Fontys Hogeschool, Tilburg

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Fontys Hogeschool, Tilburg"

Transcriptie

1 Fontys Hogeschool, Tilburg Opleiding: Docent Drama, hbo bachelor; Croho: Variant: Voltijd Visitatiedatum: 10 april 2008 Netherlands Quality Agency (NQA) Utrecht, juni 2008

2 2/54 NQA - visitatie Fontys Hogeschool: opleiding Docent Drama (vt)

3 Inhoud Inhoud 3 Deel A: Onderwerpen Voorwoord Inleiding Werkwijze Oordeelsvorming Oordelen per facet en onderwerp 10 Deel B: Facetten 13 Onderwerp 1 Doelstelling van de opleiding 15 Onderwerp 2 Programma 17 Onderwerp 3 Inzet van personeel 26 Onderwerp 4 Voorzieningen 29 Onderwerp 5 Interne kwaliteitszorg 31 Onderwerp 6 Resultaten 34 Deel C: Bijlagen 39 Bijlage 1: Onafhankelijkheidsverklaring panelleden 40 Bijlage 2: Deskundigheden panelleden 47 Bijlage 4: Overzichtslijst van door de opleiding ter inzage gelegd materiaal 53 Bijlage 5: Domeinspecifieke referentiekader en opleidingscompetenties 54 NQA - visitatie Fontys Hogeschool: opleiding Docent Drama (vt) 3/54

4 4/54 NQA - visitatie Fontys Hogeschool: opleiding Docent Drama (vt)

5 Deel A: Onderwerpen NQA - visitatie Fontys Hogeschool: opleiding Docent Drama (vt) 5/54

6 6/54 NQA - visitatie Fontys Hogeschool: opleiding Docent Drama (vt)

7 1.1 Voorwoord Dit rapport is het verslag van het panel dat in opdracht van NQA de opleiding Docent Drama van Fontys Hogeschool heeft onderzocht. Het beschrijft de werkwijze, de bevindingen en de conclusies. Het onderzoek heeft plaatsgevonden in het kader van de accreditatie van hogere beroepsopleidingen. Het onderzoek is begonnen in februari 2008, toen het zelfevaluatierapport bij NQA is aangeleverd. Als onderdeel van het onderzoek heeft het panel de opleiding gevisiteerd op 10 april Het panel bestond uit: De heer W.J.A. Brekelmans (domeinpanellid, voorzitter); De heer drs. J.M. Sprenger (domeinpanellid); Mevrouw B. Klappe (studentpanellid); Mevrouw drs. M.J.J. van Beers (NQA-auditor); Mevrouw ing. I.J.M. de Jong (NQA-auditor). Dit panel voldoet aan de eisen zoals gesteld in het document Protocol ter beoordeling van de werkwijze van visiterende en beoordelende instanties van de NVAO (oktober 2007). Het panel beschikt over relevante werkvelddeskundigheid en over vakdeskundigheid. Onder vakdeskundigheid wordt verstaan het vertrouwd zijn met de meest recente ontwikkelingen en vertrouwd met lesgeven en beoordeling en toetsing minstens op het niveau/oriëntatie van de te beoordelen opleiding. Daarnaast beschikt het panel over onderwijsdeskundigheid, studentgebonden deskundigheid en visitatiedeskundigheid (zie bijlage 2). Het rapport bestaat uit drie delen: Deel A: een hoofdrapport, het Onderwerprapport, waarin de oordelen van het panel over de basiskwaliteit van de opleiding op onderwerpniveau worden uitgesproken met daarbij de overwegingen waarop die oordelen zijn gebaseerd. Het gaat hier om oordelen in de gradatie positief/negatief. Tevens wordt hier het eindoordeel geformuleerd. Deel B: een Facetrapport waarin op facetniveau door het panel oordelen en argumenten ter onderbouwing van dat oordeel worden gegeven. De oordelen gaan uit van de vierpuntsschaal (onvoldoende, voldoende, goed en excellent) conform het voorschrift van de NVAO. Uitzondering hierop is facet 2.6, als gevolg van aanvullende instructies van de NVAO wordt hier het oordeel voldaan of niet voldaan gegeven. Dit Facetrapport vormt de basis van het Onderwerprapport. Deel C: hierin zijn alle relevante bijlagen opgenomen. 1.2 Inleiding De opleiding Docent Drama valt organisatorisch onder de Academie voor Drama en maakt deel uit van Fontys Hogeschool voor de Kunsten in Tilburg. De opleiding Docent Drama is de enige opleiding die onder de Academie voor Drama valt. De opleidingen in beeldende kunst en vormgeving, architectuur en stedenbouw, muziek (conservatorium en rockacademie), dans en theater zitten samen in één gebouw. NQA - visitatie Fontys Hogeschool: opleiding Docent Drama (vt) 7/54

8 De opleiding Docent Drama leidt een ambachtelijke, vakmatige beroepsbeoefenaar op met een onderwijsbevoegdheid (regisseren, theater maken en lesgeven). Afgestudeerden zijn bekwaam in het doceren, maken, begeleiden, spelen en regisseren van theater in zowel de binnen- en buitenschoolse theatereducatie als in het amateur- en professionele theaterwerkveld. De twee opleidingscoördinatoren hebben elk de verantwoording voor de organisatie en uitvoering van respectievelijk de voltijd en de variantvoltijdopleiding. Sinds 2002 is, als gevolg van de door Fontys ingezette onderwijsvernieuwing (Biloba) het competentiegericht leren een steeds grotere rol gaan spelen in het ontwikkelen van het onderwijs. Biloba blijkt, aldus de opleiding, op veel punten een verdere concretisering te zijn van de al langer gehanteerde constructivistische onderwijsvisie van de opleiding. In is de major-minorstructuur ingevoerd en is het curriculum aangepast. In hetzelfde jaar is een begin gemaakt met Studieloopbaanbegeleiding, waarbij de functie van de mentor geherformuleerd en aangepast is. In totaal werken er 30 medewerkers in vaste dienst bij de opleiding, zij vullen samen 15 fte (3 fte ondersteunend personeel en 12 fte onderwijsgevend personeel). De docent-studentratio is 1:9. Op het moment van visiteren staan er 107 studenten ingeschreven. Waarvan 69 studenten in de voltijdopleiding staan ingeschreven en 38 studenten in de voltijd variant. 1.3 Werkwijze De beoordeling van de opleiding door het panel verliep volgens de werkwijze zoals die is neergelegd in het Beoordelingsprotocol van NQA. Deze werkwijze wordt hieronder beschreven. Het onderzoek vond plaats op basis van het domeinspecifieke referentiekader dat voor de opleiding geldt (zie facet 1.1). NQA onderscheidt drie fasen in het visiteren: de voorbereidingsfase, het eigenlijke bezoek door het panel en de rapportagefase. Hieronder volgt een korte toelichting per fase. De voorbereidingsfase Allereerst heeft een NQA-auditor het zelfevaluatierapport gecontroleerd op kwaliteit en compleetheid (de validatie) en daarmee op bruikbaarheid voor de visitatie. Vervolgens bereidden de panelleden zich in de periode maart-april 2008 inhoudelijk voor op het bezoek op 10 april Zij bestudeerden het zelfevaluatierapport (en bijlagen), formuleerden in een beoordelingsformat hun voorlopige oordelen op basis van argumenten en zij formuleerden vraagpunten. Zij gaven hun bevindingen door aan de NQA-auditor. Op basis van een overzicht van voorlopige oordelen inventariseerde de NQA-auditor tenslotte kernpunten en prioriteiten voor materialenonderzoek en gesprekken. Tijdens een voorbereidende vergadering is het bezoek door het panel voorbereid. 8/54 NQA - visitatie Fontys Hogeschool: opleiding Docent Drama (vt)

9 De opleiding heeft in haar zelfevaluatierapport kenbaar gemaakt voor welk domeinspecifiek referentiekader zij kiest. De NQA-auditor heeft met de domeindeskundigen in het panel bekeken of sprake is van adequate domeinspecifieke doelstellingen, of dat nadere aanvulling dan wel nadere specificatie nodig is. In het facetrapport is aangegeven op welke landelijke beroeps- en opleidingsprofielen het domeinspecifieke kader (en het opleidingsprogramma) is gebaseerd. Het bezoek door het panel NQA heeft een bezoekprogramma ontwikkeld voor de (dag-)indeling van het bezoek door het panel dat is aangepast aan de specifieke situatie van de opleiding (bijlage 3). Er vonden gesprekken plaats met het opleidingsmanagement, docenten, studenten, afgestudeerden en met werkveldvertegenwoordigers. Aan het begin en tijdens het bezoek heeft het panel ter inzage gevraagd materiaal bestudeerd. Tussen de gesprekken door heeft het panel ruimte ingelast om de bevindingen uit te wisselen en te komen tot gezamenlijke en meer definitieve (tussen-)oordelen. De bevindingen zijn door de panelleden beargumenteerd. Aan het einde van het bezoek heeft de voorzitter een mondelinge terugkoppeling gegeven van enkele indrukken en ervaringen van het panel, zonder expliciete oordelen uit te spreken. De fase van rapporteren Door NQA is, op basis van de bevindingen van het panel, een tweeledige rapportage opgesteld, bestaande uit een facetrapport en een onderwerprapport, waarin de kwaliteit van de opleiding is beoordeeld. Met dit rapport kan de opleiding accreditatie aanvragen bij de NVAO. De opleiding heeft in mei 2008 een concept van het Facetrapport (deel B) voor een controle op feitelijke onjuistheden ontvangen. Naar aanleiding daarvan zijn enkele wijzigingen aangebracht. In het Onderwerprapport (deel A) wordt door NQA een oordeel op de onderwerpen en op de opleiding als geheel gegeven. Dit rapport is in juni 2008 voor een controle op feitelijke onjuistheden aan de opleiding voorgelegd. Het definitieve rapport is door het panel vastgesteld in juni Het visitatierapport is uiteindelijk in juni 2008 ter beschikking gesteld aan de opleiding, die het samen met de accreditatieaanvraag kan indienen bij de NVAO. 1.4 Oordeelsvorming In dit hoofdstuk wordt per onderwerp een oordeel uitgesproken op basis van weging van de facetten die van dat onderwerp deel uitmaken. Bij deze weging spelen de beslisregels zoals die door de NQA in het Beoordelingsprotocol zijn geformuleerd en nader uitgewerkt in de notitie Handreiking voor oordeelsvorming een belangrijke rol. Tevens is bij de beoordeling rekening gehouden met accenten die de opleiding eventueel legt, het domeinspecifieke kader en een vergelijking met andere relevante opleidingen op een aantal aspecten. Het eindoordeel is voorzien van een aanvullende tekst als sprake is van: weging van de oordelen op facetniveau; benchmarking; generieke bevindingen die het facetniveau overschrijden; bepaalde accenten respectievelijk best practices. NQA - visitatie Fontys Hogeschool: opleiding Docent Drama (vt) 9/54

10 In de oordelen per onderwerp wordt steeds een herhaling gegeven van de oordelen op de facetten gevolgd door een weging die leidt tot het eindoordeel. De (uitgebreide) argumentatie is te vinden in het facetrapport. 1.5 Oordelen per facet en onderwerp Totaaloverzicht van oordelen op facet- en onderwerpniveau Onderwerp/Facet Opleiding Docent Drama Onderwerp 1 Doelstelling van de opleiding 1.1 Domeinspecifieke eisen Goed 1.2 Niveau bachelor Goed 1.3 Oriëntatie HBO bachelor Goed Totaaloordeel Positief Onderwerp 2 Programma 2.1 Eisen HBO Goed 2.2 Relatie doelstellingen en inhoud programma Goed 2.3 Samenhang in opleidingsprogramma Goed 2.4 Studielast Goed 2.5 Instroom Goed 2.6 Duur Voldaan 2.7 Afstemming tussen vormgeving en inhoud Goed 2.8 Beoordeling en toetsing Goed Totaaloordeel Positief Onderwerp 3 Inzet van personeel 3.1 Eisen HBO Goed 3.2 Kwantiteit personeel Goed 3.3 Kwaliteit personeel Goed Totaaloordeel Positief Onderwerp 4 Voorzieningen 4.1 Materiële voorzieningen Voldoende 4.2 Studiebegeleiding Voldoende Totaaloordeel Positief Onderwerp 5 Interne kwaliteitszorg 5.1 Evaluatie resultaten Goed 5.2 Maatregelen tot verbetering Goed 5.3 Betrekken van medewerkers, studenten, alumni en het beroepenveld Goed Totaaloordeel Positief Onderwerp 6 Resultaten 6.1 Gerealiseerd niveau Voldoende 6.2 Onderwijsrendement Voldoende Totaaloordeel Positief 10/54 NQA - visitatie Fontys Hogeschool: opleiding Docent Drama (vt)

11 Doelstellingen opleiding Alle facetten behorend bij dit onderwerp zijn met goed beoordeeld. Het oordeel op het onderwerp is voor de opleiding Docent Drama derhalve positief. Programma Het facet Duur is beoordeeld als voldaan, de overige facetten behorend bij dit onderwerp zijn met goed beoordeeld. Het oordeel op het onderwerp is voor de opleiding Docent Drama derhalve positief. Inzet van personeel Alle facetten behorend bij dit onderwerp zijn met goed beoordeeld. Het oordeel op het onderwerp is voor de opleiding Docent Drama derhalve positief. Voorzieningen Alle facetten behorend bij dit onderwerp zijn met voldoende beoordeeld. Het oordeel op het onderwerp is voor de opleiding Docent Drama derhalve positief. Interne kwaliteitszorg Alle facetten behorend bij dit onderwerp zijn met goed beoordeeld. Het oordeel op het onderwerp is voor de opleiding Docent Drama derhalve positief. Resultaten Alle facetten behorend bij dit onderwerp zijn met voldoende beoordeeld. Het oordeel op het onderwerp is voor de opleiding Docent Drama derhalve positief. Totaaloordeel Op grond van voorgaand schema en de inhoudelijke onderbouwing daarvan blijkt dat de opleiding op de zes onderwerpen positief scoort. De conclusie is dat het totaaloordeel over de opleiding POSITIEF is. NQA - visitatie Fontys Hogeschool: opleiding Docent Drama (vt) 11/54

12 12/54 NQA - visitatie Fontys Hogeschool: opleiding Docent Drama (vt)

13 Deel B: Facetten NQA - visitatie Fontys Hogeschool: opleiding Docent Drama (vt) 13/54

14 14/54 NQA - visitatie Fontys Hogeschool: opleiding Docent Drama (vt)

15 Onderwerp 1 Doelstelling van de opleiding Facet 1.1 Domeinspecifieke eisen Goed Criteria - De eindkwalificaties van de opleiding sluiten aan bij de eisen die door (buitenlandse) vakgenoten en de beroepspraktijk gesteld worden aan een opleiding in het betreffende domein (vakgebied/discipline en/of beroepspraktijk). Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: De startkwalificaties van docenten in de kunstvakken zijn vastgelegd in het eindrapport Project Kunstvakonderwijs (1999). Op basis hiervan is het beroepsprofiel Docent Drama uitgewerkt door de opleidingen gezamenlijk. De academie heeft in 2002 dit beroepsprofiel geconcretiseerd tot de Eindtermen Academie voor Drama. De gezamenlijke beroepsopleidingen Docent Drama hebben, onder verantwoordelijkheid van het Netwerk Kunstvakdocentenopleidingen (KVDO), in 2004 een nieuw opleidingsprofiel opgesteld. Dit is onder andere gedaan vanwege ontwikkelingen in het beroepsveld, zoals de nieuwe programma's voor kunstvakken in het voortgezet onderwijs. Het nieuwe profiel is vastgelegd in Opleidingsprofiel Docent Theater (2004). Het KVDO heeft hierbij ook de SBL-competenties meegenomen. De Academie in Tilburg heeft de tien KVDO-competenties enigszins anders geordend en samengebracht in zeven opleidingscompetenties. Sinds studiejaar is dit teruggebracht tot zes competenties. In een tabel geeft de opleiding de relatie aan tussen de landelijke competenties en de competenties van de Academie. Het panel stelt vast dat deze ordening van de KVDO-competenties adequaat is uitgevoerd. De competenties voor de Docent Drama ( ) zijn: 1. Communicatief vermogen en vermogen tot samenwerken 2. Reflectief vermogen 3. Vermogen tot ontwikkeling 4. Creërend vermogen 5. Ambachtelijk vermogen 6. Vakdidactisch en kunstpedagogisch vermogen 7. Organiserend vermogen Voor het nieuwe curriculum zijn de competenties reflectief vermogen en vermogen tot ontwikkeling samengevoegd tot één competentie. In het nieuwe curriculum (vanaf 2007) heeft de opleiding de zes competenties gekoppeld aan vijf beroepskenmerkende situaties, waarbij de Fontyskaders als basis hebben gediend. De vijf beroepskenmerkende situaties zijn: lesgeven, regisseren, theater maken, spelen en cultureel ondernemerschap/produceren. In Onderwijsconcept en toetsbeleid (april 2008) is de koppeling tussen de beroepskenmerkende situaties en de competenties vastgelegd. NQA - visitatie Fontys Hogeschool: opleiding Docent Drama (vt) 15/54

16 Fontys Academie voor Drama wil zich profileren door enerzijds het ambachtelijke te accentueren, anderzijds door het creëren, het ontwikkelen van concepten en het omzetten hiervan in producten een belangrijke plaats te geven. Zowel het ambachtelijke als het kunnen creëren vormen voorwaarden voor een goed docentschap. Uit een evaluatie onder werkgevers en alumni (SBO 2007) is gebleken dat beide groepen alle startbekwaamheden relevant vinden en dat afgestudeerden deze bekwaamheden voldoende beheersen. Facet 1.2 Niveau bachelor Goed Criteria - De eindkwalificaties van de opleiding sluiten aan bij algemene, internationaal geaccepteerde beschrijvingen van de kwalificaties van een bachelor. Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: In een matrix vergelijkt de opleiding de eindkwalificaties van 2002 en de latere opleidingscompetenties met de Dublin descriptoren. Uit de matrix blijkt dat de Dublin descriptoren zowel door de eindtermen uit 2002 als door de opleidingscompetenties uit 2004 worden gedekt. De Dublin descriptor kennis en inzicht komt met name aan de orde in creërend vermogen, ambachtelijk vermogen, vakdidactisch en kunstpedagogisch vermogen. Toepassen van kennis en inzicht is gekoppeld aan de opleidingscompetenties: creërend vermogen, ambachtelijk vermogen, vakdidactisch en kunstpedagogisch vermogen en organiserend vermogen. Oordelen komt aan de orde in communicatief vermogen en vermogen tot samenwerken, reflectief vermogen en vermogen tot ontwikkeling, creërend vermogen, ambachtelijk vermogen en organiserend vermogen. Communiceren is gekoppeld aan alle Dublin descriptoren behalve aan creërend vermogen. Lerend vermogen komt met name terug bij reflectief vermogen en vermogen tot ontwikkeling en ambachtelijk vermogen. Het panel stelt vast dat de koppeling van de Dublin descriptoren met de eigen opleidingscompetenties adequaat is uitgewerkt. Facet 1.3 Oriëntatie HBO bachelor Goed Criteria - De eindkwalificaties zijn mede ontleend aan de door (of in samenspraak met) het relevante beroepenveld opgestelde beroepsprofielen en/of beroepscompetenties. - De eindkwalificaties weerspiegelen het niveau van beginnend beroepsbeoefenaar in een specifiek beroep of samenhangend spectrum van beroepen waarvoor een hbo-opleiding vereist is of dienstig is. 16/54 NQA - visitatie Fontys Hogeschool: opleiding Docent Drama (vt)

17 Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: De opleiding Docent Drama leidt een ambachtelijke, vakmatige beroepsbeoefenaar op met een onderwijsbevoegdheid. Afgestudeerden zijn bekwaam in het doceren, maken, begeleiden, spelen en regisseren van theater in zowel de binnen- en buitenschoolse theatereducatie als in het amateur- en professionele theaterwerkveld. De opleiding ziet de Docent Drama als een kunstenaar die in staat is in theatrale en educatieve werksituaties de kunst van het theater maken over te brengen op anderen. Hij weet dat op een didactisch en pedagogisch verantwoorde manier te doen. Hij bezit hiervoor dramatisch expressieve talenten, theatrale vormgevingskwaliteiten en onlosmakelijk hiermee verbonden een creërend vermogen. Door zijn capaciteiten op het gebied van leidinggeven en communicatie, zijn flexibiliteit en vermogen tot samenwerken/verbindingen leggen, is hij in staat in diverse situaties met verschillende groepen en individuen te werken, zowel binnenschools als buitenschools. Ontwikkelingen in eindkwalificaties/ competenties volgt de opleiding door regelmatige communicatie met het beroepenveld, in het bijzonder met de eigen Werkveldcommissie. Ook de intensieve contacten met de stageplaatsen worden gebruikt om de opleiding af te stemmen op ontwikkelingen in het beroepenveld. Afgestudeerden van de Academie zijn werkzaam als docent in verschillende vormen van onderwijs, als regisseur en/of ontwerper van stukken in het amateurtheater en als speler bij professioneel theater of in trainingssituaties, bijvoorbeeld als acteur bij assessmentsessies. Afgestudeerden van de Academie zijn ook in toenemende mate ondernemer ; zij creëren hun eigen werk door bijvoorbeeld een theatergroep te starten die zich richt op de productie van doelgroepvoorstellingen waarbij ook een educatief programma behoort. Inhoudelijk werken ze hiermee aan maatschappelijk en (multi)cultureel relevante/actuele onderwerpen. De opleiding is niet specifiek ingericht om docenten CKV op te leiden, maar zorgt er wel voor dat de studenten er klaar voor zijn om taken op te nemen binnen het CKV-pakket. Onderwerp 2 Programma Facet 2.1 Eisen HBO Goed Criteria - Kennisontwikkeling door studenten vindt plaats via vakliteratuur, aan de beroepspraktijk ontleend studiemateriaal en via interactie met de beroepspraktijk en/of (toegepast) onderzoek. - Het programma heeft aantoonbare verbanden met actuele ontwikkelingen in het vakgebied/de discipline. - Het programma waarborgt de ontwikkeling van beroepsvaardigheden en heeft aantoonbare verbanden met de actuele beroepspraktijk. NQA - visitatie Fontys Hogeschool: opleiding Docent Drama (vt) 17/54

18 Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: In de opleiding wordt zowel in theorielessen als praktijklessen (in het bijzonder dramaturgie en semiotiek) gebruik gemaakt van vakliteratuur en andere informatiebronnen. Kennis richt zich met name op de onderwerpen theorie van theater, theater- en cultuurgeschiedenis, toneelliteratuur en de vakdidactiek. Het panel heeft de literatuur bestudeerd en stelt vast dat studenten relevante (zowel oudere als moderne) literatuur aangeboden krijgen. Het panel heeft ook enkele Engelstalige werken aangetroffen. Studenten krijgen tevens wetenschappelijke bronnen aangereikt ter bestudering. Via de docenten maken de studenten kennis met de vragen die momenteel in het wetenschappelijke debat aan de orde zijn. Studenten kunnen in de mediatheek terecht voor onder andere studiemateriaal, tijdschriften en video s. De mediatheek wordt gezamenlijk beheerd met de andere opleidingen van de Hogeschool voor de Kunsten. Het panel stelt vast dat studenten een brede en relevante bibliotheek tot hun beschikking hebben (vergelijk facet 4.1). Studenten verwerven onderzoeksvaardigheden, zoals het zoeken naar en verwerken van bronnen, het formuleren en beantwoorden van onderzoeksvragen en het verwerken van de gevonden resultaten. Het panel heeft deze vaardigheden teruggezien in de theoretische producten uit het vierde jaar (vergelijk facet 6.1). De opleiding actualiseert het onderwijs voortdurend. Voorbeelden hiervan zijn de introductie van Makersdagen en de grotere aandacht voor multidisciplinaire projecten. Bij de Makersdagen maken de studenten korte theatrale presentaties, waarbij ze wisselend actief zijn als bedenker, ontwerper, regisseur, begeleider en speler. Doordat de docenten direct betrokken zijn bij het werkveld, wordt ook de actualiteit gewaarborgd. Het panel stelt vast dat studenten een actueel en gevarieerd programma krijgen aangeboden. Ook studenten geven in het gesprek met het panel aan dat zij tevreden zijn met de actualiteit van het programma en van het studiemateriaal. De opleiding schenkt in alle jaren (zowel oude als nieuwe curriculum) aandacht aan het ondernemerschap, waar de student na zijn studie mee te maken krijgt. Zo moeten studenten projecten in het eerste jaar zelf organiseren en financieel verantwoorden. In het derde jaar schrijven studenten een ondernemersplan voor de stage in het vierde jaar. Voor het komende vierde jaar (nieuwe curriculum) moeten studenten in het vak visievorming ook een ondernemersplan schrijven. In het nieuwe curriculum is cultureel ondernemerschap/produceren een beroepskenmerkende situatie. De multiculturele aspecten van het vak komen volgens het panel minder expliciet in het programma aan de orde dan nodig. Impliciet komen deze onderwerpen aan de orde in methodische werkbegeleiding (begeleiding op de opleiding bij de stages). Ook worden er projecten uitgevoerd die de maatschappelijke visie van studenten moeten verruimen. Zo is er in het eerste jaar een project Drama in andere culturen, waarbij studenten op zoek gaan naar de betekenis van drama in andere culturen. Daarnaast zijn er plannen voor een themaweek rond dit onderwerp. De stages spelen een grote rol bij de beroepsvoorbereiding. Het werkveld is breed en daarom vinden stages zowel binnen- als buitenschools plaats. In het eerste jaar hebben de studenten een werkveldoriëntatie, in het tweede jaar een stage in het voortgezet 18/54 NQA - visitatie Fontys Hogeschool: opleiding Docent Drama (vt)

19 onderwijs en in het derde en vierde jaar een onderwijsstage. In het vierde jaar kan ook sprake zijn van een regiestage. In de propedeuse oriënteren de studenten zich op het werkveld door onder begeleiding van een docent een jeugdvoorstelling te maken en te presenteren voor leerlingen van basisscholen. Daarnaast lopen de studenten mee bij het werk van een afgestudeerde, voeren ze gesprekken met afgestudeerden en bezoeken ze de afrondingen van (stage)- presentaties van medestudenten en ouderejaars. De tweedejaars maken een lesgeefstage in het voortgezet onderwijs door, die ze afronden met een voorstelling van de leerlingen. In het derde en vierde jaar formuleren de studenten in samenspraak met de opleiding, in welke richting hun stageprogramma zich kan ontwikkelen. De stage van het derde jaar bevat ten minste de praktijkoefening om een lessenreeks te doceren en om een, op een bestaande tekst gebaseerd, theatraal product te maken en te begeleiden. Het vierde jaar is het jaar waarin het meest gespecialiseerd kan worden en waar individuele mogelijkheden het meest tot hun recht kunnen komen (Stage-informatie studiejaar Academie voor Drama). Sinds is de Academie betrokken bij het Cuemark-project, een initiatief van de Universiteit van Amsterdam. Daarin wordt met behulp van Streaming Video een analyse-instrument ter bestudering van theatervoorstellingen ontwikkeld. Via een eigen website analyseert de student de betreffende voorstelling en onderbouwt zijn antwoorden met zelfgekozen beeldfragmenten. Uit de Fontys studentenenquête (FSE) (2006) blijkt dat de studenten positief zijn over de actualiteit en beroepsgerichtheid van de vakliteratuur. Zij zijn tevens tevreden over de aansluiting van het onderwijs op de beroepspraktijk en de kwaliteit van de stageplaatsen. Facet 2.2 Relatie doelstellingen en inhoud programma Goed Criteria - Het programma is een adequate concretisering van de eindkwalificaties, qua niveau, oriëntatie en domeinspecifieke eisen. - De eindkwalificaties van de doelstellingen zijn adequaat vertaald in leerdoelen van (onderdelen van) het programma. - De inhoud van het programma biedt studenten de mogelijkheden om de geformuleerde eindkwalificaties te bereiken. Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: Een kort beschrijving van het programma is bij facet 2.3 uitgewerkt. Het onderwijsprogramma van de opleiding Docent Drama baseert zich op de competenties, zoals beschreven bij facet 1.1. Voor de ontwikkeling van het onderwijsprogramma heeft de opleiding van de competenties gedragsindicatoren en leerdoelen afgeleid en is vastgesteld met welke programmaonderdelen deze leerdoelen bereikt kunnen worden. NQA - visitatie Fontys Hogeschool: opleiding Docent Drama (vt) 19/54

20 In een matrix geeft de opleiding per niveau weer welke leerdoelen zijn gekoppeld aan de competentie, in welke programmaonderdelen deze competenties aan bod komen, hoe deze getoetst worden en hoeveel studiepunten eraan gekoppeld zijn. Het panel stelt vast dat er sprake is van een goede dekking van het programma door de eindkwalificaties. Per programmaonderdeel heeft de opleiding vermeld welke leerdoelen en competenties, gekoppeld aan gedragsindicatoren daarbij horen. Dit vormt de basis voor de in elk Leerplan beschreven onderwijsinhoud, werkvormen, leermiddelen, toetsing/evaluatie en studiebelasting. Aan het begin van elke lesperiode geven docenten de concrete leerdoelen van hun programma aan. Ook de relatie met de competenties, de beoordelingscriteria, de te behandelen literatuur en de wijze van toetsing worden besproken. Vanaf 2005 maken studenten naast het majorprogramma een keuze uit een minorenprogramma. Studenten mogen kiezen uit het minorenaanbod van Fontys. De Academie beveelt de minoren die ontwikkeld zijn door de Hogeschool voor de Kunsten aan haar studenten aan. De minoren Kunst, Cultuur en Onderzoek, Ruimtelijk Vormgeven en Conductor/Director zijn ontwikkeld door de Hogeschool voor de Kunsten. Facet 2.3 Samenhang in opleidingsprogramma Goed Criteria - Studenten volgen een inhoudelijk samenhangend opleidingsprogramma. Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: De opleiding vindt het belangrijk dat afgestudeerden kennis, inzichten en vaardigheden in samenhang kunnen inzetten. Binnen alle programmaonderdelen ontwikkelt de student inzichten en vaardigheden die betrekking hebben op de praktijk en de theorie van het theater en de overdracht. Het onderwijsprogramma kent een gefaseerde opbouw. Van het leggen van een basis naar verbreden en verdiepen, van docentgestuurd naar docentonafhankelijk, van eenvoudig naar complex, van trainen naar toepassen, van samen naar alleen en van gedeelde verantwoordelijkheid naar eigen verantwoordelijkheid. In de gehele opleiding is het uitgangspunt voor het leerproces een cyclus van oriëntatie, oefening en terugkoppeling. Door de vier jaar heen loopt een verticale lijn met geïntegreerde spelprojecten, de zogeheten didactische spelprojecten. In jaar 1 (propedeuse) is dit het Jeugdtheaterproject, in het tweede jaar het Hofcultuurproject en in het derde en vierde jaar zijn dit keuzeprojecten. Tevens loopt er een verticale lijn door het tweede tot en met het vierde jaar met de Methodische werkbegeleiding. Hier komen alle didactische componenten bij elkaar. Zo wordt tijdens de stageperiode in Methodische werkbegeleiding besproken wat studenten meemaken en waar ze tegenaan lopen. 20/54 NQA - visitatie Fontys Hogeschool: opleiding Docent Drama (vt)

21 In het eerste jaar worden de geleerde vaardigheden geïntegreerd in de projecten Makersdagen en Jeugdtheater, wat bijdraagt aan een horizontale samenhang in het programma. In het tweede jaar vindt de integratie met name plaats in de stage in het voortgezet onderwijs en in het project Hofcultuur, waar studenten in aansluiting op dit CKV2-thema een productie creëren voor het voortgezet onderwijs. Het derde jaar staat in het teken van de vervolgstage en het didactisch spelproject, waarbij de integratie van verschillende programmaonderdelen centraal staat. De afstudeerfase is vooral projectmatig ingericht, waarbij de geleerde vaardigheden samenkomen. De student toont met een voorstelling, een theoretisch onderzoek en de eindregie aan dat hij de complexiteit van het vak beheerst (vergelijk facet 6.1). Uit de tevredenheidonderzoeken blijkt dat studenten tevreden zijn over de samenhang in het programma. Ook in het gesprek met het panel toonden studenten zich tevreden over de samenhang in het programma. Facet 2.4 Studielast Goed Criteria - Het programma is studeerbaar doordat factoren, die betrekking hebben op dat programma en die de studievoortgang belemmeren zoveel mogelijk worden weggenomen. Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: In het leerplan, de competentiewijzer en de OER kunnen studenten informatie vinden over de te behalen competenties, de inhoud van de onderwijsactiviteiten en de verdeling van studiepunten. Binnen het kunstonderwijs is studielast een complex onderwerp. Naast het aantal reële uren dat de student besteedt aan technische en theoretische programmaonderdelen, is er sprake van studiebelasting van creatief-artistieke aard. Studenten moeten ideeën vormen, zich een personage eigen maken of een scene uit een toneelstuk voorbereiden. De opleiding wil studenten voorbereiden op de toekomstige hectische werkomgeving, studenten moeten ook stressbestendigheid aanleren. Het panel heeft geen struikelvakken in het programma gesignaleerd. Het aantal contacturen per week bedraagt gemiddeld 29 in het eerste jaar en 17 in het vierde jaar. Studenten besteden gemiddeld uur per week aan de studie. In piekperiodes is het aantal uren hoger. Studenten geven in het gesprek met het panel aan dat ze de studielast niet als last ervaren. Studenten zijn enthousiast voor het vak en hebben daar extra uren voor over. In het gesprek met het panel geven de studenten aan dat zij vaak extra taken oppakken. Om studievertraging te voorkomen, kunnen studenten toetsen (overstijgend) herkansen. Bij de overstijgende herkansing krijgt de student de gelegenheid om in de vervolgmodule van hetzelfde programmaonderdeel alsnog de noodzakelijke NQA - visitatie Fontys Hogeschool: opleiding Docent Drama (vt) 21/54

22 vaardigheden te ontwikkelen en deze later aan te tonen. Het systeem van overstijgende herkansingen is niet meer aan de orde op het niveau van het behalen van studiepunten voor het competentiegericht onderwijs. Het competentie-examen voorziet in de mogelijkheid van reparatieopdrachten, die geformuleerd worden door de assessoren in samenspraak met de docentenvergadering (vergelijk facet 2.8). Uit evaluaties in vorige jaren bleek dat studenten matig tevreden waren over de spreiding van studielast. Nadere analyse toont aan dat vooral eerste- en tweedejaarsstudenten problemen hebben met de piekperiodes. De opleiding heeft hierop de Makersdagen beter ingepast in het studieprogramma, er is een langere periode beschikbaar. Uit het gesprek met studenten blijkt dat dit inmiddels is opgelost. Het panel is positief over de wijze waarop aanpassingen in het programma worden gemaakt. Studenten voelen zich gehoord door de opleiding, door de korte communicatielijnen worden verbeteracties snel opgepakt. Facet 2.5 Instroom Goed Criteria - Het programma sluit qua vorm en inhoud aan bij de kwalificaties van de instromende studenten: vwo, havo, middenkaderopleiding of specialistenopleiding (WEB) of daarmee vergelijkbare kwalificaties, blijkend uit toelatingsonderzoek. Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: In de Onderwijs en Examenregeling (OER) staan de instroomeisen vermeld. Studenten moeten in het bezit zijn van een vwo-/havodiploma of een middenkader-/ specialistenopleiding (mbo niveau 4) succesvol hebben afgerond. Een aspirant-student die ouder is dan 21 jaar en niet aan de toelatingseisen voldoet, krijgt de mogelijkheid om deel te nemen aan een toelatingsonderzoek. Het onderzoek omvat vier vakken op havoniveau (Nederlands, Engels, geschiedenis en maatschappijleer). Voor alle aspirant-studenten hanteert de opleiding aanvullende eisen die onderzocht worden tijdens drie selectiedagen. In deze drie dagen moeten studenten aantonen dat zij voldoende motivatie voor het vak hebben en dat zij aanleg hebben voor toneel- of dramatisch spel (zowel maken als spelen). Daarnaast wordt gekeken naar de didactische kwaliteiten van de aspirant-studenten. Bij de intake wordt rekening gehouden met eerder verworven competenties. Studenten die naast eerder genoemde kwaliteiten over een afgeronde hbo- of wo-opleiding met agogische of didactische aantekening en/of tenminste twee jaar relevante werkervaring in de beroepspraktijk bezitten, volgen een verkort programma (voltijd-variantopleiding). In deze variant wordt het onderwijs aangeboden op twee vaste dagen per week. De opleiding biedt op verschillende locaties oriëntatiecursussen aan die een afspiegeling zijn van het onderwijs van de opleiding. Afronden van deze cursus met een positief advies biedt recht op kosteloze deelname aan de selectiedagen, maar biedt geen garantie voor toelating op de opleiding. Daarnaast start elk jaar op verschillende plaatsen in het land de Landelijke Oriëntatiecursus Theaterscholen. 22/54 NQA - visitatie Fontys Hogeschool: opleiding Docent Drama (vt)

23 De opleiding is met verschillende ROC's samenwerkingsprojecten gestart. De programma's zijn erop gericht een goede oriëntatie op de opleiding mogelijk te maken en de instroom te verbeteren. De opleiding hanteert een bindend negatief studieadvies. Wie na een jaar een voorlopig afwijzend advies heeft gekregen en de propedeuse niet in twee jaar haalt, moet de opleiding verlaten. De student krijgt een definitief bindend negatief studieadvies aan het eind van het eerste studiejaar wanneer hij geen enkel onderdeel van het competentieexamen heeft behaald. Wanneer de student in het eerste studiejaar een deel heeft behaald, moet hij in het tweede jaar zijn propedeuse alsnog behalen; anders volgt alsnog een definitief negatief bindend studieadvies. Fontys Hogescholen heeft de Code of Conduct getekend. Uit tevredenheidonderzoeken en het gesprek met het panel blijkt dat studenten tevreden zijn over de voorlichting en de selectieprocedure van de opleiding. Ook de aansluiting van de opleiding op de vooropleiding scoort positief. Facet 2.6 Duur Voldaan Criteria - De opleiding voldoet aan formele eisen met betrekking tot de omvang van het curriculum: hbo-bachelor: 240 studiepunten. Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: Uit de studiegids en de OER blijkt dat de totale omvang van de opleiding 240 EC bedraagt. De opleiding voldoet daarmee aan de formele eisen met betrekking tot de omvang van het curriculum. De totale studieduur van 240 EC is gelijkmatig verdeeld over de verschillende onderwijsperiodes. De studiepunten zijn per studiejaar, periode en onderwijseenheid verantwoord in de Onderwijs- en Examenregeling (OER) en de Studiegids. Facet 2.7 Afstemming tussen vormgeving en inhoud Goed Criteria - Het didactisch concept is in lijn met de doelstellingen. - De werkvormen sluiten aan bij het didactisch concept. Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: In 2002 is de opleiding volgens het Biloba-principe en het major-minorsysteem ingericht (competentiegericht). Hiermee beoogt de opleiding dat de student op een zo efficiënt mogelijke manier zijn beroepscompetenties verwerft. Biloba heeft geen wezenlijke verandering in de werkwijze van de opleiding teweeg gebracht, maar heeft geleid tot verdere explicitering van het onderwijs. NQA - visitatie Fontys Hogeschool: opleiding Docent Drama (vt) 23/54

24 De opleiding heeft de onderwijskundige visie vastgelegd in het document Onderwijsconcept en toetsbeleid (april 2008). De opleiding heeft een externe onderwijskundige aangetrokken die de verschillende bestaande documenten tot een samenhangend onderwijsconcept en toetsbeleid heeft verwerkt. De kern van het onderwijsprogramma is de integratie tussen de verschillende vakgebieden door het uitvoeren van betekenisvolle leertaken. Aan elke betekenisvolle leertaak zijn competenties gekoppeld. Tijdens de leertaak kan de student bewijsmateriaal verzamelen om zijn competenties aan te tonen. Veel onderwijs vindt plaats in groepsverband. Trainingen vinden plaats in groepen van maximaal 12 studenten die de opdrachten overwegend uitvoeren in duo's of kleine groepen. Van de student wordt verwacht dat hij actief deelneemt aan het groepsproces, zich voorbereidt op lessen en projecten en de opgedragen taken consciëntieus uitvoert. Studenten krijgen het onderwijs aangeboden met verschillende werkvormen en studieactiviteiten: klassieke hoorcollege, lessen met een trainingskarakter, onderzoekslessen, workshops, korte en lange projecten, producties en presentaties, werkgroep, werkstukken schrijven, praktijkoefeningen en zelfstudie. De opleiding combineert reguliere lessen met projecten en producties. In het eerste jaar is de verdeling ongeveer 80% lessen en 20% projecten. In het tweede jaar betekent dat ongeveer 60% lessen en 40% projecten en stages. In het derde en vierde jaar is de verhouding ongeveer 30% lessen en 70% projecten en stages. Het programma kent naast door docent of regisseur geleide projecten, ook de zogenaamde 'Vrije Producties' waarin studenten vaardigheden, kennis en inzichten geheel zelfstandig in een productie kunnen toepassen en presenteren aan docenten en medestudenten. Deze producties worden zowel door de eerste- als de ouderejaars gemaakt en gespeeld, ook in een combinatie van verschillende jaargangen door elkaar heen. Uit tevredenheidonderzoeken en gesprekken met het panel blijkt dat studenten tevreden zijn over de gebruikte werkvormen. Facet 2.8 Beoordeling en toetsing Goed Criteria - Door de beoordelingen, toetsingen en examens wordt adequaat getoetst of de studenten de leerdoelen van (onderdelen van) het programma hebben gerealiseerd. Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: De opleiding heeft het toetsbeleid uitgewerkt in het document: Onderwijsconcept en toetsbeleid (april 2008). In de Onderwijs- en Examenregeling (OER) is de formele gang van zaken vastgelegd rond toetsen en examens. Het panel stelt vast dat de opleiding duidelijk en helder heeft vastgelegd waar het toetsbeleid uit bestaat. Het Leerplan per studiejaar biedt een overzicht van de te verwerven competenties per niveau. De Assessmentmatrix bevat een overzicht van de toetsen en de competentieexamens en de periode waarin de student (deel)competenties moet behalen en eventueel repareren. Per competentie is beschreven waar de student aan moet voldoen. 24/54 NQA - visitatie Fontys Hogeschool: opleiding Docent Drama (vt)

25 Per studiejaar is er een Jaaroverzicht beschikbaar waarin wordt aangegeven wanneer welk programmaonderdeel wordt gegeven, afgerond en wanneer herkansingsmogelijkheden gepland zijn. Studenten worden op verschillende manieren getoetst. De opleiding stelt permanente en vakoverstijgende evaluatie centraal. Tijdens de studie leert de student reflecteren. In het halfjaarlijkse reflectieverslag wordt het reflectieve vermogen van de student door de docent ingeschat en beoordeeld. Steeds moet de student de link leggen tussen vakinhouden en de beroepspraktijk. Binnen de permanente evaluatie laat de student in pres(en)tatiemomenten zien hoever hij gevorderd is met het geïntegreerd toepassen van verschillende vaardigheden. De opleiding hanteert hiervoor verschillende toetsvormen: schriftelijke toetsen, vaardigheidstoetsen en performancetoetsen. Onder schriftelijke toetsen vallen de schriftelijke tentamens aan het einde van een periode: werkstukken (lesvoorbereidingen, stagewerkplannen, regieconcepten. onderzoeksopdrachten, et cetera) en reflectieverslagen (halfjaarlijks verslag, werkveldoriëntatieverslag, stageverslagen en spelprojectverslagen). Bij vaardigheidstoetsen gaat het om de techniek van het toneelspel, zoals stemvaardigheid en beweging. Deze vaardigheden worden toepassingsgericht getoetst. In de performancetoetsen wordt de student gedurende de hele opleiding getoetst bij afrondingen, presentaties en voorstellingen. De opleiding is in gestart met competentiegerichte examens. Er worden drie competentie-examens afgenomen tijdens de opleiding. Niveau 1 is de afsluiting van de propedeuse, niveau 2 is afstudeerbekwaam (eind derde jaar) en niveau 3 is startbekwaam aan het eind van het vierde jaar. Toetsing van niveau 2 zal voor het eerst plaatsvinden vanaf en niveau 3 vanaf De competentie-examens bestaan vooral uit performancetoetsen en een portfoliogesprek (criteriumgericht interview). De student is daarbij vrij om met registraties van presentaties, voorstellingen, les- en repetitiemomenten zijn professionele ontwikkeling toe te lichten. De student moet inzicht tonen in zijn sterke en minder sterke punten en dit verbinden aan een reëel beroepsperspectief en zijn professionele ambities. De examens worden afgenomen door getrainde assessoren. Voordat de student deel kan nemen aan een competentie-examen moet hij een aantal toetsen verplicht behaald hebben. Deze voorwaardelijke toetsen zijn opgenomen in de assessmentmatrix. De docent die het programmaonderdeel verzorgt, neemt tevens de toets af. De beoordelingscriteria en de manier van toetsen worden aan het begin van elk programmaonderdeel uitgelegd aan de hand van het Leerplan. In het totale beoordelingsproces staan de studievoortgangvergaderingen centraal. Het docententeam komt vier maal per jaar bij elkaar om de voortgang van de studenten te bespreken, waarbij de totale ontwikkeling van de student wordt meegenomen. Vakdocenten komen op grond van hun beoordelingen tot een intercollegiaal oordeel over de ontwikkeling van de student. De studieloopbaanbegeleider van de student bespreekt de evaluaties en adviseert over de studievoortgang. NQA - visitatie Fontys Hogeschool: opleiding Docent Drama (vt) 25/54

26 Het panel heeft een aantal toetsen en opdrachten ingezien en stelt vast dat de toetsen van voldoende niveau zijn. Ze sluiten goed aan bij de leerdoelen en leerinhoud van de onderwijseenheid. De opdrachten zijn helder beschreven en relevant voor de betreffende vakken. Het panel heeft een aantal stageverslagen van studenten bestudeerd. In de verslagen zijn naast uitgewerkte lessen ook reflecties van studenten opgenomen. Het panel vindt de verslagen van voldoende kwaliteit. De examencommissie coördineert de kwaliteitsbewaking van de tentamens en presentaties. De examencommissie voert ook de taken van een toetscommissie uit. Bij de vorige visitatie heeft de opleiding het advies gekregen het aantal commissies terug te dringen in verband met de omvang van de opleiding. Zo formaliseert de examencommissie de studieresultaten van de semesterbeoordeling en de competentieexamens, formuleert een studieadvies (in de propedeuse of, in geval van een voorlopig studieadvies, in hun tweede jaar) en bepaalt of de student kan doorstromen naar de afstudeerfase. Sinds vervullen assessoren een belangrijke rol in de beoordeling van studenten. De taken van assessoren zijn onder andere: het afnemen van performanceassessments, het beoordelen van portfolio s en het voeren van het portfoliogesprek. Uit tevredenheidonderzoeken en het gesprek met het panel blijkt dat studenten tevreden zijn over de aansluiting van toetsen op de lesstof. Onderwerp 3 Inzet van personeel Facet 3.1 Eisen HBO Goed Criteria - Het onderwijs wordt voor een belangrijk deel verzorgd door personeel dat een verbinding legt tussen de opleiding en de beroepspraktijk. Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: Veel docenten van de Academie werken ook in een eigen beroepspraktijk en benutten hun ervaringen uit die praktijk voor de actualisering van het onderwijsprogramma. Het grootste gedeelte van de docenten is afkomstig uit en/of werkzaam in het werkveld. Dit betreft zowel de actuele theaterpraktijk als de beroepspraktijk van het docentschap. Daarnaast begeleiden de docenten de stages van studenten intensief en grijpen ze de contacten met de stageplaatsen aan om de ontwikkelingen in het beroepenveld te volgen. Twee docenten zijn verbonden aan het lectoraat Art en Society, een als lector en een als lid van de kenniskring. De resultaten van studie en onderzoek binnen dit lectoraat komen ten goede aan het onderwijs van de Academie voor Drama in de vorm van lesinhouden voor met name de derde- en vierdejaars studenten. 26/54 NQA - visitatie Fontys Hogeschool: opleiding Docent Drama (vt)

27 Contacten met het werkveld zijn kenmerkend voor de opleiding, waarbij de opleiding ook bijdragen levert aan de ontwikkeling van het kunstonderwijs. Zo hebben docenten een bijdrage geleverd aan de culturele ontwikkeling van scholen met name op het deelaspect theater. Ook hebben docenten een adviserende rol gehad bij de doorstroming vanuit de mbo-opleiding Artiest naar het hbo. De opleiding nodigt regelmatig gastdocenten uit voor specifieke onderwerpen of om de actualiteit / trends uit de theaterwereld in te brengen. Studenten gaven in het gesprek met het panel aan dat zij het aanbod van gastdocenten aan de eenzijdige kant vinden. Zij geven aan dat vaak dezelfde personen worden uitgenodigd voor verschillende onderdelen. Het opleidingsmanagement heeft hierop aangegeven dat in vergelijking met voorheen er inderdaad minder gastdocenten worden ingezet. Met name de ontwikkeling van de minoren heeft het budget aangesproken, waardoor minder gastdocenten aangetrokken konden worden. Het management ziet een grote rol voor de minoren weggelegd om in de toekomst meer variatie in gastdocenten in de opleiding te brengen. Bij de minoren zullen meer gastdocenten betrokken worden. Het panel heeft de cv s van de docenten bestudeerd en stelt vast dat de opleiding verzorgd wordt door docenten die een grote mate van actualiteit in de opleiding brengen. Facet 3.2 Kwantiteit personeel Goed Criteria - Er wordt voldoende personeel ingezet om de opleiding met de gewenste kwaliteit te verzorgen. Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: De docent-studentratio is 1:9. Het onderwijs wordt gegeven door 43 docenten, zij beslaan ongeveer 13 fte. Daarnaast heeft de opleiding 4 fte ondersteunend personeel in dienst. In totaal wordt het onderwijs verzorgd door 17 fte personeel. Het team bestaat voor 10 fte uit vrouwen en 7 fte uit mannen. Het grootste gedeelte van het personeel zit in de leeftijdcategorie boven de 41 jaar. De opleiding heeft zich ten doel gesteld in 2010 minimaal 30% jongere medewerkers (jonger dan 45 jaar) in dienst te hebben. Het panel heeft van de docenten begrepen dat er inmiddels een aantal jongere collega s is aangetrokken. Het dagelijks bestuur heeft als verdeelsleutel van de taakbelasting voor de totale opleiding gesteld dat 70% naar de onderwijsuitvoering gaat en 10% naar ontwikkeling; beheer krijgt 20%. De opleiding voldoet op dit moment aan dit streven. Tot onderwijsuitvoering behoren de onderwijsactiviteiten (voorbereiding, uitvoering, afronding), het afnemen van toetsen en de studieloopbaanbegeleiding. Uit tevredenheidonderzoek en het gesprek met het panel blijkt dat medewerkers, hoewel de werkdruk groot is geweest door alle veranderingen, de werkdruk op dit moment acceptabel en stabiel vinden. Studenten zijn tevreden over de beschikbaarheid van de docenten, zo blijkt uit de FSE en het gesprek met het panel. NQA - visitatie Fontys Hogeschool: opleiding Docent Drama (vt) 27/54

28 Facet 3.3 Kwaliteit personeel Goed Criteria - Het personeel is gekwalificeerd voor de inhoudelijke, onderwijskundige en organisatorische realisatie van het programma. Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: Het personeelbeleid van de opleiding is afgestemd op het Strategisch personeelsbeleidsplan van Fontys ( ). Een van de belangrijkste elementen uit dit plan is de invoering van competentiemanagement. De nadruk ligt op de ontwikkeling van het competentieprofiel van elke werknemer. Het profiel bestaat uit negen competenties: - resultaatgericht handelen (door Fontys bepaald) - samenwerken (kunstenbreed bepaald) - innoveren (academie voor Drama bepaald) - coachen, mondeling communiceren en klantgericht handelen (profiel docent en onderwijsassistent) - de overige drie competenties hangen samen met de specifieke rollen die iemand vervult, bijvoorbeeld: assessor of onderzoeker. Tweemaal per jaar wordt met iedere medewerker gesproken over het beroepsmatig functioneren. In 2006 is een begin gemaakt met de cyclus van een contracteringsgesprek en een beoordelingsgesprek. In het contracteringsgesprek komen competenties, ambities en scholingswensen aan de orde. Nieuwe afspraken worden vastgelegd, daarbij worden onderwijsevaluaties meegenomen. De implementatie van competentiemanagement zal in juni 2008 zijn afgerond. De cyclus wordt in geïmplementeerd voor alle medewerkers. Docenten geven in het gesprek met het panel aan dat de gesprekkencyclus (voorheen functionerings- en beoordelingsgesprek) al een aantal jaren gevolgd wordt. Ten behoeve van de onderwijstransformatie volgen docenten individueel of collectief cursussen en trainingen op het gebied van studieloopbaanbegeleiding, competentiegericht onderwijs, assessment en ICT. Het personeelsbeleid wordt door middel van een personeelsenquête geëvalueerd. Uit de resultaten blijkt dat docenten over het algemeen tevreden zijn over de inhoud van het werk. Docenten zijn minder tevreden over de mogelijkheden voor het volgen van cursussen, congressen en seminars. Met name praktische problemen door deeltijdaanstellingen en de gevarieerdheid van de werkzaamheden van docenten maken de uitvoerbaarheid van trainingen lastig. In volgt een aantal vaste docenten een gezamenlijke assessorentraining. Daarnaast staat een studieloopbaanbegeleiderstraining op het programma. Docenten herkennen de klacht uit de personeelsenquête met betrekking tot de beperkte mogelijkheden tot het volgen van trainingen niet in het gesprek met het panel. Docenten geven aan dat er voldoende mogelijkheden zijn om individuele vakinhoudelijke trainingen te volgen. De afgelopen jaren is de aandacht vooral uitgegaan naar de onderwijsvernieuwing. 28/54 NQA - visitatie Fontys Hogeschool: opleiding Docent Drama (vt)

Accreditatiekader bestaande opleidingen hoger onderwijs [hbo-bachelor]: uitwerking voor Associate degree-programma s tijdens de pilotfase

Accreditatiekader bestaande opleidingen hoger onderwijs [hbo-bachelor]: uitwerking voor Associate degree-programma s tijdens de pilotfase Accreditatiekader bestaande opleidingen hoger onderwijs [hbo-bachelor]: uitwerking voor Associate degree-programma s tijdens de pilotfase 11 februari 2008 Inhoud 1 Inleiding 3 2 Accreditatiekader, toegespitst

Nadere informatie

Concept Beoordelingskader voor het bijzondere kenmerk residentieel onderwijs

Concept Beoordelingskader voor het bijzondere kenmerk residentieel onderwijs Concept Beoordelingskader voor het bijzondere kenmerk residentieel onderwijs 2 december 2008 Inhoud 1 Inleiding 3 2 Beoordelingskader 4 pagina 2 1 Inleiding Dit beoordelingskader bevat een aantal facetten

Nadere informatie

PEER REVIEWS. Managementgroep Interactum September 2014

PEER REVIEWS. Managementgroep Interactum September 2014 PEER REVIEWS Managementgroep Interactum September 2014 Met peer review wordt een systeem bedoeld waarbij de betreffende opleidingen structureel gebruik maken van elkaars deskundigheid en elkaars critical

Nadere informatie

Teamscan op accreditatiewaardigheid

Teamscan op accreditatiewaardigheid Teamscan op accreditatiewaardigheid De Teamscan accreditatiewaardigheid (in vervolg: scan) geeft inzicht in hoe het opleidingsteam ervoor staat met betrekking tot de opleidingsaccreditatie. De scan bestaat

Nadere informatie

ONDERWIJS- EN EXAMENREGELING Bijlage, Bachelor Opleiding Docent Muziek

ONDERWIJS- EN EXAMENREGELING Bijlage, Bachelor Opleiding Docent Muziek ONDERWIJS- EN EXAMENREGELING Bijlage, Bachelor Opleiding Docent Muziek Studiejaar 2013-2014 Algemeen 1. Deze bijlage bij het algemene gedeelte van de Onderwijs- en examenregeling van Codarts is van toepassing

Nadere informatie

Besluit strekkende tot het verlenen van accreditatie aan de opleiding hbo-bachelor Bewegingstechnologie van De Haagse Hogeschool

Besluit strekkende tot het verlenen van accreditatie aan de opleiding hbo-bachelor Bewegingstechnologie van De Haagse Hogeschool NAO nederlands- vlaamse accreditatieorganisatie Besluit Besluit strekkende tot het verlenen van accreditatie aan de opleiding hbo-bachelor Bewegingstechnologie van De Haagse Hogeschool Datum: 1 oktober

Nadere informatie

Naam/Datum/Versie document advies/verbeterpunten. Avans documenten

Naam/Datum/Versie document advies/verbeterpunten. Avans documenten Document / Informatie P = Prettig ; N = Noodzakelijk Algemene input voor schrijven zelfevaluatie 1. (P) Interne rapport tussentijdse audit op onderwijskwaliteit/accre-ditatiewaardigheid Suggesties NQA

Nadere informatie

Informatie werkplekleren

Informatie werkplekleren Informatie werkplekleren Pabo Venlo 2014-2015 Inhoudsopgave Inleiding Blz. 3 Stagedagen Blz. 4 Stageweken Blz. 4 Jaaroverzicht 2014-2015 Blz. 5 Opleidingsprogramma Blz. 6 Propedeusefase Hoofdfase Afstudeerfase

Nadere informatie

Besluit strekkende tot een positieve beoordeling van een aanvraag om accreditatie van de opleiding hbo-bachelor Chemie van de Hogeschool Drenthe

Besluit strekkende tot een positieve beoordeling van een aanvraag om accreditatie van de opleiding hbo-bachelor Chemie van de Hogeschool Drenthe College van Bestuur Hogeschool Drenthe Postbus 2080 7801 CB EMMEN Besluit Besluit strekkende tot een positieve beoordeling van een aanvraag om accreditatie van de opleiding hbo-bachelor Chemie van de Hogeschool

Nadere informatie

ASSESSMENTS VAN DE BACHELOR LGL en GPW

ASSESSMENTS VAN DE BACHELOR LGL en GPW ASSESSMENTS VAN DE BACHELOR LGL en GPW FHTL, UTRECHT 2017-2018 Inhoudsopgave INLEIDING 3 PROPEDEUSE- ASSESSMENT 4 TOELATINGSEISEN VOOR HET ASSESSMENT: 4 INHOUD VAN HET PORTFOLIO 4 OPMERKINGEN 5 HOOFDFASE-

Nadere informatie

Fontys Hogescholen Opleiding: Hogere Kaderopleiding Pedagogiek (HKP) RAPPORTAGE

Fontys Hogescholen Opleiding: Hogere Kaderopleiding Pedagogiek (HKP) RAPPORTAGE Fontys Hogescholen Opleiding: Hogere Kaderopleiding Pedagogiek (HKP) RAPPORTAGE 28-03-2005 NQA (Netherlands Quality Agency) Betreft: Fontys Hogescholen, Tilburg Opleiding: Hogere Kaderopleiding Pedagogiek

Nadere informatie

Fontys Hogescholen, locatie Eindhoven Opleiding: Fiscale Economie, hbo bachelor Croho: 34409 Varianten: voltijd/deeltijd

Fontys Hogescholen, locatie Eindhoven Opleiding: Fiscale Economie, hbo bachelor Croho: 34409 Varianten: voltijd/deeltijd Fontys Hogescholen, locatie Eindhoven Opleiding: Fiscale Economie, hbo bachelor Croho: 34409 Varianten: voltijd/deeltijd Visitatiedatum: 5 februari 2007 Netherlands Quality Agency (NQA) Utrecht, mei 2007

Nadere informatie

Fontys Hogescholen, Tilburg

Fontys Hogescholen, Tilburg Fontys Hogescholen, Tilburg Opleiding: Docent Muziek; hbo-bachelor Croho: 39112 Varianten: voltijd Visitatiedatum: 11 mei 2009 Netherlands Quality Agency (NQA) Utrecht, september 2009 2/55 NQA - visitatie

Nadere informatie

Besluit. College van bestuur. Hogeschool van Amsterdam. Postbus 931 1000 AX AMSTERDAM

Besluit. College van bestuur. Hogeschool van Amsterdam. Postbus 931 1000 AX AMSTERDAM College van bestuur Hogeschool van Amsterdam Postbus 931 1000 AX AMSTERDAM Besluit Besluit strekkende tot positieve beoordeling van een aanvraag Toets nieuwe opleiding hbo-master Integraal Leiderschap

Nadere informatie

Breakout sessie 2-5. Stelsel 3.0 Accreditatie op Maat: Opleidingsbeoordeling. Introductie

Breakout sessie 2-5. Stelsel 3.0 Accreditatie op Maat: Opleidingsbeoordeling. Introductie Breakout sessie 2-5 Stelsel 3.0 Accreditatie op Maat: Opleidingsbeoordeling De voorstellen beschreven in deze notitie dienen als uitwerking van (aangekondigde) wetswijzigingen. Op basis van deze wetswijzigingen

Nadere informatie

es Besluit strekkende tot het verlenen van accreditatie aan de opleiding hbo-bachelor

es Besluit strekkende tot het verlenen van accreditatie aan de opleiding hbo-bachelor , nvao v nederlands - viaamse accreditatieorganisatie es Besluit strekkende tot het verlenen van accreditatie aan de opleiding hbo-bachelor Pedagogisch Management Kinderopvang van de Christelijke Hogeschool

Nadere informatie

INHOUDSOPGAVE... 2 1. ALGEMEEN... 4 1.1 Aard van dit document... 4 1.2 Informatie en communicatie... 4 1.3 Inwerkingtreding en duur... 4 1.

INHOUDSOPGAVE... 2 1. ALGEMEEN... 4 1.1 Aard van dit document... 4 1.2 Informatie en communicatie... 4 1.3 Inwerkingtreding en duur... 4 1. 1 INHOUDSOPGAVE... 2 1. ALGEMEEN... 4 1.1 Aard van dit document... 4 1.2 Informatie en communicatie... 4 1.3 Inwerkingtreding en duur... 4 1.4 Onderwijs- en examenregeling... 4 2. TOELATING TOT DE OPLEIDING...

Nadere informatie

Fontys Hogescholen, Eindhoven

Fontys Hogescholen, Eindhoven Fontys Hogescholen, Eindhoven Opleiding: Management Economie en Recht; hbo-bachelor Croho: 34435 Varianten: voltijd/deeltijd Visitatiedatum: 16 april 2009 Netherlands Quality Agency (NQA) Utrecht, juli

Nadere informatie

Fontys Hogeschool Tilburg

Fontys Hogeschool Tilburg Fontys Hogeschool Tilburg Opleidingen: Docent Beeldende Kunst en Vormgeving, voltijd & deeltijd, hbo-bachelor, croho 39100 Vormgeving Visuele Communicatie, voltijd, hbo-bachelor, croho 39111 Visitatiedata:

Nadere informatie

Handreiking aanvraag Toets Nieuwe Opleiding Nederland

Handreiking aanvraag Toets Nieuwe Opleiding Nederland Handreiking aanvraag Toets Nieuwe Opleiding Nederland 17 december 2015 Inhoud 1 Inleiding 3 2 Wanneer een Toets Nieuwe Opleiding? 4 3 Werkwijze Toets Nieuwe Opleiding 5 4 Aanvraagdossier ten behoeve van

Nadere informatie

Besluit. College van Bestuur van de Christelijke Hogeschool Windesheim Postbus GB ZWOLLE

Besluit. College van Bestuur van de Christelijke Hogeschool Windesheim Postbus GB ZWOLLE College van Bestuur van de Christelijke Hogeschool Windesheim Postbus 10090 8000 B ZWOLLE Besluit Besluit strekkende tot een positieve beoordeling van een aanvraag om accreditatie van de opleiding hbo-bachelor

Nadere informatie

TONEELACADEMIE MAASTRICHT

TONEELACADEMIE MAASTRICHT TONEELACADEMIE MAASTRICHT POST-ACADEMISCHE OPLEIDING THEATERDOCENT Als je al een bachelor acteren, regisseren of performen hebt, dan kan je in deze postacademische opleiding van één jaar je docentenbevoegdheid

Nadere informatie

Hogeschool voor de Kunsten Utrecht

Hogeschool voor de Kunsten Utrecht Hogeschool voor de Kunsten Utrecht Opleiding: Docent Beeldende Kunst & Vormgeving, hbo-bachelor; Croho: 39100 Varianten: voltijd en deeltijd Visitatiedatum: 11 september 2007 Netherlands Quality Agency

Nadere informatie

Hogeschool van Arnhem en Nijmegen

Hogeschool van Arnhem en Nijmegen Hogeschool van Arnhem en Nijmegen Opleiding: Elektrotechniek, hbo-bachelor; Croho: 34267 Varianten: voltijd/deeltijd Visitatiedatum: 27 mei 2008 Netherlands Quality Agency (NQA) Utrecht, september 2008

Nadere informatie

Fontys Hogescholen, Tilburg en Sittard

Fontys Hogescholen, Tilburg en Sittard Fontys Hogescholen, Tilburg en Sittard Opleiding: Leraar voortgezet onderwijs 1e graad Lichamelijke Opvoeding hbo-bachelor Croho: 35025 Varianten: voltijd/deeltijd Visitatiedatum: 2 april 2008 Netherlands

Nadere informatie

Beschrijving leertraject Basiskwalificatie Didactische Bekwaamheid (BDB), inclusief de Basis Kwalificatie Examinering (BKE)

Beschrijving leertraject Basiskwalificatie Didactische Bekwaamheid (BDB), inclusief de Basis Kwalificatie Examinering (BKE) HOGESCHOOL INHOLLAND Beschrijving leertraject Basiskwalificatie Didactische Bekwaamheid (BDB), inclusief de Basis Kwalificatie Examinering (BKE) Klik op een van onderstaande linken om direct naar het betreffende

Nadere informatie

Onderwijs- en examenregeling Hoofdstuk 4 Opleidingsdeel hbo-pedagogiek

Onderwijs- en examenregeling Hoofdstuk 4 Opleidingsdeel hbo-pedagogiek Onderwijs- en examenregeling Hoofdstuk 4 Opleidingsdeel hbo-pedagogiek 2018-2019 Opleidingsdeel voor de bachelor pedagogiek van Driestar hogeschool (onderdeel van Driestar educatief) Onderwijs- en examenregeling

Nadere informatie

Hanzehogeschool Groningen, Leeuwarden

Hanzehogeschool Groningen, Leeuwarden Hanzehogeschool Groningen, Leeuwarden Opleiding: HBO-bachelor Vormgeving (Academie voor Popcultuur), Croho: 39111 Varianten: voltijd Visitatiedatum: 10 mei 2007 Netherlands Quality Agency (NQA) Utrecht,

Nadere informatie

Hogeschool van Arnhem en Nijmegen Opleiding: Financial Services Management HBO bachelor, locatie Arnhem Croho: 34414 Varianten: voltijd & deeltijd

Hogeschool van Arnhem en Nijmegen Opleiding: Financial Services Management HBO bachelor, locatie Arnhem Croho: 34414 Varianten: voltijd & deeltijd Hogeschool van Arnhem en Nijmegen Opleiding: Financial Services Management HBO bachelor, locatie Arnhem Croho: 34414 Varianten: voltijd & deeltijd Visitatiedatum: 25 juni 2007 Netherlands Quality Agency

Nadere informatie

Hogeschool van Arnhem en Nijmegen

Hogeschool van Arnhem en Nijmegen Hogeschool van Arnhem en Nijmegen Opleiding: HBO-Rechten, bachelor Locaties: Arnhem en Nijmegen Croho: 39205 Varianten: voltijd/deeltijd Visitatiedatum: 8 april 2008 Netherlands Quality Agency (NQA) Utrecht,

Nadere informatie

Hogeschool INHOLLAND, School of Agriculture and Technology

Hogeschool INHOLLAND, School of Agriculture and Technology Hogeschool INHOLLAND, School of Agriculture and Technology Opleiding: Luchtvaarttechnologie, bachelor Variant: voltijd Visitatiedata: 5 en 6 april 2005 NQA (Netherlands Quality Agency) Utrecht, augustus

Nadere informatie

BIJLAGE 1: UITKOMST ONDERZOEK NEWSCHOOL.NU TE HARDERWIJK

BIJLAGE 1: UITKOMST ONDERZOEK NEWSCHOOL.NU TE HARDERWIJK BIJLAGE 1: UITKOMST ONDERZOEK NEWSCHOOL.NU TE HARDERWIJK INHOUD Uitkomst onderzoek Newschool.nu te Harderwijk 3 2 en oordelen per onderliggende onderzoeksvraag 4 3 Samenvattend oordeel 10 Bijlage 1A: Overzicht

Nadere informatie

Fontys Hogescholen, Eindhoven

Fontys Hogescholen, Eindhoven Fontys Hogescholen, Eindhoven Opleiding: Logopedie, hbo bachelor; Crohonr: 34578 Variant: voltijd Visitatiedatum: 5 april 2007 Netherlands Quality Agency (NQA) Utrecht, juli 2007 2/59 NQA - visitatie Fontys

Nadere informatie

Hanzehogeschool Groningen, Groningen

Hanzehogeschool Groningen, Groningen Hanzehogeschool Groningen, Groningen Opleiding: Elektrotechniek; hbo-bachelor Croho: 34267 Varianten: voltijd/deeltijd Visitatiedatum: 15 april 2008 Netherlands Quality Agency (NQA) Utrecht, juli 2008

Nadere informatie

De NVAO beoordeelt het onderwerp doelstellingen opleiding derhalve voldoende.

De NVAO beoordeelt het onderwerp doelstellingen opleiding derhalve voldoende. College van Bestuur van de Christelijke Hogeschool Windesheim Postbus 10090 8000 GB ZWOLLE Besluit datum 10 februari 2005 onderwerp Definitief besluit accreditatie hbo-bachelor Bouwkunde van de Christelijke

Nadere informatie

Beschrijving leertraject Basiskwalificatie Didactische Bekwaamheid (BDB), inclusief de Basis Kwalificatie Examinering (BKE)

Beschrijving leertraject Basiskwalificatie Didactische Bekwaamheid (BDB), inclusief de Basis Kwalificatie Examinering (BKE) HOGESCHOOL INHOLLAND Beschrijving leertraject Basiskwalificatie Didactische Bekwaamheid (BDB), inclusief de Basis Kwalificatie Examinering (BKE) Klik op een van onderstaande linken om direct naar het betreffende

Nadere informatie

Besluit strekkende tot het verlenen van accreditatie aan de opleiding hbo-bachelor

Besluit strekkende tot het verlenen van accreditatie aan de opleiding hbo-bachelor nvao nederlands - vlaamse accreditatieorganisatie Besluit Besluit strekkende tot het verlenen van accreditatie aan de opleiding hbo-bachelor Docent Muziek van de Fontys Hogescholen datum 28 februari 2017

Nadere informatie

Onderwijs- en examenregeling Hoofdstuk 3 Opleidingsdeel LVO

Onderwijs- en examenregeling Hoofdstuk 3 Opleidingsdeel LVO Onderwijs- en examenregeling Hoofdstuk 3 Opleidingsdeel LVO 2018-2019 Opleidingsdeel voor de bachelor lerarenopleidingen voortgezet onderwijs van Driestar hogeschool (onderdeel van Driestar educatief)

Nadere informatie

Protocol PDG en educatieve minor

Protocol PDG en educatieve minor Protocol PDG en educatieve minor 28 april 2014 Inhoud Protocol voor beoordelingen door de NVAO van de kwaliteit van de afstudeerrichtingen algemeen vormend onderwijs en beroepsgericht onderwijs, het traject

Nadere informatie

AVANS Hogeschool, Tilburg

AVANS Hogeschool, Tilburg AVANS Hogeschool, Tilburg Opleiding: Technische Bedrijfskunde; hbo-bachelor Croho: 34421 Varianten: voltijd/deeltijd Visitatiedatum: 9 oktober 2008 Netherlands Quality Agency (NQA) Utrecht, december 2008

Nadere informatie

Handreiking bij het beoordelingskader voor het bijzonder kenmerk Kleinschalig en intensief onderwijs

Handreiking bij het beoordelingskader voor het bijzonder kenmerk Kleinschalig en intensief onderwijs Handreiking bij het beoordelingskader voor het bijzonder kenmerk Kleinschalig en intensief onderwijs 12 november 2012 Inhoudsopgave 1 Inleiding 3 2 Handreiking voor specifieke invulling van de standaarden

Nadere informatie

Hogeschool Arnhem en Nijmegen

Hogeschool Arnhem en Nijmegen Hogeschool Arnhem en Nijmegen Opleiding: Management in Zorg, hbo-bachelor Locatie: Nijmegen Croho: 34538 Varianten: deeltijd Visitatiedatum: 26 juni 2007 Netherlands Quality Agency (NQA) Utrecht, december

Nadere informatie

Toetsingskader nieuwe opleidingen hoger onderwijs

Toetsingskader nieuwe opleidingen hoger onderwijs OCW Toetsingskader nieuwe opleidingen hoger onderwijs 22 mei 2003/Nr. WO/BS-2003/24136-I Nederlandse Accreditatie Organisatie 1 Opbouw toetsingskader Het toetsingskader voor nieuwe opleidingen in het hoger

Nadere informatie

Fontys Hogescholen. Opleiding: Financial Services Management hbo bachelor Varianten: voltijd, deeltijd, duaal Croho: 34414 Locatie: Eindhoven

Fontys Hogescholen. Opleiding: Financial Services Management hbo bachelor Varianten: voltijd, deeltijd, duaal Croho: 34414 Locatie: Eindhoven Fontys Hogescholen Opleiding: Financial Services Management hbo bachelor Varianten: voltijd, deeltijd, duaal Croho: 34414 Locatie: Eindhoven Visitatiedatum: 8 mei 2007 Netherlands Quality Agency (NQA)

Nadere informatie

Besluit. College van Bestuur. Hogeschool Rotterdam. Postbus HA ROTTERDAM

Besluit. College van Bestuur. Hogeschool Rotterdam. Postbus HA ROTTERDAM College van Bestuur Hogeschool Rotterdam Postbus 25035 3001 HA ROTTERDAM Besluit Besluit strekkende tot een positieve beoordeling van een aanvraag om accreditatie van de opleiding hbo-bachelor Chemie van

Nadere informatie

HBO Bedrijfskunde Bachelor of Business Administration (BBA)

HBO Bedrijfskunde Bachelor of Business Administration (BBA) HBO Bedrijfskunde Bachelor of Business Administration (BBA) HBO Bedrijfskunde Academie Mercuur en AdviCo verzorgen in samenwerking met Hogeschool SDO de opleiding HBO Bachelor Bedrijfskunde. Het programma

Nadere informatie

Hogeschool Zuyd, Sittard

Hogeschool Zuyd, Sittard Hogeschool Zuyd, Sittard Opleiding: Small Business & Retail Management Niveau: hbo bachelor Croho: 34422 Varianten: voltijd/duaal Visitatiedatum: 26 en 27 september 2007 Netherlands Quality Agency (NQA)

Nadere informatie

Besluit. College van Bestuur van de Hanzehogeschool Groningen Postbus 30030 9700 RM GRONINGEN

Besluit. College van Bestuur van de Hanzehogeschool Groningen Postbus 30030 9700 RM GRONINGEN College van Bestuur van de Hanzehogeschool Groningen Postbus 30030 9700 RM GRONINGEN Besluit datum 19 januari 2005 onderwerp Definitief besluit accreditatie hbo-bachelor Bouwkunde ons kenmerk NVAO/20050113/CT

Nadere informatie

Fontys Hogeschool, Venlo

Fontys Hogeschool, Venlo Fontys Hogeschool, Venlo Opleiding: International Business Economics, hbo-bachelor; Varianten: voltijd Visitatiedatum: 22 februari 2006 Netherlands Quality Agency (NQA) Utrecht, september 2006 2 NQA -

Nadere informatie

TONEELACADEMIE MAASTRICHT. start vanaf 1 oktober 2012 met een POST-ACADEMISCHE OPLEIDING THEATERDOCENT

TONEELACADEMIE MAASTRICHT. start vanaf 1 oktober 2012 met een POST-ACADEMISCHE OPLEIDING THEATERDOCENT TONEELACADEMIE MAASTRICHT start vanaf 1 oktober 2012 met een POST-ACADEMISCHE OPLEIDING THEATERDOCENT inschrijvingen mogelijk tot 15 september 2012 Er is veel interesse voor deze opleiding. De plaatsen

Nadere informatie

ONDERWIJS- EN EXAMENREGELING Bachelor Opleiding Muziek Bijlage Muziektheater

ONDERWIJS- EN EXAMENREGELING Bachelor Opleiding Muziek Bijlage Muziektheater ONDERWIJS- EN EXAMENREGELING Bachelor Opleiding Muziek Bijlage Muziektheater Studiejaar 2013-2014 1 Aanvulling OER 2012-2013 Muziektheater Inhoud en opbouw van het studieprogramma van de Muziektheaterafdeling

Nadere informatie

Beschrijving Basiskwalificatie onderwijs

Beschrijving Basiskwalificatie onderwijs universitair onderwijscentrum groningen hoger onderwijs Beschrijving Basiskwalificatie onderwijs 2008-2009 september 2008 Basiskwalificatie onderwijs 2 Wat is de basiskwalificatie onderwijs (BKO)? De basiskwalificatie

Nadere informatie

Avans Hogeschool, Breda

Avans Hogeschool, Breda Avans Hogeschool, Breda Opleiding: Management in de Zorg; hbo-bachelor Varianten: deeltijd Croho: 34538 Visitatiedatum: 26 september 2007 Netherlands Quality Agency (NQA) Utrecht, december 2007 2/55 NQA

Nadere informatie

Hogeschool Zeeland, Vlissingen

Hogeschool Zeeland, Vlissingen Hogeschool Zeeland, Vlissingen Opleiding: Personeel en Arbeid, hbo-bachelor; Croho: 34609 Varianten: voltijd, deeltijd Visitatiedatum: 9 januari 2008 Netherlands Quality Agency (NQA) Utrecht, april 2008

Nadere informatie

BEOORDELING BESTAANDE EXPERIMENTEN LEERUITKOMSTEN

BEOORDELING BESTAANDE EXPERIMENTEN LEERUITKOMSTEN NVAO NEDERLAND BEOORDELING BESTAANDE EXPERIMENTEN LEERUITKOMSTEN PROTOCOL APRIL 2019 Inhoud Inleiding... 3 1 Standaarden... 4 1.1 Toepassing standaarden... 4 1.2 Standaarden voor de beperkte beoordeling...

Nadere informatie

Fontys Opleidingscentrum Speciale Onderwijszorg

Fontys Opleidingscentrum Speciale Onderwijszorg 5 Fontys Opleidingscentrum Speciale Onderwijszorg Master Special Educational Needs, bestaande uit 4 opleidingen: - de opleiding leraar speciaal onderwijs algemeen (LSO dt); - de opleiding leraar speciaal

Nadere informatie

Christelijke Hogeschool Windesheim

Christelijke Hogeschool Windesheim Christelijke Hogeschool Windesheim Opleiding: Management, Economie en Recht; hbo-bachelor, croho: 34435 Locatie: Zwolle Varianten: voltijd/deeltijd Visitatiedatum: 16 april 2009 Netherlands Quality Agency

Nadere informatie

Curriculumevaluatie BA Wijsbegeerte

Curriculumevaluatie BA Wijsbegeerte Curriculumevaluatie BA Wijsbegeerte Beste student, U heeft onlangs alle onderdelen van uw bacheloropleiding Wijsbegeerte afgerond en kunt nu het BA-diploma aanvragen. Het bestuur van het Instituut voor

Nadere informatie

Hogeschool Journalistiek, Fontys Tilburg. Visitatiedata: 15 en 16 maart 2005

Hogeschool Journalistiek, Fontys Tilburg. Visitatiedata: 15 en 16 maart 2005 Hogeschool Journalistiek, Fontys Tilburg Opleiding: Journalistiek Visitatiedata: 15 en 16 maart 2005 Netherlands Quality Agency (NQA) Utrecht, september 2005 2 NQA - visitatie Fontys Hogeschool, Tilburg

Nadere informatie

Noordelijke Hogeschool Leeuwarden

Noordelijke Hogeschool Leeuwarden Noordelijke Hogeschool Leeuwarden Opleiding: Pedagogiek hbo-bachelor Locatie: Leeuwarden en Zwolle Croho: 35158 Varianten: voltijd/deeltijd Visitatiedatum: 9 juni 2009 Netherlands Quality Agency (NQA)

Nadere informatie

Besluit. College van Bestuur Hogeschool van Arnhem en Nijmegen Postbus EJ ARNHEM

Besluit. College van Bestuur Hogeschool van Arnhem en Nijmegen Postbus EJ ARNHEM College van Bestuur Hogeschool van Arnhem en Nijmegen Postbus 5375 6802 EJ ARNHEM Besluit Besluit strekkende tot een positieve beoordeling van een aanvraag om accreditatie van de opleiding hbo-bachelor

Nadere informatie

Richtlijn beoordeling postinitiële wo-master opleidingen in Nederland Positionering van de opleidingen De vergelijking met Vlaanderen

Richtlijn beoordeling postinitiële wo-master opleidingen in Nederland Positionering van de opleidingen De vergelijking met Vlaanderen Richtlijn beoordeling postinitiële wo-master opleidingen in Nederland Het is aan het beoordelingspanel om te bepalen of deze toelichting relevant is bij de beoordeling van de onderhavige opleiding. Positionering

Nadere informatie

Hogeschool Utrecht, locatie Utrecht

Hogeschool Utrecht, locatie Utrecht Hogeschool Utrecht, locatie Utrecht Opleiding: hbo-master Dovenstudies/ Leraar Nederlandse Gebarentaal Croho: 44104 Variant: deeltijd Visitatiedatum: 18 december 2008 Netherlands Quality Agency (NQA) Utrecht,

Nadere informatie

AVANS Hogeschool, s-hertogenbosch

AVANS Hogeschool, s-hertogenbosch AVANS Hogeschool, s-hertogenbosch Opleiding: Varianten: Civiele Techniek voltijd en duaal Visitatiedata: 29 en 30 september 2004 NQA (Netherlands Quality Agency) 2 NQA visitatie Avans Hogeschool vestiging

Nadere informatie

Hogeschool INHOLLAND, Delft

Hogeschool INHOLLAND, Delft Hogeschool INHOLLAND, Delft Opleiding: Plattelandsvernieuwing, bachelor Variant: voltijd Visitatiedata: 20 en 21 april 2005 NQA (Netherlands Quality Agency) Utrecht, augustus 2005 2 NQA - visitatie Hogeschool

Nadere informatie

Fontys Hogescholen, Eindhoven

Fontys Hogescholen, Eindhoven Fontys Hogescholen, Eindhoven Opleiding: Podotherapie, hbo bachelor; Varianten: voltijd Crohonr: 34581 Visitatiedatum: 22 maart 2007 Netherlands Quality Agency (NQA) Utrecht, augustus 2007 2/75 NQA - visitatie

Nadere informatie

Hogeschool Rotterdam. Opleiding: Vrijetijdsmanagement, hbo bachelor Croho: 34438 Varianten: voltijd. Visitatiedatum: 4 juni 2007

Hogeschool Rotterdam. Opleiding: Vrijetijdsmanagement, hbo bachelor Croho: 34438 Varianten: voltijd. Visitatiedatum: 4 juni 2007 Hogeschool Rotterdam Opleiding: Vrijetijdsmanagement, hbo bachelor Croho: 34438 Varianten: voltijd Visitatiedatum: 4 juni 2007 Netherlands Quality Agency (NQA) Utrecht, november 2007 2/54 NQA - visitatie

Nadere informatie

Hanzehogeschool Groningen

Hanzehogeschool Groningen Hanzehogeschool Groningen Opleiding: Master Physician Assistant Locatie: Groningen Croho: 49115 Varianten: duaal Visitatiedatum: 27 mei 2009 Netherlands Quality Agency (NQA) Utrecht, september 2009 2/57

Nadere informatie

Besluit. College van bestuur. Hanzehogeschool Groningen. Postbus 30030 9700 RM GRONINGEN

Besluit. College van bestuur. Hanzehogeschool Groningen. Postbus 30030 9700 RM GRONINGEN College van bestuur Hanzehogeschool Groningen Postbus 30030 9700 RM GRONINGEN Besluit Besluit strekkende tot een positieve beoordeling van een aanvraag om accreditatie van de opleiding hbo-bachelor Facility

Nadere informatie

Hogeschool INHOLLAND Opleiding: Sociaal Juridische Dienstverlening, hbo bachelor; Varianten: voltijd/deeltijd/duaal Locaties: Rotterdam/Den Haag

Hogeschool INHOLLAND Opleiding: Sociaal Juridische Dienstverlening, hbo bachelor; Varianten: voltijd/deeltijd/duaal Locaties: Rotterdam/Den Haag Hogeschool INHOLLAND Opleiding: Sociaal Juridische Dienstverlening, hbo bachelor; Varianten: voltijd/deeltijd/duaal Locaties: Rotterdam/Den Haag Visitatiedatum: 31 oktober 2006 Netherlands Quality Agency

Nadere informatie

Bijlage 2. Protocol toetsing Associatedegreeprogramma. 15 december 2009

Bijlage 2. Protocol toetsing Associatedegreeprogramma. 15 december 2009 Bi Bijlage 2 Protocol toetsing Associatedegreeprogramma door de NVAO 15 december 2009 Inhoud 1 Inleiding 3 2 Toets Associate-degreeprogramma in de hbo-bachelor 4 2.1 2.2 Criteria De status van de bacheloropleiding

Nadere informatie

Studentenstatuut (opleidingsspecifiek deel) 2014-2015

Studentenstatuut (opleidingsspecifiek deel) 2014-2015 Studentenstatuut (opleidingsspecifiek deel) 2014-2015 Master leraar Algemene Economie Croho: 45275 deeltijd 1 INHOUDSOPGAVE INHOUDSOPGAVE... 2 1. ALGEMEEN... 4 1.1 Aard van dit document... 4 1.2 Informatie

Nadere informatie

Besluit strekkende tot een positief oordeel van een aanvraag toets nieuwe opleiding van de hbo-bachelor HBO-Rechten van Capabel Hogeschool

Besluit strekkende tot een positief oordeel van een aanvraag toets nieuwe opleiding van de hbo-bachelor HBO-Rechten van Capabel Hogeschool nvao nederlands - vlaamse accreditatieorganisatie Besluit strekkende tot een positief oordeel van een aanvraag toets nieuwe opleiding van de hbo-bachelor HBO-Rechten van Capabel Hogeschool datum 29 december

Nadere informatie

Besluit strekkende tot het verlenen van accreditatie aan de opleiding hbo-bachelor

Besluit strekkende tot het verlenen van accreditatie aan de opleiding hbo-bachelor nuao nederlands- vlaamse accreditatieorganisatie Besluit strekkende tot het verlenen van accreditatie aan de opleiding hbo-bachelor Logistics Engineering van de NHTV internationale hogeschool Breda datum

Nadere informatie

Hbo tweedegraadslerarenopleiding

Hbo tweedegraadslerarenopleiding Hbo tweedegraadslerarenopleiding Verkort traject www.saxionnext.nl Inhoudsopgave Inleiding 3 Een bijzondere opleiding 4 Opbouw 5 Toelating en inschrijving 7 Beste student, Je hebt een afgeronde hbo- of

Nadere informatie

Alle competenties moeten met voldoende zijn beoordeeld

Alle competenties moeten met voldoende zijn beoordeeld BEOORDELINGSFORMULIER / Artistieke Praktijk II jaar 4 Blad 1 Toetscode: Datum: Handtekening student: Beoordelaar 1: Handtekening beoordelaar 1: Beoordelaar 2: Handtekening beoordelaar 2: Extern deskundige:

Nadere informatie

Onderwijs- en examenregeling Hoofdstuk 3 Opleidingsdeel LVO 2015-2016

Onderwijs- en examenregeling Hoofdstuk 3 Opleidingsdeel LVO 2015-2016 Onderwijs- en examenregeling Hoofdstuk 3 Opleidingsdeel LVO 2015-2016 Opleidingsdeel voor de bachelor lerarenopleidingen voortgezet onderwijs van Driestar hogeschool (onderdeel van Driestar educatief)

Nadere informatie

Accreditatiekader bestaande opleidingen hoger onderwijs

Accreditatiekader bestaande opleidingen hoger onderwijs OCW Accreditatiekader bestaande opleidingen hoger onderwijs 22 mei 2003/Nr. WO/BS-2003/24136- II Nederlandse Accreditatie Organisatie 1 Opbouw accreditatiekader Het accreditatiekader voor bestaande opleidingen

Nadere informatie

Besluit. College van Bestuur. Hogeschool van Amsterdam. Postbus AX AMSTERDAM

Besluit. College van Bestuur. Hogeschool van Amsterdam. Postbus AX AMSTERDAM College van Bestuur Hogeschool van Amsterdam Postbus 931 1000 AX AMSTERDAM Besluit Besluit strekkende tot een positieve beoordeling van een aanvraag om accreditatie van de opleiding hbo-bachelor Media,

Nadere informatie

Onderwijs- en examenregeling Hoofdstuk 3 Opleidingsdeel LVO

Onderwijs- en examenregeling Hoofdstuk 3 Opleidingsdeel LVO Onderwijs- en examenregeling Hoofdstuk 3 Opleidingsdeel LVO 2016-2017 Opleidingsdeel voor de bachelor lerarenopleidingen voortgezet onderwijs van Driestar hogeschool (onderdeel van Driestar educatief)

Nadere informatie

Toetsingskader nieuwe opleidingen hoger onderwijs

Toetsingskader nieuwe opleidingen hoger onderwijs Mededelingen OCenW Bestemd voor: instellingen voor hoger onderwijs Voorlichting Datum: 12 juni 2003 Kenmerk: WO/BS-2003/24136-I Datum inwerkingtreding: n.v.t. Geldigheidsduur beleidsregel: n.v.t. Juridische

Nadere informatie

Hogeschool van Arnhem en Nijmegen

Hogeschool van Arnhem en Nijmegen Hogeschool van Arnhem en Nijmegen Locatie: Nijmegen Opleiding: Ergotherapie hbo bachelor Croho: 34574 Varianten: voltijd Visitatiedatum: 31 mei 2007 Netherlands Quality Agency (NQA) Utrecht, december 2007

Nadere informatie

WINDESHEIM IN ZWOLLE: UNIEKE MASTER VOOR HET BEROEPS- ONDERWIJS. Inspirators voor de toekomst

WINDESHEIM IN ZWOLLE: UNIEKE MASTER VOOR HET BEROEPS- ONDERWIJS. Inspirators voor de toekomst WINDESHEIM IN ZWOLLE: UNIEKE MASTER VOOR HET BEROEPS- ONDERWIJS 90 Tweedegraads docenten en hbo-bachelors met een pedagogisch-didactisch getuigschrift die lesgeven in een beroepsgericht vak, kunnen bij

Nadere informatie

Hogeschool Zuyd, Sittard. Opleiding: Commerciële Economie Niveau: hbo bachelor Croho: 34402 Varianten: voltijd

Hogeschool Zuyd, Sittard. Opleiding: Commerciële Economie Niveau: hbo bachelor Croho: 34402 Varianten: voltijd Hogeschool Zuyd, Sittard Opleiding: Commerciële Economie Niveau: hbo bachelor Croho: 34402 Varianten: voltijd Visitatiedatum: 26 en 27 september Netherlands Quality Agency (NQA) Utrecht, december 2007

Nadere informatie

Hogeschool Zuyd, Heerlen

Hogeschool Zuyd, Heerlen Hogeschool Zuyd, Heerlen Opleiding: Biometrie, hbo bachelor; Croho: 39217 Variant: Voltijd Visitatiedatum: 13 juni 2007 Netherlands Quality Agency (NQA) Utrecht, november 2007 2/51 NQA - visitatie Hogeschool

Nadere informatie

CKV Festival 2012. CKV festival 2012

CKV Festival 2012. CKV festival 2012 C CKV Festival 2012 Het CKV Festival vindt in 2012 plaats op 23 en 30 oktober. Twee dagen gaan de Bredase leerlingen van het voortgezet onderwijs naar de culturele instellingen van Breda. De basis van

Nadere informatie

Fontys Hogescholen, locatie Eindhoven

Fontys Hogescholen, locatie Eindhoven Fontys Hogescholen, locatie Eindhoven Opleiding: Technische Natuurkunde, bachelor; Variant: voltijd Visitatiedatum: 31 januari 2007 Crohonummer: 34268 Netherlands Quality Agency (NQA) Utrecht, maart 2007

Nadere informatie

Hogeschool van Arnhem en Nijmegen

Hogeschool van Arnhem en Nijmegen Hogeschool van Arnhem en Nijmegen Opleiding: Commerciële Economie, hbo-bachelor Croho: 34402 Varianten: voltijd/deeltijd/duaal Locaties: Arnhem en Nijmegen Visitatiedatum: 19 juni 2007 Netherlands Quality

Nadere informatie

ten behoeve van het beoordelingsportfolio Startbekwaamheid Hoofdfase 3, ALO

ten behoeve van het beoordelingsportfolio Startbekwaamheid Hoofdfase 3, ALO Zelfevaluatie ten behoeve van het beoordelingsportfolio Startbekwaamheid Hoofdfase 3, AL pleiding Academie voor Lichamelijke pvoeding Februari 2013 Zelfevaluatie ten behoeve van het beoordelingsportfolio

Nadere informatie

Besluit strekkende tot een positieve beoordeling van een aanvraag Toets nieuwe opleiding hbo-bachelor Game Architecture and Design van de NHTV

Besluit strekkende tot een positieve beoordeling van een aanvraag Toets nieuwe opleiding hbo-bachelor Game Architecture and Design van de NHTV College van bestuur NHTV Internationale Hogeschool Breda Postbus 3917 4800 DX BREDA Besluit Besluit strekkende tot een positieve beoordeling van een aanvraag Toets nieuwe opleiding hbo-bachelor Game Architecture

Nadere informatie

Concept. Algemene toelichting bij de Accreditatiekaders NOVA

Concept. Algemene toelichting bij de Accreditatiekaders NOVA Versie juli 2013 Concept Algemene toelichting bij de Accreditatiekaders NOVA Algemene toelichting bij de Accreditatiekaders April 2012 0 Inhoud Gebruikte begrippen en afkortingen... 2 Inleiding... 5 Opbouw

Nadere informatie

Bijlage A Competenties van de opleiding

Bijlage A Competenties van de opleiding Bijlage A Competenties van de opleiding A.1 Curriculum opleiding Werktuigbouwkunde Bouwstenen Stenden Hogeschool heeft de strategische keuze gemaakt om al haar opleidingen op te bouwen met behulp van (deels

Nadere informatie

Besluit strekkende tot het verlenen van accreditatie aan de opleiding hbo-master Physician Assistant van de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen

Besluit strekkende tot het verlenen van accreditatie aan de opleiding hbo-master Physician Assistant van de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen {nvao r nederlands- vlaamse accreditatieorganisatie Besluit Besluit strekkende tot het verlenen van accreditatie aan de opleiding hbo-master Physician Assistant van de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen

Nadere informatie

Hogeschool INHOLLAND, Rotterdam

Hogeschool INHOLLAND, Rotterdam Hogeschool INHOLLAND, Rotterdam Opleiding: Integrale Veiligheid, hbo-bachelor Croho: 39201 Varianten: voltijd/deeltijd/duaal Visitatiedatum: 3 juni 2008 Netherlands Quality Agency (NQA) Utrecht, december

Nadere informatie

{nvao. Uit Besluit strekkende tot het verlenen van accreditatie aan de opleiding hbo-bachelor Technische Informatica van de Hogeschool Dirksen B.V.

{nvao. Uit Besluit strekkende tot het verlenen van accreditatie aan de opleiding hbo-bachelor Technische Informatica van de Hogeschool Dirksen B.V. {nvao w nederlands - vlaamse accreditatieorganisatie Uit Besluit strekkende tot het verlenen van accreditatie aan de opleiding hbo-bachelor Technische Informatica van de Hogeschool Dirksen B.V. datum 29

Nadere informatie

Hogeschool INHOLLAND, Alkmaar. Visitatiedata: 16 en 17 maart 2005

Hogeschool INHOLLAND, Alkmaar. Visitatiedata: 16 en 17 maart 2005 Hogeschool INHOLLAND, Alkmaar Opleiding: Varianten: Werktuigbouwkunde voltijd en deeltijd Visitatiedata: 16 en 17 maart 2005 Netherlands Quality Agency (NQA) Utrecht, november 2005 2 NQA visitatie Hogeschool

Nadere informatie

Klik op een van onderstaande linken om direct naar het betreffende onderdeel te gaan:

Klik op een van onderstaande linken om direct naar het betreffende onderdeel te gaan: Klik op een van onderstaande linken om direct naar het betreffende onderdeel te gaan: aansluiting BDB (inclusief BKE) op onderwijs- en personeelsbeleid opzet leertraject BDB (inclusief BKE) toetsing en

Nadere informatie

Hanzehogeschool Groningen, Groningen

Hanzehogeschool Groningen, Groningen Hanzehogeschool Groningen, Groningen Opleiding: Opleiding voor Logopedie; hbo-bachelor Croho: 34578 Varianten: voltijd Visitatiedatum: 20 mei 2008 Netherlands Quality Agency (NQA) Utrecht, november 2008

Nadere informatie

Klik op een van onderstaande linken om direct naar het betreffende onderdeel te gaan:

Klik op een van onderstaande linken om direct naar het betreffende onderdeel te gaan: Klik op een van onderstaande linken om direct naar het betreffende onderdeel te gaan: aansluiting BDB (inclusief BKE) op onderwijs- en personeelsbeleid opzet leertraject BDB (inclusief BKE) toetsing en

Nadere informatie

Avans Hogeschool, s-hertogenbosch

Avans Hogeschool, s-hertogenbosch Avans Hogeschool, s-hertogenbosch Opleiding: Integrale veiligheid, hbo bachelor Croho: 39201 Varianten: voltijd en deeltijd Visitatiedatum: 12 juni 2007 Netherlands Quality Agency (NQA) Utrecht, oktober

Nadere informatie