Delier na cardiale chirurgie F. DESMET TH. BOOGMANS DR AL TMIMI
|
|
|
- Juliaan Gerritsen
- 6 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Delier na cardiale chirurgie F. DESMET TH. BOOGMANS DR AL TMIMI
2 Let s talk about Inleiding: situering, kenmerken, incidentie. 2. Impact/consequenties Delier 3. Etiologie 4. Pathofysiologie 5. Screening en diagnose 6. Differentieeldiagnose 7. Preventie 8. Behandeling
3 1. Inleiding
4 1.1 situering: neurologische outcome na cardiale chirurgie Type 1 Type 2 Inleiding consequenties delier - etiologie Pathofysiologie preventie en niet-medicamenteuze aanpak medicamenteuze aanpak
5 Type 1: Type 2: Stupor Coma CVA Geheugenstoornissen Epilepsie Achteruitgang intellectuele functie Delirium
6 1.2 Kenmerken van delier (1) Acuut ontstaan (Uren tot dagen) Fluctuatie Verstoring van het bewustzijn Aandachtsgestoord Cognitieve en perceptuele veranderingen (geen voorafgaande dementie) (1)American Psychiatric association: DSM 5e editie, Arlington,VA,2013
7 Diagnose delier= 1 EN 2 EN ( 3 OF 4) Inouye SK et al. 1990
8 1.3 Incidentie Type 2 neurologische uitkomst na cardiale chirurgie: Eerste week: 50-70% Na 6 weken: 30-50% Na 6 maanden tot 1 jaar: 2040% Selnes OA et al. 2012
9 Incidentie delier afhankelijk van: a) Type chirurgie b) Methode van diagnostiek Cardiale chirurgie: - Gebaseerd op medisch dossier: 3% - routine klinisch nazicht: 8% - Interview via verpleging: 9% - Dagelijks testen via gevalideerd algoritme: 52% Rudolph et al. 2011
10 Incidentie: 26-52% (2) met hypoactief delier in 88-92% van de gevallen (3) Brown et al (Mcpherson JA et al. 2013
11 2. Impact/consequenties Delier
12 2.1 Stijging mortaliteit S.Koster et al 2011
13 Hazard ratio of death: 1.65 Gottesman et al 2010
14 30,3% vs 11,9% na 30 dagen Elke dag delirium op ITE doet het risico op overlijden met 10% stijgen! Pisani MA et al Shihabi Y et al 2010
15 2.2 Toegenomen heropname in ziekenhuis Koster S et al 2011
16 2.3 Cognitieve en functionele outcome. Koster S et al 2011
17 Saczynski et al. 2012
18 2.4 Delirium en dementie? Davis DH et al. 2012
19 2.5 Daling quality of life Verminderd fysisch functioneren Slechtere perceptie van de algemene gezondheidstoestand Verminderde vitaliteit Verminderd sociaal functioneren Beperkingen agv fysisch minder functioneren...
20 2.6 Toegenomen verblijf op intensieve zorgen en globaal ziekenhuisverblijf Mckhann GM et al. 2002
21 3. Etiologie
22 Meestal multifactorieel A) Systemische aandoening B) Medicatie C) Risicofactoren focus bij postoperatief delier
23 Meestal multifactorieel A) Systemische aandoening B) Medicatie Anticholinergica Antihistaminica Analgetica (morphine, codeine,fentanyl) Antiarrhythmics (digitalis) Steroiden Antiparkinson (anticholinerg and dopaminerg) Sedativa (benzodiazepines, barbituraten) Anticonvulsiva C) Risicofactoren Antihypertensiva ( captopril) Antidepressiva ( TCA) Antibiotica (penicillines, cephalosporines, quinolones) Sympathomimetica
24 Meestal multifactorieel A) Systemische aandoening B) Medicatie C) Risicofactoren Predisposing : Risico-evaluatie Precipitating : Verbetering zorg ter preventie van delier
25 Preoperatieve factoren Leeftijd> 65jaar MMSE <25 Aanwezige cognitief lijden Majeure depressie Voorgeschiedenis CVA/TIA Electrolytenstoornissen Anemie VKF Alcohol misbruik Perifeer vaatlijden Renaal falen Diabetes IABP Cardiogene shock Abnormaal albumine gehalte ---- Predisposing ---- Precipitating
26 Perioperatieve factoren Valvulair>CABG Laag hemoglobine Mechanische ventilatie Hoge dosis fentanyl Duur chirurgie Opcab vs on-pump Tijd aortaklem RBC transfusion>2000ml ---- Precipitating
27 Klep>CABG Opcab< on-pump Bucerius et al. 2004
28 Postoperatieve factoren De novo VKF Fentanyl Midazolam intubatietijd>24u De novo uremie RBC transfusie Lage CO (LVEF<30%) Postop. Hypoxie Disruptie slaap-waak ritme Abnormaal albuminegehalte Acute infectie Verlengde inotropienood Cardiogene shock ---- Precipitating
29 Modifiable Koster S et al. 2011
30 Predictieregels delier O Reagan NA et al. 2013
31 4. Pathofysiologie
32 Acute brain dysfunction na cardiale chirurgie.
33 Hypothesen Neuroinflammatie Hemodynamische veranderingen Genetische voorbeschiktheid Neurotransmitter hypothese: Cholinerge deficientie hypothese Monoamine as hypothese: Dopamine Noradrenaline Serotonine
34 Hughes et al. 2012
35 5. Screening & diagnose
36 Screening & diagnose Vroegtijdige herkenning! Gouden standaard: DSM-IV en ICD-10 Betrouwbare en gevalideerde checklist Detectie bias Incidentie delier varieert volgens studie en gebruikte methode Delier na cardiale heelkunde Mu 2015 Bilotta 2013
37 Diagnose 2013 SCCM guidelines Routinely monitor for delirium (+1B) Sedation quality and depth monitoring: Richmond Agitation-Sedation Scale (RASS) and Sedation-Agitation Scale (SAS) most valid and reliable tools (B) Delirium monitoring: CAM-ICU and ICDSC most valid and reliable tools (A) Barr 2013
38 Welke checklist? >20 checklists Screening, diagnose, ernstmeting CAM-ICU: Confusion assessment method for the intensive care unit DSM-3R + expert opinion Bedside interactie met patiënt Afname /24 uur ICDSC: Intensive Care Delirium Screening Checklist Observationeel Afname /8 uur
39 Diagnose: 2 stappen Stap 1: Level of consciousness (arousal, sedation) RAMSAY RASS/SAS Stap 2: Content of consciousness (delirium) CAM-ICU / DSM4 ICDSC
40 ICDSC
41 Verbale stimulus Fysieke stimulus
42
43
44 Brummel 2013
45 Kritiek op de assessment methodes Cognitieve screening moeilijk op ITE Sensitiviteit screening tools soms laag CAM-ICU: sens 28% in postoperatieve patiënten. Specificiteit 98% Onderzoek naar nieuwe detectiemethodes: Oogbeweging? Temperatuursverandering? EEG?
46 6. Differentieeldiagnose
47 Differentieeldiagnose Wernicke s Subdural hematoma Hypoxia Septicemia Hypoglycemia Subacute bacterial endocarditis Hypertensive encephalopathy Hepatic or renal failure Meningitis/encephalitis Delirium tremens Poisoning Complex partial seizures Thyrotoxicosis / myxedema Anticholinergic psychosis Mood disorders Dementia Schizofrenia
48 7. Preventie
49 Preventie Algemeen Niet-medicamenteus Cardiale heelkunde Algemeen Medicamenteus Cardiale heelkunde
50 Preventie Algemeen Niet-medicamenteus Cardiale heelkunde Algemeen Medicamenteus Cardiale heelkunde
51 Niet medicamenteus: algemeen Multicomponent strategie (Marcantonio 2001) 2013 SCCM guidelines => Incidentie delier met 1/3e, ernst episodes 50% BIS monitor bij majeure niet-cardiale heelkunde: ARR 8.6% Allen 2012 Inouye 1999 Marcantonio 2001 Matthew 2013
52 UZ Leuven preventie delier Dienst ITE UZ Leuven
53 Awakening & Breathing Trial Coordination Early Exercise & Mobility Improved Patient Outcomes Choice of Sedation Daily Delirium Monitoring ICU delirium
54 ABCDE ABCDE protocol: Samenwerking tussen teamleden beteren Zorgprocessen standardiseren Vicieuze cirkel oversedatie en verlengde ventilatie tegengaan Implementatie: Ventilatorvrije dagen verhogen Daling incidentie delirium: OR 0.55, p 0.03 Patiënt gaat meer uit bed: OR 2.11, p Balas 2013
55 Preventie Algemeen Niet-medicamenteus Cardiale heelkunde Algemeen Medicamenteus Cardiale heelkunde
56 Niet medicamenteus: cardiale heelkunde Geen evidence: Vroege mobilisatie Omgeving postoperatief Interventies alvorens ziekenhuisopname (Ettema 2013) Pro-actieve geriatrische consultaties Fast-track cardiochirurgie may prevent postoperative delirium (Lin 2012) Brown 2014
57 Preventie Algemeen Niet-medicamenteus Cardiale heelkunde Algemeen Medicamenteus Cardiale heelkunde
58 Medicamenteus: overzicht Dopamine Serotonine Acetylcholine Typische Antipsychotica Atypische antipsychotica Cholinesterase inhibitors Haloperidol Quetiapine Risperidone Olanzapine Donezepil Rivastigmine Noradrenaline α2-receptor Agonist Dexmedetomidine GABA GABAreceptor Benzodiazepines
59 Barr SCCM guidelines Haloperidol or atypical antipsychotics be administered to prevent delirium is not suggested ( 2C) No recommendation for dexmedetomidine to prevent delirium, as there is no compelling evidence regarding its effectiveness (0,C) No recommendation for pharmacologic delirium prevention protocol, this has not been shown to reduce delirium incidence (0,C) Barr 2013
60 Medicamenteus: preventie Dopamine Serotonine Acetylcholine Typische Antipsychotica Atypische antipsychotica Cholinesterase inhibitors Haloperidol Quetiapine Risperidone Olanzapine Donezepil Rivastigmine Noradrenaline α2-receptor Agonist Dexmedetomidine GABA GABAreceptor Benzodiazepines
61 Benzodiazepines en delirium Pandharipande 2006
62 Preventie Algemeen Niet-medicamenteus Cardiale heelkunde Algemeen Medicamenteus Cardiale heelkunde
63 Medicamenteus cardiale chirurgie Brown 2014 McPherson 2013 Stoppe 2013 Weinig evidentie: kleine studies met grote heterogeniciteit Statine?: geen eenduidigheid Benzodiazepine?: onafhankelijk geassocieerd met delier in cardiale ICU (OR 3.1, p=0.04) (McPherson 2013) Xenon?: geen significant verschil tussen xenon groep en sevoflurane groep
64 Associations with the prophylactic use of pharmacologic agents may be an overestimate Mu et al. Crit care med 2015; 43:
65 Mu et al. Crit care med 2015; 43: Dexamethasone Auteur Tijdschrift, jaar Deelnemers Interventie Controle Assessment tool Resultaat Dieleman JAMA CPB Dexamethasone 1mg/kg Placebo Behandeling met neurolepticum Secundair eindpunt (RR 0.79, p 0.06) Mardani J Res Med Sci Dexamethasone 8mg IV 3/d Placebo DSM Siginificante delirium. (RR 0.36) Risperdone Hakim Anesthesiology CPB Risperdone 0.5mg 2/d PO Placebo DSM, ICDSC Significante subsyndromaal delirium. (RR 0.4) Prakanrattana Anaest Intensive care CPB Risperdone 1mg SL Placebo CAM-ICU Risperdone groep delirium. (p 0.009, RR 0.35) Dexmedetomidine Maldonado Psychosomatics CPB Sedatie dexmedetomidine loading + maintanance Sedatie propofol of midazolam DSM Postop sedatie met dexmedetomidine significant delier Shehabi Anesthesiology CPB Dexmedetomidine continu Morfine + Propofol CAM-ICU Dexmedetomidine geen verschil incidentie, wel duur delirium (p0.03)
66 Rivastigmine Gamberini Crit care med CPB Rivastigmine 1.5mg PO 3/d Placebo CAM Geen verschil 58 + CPB Ketamine 0.5mg/kg IV Placebo ICDSC Lagere incidentie met ketamine (p 0.01, RR 0.11) CPB Propofol TCI Sevo inductie + des onderhoud CAM Geen verschil 30 + CPB. Urgent type A dissection Clonidine 0.5mg/kg + continu infuus Placebo DSM Reductie ernst delier, niet incidentie Ketamine Hudetz J Cardiothoracic Vasc Anesth 2009 Propofol TCI Royse Anaesthesia 2011 Clonidine Rubino Interact Cardiovasc Thorac surg 2010 Mu et al. Crit care med 2015; 43:
67 8. Behandeling
68 Behandeling Niet-medicamenteus Algemeen Medicamenteus Cardiale heelkunde
69 ATOTW 232 Delirium in Critical Care 2011
70 Behandeling Niet-medicamenteus Algemeen Medicamenteus Cardiale heelkunde
71 2013 SCCM guidelines No evidence that haloperidol reduces duration of delirium (No Evidence) Atypical antipsychotics may reduce the duration of delirium (C) Cave torsades de pointes (-2C) We do not recommend rivastigmine to reduce duration of delirium ( 1B) In delirium unrelated to alcohol or benzodiazepine withdrawal, continuous IV infusions of dexmedetomidine rather than benzodiazepine for sedation to reduce duration of delirium(+2b) Barr 2013
72 Medicamenteus: behandeling Dopamine Serotonine Acetylcholine Typische Antipsychotica Atypische antipsychotica Cholinesterase inhibitors Haloperidol Quetiapine Risperidone Olanzapine Donezepil Rivastigmine Noradrenaline α2-receptor Agonist Dexmedetomidine GABA GABAreceptor Benzodiazepines
73 Behandeling Niet-medicamenteus Algemeen Medicamenteus Cardiale heelkunde
74 Mu 2015 Haloperidol Auteur Tijdschrift Deelnemers Interventie Controle Delirium test Resultaat Atalan J Cardiothorac vasc anesth CPB, hyperactive delirium Haloperidol 5mg IM /uur ZN Morfine 5mg IM /uur ZN CAM-ICU Morfine sneller, alternatief voor haloperidol Tagarakis J Cardiothorac surg CPB Haloperidol 5mg IV Ondansetron 8mg IV Resolution of delirium by 4 point scale Geen statistisch significant verschil Dexmedetomidine Yapici Heart Surg forum CPB Dexmedetomidine µg/kg/u tot 2u na extubatie Midazolam mg/kg/u tot 2u na extubatie CAM-ICU Dexmedetomidine > midazolam ter preventie van agitatie Evidence for treating postcardiac surgery delirium with pharmacologic agents is inconclusive
75 Inouye 2006 Praktisch Risperdone (Risperdal): 0,5mg / 12u PO Quetapine (Seroquel): 12,5 tot 200mg / 12 tot 24u PO Olanzapine (Zyprexa): 2,5 tot 10mg / 12 tot 24 u IM
76 Dienst ITE UZ Leuven
77 Conclusies 1) Incidentie van delier varieert sterk en is afhankelijk van meerdere factoren! 2) Delier is gecorreleerd met hogere mortaliteit, langer ziekenhuisverblijf, verhoogde heropname, cognitieve & functionele achteruitgang en hogere gezondheidszorg kost! 3) PREVENTIE is belangrijk: opgepast met medicatie, belang van anesthesiebeleid (hemodynamiek!) 4) DIAGNOSE: gebruik gevalideerde testen in de screening naar delier: CAM-ICU, ICDSC 5) BEHANDELING: zowel niet-medicamenteus als medicamenteus maar bij delier na cardiale chirurgie: A) Preventie: zwakke evidentie, kleine studies, grote heterogeniciteit B) Behandeling: Dexdor? Atypische antipsychotica? Cave benzo / haloperidol
Delier na cardiochirurgie Kiki Stolzenbach AIOS Anesthesiologie
Delier na cardiochirurgie 03-08-2017 Kiki Stolzenbach AIOS Anesthesiologie Epidemiologie Incidentie 5-55% Meestal eerste uiting tussen dag 1-3 postoperatief O Neal et al Can J Anesth 2017, Cereghetti et
(on)rust op de ICU. Norinda Fennema
(on)rust op de ICU Norinda Fennema disclosure anesthesioloog-intensivist Kennemer Gasthuis Haarlem principal investigator UltiSAFE 2006 ICM MiDEX 2012 JAMA pagina 2 (on)rust op de ICU sedatie slaap DELIER
Diepe koeling Invloed op het brein/delier. Astrid Hoedemaekers
Diepe koeling Invloed op het brein/delier Astrid Hoedemaekers Delier op de IC Smith et al, ICM 2017 DECCA punt-prevalentie studie Prevalentie = 32% MV: 80% Grote CTC: > 80% Saluh et al, Crit Care 2010
wake up, light sleeper or sleep tight Nardo J.M. van der Meer Anesthesioloog-Intensivist Amphia ziekenhuis Breda en Oosterhout
wake up, light sleeper or sleep tight Nardo J.M. van der Meer Anesthesioloog-Intensivist Amphia ziekenhuis Breda en Oosterhout bvandermeer@amphia.nl Onderzoek wijst uit dat na 15 minuten de aandacht al
Delier in de palliatieve fase DR. KARIN SCHOTTE MEDISCHE ONCOLOGIE- PALLIATIEF SUPPORTTEAM
Delier in de palliatieve fase DR. KARIN SCHOTTE MEDISCHE ONCOLOGIE- PALLIATIEF SUPPORTTEAM 1. Definitie en voorkomen 2. Pathofysiologie 3. Oorzaken 4. Diagnose 5. Behandeling Definitie en voorkomen: 1.
Postoperatief delirium bij de geriatrische patiënt
Postoperatief delirium bij de geriatrische patiënt Masterpaper 2016-2017 Nooshin Nasser Gharaee Co-assistent Anesthesie UZ Leuven Promotor: dr. Gert Poortmans Het probleem De bevolking vergrijst groeiende
Anesthesie en Ouderen
Dr B T Veering Afd Anesthesiologie LEIDS UNIVERSITAIR MEDISCH CENTRUM Rembrandt 1606-1669 1890 2005 I. Inleiding II. Peri-operatief risico III. Intraoperatief IV. Postoperatieve periode verkoeverkamer
Cognitieve beperkingen & delier
Cognitieve beperkingen & delier Introductie Uit eerder onderzoek blijkt dat 16-40% van oudere patiënten op de SEH cognitieve beperkingen hebben Oorzaken: Dementie Delier Depressie Klinisch ziek zijn hypoperfusie
Psychofarmaca bij d e de ouderen Waarom slikken zij? A D. D Hooghe Hooghe
Psychofarmaca bij de ouderen Waarom slikken zij? A. D Hooghe Psychofarmaca Benzodiazepines en aanverwanten Antidepressiva Antipsychotica Antipsychotica Assessment of antipsychotic prescribing in Belgian
De medicamenteuze behandeling van VKF. Do s & Don ts. Dr. Guy Lenders, MD Cardioloog Interventiecardioloog Afdelingshoofd cathlab AZ Monica
De medicamenteuze behandeling van VKF Do s & Don ts Dr. Guy Lenders, MD Cardioloog Interventiecardioloog Afdelingshoofd cathlab AZ Monica 1 Voorkamerfibrillatie 2 Meest voorkomende aritmie wereldwijd Immense
Pijn en angst bestrijden op de IZ-P. Wim Vandenberghe Intensivist UZ Gent
Pijn en angst bestrijden op de IZ-P Wim Vandenberghe Intensivist UZ Gent Pijn en angst Vreemde omgeving/personen Onderliggende aandoening Heelkunde Invasieve procedures Mechanische ventilatie Verlies van
Hersenbeschadiging na sepsis en delier op de IC
Hersenbeschadiging na sepsis en delier op de IC Lange termijn gevolgen van IC behandeling! Mathieu van der Jagt Intensive Care Volwassenen, Erasmus MC Rotterdam m.vanderjagt@erasmusmc.nl Er is meer dan
INTEGRAAL DELIRIUM MANAGEMENT PROTOCOL INTENSIVE CARE VOLWASSENEN ERASMUS MC
INTEGRAAL DELIRIUM MANAGEMENT PROTOCOL INTENSIVE CARE VOLWASSENEN ERASMUS MC Flowchart 1: management van delirium, pijn en agitatie/sedatie ja specifieke indicatie voor sedatie nee! status epilepticus
3.3 Delirium. herkend wordt. Onduidelijk is in hoeveel procent het delirium niet, of niet volgens de gangbare richtlijnen, behandeld wordt.
3.3 Delirium Delirium is waarschijnlijk de meest voorkomende neuropsychiatrische stoornis in het algemeen en academisch ziekenhuis, met een prevalentie van 15 tot 50 procent bij opgenomen oudere patiënten.
INTEGRAAL DELIRIUM MANAGEMENT PROTOCOL INTENSIVE CARE VOLWASSENEN ERASMUS MC
INTEGRAAL DELIRIUM MANAGEMENT PROTOCOL INTENSIVE CARE VOLWASSENEN ERASMUS MC SAMENVATTING Delirium bij kritisch zieke patiënten dient te worden beschouwd als een vorm van vitaal orgaanfalen die, net als
Pharmacologische behandeling delirium. Etienne Joosten UZ GHB
Pharmacologische behandeling delirium Etienne Joosten UZ GHB Wat is een delirium? CAM 1. Acuut begin en wisselend verloop a) acute veranderingen gaande van enkele uren tot dagen tov aanvankelijke toestand
De delirante patiënt van vergeetachtig tot verwardheid
De delirante patiënt van vergeetachtig tot verwardheid Marja Jellesma-Eggenkamp Klinische geriatrie Alysis 25 mei 2010 symposium Zevenaar 1 Kwetsbare ouderen inleiding >25% opgenomen patiënten 70+ 10-40%
Inhoud. Voorwoord 9. Samenstelling van de werkgroep 11
Inhoud Voorwoord 9 Samenstelling van de werkgroep 11 Samenvatting 13 Samenvatting van de aanbevelingen 13 Symptomen van het PD 13 Criteria voor PD 14 Risicofactoren 14 Meetinstrumenten 14 Patiëntenperspectief
Inhoud. Carolien de Croon, Specialist Ouderengeneeskunde/ d Kaderarts GRZ i.o. Sireen Hendriks Franssen, Verpleegkundig Specialist i.o.
Delier in de Geriatrische i Revalidatiezorg Carolien de Croon, Specialist Ouderengeneeskunde/ d Kaderarts GRZ i.o. Sireen Hendriks Franssen, Verpleegkundig Specialist i.o. UKON workshop 7 april 2016 Inhoud
Delirium op de IC: het psychiatrisch perspectief. G. E. Jacobs Psychiater-klinisch farmacoloog PCD VUmc 28-1-2015
Delirium op de IC: het psychiatrisch perspectief G. E. Jacobs Psychiater-klinisch farmacoloog PCD VUmc 28-1-2015 1. Kliniek van het delier differentieel diagnose 2. Pathofysiologie 3. Medicatie en delier
Klassiek ziektemodel vs. geriatrische presentatie
Klassiek ziektemodel vs. geriatrische presentatie Klassiek Symptomen 1:1 Ziekte Klassiek Geriatrische ziekte uiting Waarom? Ziektebeloop: Patiënten met bv. kanker, hartfalen, dementie. Lorenz KA Ann Int
Afkappunten sedatieprotocol*
Patiënt: Onrustig? Oncomfortabel? Pijn? VAS COMFORT gedragscore VAS < 4 VAS 4 "Geen distress" Afkappunten sedatieprotocol* 6 10 23 30 "Enstige distress" COMFORT gedragschaal "Grijs gebied" (11-22) Beslist
ACUTE VERWARDHEID NIET ALTIJD DEMENTIE 10 en 12/11/2015
ACUTE VERWARDHEID NIET ALTIJD DEMENTIE 10 en 12/11/2015 Niet steeds dementie Vraagstelling: 1) Kan elke verwardheid voorkomen worden? 2) Wat kunnen we doen om te voorkomen? 3) Wat kunnen we doen bij acute
Onrust op de IC. Amsterdam Symposium Eveline van der Heiden Februari 2015
Onrust op de IC Amsterdam Symposium Eveline van der Heiden Februari 2015 Casus, patiënt G. 25 jaar RvO: multipele schotwonden ADHD PDD-NOS Zwakbegaafdheid Anti-sociale persoonlijkheidsproblemathiek Cocaine
De behandeling van osteoporotische heupfracturen: een uitdaging voor de chirurg
De behandeling van osteoporotische heupfracturen: een uitdaging voor de chirurg Prof. Dr. A. Sermon Traumatologische Heelkunde UZ Gasthuisberg, Leuven Probleemstelling Probleemstelling Epidemiologie Specifieke
Delirium management ICU. Zoran Trogrlic - 16 & 27 oktober 2014 Schakels in de Zorg
Delirium management ICU Zoran Trogrlic - 16 & 27 oktober 2014 Schakels in de Zorg Delierstudie meer informatie: Deze studie is mogelijk gemaakt door: Delirium guideline implemented Part I Part II Problem
Een verhit postoperatief beloop
Een verhit postoperatief beloop Centraal anticholinerg syndroom? R Verhage C Hofhuizen Casus Dhr V, 31-1-1952 Voorgeschiedenis: - dilatatie aorta ascendens. - AF, thrombus linker hartoor (verdwenen na
Alcohol misbruik Consequenties voor IC. Roger van Groenendael
Alcohol misbruik Consequenties voor IC Roger van Groenendael à Meerdere MC/IC patiënten met alcohol abusus in VG à Belang voor IC opname? Omvang Meest gebruikte en misbruikte drug wereldwijd NL getallen:
Invasieve beademing bij longfibrose. Liselotte Boerman, ANIOS
Invasieve beademing bij longfibrose Liselotte Boerman, ANIOS Casus Man, 82 jaar, Opname ivm respiratoire insufficiëntie, DD: 1. Acute exacerbatie Idiopathische Pulmonale Fibrose (IPF) 2. overvulling cardiaal
Alcoholisme: een internistisch en anesthesiologisch probleem. Neyens Evy Dr Poortmans Gert KULeuven
Alcoholisme: een internistisch en anesthesiologisch probleem Neyens Evy Dr Poortmans Gert KULeuven 2011-2012 Inhoud Pathofysiologie van alcoholisme Alcohol- gerelateerde internistische problemen Chronische
Doel Dit protocol heeft als doel een eenduidige werkwijze te beschrijven voor toepassen van sedatie, anxiolyse en analgesie door middel van Dexdor
Pagina 1 van 5 Auteur Dr. Birsak Intensivist Beoordelaar B. Dellen Intensivist Beoordelaar S. Blind Apotheker Beoordelaar Protocollencommissie IC/CCU IC/CCU verpleegkundigen Autorisator A. Borst Bedrijfsleider
PONV: The big little problem. Dr. Dewinter
PONV: The big little problem Dr. Dewinter PONV Inleiding Definitie Pathofysiologie PONV risicofactoren en prognose systemen Anti-emetica PONV schema PDNV Besluit Inleiding Incidentie van PONV: 25-30% Frequente
Delirium protocol 2e versie (d.d. 25-07-2010) Pagina 2
Titel Delirium preventie en behandeling op de intensive care voor volwassen patiënten Datum vaststelling: juli 2010 Datum revisie: juli 2012 Verantwoording: Medische protocollencommissie intensive care
Welkom in het Jeroen Bosch Ziekenhuis
Welkom in het Jeroen Bosch Ziekenhuis Delier Vakgroep geriatrie vanaf juni 2014. Bovenste rij: Astrid van Strien, Janet Bootsma, Karen Keijsers, Truuke Kamminga. Onderste rij: Rob van Marum, Cees Wouters,
Acute pijntherapie voor de geriatrische patiënt
Acute pijntherapie voor de geriatrische patiënt Jona Houthuys promotor: Dr. Gert Poortmans Pijn bij de geriatrische patiënt Prevalentie Evaluatie van pijn Complicaties van pijn vertraagd herstel verminderde
PREDOCS Preopname Interventie
PREDOCS Preopname Interventie Het voorkomen van postoperatieve delier, depressie, decubitus en infectie bij patiënten van 65 jaar en ouder Roelof Ettema, Linda Peelen, Cor Kalkman, Carl Moons, Marieke
De geriatrische patiënt op de SEH. SEH onderwijsdag Sigrid Wittenberg, aios klinische geriatrie
De geriatrische patiënt op de SEH SEH onderwijsdag Sigrid Wittenberg, aios klinische geriatrie Relevante onderwerpen Delier Symptoomverarming Medicatie op de SEH Duur aanwezigheid patiënt op de SEH Delier
RICHTLIJN PEDIATRISCH DELIER
RICHTLIJN PEDIATRISCH DELIER OPBOUW Prevalentie Risicofactoren en oorzaken Presentatie Detectie, screening, diagnose Behandeling DELIRARE / DE LIRA (LATIJN) = ONTSPOORD, VAN HET PAD CEREBRAAL Acuut difuus
HET ZAL JE MOEDER MAAR ZIJN
HET ZAL JE MOEDER MAAR ZIJN Ouderen in het ziekenhuis: wat weten we? Marieke J. Schuurmans Hoogleraar Verplegingswetenschap UMC Utrecht Lector Ouderenzorg Hogeschool Utrecht HOEVEEL MENSEN BREKEN ER PER
Handreiking. Dementie
Handreiking Dementie Handreiking Dementie Doelgroep Ouderen met (een verdenking op) geheugen en overige cognitieve stoornissen die van invloed zijn op het dagelijkse leven. Diagnostiek (huisarts, wijkverpleegkundige)
Dexamethasone Indicaties en potentiële neveneffecten. Vrijdagochtendkrans 10/04/2015
Dexamethasone Indicaties en potentiële neveneffecten Vrijdagochtendkrans 10/04/2015 Inhoud Indicaties: 1) Postoperative nausea & vomiting (PONV) preventie 2) Verlengen perifeer zenuwblock 3) Multimodale
Ontwikkelen van interventies om de incidentie van intensive care delirium te verlagen
20/04/2013 Ontwikkelen van interventies om de incidentie van intensive care delirium te verlagen Prof dr Bart Van Rompaey Belang van preventie bij delirium Mogelijk voorkombaar klinisch syndroom Shift
Remimazolam. S.J.A. van Bilsen
Remimazolam S.J.A. van Bilsen Remimazolam Ontwikkeld door PAION Ultra kort werkende benzodiazepine. Vraag naar veiligheid, diepe sedatie en korte duur (=Soft) Antonik et al. A placebo- and midazolam controlled
Antipsychotica en monitoren van bijwerkingen
Antipsychotica en monitoren van bijwerkingen Symptomatische behandeling bij psychosen Effectiviteit: 70 a 90% Indicaties Schizofrenie Manie Depressie met psychot. kenm. Waanstoornis Psychose NAO Psycho-org.
Delier 18-04-2011. Sini van den Boomen Anja Manders Marianne de Nobel
Delier 18-04-2011 Sini van den Boomen Anja Manders Marianne de Nobel Welkom Doel: Kennisoverdracht/bewustwording Signalering Verpleegkundige interventies Programma Film Medische aspecten delier Casus in
Indeling: Definitie Cardiopulmonale bypass Pathofysiologie. Risicofactoren Behandeling Conclusie
Koen Bos Indeling: Definitie Cardiopulmonale bypass Pathofysiologie Verschil vasoplegie tijdens en na cardiopulmonale bypass Regulatie van de vaattonus Katp-kanalen, NO synthase, vasopressine Risicofactoren
Delirium Clinical Assessment Protocol (CAP) = 0
Delirium Clinical Assessment Protocol (CAP) = 0 De informatie over deze CAP-code wordt opgesplitst in twee delen: (I) Betekenis: De betekenis van code 0 bij de Delirium-CAP. (II) Richtlijnen: De stappen
Slaapstoornissen in de psychiatrie: het belang van behandeling
Slaapstoornissen in de psychiatrie: het belang van behandeling - Dr. Marike Lancel - Divisie Forensische Psychiatrie Slaapcentrum voor Psychiatrie Assen Het interactieve brein in slaap 12-10-2012 Slaapstoornissen
Ery transfusies Hoe minder, hoe beter?
Ery transfusies Hoe minder, hoe beter? TRIP Symposium 29 november 2007 Cynthia So, internist Sanquin Bloedbank ZW Inhoud presentatie Waarom bloed besparen? Wat is er aan evidence? Lopende studies Waarom
Voorkomen, genezen of sederen?
Terminaal delier: Voorkomen, genezen of sederen? Mark Martens medisch consulent palliatieve zorg, Expertisecentrum Palliatieve Zorg MUMC+ specialist ouderengeneeskunde, Envida Maastricht Delier Bewustzijnsstoornis
EEN VIRTUELE LEERMODULE TER
EEN VIRTUELE LEERMODULE TER VERBETERING VAN DE KENNIS EN VROEGTIJDIGE DETECTIE VAN DELIRIUM DOOR VERPLEEGKUNDIGEN Detroyer Elke 1 e Vlaamse Onderzoeksdag 1 april 2011 Week van verpleegkundigen en vroedvrouwen
NHG-Leergang Palliatieve Zorg. Module 1: Delier Classien Rebergen, maart 2019
NHG-Leergang Palliatieve Zorg Module 1: Delier Classien Rebergen, maart 2019 Disclosure belangen spreker: (Potentiële) Belangenverstrengeling: Geen Introductie Voorkomen en prognose Definitie Wat zie je
Nederlandse samenvatting
Addendum A 173 Nederlandse samenvatting Het doel van het onderzoek beschreven in dit proefschrift was om de rol van twee belangrijke risicofactoren voor psychotische stoornissen te onderzoeken in de Ultra
Depressie op latere leeftijd, kenmerken van de hersenen en ECT respons.
NEDERLANDSTALIGE SAMENVATTING Nederlandstalige samenvatting Depressie op latere leeftijd, kenmerken van de hersenen en ECT respons. Inleiding Wereldwijd neemt het aantal mensen met een leeftijd ouder dan
casus presentatie Rob Roudijk, Keuzecoschap intensive care 12-1-2015
Ventrikel septum ruptuur casus presentatie Rob Roudijk, Keuzecoschap intensive care 12-1-2015 Casus 70 jarige man RVO: post operatief na VSR correctie en triscuspidalisplastiek Dyspneu verdenking pneumonie,
What matters to you? IC nivo. National institutes of health, USA. Nivo van zorg. Nederland, CBO 2006 12-5-2015
Beeld van een Intensive care Internationale / locale kwaliteitseisen Intensive Care JJ Koeijers St. Elisabeth Hospitaal Internist-Intensivist-Acute geneeskundige 10-5-2015, quality of care Inhoud Intensive
Een kwestie van maatwerk
Medicamenteuze interventies ter vermindering van agressief gedrag Een kwestie van maatwerk Dr Rob Heerdink Pharmacoepidemiology & Clinical Pharmacology Utrecht Institute for Pharmaceutical Sciences Universiteit
DE AANPAK VAN GEDRAGSSTOORNISSEN BIJ OUDEREN MET DEMENTIE IN EEN WZC
DE AANPAK VAN GEDRAGSSTOORNISSEN BIJ OUDEREN MET DEMENTIE IN EEN WZC Infomoment voor huisartsen en verplegend personeel van WZC Sint-Camillus in Wevelgem Dokters Fien Dendoncker en Jan Vanroose 25/09/2014
De huisarts / de acuut verwarde patiënt. Presentatie2015: Cassandra Kalidien Conny Koffeman
De huisarts / verpleeghuisarts en de acuut verwarde patiënt Presentatie2015: Cassandra Kalidien Conny Koffeman Disclosure belangen spreker (potentiële) belangenverstrengeling Voor bijeenkomst mogelijk
Post-cardiac arrest syndroom
Post-cardiac arrest syndroom Medisch Centrum Leeuwarden Dr. M.A. Kuiper FCCP FCCM Neuroloog-Intensivist Medisch Centrum Leeuwarden Uitkomsten van reanimaties Wereldwijd wordt gerapporteerd dat maar 5-10%
Risicofactoren voor een delirium
3. Risicofactoren voor een delirium 3.1. VRAAGSTELLING In dit hoofdstuk heeft de werkgroep gezocht naar een antwoord op de volgende uitgangsvraag: Wat zijn de omstandigheden die de kans op het optreden
CARDIOVASCULAIR RISICO MANAGEMENT BIJ DEMENTIE
CARDIOVASCULAIR RISICO MANAGEMENT BIJ DEMENTIE PROF DR MAJON MULLER INTERNIST OUDERENGENEESKUNDE DISCLOSURE POTENTIAL CONFLICTS OF INTEREST GEEN POTENTIËLE BELANGENVERSTRENGELING 1 Myocard Infarct Hart
Probleemstelling: Epileptische insulten na cardiale heelkunde Raf Van den Eynde
Probleemstelling Probleemstelling: Epileptische insulten na cardiale heelkunde Raf Van den Eynde 22-12-2017 Toegenomen incidentie epileptische insulten postoperatief na cardiale heelkunde in UZ Leuven
Behandeling van atrium fibrilleren op de IC. Mirjam Wikkerink, ANIOS IC
Behandeling van atrium fibrilleren op de IC Mirjam Wikkerink, ANIOS IC AF op IC 15% van de patiënten, meestal in de eerste 72 uur na ontstaan van sepsis Verminderde atriale contractie, hoge ventriculaire
De 3D,s POH 02-04-2014
De 3D,s POH 02-04-2014 Doelstelling Onderscheid delier, dementie en depressie Vroegtijdig herkennen/signaleren van een delier. Behandeling delier Delier Dementie Depressie Casus Een 70-jarige vrouw wordt
NEAR-INFRARED SPECTROSCOPY IN PEDIATRIC CARDIAC SURGERY A MATCHED CASE-CONTROL STUDY
NEAR-INFRARED SPECTROSCOPY IN PEDIATRIC CARDIAC SURGERY A MATCHED CASE-CONTROL STUDY NIRS-experiences in University Hospitals Leuven M. Machiels, L. Al Tmimi, MD Congenitale cardiochirurgie Grote vooruitgang
SEDATIE Dr. Frederik De Buck Dienst Anesthesie UZ Leuven. Procedural sedation and analgesia (PSA) Verschillende soorten sedatie. Dieptes van sedatie
Verschillende soorten sedatie SEDATIE Dr. Frederik De Buck Dienst Anesthesie UZ Leuven Sedatie als onderdeel van algemene anestesie Sedatie van beademde patiënten Sedatie tijdens onaangename en/of pijnlijke
Antipsychotica en seksuele bijwerkingen: van farmacologische mechanismen tot de klinische praktijk
Antipsychotica en seksuele bijwerkingen: van farmacologische mechanismen tot de klinische praktijk Dr. Marrit K. de Boer Psychiater / onderzoeker Universitair Medisch Centrum Groningen Disclosure Twee
Anesthesiologisch beleid bij heupfracturen. Vrijdagochtendkrans 26/09/2014 Sarah Cornelis DrP Van Loon
Anesthesiologisch beleid bij heupfracturen Vrijdagochtendkrans 26/09/2014 Sarah Cornelis DrP Van Loon Anesthesie en heupfracturen Inleiding Pre-operatieveaandachtspunten Pre-operatiefmanagement Intra-operatief
Farmacotherapie in de acute fase van alcoholdetoxificatie. Critically Appraised Topic
Farmacotherapie in de acute fase van alcoholdetoxificatie Critically Appraised Topic Disclosure (potentiële) belangenverstrengeling Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties met bedrijven Sponsoring
(On)zin van diabetes behandeling bij ouderen
symposium 11/10/14 (On)zin van diabetes behandeling bij ouderen Dr. K. Mortelmans Endocrinologie RZ HHart Leuven Belang Toenemende prevalentie type 2 diabetes Wijzigende levensgewoonte Vergrijzing Meer
Safety of hydroxyethyl starches. Seminariewerk Idris Ghijselings
Safety of hydroxyethyl starches Seminariewerk Idris Ghijselings 12-04-2013 Outline 1. Structuur en Farmacokinetiek - concentratie - moleculair gewicht - molaire substitutie 2. Farmacodynamiek - volume
De toegevoegde waarde van antipsychotica bij de behandeling van een depressie. P. Moleman directeur Moleman Psychopharmacology
De toegevoegde waarde van antipsychotica bij de behandeling van een depressie P. Moleman directeur Moleman Psychopharmacology Relaties met een farmaceutisch bedrijf of sponsor Geen Antidepressivum, antipsychoticum
Decompensatio cordis bij de geriatrische patiënt. CarVasz 21-11-2014 Katie Dermout, klinisch geriater
Decompensatio cordis bij de geriatrische patiënt. CarVasz 21-11-2014 Katie Dermout, klinisch geriater Epidemiologie Symptomatologie Diastolisch hartfalen Comorbiditeit Onderzoek Therapie Prognose Inhoud
Snel in Beweging Ontwikkeling en implementatie van de zelf-oefengids
Snel in Beweging Ontwikkeling en implementatie van de zelf-oefengids Deborah Zinger MSc, fysiotherapeut UMC Utrecht Identificeer probleem/ hulpvraag patiënt Formuleer klinisch relevante vraag ZSU Maak
Antistolling bij de oudere patiënt met atriumfibrilleren. Dr Robert G Tieleman Martini Ziekenhuis UMCG
Antistolling bij de oudere patiënt met atriumfibrilleren Dr Robert G Tieleman Martini Ziekenhuis UMCG Epidemiologie van atriumfibrilleren (AF) Meest voorkomende ritmestoornis in de westerse wereld Gemiddeld
Cardiale problemen op de PAZA. Dr. Decoster Schockaert Bernard
Cardiale problemen op de PAZA Dr. Decoster Schockaert Bernard Inleiding Complicaties op de PAZA (incidentie 23,7%) (1) PONV (9,8%) Bovenste luchtweg problematiek (6,9%) Hypotensie (2,7%) Dysritmie (1,4%)
Last, but not least. De geriatrische patiënt op de SEH. Yvonne Schoon. Klinisch geriater Radboudumc Nijmegen
Last, but not least De geriatrische patiënt op de SEH Yvonne Schoon Klinisch geriater Radboudumc Nijmegen Epidemiologie Groeiende zorgconsumptie ouderen Prognose zorgconsumptie in regio Nijmegen Multimorbiditeit
26/05/2015. Workshop assessment bij delier en depressie. Delirium. Screening. Delier? Vormen van delier
Workshop assessment bij delier en depressie Delirium Jessie De Cock Ergotherapeut Gerontoloog titel 2 Delier? Aandachts- en bewustzijnsstoornis Acuut en fluctuerend Verandering in cognitie of ontwikkeling
Dag van de geriatrie: Psychiatrie en dementie. Dr. P. Geerts
Dag van de geriatrie: Psychiatrie en dementie Dr. P. Geerts Voorstelling en disclosure Psychiater AZ Groeninge Afdelingspsychiater STAP (ouderenpsychiatrie) Afdelingspsychiater liaisonpsychiatrie Systeemtherapeut
Het stellen van functionele doelen bij patiënten na een totale knie artroplastiek wat zijn de consequenties?
Het stellen van functionele doelen bij patiënten na een totale knie artroplastiek wat zijn de consequenties? G. van der Sluis, J. Elings, S. Bausch-Goldbohm, R. Bimmel, F. Galindo-Garre, N. van Meeteren
Diagnostiek en behandeling van het alcoholonthoudingsdelirium
7. Diagnostiek en behandeling van het alcoholonthoudingsdelirium 7.1. VRAAGSTELLINGEN Voor dit hoofdstuk heeft de werkgroep gezocht naar het antwoord op de volgende uitgangsvragen: Valt het delirium ten
Gender differences in heart disease. Dr Danny Schoors
Gender differences in heart disease Dr Danny Schoors Women are meant to be loved, not to be understood Oscar Wilde (1854-1900) 2 05/01/16 Inleiding Cardiovasculaire ziekte 7 tot 10 jaar later dan bij mannen
Fysieke fitheid, vermoeidheid en fysieke training bij sarcoïdose patiënten
Fysieke fitheid, vermoeidheid en fysieke training bij sarcoïdose patiënten 5 april 2017 Sarcoïdose ontsporing afweersyteem ophoping afweercellen: granulomen overal in lichaam: longen, lymfesysteem, huid,
in modern anesthesia.
The role of BIS monitoring in modern anesthesia. Stefanie Goris, Dago Berckman ns, Prof. S. Rex Inhoud 1. BIS monitoring en awarene ess - Awareness with recall - Bi-spectral Index - Preventie van awareness:
Dissectie van de A. carotis door een stomp trauma. Fanny Vuik Keuze Coassistent IC
Dissectie van de A. carotis door een stomp trauma Fanny Vuik Keuze Coassistent IC 17-09-2014 Inhoud. Casus Epidemiologie Indeling Pathofysiologie Kliniek Diagnostiek Therapie Conclusie Casus Man, 32 jaar.
Casuïstiek bespreking. delier
Casuïstiek bespreking delier Bernarda Heslinga Huisarts, kaderarts palliatieve zorg, lid consultatieteam palliatieve zorg Helma Mebius Verpleegkundige, lid consultatieteam palliatieve zorg Palliatieve
Cognitieve stoornissen bij patiënten met een bipolaire stoornis
Cognitieve stoornissen bij patiënten met een bipolaire stoornis Marieke J. van der Werf-Eldering, psychiater Overige werkgroepleden: Nienke Jabben, Baer Arts en Siegried Schouws Overzichtsartikel Cognitieve
HELP!! Crisisinterventie bij mensen met een verstandelijke beperking. M. Clerkx, februari 2013
HELP!! Crisisinterventie bij mensen met een verstandelijke beperking M. Clerkx, crisisinterventie wat is dat? Acuut/spoed Ingrijpen bij ontregeling Herstel van evenwicht Kortdurend Intensief Verdere escalatie
IBOM-2. Het effect van Medicatiereview en begeleiding van patiënten na verblijf in het ziekenhuis
IBOM-2 Het effect van Medicatiereview en begeleiding van patiënten na verblijf in het ziekenhuis Abeer Ahmad Ruth Mast Giel Nijpels Jacqueline Dekker Piet Kostense Jacqueline Hugtenburg Afdelingen Klinische
KWETSBARE OUDEREN IN HET ZIEKENHUIS HOE VOORKOMEN WE COMPLICATIES?
KWETSBARE OUDEREN IN HET ZIEKENHUIS HOE VOORKOMEN WE COMPLICATIES? E. Meulen, klinisch geriater Inhoud van dit praatje Casus Wat maakt de oudere patiënt kwetsbaar? Het inschatten van kwetsbaarheid Terug
AD Vroegtijdige diagnostiek en Immunotherapie. F. Vanhee Neurologie AZG
AD Vroegtijdige diagnostiek en Immunotherapie F. Vanhee Neurologie AZG Epidemiologie Geschat aantal dementerenden 1990:90.000 2010: 170.000 2030: 230.000 Epidemiologie 3 4 5 Economics 6 Neuropathologie
The RIGHT food is the best medicine
The RIGHT food is the best medicine Nutritie Support Team : Dr G..Lambrecht, E. Museeuw, N. Baillieul Dienst gastro-enterologie: Dr. G. Deboever Dr. G. Lambrecht Dr. M. Cool Inhoud Ondervoeding Voedingsbeleid
Studie type Populatie Patiënten kenmerken Interventie Controle Dataverzameling
Evidence tabel bij ADHD in kinderen en adolescenten (studies naar adolescenten met ADHD en ) Auteurs, Gray et al., 2011 Thurstone et al., 2010 Mate van bewijs A2 A2 Studie type Populatie Patiënten kenmerken
De hematologie patiënt op de IC. Mirelle Koeman, internist-intensivist
De hematologie patiënt op de IC. Mirelle Koeman, internist-intensivist 3 juli 2013 Inhoud. Hoe het was. En nu? Complicaties Klinisch vraagstuk Wat gebeurt er? Rol van vroege NIV Hoe doen wij het? Conclusie
Het voorkomen van geneesmiddel gerelateerde problemen bij oudere patiënten met polyfarmacie ontslagen uit het ziekenhuis
Samenvatting Het voorkomen van geneesmiddel gerelateerde problemen bij oudere patiënten met polyfarmacie ontslagen uit het ziekenhuis Hoofdstuk 1 bevat de algemene inleiding van dit proefschrift. Dit hoofdstuk
Interventies ter preventie van zorginfecties: het Bundle principe. Dr. Paul Jordens Geneesheer-ziekenhuishygiënist OLVrouw-ziekenhuis, campus Aalst
Interventies ter preventie van zorginfecties: het Bundle principe Dr. Paul Jordens Geneesheer-ziekenhuishygiënist OLVrouw-ziekenhuis, campus Aalst INDELING Van richtlijnen naar bundels Historiek Wat is
Ik ben uit de mode. Netwerk Dementie 7 februari 2019 Judith van Tuijn
Ik ben uit de mode Netwerk Dementie 7 februari 2019 Judith van Tuijn (potentiële) belangenverstrengeling Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties met bedrijven Sponsoring of onderzoeksgeld Honorarium
Delirium op de Intensive Care vaak gemist: klinische blik alleen is niet voldoende
Onderzoek Delirium op de Intensive Care vaak gemist: klinische blik alleen is niet voldoende Jonna F. van Eck van der Sluijs, Annemarie W. Oldenbeuving, Gerwin Roks en Joachim J.D. Tilanus ONDERZOEK Doel