van (internationale) erkenning. Het landelijke overleg voert gesprekken over het weer invoeren van de vrijstellingsregeling. De duale opleiding is identiek aan de voltijdopleiding qua onderwijs. Vanaf het derde jaar kunnen studenten instromen in de duale opleiding en halen hierbij winst in de stageperioden. De opleiding stelt hierbij eisen aan de werkplek. De concretisering van de eindkwalificaties, zoals beschreven in het Beroeps en Opleidingsprofiel, is uitgewerkt in het document Startkwalificaties, neergelegd in het Opleidingsplan en geformaliseerd in het Onderwijs en Examenreglement. De concretisering vindt plaats in de verschillende onderdelen van het studieprogramma en is vastgelegd in het curriculum. Het geheel is uitgewerkt in de KLOTS-matrix waaraan het competentieprofiel is toegevoegd. Het panel stelt vast dat in de KLOTSmatrix goed zichtbaar is hoe de eindkwalificaties terugkomen in het opleidingsprogramma. Dit geldt voor het oude curriculum. De aanleiding voor het ontwikkelen van het nieuwe programma V&M is gelegen in de invoering van de Biloba onderwijstransformatie door Fontys Hogescholen en de invoering van minoren naast majoren. De propedeuse is vanaf het studiejaar ingericht volgens het Biloba-model. Hiertoe zijn de (Kern)competenties van het Biloba curriculum vastgesteld. In de notitie Herinrichting V&M curriculum volgens Biloba-model zijn voor de vastgoedcompetenties de prestatie-indicatoren opgesteld. Het is voor het panel niet goed inzichtelijk hoe deze prestatie-indicatoren zijn gekoppeld aan het curriculum. De studenten geven in het gesprek met het panel aan dat zij zelf leerdoelen per periode opstellen en dat de koppeling staat aangegeven in de werkboeken. Doordat de koppeling nog niet voldoende concreet is, komt het panel tot het oordeel voldoende. De opleiding geeft aan dat de koppeling voor hen wel duidelijk en werkbaar is. 20/53 NQA - visitatie Fontys Hogescholen, opleiding Vastgoed & Makelaardij hbo bachelor (vt/du)

21 Facet 2.3 Samenhang in opleidingsprogramma Goed Criteria - Studenten volgen een inhoudelijk samenhangend opleidingsprogramma. Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: De inhoudelijke samenhang in de opleiding is aangebracht door een concentrische opbouw van het curriculum, waarin naarmate de opleiding vordert de verdieping en complexiteit toeneemt. Zo krijgen bijvoorbeeld de opdrachten een steeds professioneler en complexer karakter. De opleiding brengt horizontale en verticale samenhang in het studieprogramma doordat de inhoud van het studieprogramma thematisch gestructureerd is in projecten die telkens nadrukkelijk gekoppeld zijn aan de specifieke V&M domeinen die niet alleen ter ondersteuning dienen maar tevens als kennisbasis, feedback en inspiratie. De opleiding geeft aan dat in elk semester sprake is van het op elkaar afstemmen van theorie en praktijk. Dit is zowel het geval tussen de verschillende vakken en de casuïstiek als tussen het domein en het project. Het panel ziet dit bevestigd in het materiaal. De samenhang wordt bevorderd door overleg tijdens de door de opleiding geïnitieerde studiedagbijeenkomsten en het (meer informele) overleg tijdens excursies. Deze bijeenkomsten zijn bedoeld om kennisuitwisseling tussen docenten plaats te laten vinden en aanknopingspunten te vinden voor de integratie van de onderdelen van het programma. Daarnaast is er het overleg dat per semester op initiatief van de semestercoördinator plaatsvindt over de uitvoering van het betreffende curriculumonderdeel in het licht van het totale programma. Uit de Fontys Studentenenquête (2006) blijkt dat de samenhang goed is. Het panel ziet dit bevestigd in het gesprek met studenten en komt daarom tot het oordeel goed. Facet 2.4 Studielast Voldoende Criteria - Het programma is studeerbaar doordat factoren, die betrekking hebben op dat programma en die de studievoortgang belemmeren zoveel mogelijk worden weggenomen. Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: De opleiding V&M stelt dat zij het curriculum zodanig heeft ingericht dat het programma studeerbaar is. Zowel de spreiding van studielast gedurende een semester alsook over de semesters en studiejaren is evenwichtig verdeeld. NQA - visitatie Fontys Hogescholen, opleiding Vastgoed & Makelaardij hbo bachelor (vt/du) 21/53

22 De projectleider bewaakt de totale studiebelasting van de projecten en neemt daartoe - indien noodzakelijk - passende maatregelen die afhankelijk zijn van de situatie en van de aard en omvang van het geconstateerde probleem. Vanwege de concentrische opbouw van het programma en de vereiste kwalificaties bij stages heeft de opleiding V&M gekozen om te werken met doorstroom normen en drempels (OER). Voorwaarde voor studeerbaarheid is dat de student niet onvoorbereid aan een (studie)onderdeel begint. Daarom zijn er op een aantal momenten aan de instroom van een semester voorwaarden gesteld. Dit is bij de toegang tot hoofdfase en de stages. Daarnaast is het mogelijk dat studenten door middel van vrijstellingen op grond van werkzaamheden of studie elders, of op grond van hun kwaliteiten, een ander dan gebruikelijk studiepad kiezen. Aan het begin van het studiejaar wordt bekend gemaakt wanneer de tentamens voor de domeinperiode worden afgenomen. Voor de tentamens van de domeinperioden bestaan jaarlijks twee herkansingsmogelijkheden. Voorafgaand aan ieder semester is een tentamenplanning beschikbaar, waarin rekening wordt gehouden met de door studenten nog af te leggen tentamens uit een eerdere periode. Voor de projectopdrachten is in ieder projectwerkboek een opleveringsdatum genoemd. Tenzij er sprake is van een onvoldoende inspanning is er een doorlopende reparatiemogelijkheid bij een onvoldoende projectresultaat. De student kan in de bestaande maar ook in de nieuwe opleiding begeleiding krijgen voor het sneller doorlopen van het studietraject. Afhankelijk van de elders verworven competenties (evc's) of van het elders opgebouwde portfolio kan worden bezien of een student sneller door de opleiding kan gaan. Dit geldt eveneens voor bovenmatig getalenteerde studenten. Voor de duale opleidingsvariant geldt dat er op dit terrein maatwerk wordt geboden, gelet op de diversiteit van de instromers en de verscheidenheid aan deelnemende bedrijven. De spreiding van de studielast en de studeerbaarheid van het programma en de leerarrangementen (nieuwe opleiding) worden regelmatig en systematisch geëvalueerd. Wanneer de bevindingen van de evaluaties daartoe aanleiding geven, wordt het beleid en/of de praktijk van de uitvoering bijgesteld. Ieder semester bestaat uit een domeinperiode van 9 weken en een projectperiode van circa 10 tot 12 weken. Voor ieder vakgebied en voor elk project is per semester een werkboek via Intranet beschikbaar. In de werkboeken worden telkens de inhoud van onderdelen die in een semester naar voren komen beschreven. Deze bevatten tevens een planning van de te behandelen stof, de opdrachten en de verwachte activiteiten van de studenten. In de nieuwe propedeuse worden geen vrijstellingen meer gegeven. Op elk moment gedurende het studiejaar kan de student in principe een competentie-examen aanvragen wanneer hij meent daarvoor klaar te zijn. In de propedeuse (vanaf ) worden blokkades voor studeerbaarheid weggenomen door het invoeren van strikte monitoring en (studie)begeleiding van de individuele student. 22/53 NQA - visitatie Fontys Hogescholen, opleiding Vastgoed & Makelaardij hbo bachelor (vt/du)

23 Op elk moment kunnen de cijferresultaten met behulp van Progress ingezien worden. In het nieuwe onderwijs volgens het Biloba-model worden de toetsresultaten geregistreerd (summatief en formatief). Voor de verwerking van de resultaten van het competentiegerichte onderwijs wordt het registratiesysteem Peoplesoft aangepast. Uit de Fontys studentenenquête (2006) blijkt dat het programma te doen is binnen de gestelde tijd. Studenten zijn ontevreden over het aantal contacturen en de spreiding van de studielast over het jaar. Hierdoor komt het panel tot het oordeel voldoende. Facet 2.5 Instroom Goed Criteria - Het programma sluit qua vorm en inhoud aan bij de kwalificaties van de instromende studenten: vwo, havo, middenkaderopleiding of specialistenopleiding (WEB) of daarmee vergelijkbare kwalificaties, blijkend uit toelatingsonderzoek. Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: Studenten zijn toelaatbaar tot de opleiding Vastgoed & Makelaardij wanneer zij in het bezit zijn van een havo,- of vwo-diploma, met alle profielen mits deze zijn aangevuld met economie (OER ). Tevens zijn studenten toelaatbaar met een mbodiploma op niveau 4. Voor instromers die afkomstig zijn van een andere hogeschool of universiteit geldt dat er altijd een uitvoerig intakegesprek plaatsvindt met een instroomcoördinator en/of met de teamleider. In de bestaande (oude) opleiding kunnen vrijstellingen worden verleend aan instromende voltijdstudenten en aan duale studenten. In de nieuwe opleiding kunnen vwo ers met economie in hun pakket en mbo ers die voldoen aan bepaalde doorstroomkwalificaties een verkorte propedeuse doorlopen van een half jaar. De opleiding onderhoudt via de instroomcoördinatoren goede contacten met (de decanen van) het voortgezet onderwijs. Periodiek vinden er over en weer informatiebijeenkomsten plaats over de onderwijsontwikkelingen en wordt er voorlichting gegeven. Bij aangetoonde lacunes tussen de kwalificaties bij de instroom en het opleidingsprogramma kan een aanvullend programma worden gevolgd. De instroomcoördinatoren overleggen hiertoe met de semestercoördinatoren van de propedeuse en met die van de betreffende hoofdfase, alsmede met de teamleider van de opleiding. De opleiding kent een duaal studietraject dat openstaat voor studenten V&M die semester 5 succesvol hebben afgerond. Met deze studenten wordt een contract opgesteld waarin een maatwerkprogramma is opgenomen. De opleiding kent voor duale studenten geen separaat opleidingsprogramma omdat de diversiteit van deze studenten en hun specifieke werksituaties zeer uiteenlopend is. NQA - visitatie Fontys Hogescholen, opleiding Vastgoed & Makelaardij hbo bachelor (vt/du) 23/53

24 Voor de nieuwe propedeuse (vanaf september 2005) is de instroomwijzer en intakeprocedure, zoals beschreven voor de bestaande opleiding, ongewijzigd gebleven. Voor de nieuwe propedeuse wordt een intakeprocedure gehanteerd, waarin kandidaat-studenten worden beoordeeld op het al dan niet hebben van evc's. De opleiding geeft vóór 1 februari/1 september een studieadvies. Aan het einde van het eerste jaar krijgen studenten met minder dan 50 EC een bindend negatief studieadvies. Zij mogen niet doorstromen naar de hoofdfase voordat zij 50 EC hebben behaald (OER). Het panel stelt op basis van het gesprek met studenten vast dat de aansluiting op de vooropleiding goed is. Er is geen aansluitende mbo-opleiding, maar instromende mbo ers geven aan dat de overstap goed te doen is, maar zij moeten er wel wat harder voor werken. Op basis van de gesprekken en het materiaal, komt het panel tot het oordeel goed. Facet 2.6 Duur Voldaan Criteria - De opleiding voldoet aan formele eisen met betrekking tot de omvang van het curriculum: hbo-bachelor: 240 studiepunten. Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: Uit de Studiegids en de Onderwijs- en Examenregeling (OER) blijkt dat de totale omvang van de opleiding 240 EC bedraagt. De opleiding voldoet daarmee aan de formele eisen met betrekking tot de omvang van het curriculum. De totale studieduur van 240 EC is gelijkmatig verdeeld over de verschillende onderwijsperiodes. De studiepunten zijn per studiejaar, periode en onderwijseenheid verantwoord in de OER en de Studiegids. Facet 2.7 Afstemming tussen vormgeving en inhoud Goed Criteria - Het didactisch concept is in lijn met de doelstellingen. - De werkvormen sluiten aan bij het didactisch concept. Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: De visie op leren is uitgewerkt in de didactische inrichting via de leerlijnen: de conceptuele leerlijn, de vaardigheden leerlijn, de integrale leerlijn en de reflecterende leerlijn. In de verschillende leerlijnen worden de daarbij behorende werkvormen en de daaraan aangepaste leeromgevingen gehanteerd. De verschillende leeromgevingen dragen bij aan het verwerven van de beroepsgerichte eindkwalificaties. 24/53 NQA - visitatie Fontys Hogescholen, opleiding Vastgoed & Makelaardij hbo bachelor (vt/du)

25 Het programma van de opleiding V&M is per studiesemester (met uitzondering van de stagesemesters) verdeeld in een domein- en in een projectperiode. In de domeinperiode staat de kennisoverdracht per vakgebied centraal, terwijl in de projectperiode de integratie van de vakken en het toepassen van vaardigheden centraal staan. In de hoor- en werkcolleges wordt van de student verwacht dat hij op systematische wijze kennis verwerft via aangereikte modellen en deze leert te verantwoorden met behulp van theorieën, (conceptuele leerlijn). De project- en stageperioden worden ingevuld overeenkomstig de vaardigheden leerlijn en de ervarings/reflectielijn. Het didactisch concept kenmerkt zich door een combinatie van docentgestuurd onderwijs (kennisoverdracht) en docent gecontroleerd onderwijs (projectonderwijs). In de hoor,- en werkcolleges worden de hoofdlijnen, achterliggende structuren en methoden behandeld. In de werkcolleges worden opgaven klassikaal of in (kleinere) groepen behandeld waarbij van de student een actieve rol wordt verlangd. Projectmatig werken dwingt de studenten onderling samen te werken. Voor de nieuwe opleiding is de visie op leren verwoord in een didactisch model volgens het Sociaal Constructivisme, waarbij het competentiegestuurde leren centraal staat. Het panel stelt vast dat de uitgangspunten van het didactisch model herkenbaar zijn in de verschillende werkvormen, opdrachten, leeromgevingen, en de begeleiding en afspraken rond groepswerk. Gezamenlijk dragen zij bij aan de beoogde competentieverwerving. De didactische inrichting van de leerarrangementen in de nieuwe opleiding steunt op kennisverwerving, vaardighedenverwerving, de ontwikkeling van reflectievaardigheden en op de integratie van theorie en praktijk. Er is voor gekozen vooral in het derde en vierde studiejaar individuele studietrajecten te stimuleren. In de eerste twee studiejaren is het curriculum vooral aanbodgericht (Fontys Biloba kadernotitie, Beschrijving (Kern)competenties Biloba curriculum V&M en Herinrichting V&M curriculum volgens Biloba-model). Uit de Interne Onderwijsevaluaties ( ) blijkt dat de studenten de inrichting van het onderwijs, de gekozen werkvormen, de leeromgevingen, de opdrachten, de projectthema's, het werken in groepen en de begeleiding als positief ervaren. Hierdoor komt het panel tot het oordeel goed. Facet 2.8 Beoordeling en toetsing Goed Criteria - Door de beoordelingen, toetsingen en examens wordt adequaat getoetst of de studenten de leerdoelen van (onderdelen van) het programma hebben gerealiseerd. NQA - visitatie Fontys Hogescholen, opleiding Vastgoed & Makelaardij hbo bachelor (vt/du) 25/53

26 Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: De opleiding hanteert ten aanzien van het adequaat beoordelen van de gerealiseerde leerdoelen een toetsbeleid om beoordelingen, toetsen en examens te organiseren en toetsvormen die zowel passen bij de gehanteerde werkvorm als bij de inhoud van de toetsen. Met ingang van het studiejaar wordt er gewerkt met een toetsmatrijs zodat er sprake zal zijn van een evenwichtige toetsing van de totale studiestof. Bij de projecten zal de nadruk expliciet komen te liggen op de individuele beoordeling van de groepsleden in plaats van de beoordeling van het groepsproduct. Het panel stelt vast dat de toetsvormen aansluiten bij de werkvormen die binnen de onderwijseenheden (domein, project, stage, afstudeeropdracht) worden gehanteerd. Er wordt een mix van toetsvormen aangeboden: schriftelijke en/of gemengde toetsen in de domeinperiode en gemengde toetsen (onderzoeken, practica, opdrachten, stages, verslaggeving en/of mondelinge presentaties) in de projectperiode. De toetsing van de stage in semester 6 bevat drie componenten: de stage, het stagerapport en de verdediging daarvan in het stagegesprek. Alle drie de onderdelen moeten tenminste als voldoende worden beoordeeld door de twee examinatoren (stagebegeleiders), en de externe deskundige (Stagehandleiding). De studenten die het panel heeft gesproken geven aan dat zij vooraf wisten waarop zij beoordeeld zouden worden. De feedback bij de stagebeoordeling gebeurt mondeling. Uit de diverse Interne Onderwijsevaluaties ( ) blijkt dat studenten positief zijn over het toetsbeleid, de toetsvormen, en de toetsbeoordeling; deze laatste wordt over het algemeen gezien als valide en rechtvaardig. In de Fontys Studentenenquête (2006) geven studenten aan dat de toetsen voldoende aansluiten op de te bestuderen stof. Het panel ziet dit bevestigd in de gesprekken. Het panel heeft toetsen ingezien en stelt vast dat deze van voldoende niveau zijn en aansluiten bij de stof. Voor de nieuwe opleiding is een MER-breed toetsbeleid geformuleerd. De competentiematrix en de prestatie-indicatoren, de assessment matrix en het outputformulier zijn opleidingsgebonden en vormen de bijlagen bij het toetsbeleid per opleiding (Toetsbeleid, 2006). Er wordt een tweetal vormen van toetsen onderscheiden: formatieve en summatieve toetsen. Summatieve toetsing kan schriftelijk of mondeling zijn. De vorm kan verschillend zijn: een multiple choice toets, een toets met open vragen, een projectverslag, een presentatie, een logboek, enzovoort. Het resultaat kan door de student als bewijs worden ingebracht in zijn portfolio. Door middel van een geïndividualiseerd portfolio en een performance-assessment bewijst de student te beschikken over de competenties op het gewenste niveau. Het eerste competentie-examen aan het einde van de propedeuse wordt afgenomen door twee interne assessoren. Het tweede en het derde (laatste) competentie-examen worden afgenomen door één interne assessor en één externe assessor. Ieder project in het nieuwe Biloba-onderwijs biedt aan de student de gelegenheid om deel te nemen aan diagnostische toetsen waardoor er een begin van kennisbewijs aanwezig is. 26/53 NQA - visitatie Fontys Hogescholen, opleiding Vastgoed & Makelaardij hbo bachelor (vt/du)

27 Tegen het einde van de propedeuse vindt een eerste competentie-examen plaats. De beoordelingscriteria voor de competenties zijn afgeleid van de prestatie-indicatoren. Een competentie-examen bestaat uit twee delen. Ten eerste de beoordeling van het in het portfolio opgenomen bewijs over de ontwikkelde competenties in een criteriumgericht interview. Ten tweede de evaluatie van het gedrag of het resultaat van gedrag gerelateerd aan een beroepskenmerkende situatie. Tijdens het competentie-examen wordt getoetst welke competenties de student heeft verworven en op welk niveau. De student krijgt EC toegekend behorend bij de competenties waarvan tijdens het competentie-examen is vastgesteld dat hij deze heeft verworven (Notitie Toetsbeleid, FH MER; Toetsen in de hoofdfase , Studiegids, OER). Uit de evaluatieresultaten van de eerste competentie-examens ( ) blijkt dat studenten tevreden zijn over het eerste competentie-examen. Het werken met een vastgoedcasus aan de hand waarvan kennis en inzicht worden getoetst blijkt in de meeste gevallen overeen te komen met de verwachtingen van de studenten op grond van de inhoud van project 4. Het panel ziet dit bevestigd in het gesprek met studenten. Het panel concludeert dat de wijze van toetsen aansluit bij het didactisch concept. Doordat studenten ook elkaar feedback geven (onder leiding van een coach), is de betrokkenheid bij toetsing groot. Het panel komt tot het oordeel goed. Onderwerp 3 Inzet van Personeel Facet 3.1 Eisen HBO Goed Criteria - Het onderwijs wordt voor een belangrijk deel verzorgd door personeel dat een verbinding legt tussen de opleiding en de beroepspraktijk. Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: Om een duidelijke verbinding te bewerkstelligen tussen de opleiding V&M en de beroepspraktijk is het beleid er op gericht om via (bij)scholing, docentenstages, zakelijke dienstverlening en onderzoeksactiviteiten docenten te werven en te behouden. De opleiding V&M stimuleert daarnaast docenten om lid te worden van bijvoorbeeld een Raad van Commissarissen van vastgoedbedrijven of om bestuursfuncties te vervullen bij woningbouwcorporaties (Hoofdlijnen Strategisch Personeelsbeleid ; Personeelsbeleid Fontys Hogeschool MER : Personeelsbeleid V&M, maart/ april 2006). Momenteel zijn drie docenten V&M betrokken bij het KDS Lectoraat (Kenniscentrum Duurzame Stad- en Streekontwikkeling). Binnen het lectoraat wordt (toegepast wetenschappelijk) onderzoek verricht op het gebied van duurzame stad- en streekontwikkeling, zowel onafhankelijk als in opdracht van organisaties en instellingen uit de publieke sector (regionaal en euroregionaal) in de sfeer van de zakelijke dienstverlening. NQA - visitatie Fontys Hogescholen, opleiding Vastgoed & Makelaardij hbo bachelor (vt/du) 27/53

28 Binnen het V&M-team verrichten vijf docenten structureel vastgoed advieswerkzaamheden en zet de opleiding op permanente basis vijf freelance docenten in met een eigen vastgoedpraktijk. Andere netwerken waarin medewerkers vertegenwoordigd zijn: de NVM, de Brabantse Vastgoedsociëteit, de NIROV, besturen van woningcorporaties, adviesorganen voor bedrijven en eigen ondernemingen (van docenten in deeltijd). Het panel heeft de CV s van de docenten ingezien en stelt op basis hiervan vast dat bijna de helft recent of nog altijd werkzaam is in de praktijk. Iedere docent wordt geacht vakliteratuur, relevante artikelen uit dag-, week-, en maandbladen en relevante televisieprogramma s bij te houden. Ook dient hij symposia en seminars te bezoeken, collegae hierop te attenderen en hierover te rapporteren in teamvergaderingen. Het panel stelt op basis van de gesprekken en inzage in de CV s vast dat docenten goed contact onderhouden met het werkveld. De werkveldvertegenwoordigers geven aan dat vanuit de docenten regelmatig om relevante casussen wordt gevraagd. Op basis hiervan komt het panel tot het oordeel goed. Facet 3.2 Kwantiteit personeel Goed Criteria - Er wordt voldoende personeel ingezet om de opleiding met de gewenste kwaliteit te verzorgen. Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: Het opleidingsteam V&M bestaat uit 31 docenten, inclusief 5 freelancers (22 fte). Het team groeit snel vanwege groeiende studentenaantallen. Voor zover specifieke deskundigheden vereist zijn die niet of onvoldoende beschikbaar zijn worden deze aangevuld door freelancers. Enerzijds is een aantal docenten V&M gedeeltelijk ook werkzaam bij de opleiding FSM, anderzijds werkt een aantal FSM- en MER-docenten ook voor de opleiding V&M. De FH MER heeft er in haar beleid voor gekozen om niet te werken met gescheiden student-docent ratio s per opleiding. Dit omdat het uitgangspunt is dat iedere MER docent ingezet kan worden ten behoeve van alle drie de opleidingen. In de MACON afspraken tussen hogeschooldirecteur en de Raad van Bestuur is de docent-student ratio voor de gehele FH MER vastgelegd op 1:25. De feitelijke ratio is momenteel ( ) 1:27 zoals blijkt uit de notitie Streefformatie FH MER. Wanneer de freelance docenten echter worden meegeteld dan is de ratio voor de opleiding V&M 1:25. In april 2006 is er door het MT (managementteam MER) een Inzetnormnotitie opgesteld met het aantal uren per taak; deze notitie is eind mei 2006 geïmplementeerd. Hierdoor vindt een betere verdeling van de taken en uren onder docenten plaats. Op basis van het gesprek met de docenten stelt het panel vast dat dit goed functioneert. 28/53 NQA - visitatie Fontys Hogescholen, opleiding Vastgoed & Makelaardij hbo bachelor (vt/du)