Structuuronderzoek rietdekkers 2011

Transcriptie

1 Structuuronderzoek rietdekkers 2011 december 2011 In opdracht van: Hoofdbedrijfschap Ambachten (HBA) In samenwerking met: Vakfederatie Rietdekkers Uitgevoerd door: EIM drs. W.D.M. van der Valk HBA-publicatiereeksnr.: 495 ISBN: Prijs: 10,00 excl. verzendkosten

2 Hoofdbedrijfschap Ambachten (HBA) Postbus AW Zoetermeer Tel.: Internet: Vakfederatie Rietdekkers Postbus BA Nijkerk Tel.: Internet: EIM Postbus AA Zoetermeer Tel.: Internet: Copyright 2011 HBA Behoudens de in of krachtens de Auteurswet 1912 gestelde uitzonderingen mag niets uit deze uitgave worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of op welke andere wijze dan ook zonder de schriftelijke toestemming van de uitgever, het Hoofdbedrijfschap Ambachten.

3 Inhoudsopgave 1 Inleiding 5 2 Rietdekkers belangrijke beroepsgroep binnen de bouw 7 3 De branche in cijfers Aantal ondernemingen en verdeling naar bedrijfstype Leeftijd van de ondernemingen Wijze waarop het bedrijf in eigendom is verkregen Wijze van vestiging Werkgelegenheid Opleiding Omzet Omzetsamenstelling Bedrijfsresultaat Gebruik van diensten van derden Automatisering en website Code van de Rietdekker Verkoopbevorderende activiteiten Problemen 21 Structuuronderzoek rietdekkers

4 4 Structuuronderzoek rietdekkers 2011

5 1 Inleiding Dit rapport beschrijft de resultaten van het structuuronderzoek in de rietdekkersbranche, dat in opdracht van het Hoofdbedrijfschap Ambachten door EIM is uitgevoerd. De brancheorganisatie Vakfederatie Rietdekkers heeft aan de uitvoering van dit onderzoek bijgedragen. De uitkomsten van het onderzoek zijn gebaseerd op de antwoorden van ondernemers waarvan de onderneming onder de rubriek 'dakdekkersbedrijf' bij de afdeling Registratie en Heffing van het HBA staat ingeschreven. In dit rapport zijn de gegevens van 105 geënquêteerde bedrijven verwerkt. De ondernemers zijn in het voorjaar van 2011 telefonisch benaderd, nadat hun een schriftelijke vooraankondiging was toegestuurd. Van de ondernemers waarmee het mogelijk was om binnen de veldwerkperiode contact te hebben, was 66% bereid om aan het onderzoek mee te werken. De opzet van het onderzoek waarvan in dit rapport verslag wordt gedaan is in hoge mate vergelijkbaar met die van een eerdere studie in de dakensector, waarvan de uitkomsten in 2006 door het HBA zijn gepubliceerd. Daar waar dat zinvol en verantwoord is zal in de tekst naar de uitkomsten van dit vorige onderzoek worden verwezen. Structuuronderzoek rietdekkers

6 6 Structuuronderzoek rietdekkers 2011

7 2 Rietdekkers belangrijke beroepsgroep binnen de bouw Dakdekkers zijn belangrijke ambachtslieden. Dit wordt vooral gevoeld als er met het dak iets mis gaat. Gelukkig zijn er op dakengebied in Nederland voldoende professionele bedrijven. De rietdekbedrijven nemen hier een bijzondere plaats in. Niet alleen maken zij een belangrijk functioneel product, een waterkerend dak, maar men doet dit door ter plaatse het product te vervaardigen met behulp van riet, ijzerdraad en vakmanschap. Het rietdekbedrijf is zo bovendien een onmisbare schakel in het behoud van de cultuurhistorisch waarde van de bebouwde omgeving. Nederland zou Nederland niet meer zijn zonder rieten daken op villa's en landhuizen, molens, boerderijen en hooibergen. De branche blijft zich ontwikkelen en aanpassen aan de eisen van de tijd, maar het blijft een ambachtelijke branche waarbij de kwaliteit van de ondernemer en het vakmanschap van de medewerker op het dak direct in het product terug te vinden zijn. In de branche zijn er vanouds veel familiebedrijven. Het vak wordt overgedragen van vader op zoon. Toch komen er ook steeds meer bedrijven bij waar de ondernemer de eerste binnen de familie is die het vak beoefent. Nog nooit waren er zoveel en zulke grote projecten in riet -tot 300 (vakantie)woningen op één terrein- als de laatste 10 jaar. Slechts in de jaren 30 van de vorige eeuw werden er zoveel vernieuwende ontwerpen in riet gerealiseerd als op dit moment. Dit heeft ervoor gezorgd dat de grootste bedrijven, op een moderne manier, tot meer dan 30 medewerkers op het dak tewerkstellen. Daarbij wordt veel inen uitgeleend. Ook op buitenlandse rietdekkers wordt volop een beroep gedaan. De rietdekkersbedrijven zijn dan ook tegelijk collega's en concurrenten van elkaar. In het eerste decennium van de 21 eeuw beleefde de bouw, en dus ook de rietdekbranche, een hoogconjunctuur. Dit veranderde na de uitbraak van de kredietcrisis in 2008 langzaam in slechtere tijden. Het voorliggend EIM structuuronderzoek bevat cijfers uit de tweede helft van 2010 en van begin De branche bevindt zich op een kantelpunt. Het kan ten goede keren, maar aan de horizon verschijnen ook nieuwe onzekerheden. De wereld moet schulden afbouwen. De bouw wordt hard geraakt. In Nederland loopt de verkoopprijs van woningen langzaam terug. De gemiddelde tijd dat huizen te koop staan loopt flink op. De projecties voor de komende jaren zijn niet gunstig. Dit vertaalt zich ook naar de rietdekbranche. Grotere onzekerheid zorgt voor scherpere offertes en lagere marges, zelfs daar waar de omzet in eerste instantie nog overeind blijft. Prijsconcurrentie wordt een groter probleem dan het binnenhalen van werk. Het aantal bedrijven loopt langzaam terug. Het aantal werkzame personen in de branche blijft vooralsnog gelijk, maar de bedrijven bereiden zich voor op slechtere tijden, door een verschuiving van eigen medewerkers naar tijdelijk ingehuurde arbeidskrachten. Het voorliggend rapport geeft, als momentopname, een goed inzicht in de rietdekkersbedrijven op de grens van 2010 naar December 2011 Vakfederatie Rietdekkers Structuuronderzoek rietdekkers

8 8 Structuuronderzoek rietdekkers 2011

9 3 De branche in cijfers 3.1 Aantal ondernemingen en verdeling naar bedrijfstype De branche omvat circa 350 ondernemingen, die op basis van het aantal werkzame personen als volgt zijn te verdelen (zie tabel 1): ongeveer 180 bedrijven met 1 werkzame persoon (wp); circa 170 bedrijven met meer dan 1 werkzame persoon. Het aantal rietdekkersbedrijven is in de afgelopen zeven jaar met ongeveer 10% afgenomen. Tabel 1 Verdeling van de ondernemingen naar bedrijfstype aantal bedrijven percentage Rietdekkers 1 wp Rietdekkers > 1 wp totaal Leeftijd van de ondernemingen De gemiddelde 'leeftijd' van de bedrijven bedraagt 27 jaar, wat hoger is dan ten tijde van het vorige onderzoek. De branche als geheel kenmerkt zich door een tamelijk evenwichtige spreiding over de leeftijdsklassen (zie tabel 2). Structuuronderzoek rietdekkers

10 Tabel 2 leeftijdsverdeling van de ondernemingen omschrijving 1 WP meer dan 1 WP totaal 0 t/m 5 jaar t/m 10 jaar t/m 15 jaar t/m 25 jaar meer dan 25 jaar gemiddelde leeftijd Wijze waarop het bedrijf in eigendom is verkregen Iets meer dan tweederde deel van de bedrijven is door de huidige ondernemer zelf opgericht. Drie op de tien bedrijven is overgenomen, vrijwel altijd van familie (zie tabel 3). Tabel 3 Wijze waarop de onderneming in eigendom is verkregen omschrijving 1 WP meer dan 1 WP totaal zelf opgericht overgenomen van familie overgenomen van vroegere werkgever Wijze van vestiging Iets meer dan de helft van de bedrijven is in een woonhuis gevestigd en een op de vijf in een bedrijfsruimte bij een woonhuis. Niet veel meer dan een kwart beschikt over een zelfstandig bedrijfspand (zie tabel 4). 10 Structuuronderzoek rietdekkers 2011

11 Tabel 4 Wijze waarop het bedrijf gevestigd is meer dan 1 locatie 1 WP WP totaal in een woonhuis in een bedrijfsruimte bij een woonhuis in een bedrijfspand anders Werkgelegenheid De branche kent veel kleinere bedrijven, maar ook grotere bedrijven komen wel voor: 7% van de bedrijven telt 5 of meer werkzame personen (zie tabel 5). Het aantal grotere bedrijven is in de afgelopen 7 jaar afgenomen. Tabel 5 Bedrijfsomvang in aantallen werkzame personen (per 1 januari 2011) aantal werkzame personen 1 WP meer dan 1 WP totaal t/m t/m of meer In de branche waren per circa 740 personen werkzaam, waarvan ruim twee derde in het meerpersoonsbedrijf (zie tabel 6). In 2004 telde de branche nog ongeveer 980 werkzame personen. In de periode van uitvoering van de enquête had 1 op de 14 bedrijven een of meer vacatures. In totaal betrof het ongeveer 30 arbeidsplaatsen. Voor 2012 wordt (dan ook) een toename van het aantal arbeidsplaatsen voorzien. Parttimearbeid komt niet veel voor. Het volume van de werkgelegenheid, gemeten in voltijdkrachten, bedraagt 680 fte. Inleen van tijdelijke krachten komt in de branche bij veel bedrijven en op grote schaal voor. De daar tegenoverstaande uitleen is onbeduidend. Per saldo bedroeg de totale werkgelegenheid in 2010, dus gecorrigeerd voor in- en uitleen, zo n 960 voltijdkrachten. Structuuronderzoek rietdekkers

12 Tabel 6 Aantal werkzame personen (januari 2010, januari 2011 en verwachting voor januari 2012) en verdeling naar fulltime- en parttimekrachten (2011); werkgelegenheid 2011 omgerekend naar volledige arbeidsjaren; werkgelegenheid 2010 inclusief saldo in- en uitleen omschrijving 1 WP meer dan 1 WP totaal in aantallen werkzame personen* fulltimers (32 uur of meer per week) parttimers (12 t/m 31 uur per week) parttimers (minder dan 12 uur per week) totaal totaal januari totaal januari verwachting januari in volledige arbeidsjaren werkgelegenheid januari werkgelegenheid 2010 inclusief saldo in- en uitleen * Alle aantallen afgerond op (veelvouden van) 5. Van de ongeveer 740 werkzame personen waren er circa 260 bij het bedrijf in loondienst, waarvan er zo n 220 zijn aan te merken als uitvoerend personeel en de overige 40 ondersteuning bieden aan het primaire bedrijfsproces (zie tabel 7). Tabel 7 Aantal uitvoerende vaklieden 2010 en aantal personen in loondienst omschrijving in aantallen werkzame personen aantal werkzame personen aantal werknemers in loondienst 260 aantal uitvoerende vaklieden (in loondienst) 220 aantal personen in ondersteunende functies (in loondienst) 40 Bijna 90% van alle in de branche werkzame personen is man. Wat leeftijd betreft vormen de 35- t/m 44-jarigen de grootste groep, direct gevolgd door de 25 t/m 34- jarigen (zie tabel 8). 12 Structuuronderzoek rietdekkers 2011

13 Tabel 8 Aantal werkzame personen 2011 verdeeld naar geslacht en naar leeftijdscategorie* omschrijving 1 WP meer dan 1 WP totaal in aantallen werkzame personen vrouwen mannen totaal waarvan: t/m 24 jaar t/m 34 jaar t/m 44 jaar t/m 54 jaar t/m 64 jaar jaar en ouder * Alle aantallen afgerond op (veelvouden van) Opleiding Een overgrote meerderheid van de ondernemers heeft LBO, LTS, MAVO, MULO, VM- BO dan wel middelbaar beroepsonderwijs als hoogst voltooide algemene opleiding (zie tabel 9). Tabel 9 Hoogst voltooide algemene opleiding van de ondernemer opleiding 1 WP meer dan 1 WP totaal lagere school, basisschool LBO, LTS, MAVO, MULO, VMBO MBO, MTS HAVO, VWO HBO, HTS anders Omzet Bijna de helft van de bedrijven behaalde in 2010 een omzet van tussen de en euro. Vanzelfsprekend zijn de meeste qua omzet kleine bedrijven te vinden onder de eenpersoonsondernemingen. Structuuronderzoek rietdekkers

14 Van 2009 op 2010 daalde de brancheomzet met wel 8% van bijna 93 miljoen (wat nagenoeg overeenkomt met het niveau van 2004) tot circa 85 miljoen ( = het niveau van 2002). Voor 2011 wordt heel lichte verbetering verwacht (zie tabel 10). De gerealiseerde en verwachte omzetontwikkeling komt ook tot uitdrukking in de tabellen 11 en12. Tabel 10 Omzetspreiding 2010 omzetten 2009 en 2010 en verwachting voor 2011 (alles exclusief BTW) omzetklasse x euro 1 WP meer dan 1 WP totaal minder dan tot tot tot tot tot tot tot of meer in euro's gemiddelde omzet doorsnee-omzet 2010* in miljoenen euro's totale omzet ,0 71,6 92,6 totale omzet ,2 65,2 85,4 totale omzet 2011 (verwachting) 20,7 66,7 87,4 * De doorsneewaarde is het middelste getal in een reeks. Bijvoorbeeld: in de reek s van 15 getallen 1,2,2,2,3,3,4,4,4,5,6,6,6,7,8 vormt het achtste getal (de 4 dus) de doorsneewaarde. In veel gevallen, waaronder de beschouwing van omzetten, geeft de doorsneewaarde een beter beeld van 'wat te doen gebruikelijk is' dan het rekenkundige gemiddelde, dat sterk beïnvloed kan worden door uitschieters. 14 Structuuronderzoek rietdekkers 2011

15 Tabel 11 Ontwikkeling van de omzet 2010 t.o.v de omzet is: 1 WP meer dan 1 WP totaal toegenomen gelijk gebleven afgenomen Tabel 12 Verwachte ontwikkeling van de omzet 2011 t.o.v de omzet zal: 1 WP meer dan 1 WP totaal toenemen gelijk blijven afnemen Omzetsamenstelling In tabel 13 wordt de gemiddelde omzetsamenstelling naar soort activiteiten gepresenteerd. De verschillen tussen de kleinere en de grotere bedrijven zijn verwaarloosbaar klein. Ten opzichte van zeven jaar geleden is het belang van timmerwerk verdubbeld. Tabel 13 Gemiddelde omzetsamenstelling naar activiteiten activiteit 1 WP meer dan 1 WP totaal in procenten van de totaalomzet dakdekken timmerwerk overige omzet Bij de grotere bedrijven is de omzet 50/50 verdeeld over nieuwbouw en onderhoud&reparatie. Bij de kleinere bedrijven ligt een wat zwaarder accent op onderhoud&reparatie (zie tabel 14). Voor de branche in zijn geheel is in de afgelopen 7 jaar het belang van onderhoud/reparatie iets toegenomen ten opzichte van omzet uit nieuwbouw. Structuuronderzoek rietdekkers

16 Tabel 14 Verdeling van de omzet over nieuwbouw en onderhoud&reparatie omschrijving 1 WP meer dan 1 WP totaal in procenten van de totaalomzet nieuwbouw onderhoud en reparatie Particulieren vormen voor zowel de kleinere als de grotere bedrijven de belangrijkste klantengroep. Daarbij zijn aannemers voor de grotere bedrijven van meer belang dan voor de kleinere (zie tabel 15). De resultaten komen nagenoeg overeen met die van 7 jaar geleden. Tabel 15 Samenstelling van de omzet naar klantensoort soort klanten 1 WP meer dan 1 WP totaal in procenten van de totaalomzet particulieren aannemers woningbouwverenigingen commerciële beheerders collega-bedrijven overige klanten Bedrijfsresultaat De gerealiseerde en de verwachte ontwikkeling van het bedrijfsresultaat liggen ongeveer in lijn met de ontwikkelingen van de omzet (zie de tabellen 16 en 18). Over het totaal bezien is bijna 90% van de ondernemers tevreden over het in 2010 behaalde bedrijfsresultaat (zie tabel 17). Niettemin ligt de tevredenheid op een significant lager niveau dan 7 jaar geleden. 16 Structuuronderzoek rietdekkers 2011

17 Tabel 16 Ontwikkeling van het bedrijfsresultaat in 2010 t.o.v het bedrijfsresultaat is: 1 WP meer dan 1 WP totaal toegenomen gelijk gebleven afgenomen Tabel 17 Mate van tevredenheid over het bedrijfsresultaat in 2010; tussen haakjes de tevredenheid over het in 2003 behaalde resultaat over het bedrijfsresultaat 2010 is de ondernemer: 1 WP meer dan 1 WP totaal zeer tevreden (41) tamelijk tevreden (54) tamelijk ontevreden (4) zeer ontevreden (1) Tabel 18 Verwachte ontwikkeling van het bedrijfsresultaat in 2011 t.o.v het bedrijfsresultaat zal: 1 WP meer dan 1 WP totaal toenemen gelijk blijven afnemen Gebruik van diensten van derden Iets meer dan 90% van de bedrijven heeft in het afgelopen jaar gebruik gemaakt van de diensten van een of meerdere personen of organisaties. De accountant/boekhouder wordt verreweg het meest genoemd als een partij waarop een be- Structuuronderzoek rietdekkers

18 roep is gedaan, op afstand gevolgd door collega-ondernemers en de brancheorganisatie (zie tabel 19). Tabel 19 Personen en organisaties van wier diensten het afgelopen jaar gebruik is gemaakt; meerdere antwoorden mogelijk omschrijving 1 WP meer dan 1 WP totaal accountant of boekhouder belastingadviseur Belastingdienst bank Kamer van Koophandel brancheorganisatie collega-ondernemer(s) niemand, geen instanties Automatisering en website 96% van de bedrijven maakt gebruik van een of meer automatiseringstoepassingen, zoals genoemd in tabel 20. Bij de toepassingen scoort 'elektronisch bankieren' het hoogst, direct gevolgd door ' en Internet. Tabel 20 Automatiseringstoepassingen waar het bedrijf gebruik van maakt; meerdere antwoorden mogelijk omschrijving 1 WP meer dan 1 WP totaal tekstverwerking Internet administratie werkplanning elektronisch bankieren geen van deze Ongeveer 60% van de bedrijven beschikt over een eigen website. De website wordt vooral gebruikt voor het verstrekken van algemene informatie over het bedrijf, maar ook wel als 'online catalogus' en heel soms voor andere toepassingen (zie tabel 21). 18 Structuuronderzoek rietdekkers 2011

19 Tabel 21 Bezit en toepassingen van een website; meerdere antwoorden mogelijk omschrijving 1 WP meer dan 1 WP totaal beschikt over een website beschikt over een website die biedt: algemene informatie over het bedrijf aanbiedingen voor klanten online catalogus met productaanbod en productinformatie mogelijkheid tot bestellen mogelijkheid voor het afrekenen, bijvoorbeeld via een creditcard Code van de Rietdekker Voor de branche is door het Hoofdbedrijfschap Ambachten een Code ontwikkeld. Deze 'Code van de Rietdekker bevat normen voor de uitoefening van het bedrijf, gebaseerd op relevante wet- en regelgeving en branchespecifieke richtlijnen. Ongeveer de helft van de bedrijven is in het bezit van deze Code, 5% bezit de Code niet, maar kent hem wel, 40% bezit de Code niet en kent hem ook niet. Het meest wordt de Code gebruikt als naslagwerk en als checklist (zie tabel 22). Structuuronderzoek rietdekkers

20 Tabel 22 Bezit en gebruik van de Code van de Rietdekker; bij het gebruik: meerdere antwoorden mogelijk omschrijving 1 WP meer dan 1 WP totaal is in het bezit van de Code bezit de Code niet, maar kent hem wel bezit de Code niet, en kent hem ook niet weet niet gebruikt de Code: als naslagwerk als checklist als plan van aanpak nog anders niet Verkoopbevorderende activiteiten Ongeveer 80% van de bedrijven heeft in het afgelopen jaar een of meer verkoopbevorderende activiteiten ondernomen. Daarbij werd 'het sponsoren van verenigingen of evenementen' veruit het meest genoemd op enige afstand gevolgd door 'het adverteren in de Gouden Gids en het bezoeken van potentiële klanten (zie tabel 23). 20 Structuuronderzoek rietdekkers 2011

21 Tabel 23 Verkoopbevorderende activiteiten die in het afgelopen jaar zijn uitgevoerd; meerdere antwoorden mogelijk omschrijving 1 WP meer dan 1 WP totaal adverteren in huis-aan-huisbladen het plaatsen van advertenties in dagbladen adverteren in de Gouden Gids het huis-aan-huis verspreiden van folders het uitvoeren van gerichte mailings per post het sponsoren van verenigingen of evenementen het opbellen van potentiële klanten het bezoeken van potentiële klanten verkoopbevordering via een website verkoopbevordering via geen van deze activiteiten Problemen De branche kampt met enkele flinke knelpunten. Ruim een op de vijf bedrijven noemt concurrentie een groot probleem. Kort daarop volgen de open Europese markt en het aantrekken van bekwaam personeel. De problematiek rond omzet en concurrentie is ten opzichte van 7 jaar geleden duidelijk toegenomen. Aantrekken van vakbekwaam personeel en (daardoor?) de loonkosten knellen minder dan destijds. Ook milieueisen en arbo-eisen worden als minder knellend ervaren, wellicht omdat bedrijven meer gewend zijn aan scherpere regels op deze gebieden (zie tabel 24). Structuuronderzoek rietdekkers

22 Tabel 24 Mate waarin een aantal aspecten van de bedrijfsvoering als een probleem wordt ervaren; tussen haakjes de mate van problematiek zoals deze 7 jaar geleden werd ervaren aspect en mate van probleem 1 WP meer dan 1 WP totaal omzetniveau geen probleem (92) klein probleem (5) groot probleem (3) concurrentie geen probleem (59) klein probleem (31) groot probleem (10) loonkosten geen probleem (39) klein probleem (18) groot probleem (7) niet van toepassing (36) aantrekken van bekwaam personeel geen probleem (31) klein probleem (15) groot probleem (23) niet van toepassing (31) verkrijgen van financiering geen probleem (74) klein probleem (2) groot probleem (3) niet van toepassing (21) milieueisen geen probleem (68) klein probleem (19) groot probleem (8) niet van toepassing (5) arbo-eisen geen probleem (32) klein probleem (28) groot probleem (33) niet van toepassing (7) administratieve lasten geen probleem (73) klein probleem (19) groot probleem (8) de open Europese markt geen probleem klein probleem groot probleem niet van toepassing Structuuronderzoek rietdekkers 2011

23 aspect en mate van probleem 1 WP meer dan 1 WP totaal bedrijfsopvolging geen probleem (41) klein probleem (5) groot probleem (4) niet van toepassing (50) de snelle ontwikkeling op computergebied geen probleem klein probleem groot probleem niet van toepassing ander probleem ja Structuuronderzoek rietdekkers