Structuuronderzoek optiekbedrijven

Transcriptie

1 Structuuronderzoek optiekbedrijven 28 drs. W.D.M. van der Valk Zoetermeer, juni 28

2 Dit onderzoek is uitgevoerd in opdracht van het Hoofdbedrijfschap Ambachten en de SVGB en in samenwerking met de brancheorganisatie NUVO. Copyright (c) 28 HBA Behoudens de in of krachtens de Auteurswet 92 gestelde uitzonderingen mag niets uit deze uitgave worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of op welke andere wijze dan ook zonder de schriftelijke toestemming van de uitgever, het Hoofdbedrijfschap Ambachten. Deze publicatie is gedrukt op papier met milieukeurmerk.

3 Inhoudsopgave Inleiding 5 2 Beeld van de optiekbranche De branche in cijfers 3. Aantal ondernemingen, vestigingen en verdeling naar 3.2 Leeftijd van de ondernemingen Wijze waarop het bedrijf in eigendom is verkregen Locatie en oppervlakte van de (hoofd)vestiging van de onderneming Werkgelegenheid Opleiding en geslacht van de ondernemer/bedrijfsleider Omzet Omzetsamenstelling Bedrijfsresultaat 3 3. Gebruik van diensten van derden 3 3. Automatisering en website Verkoopbevorderende activiteiten Problemen Analyses naar regio 36 Structuuronderzoek optiekbedrijven 28 3

4

5 Inleiding Dit rapport beschrijft de resultaten van het structuuronderzoek in de optiekbranche dat is uitgevoerd binnen de kaders van het BrancheInformatie- Systeem (BIS) dat het Hoofdbedrijfschap Ambachten door EIM laat exploiteren. Voor het onderzoek was het Kennis- en Opleidingencentrum SVGB coopdrachtgever. Daarnaast heeft de brancheorganisatie Nederlandse Unie van Optiekbedrijven (NUVO) haar medewerking aan de uitvoering van dit onderzoek verleend. De uitkomsten van het onderzoek zijn gebaseerd op de antwoorden van ondernemers waarvan de onderneming bij de afdeling Registratie en Heffing van het HBA als optiekbedrijf staat ingeschreven. In dit rapport zijn de gegevens van 353 geënquêteerde bedrijven verwerkt. De ondernemers zijn in het najaar van 27 telefonisch benaderd, nadat hun een schriftelijke vooraankondiging was toegestuurd. Van de ondernemers waarmee het mogelijk was om binnen de veldwerkperiode contact te hebben, was 56% bereid om aan het onderzoek mee te werken. De optiekbranche in Nederland telt vier ketenbedrijven met een groot aantal 'eigen' vestigingen (dit naast aangesloten franchisevestigingen). Het betreft de formules 'Hans Anders' en 'Het Huis Opticiens', beide behorend tot de Hans Anders Retail Group, en Pearle en Eye Wish Groeneveld, beide behorend tot de Brilmij Groep. De betekenis van deze ondernemingen in termen van aantal vestigingen, omzet en werkgelegenheid is op basis van deskresearch in kaart gebracht. In paragraaf 3. wordt hierop nader ingegaan. Naast de ketenbedrijven is in de branche de Optiekgroep Specsavers actief. De Optiekgroep Specsavers werkt volgens een joint venture partnerschap formule waarbij de eigendomsverhouding tussen de Optiekgroep en de partner-optiekondernemer 5/5 is. De vestigingen van Specsavers hebben in dit onderzoek dezelfde status als die van de franchisevestigingen van de ketens, namelijk die van zelfstandige ondernemingen. De SVGB is het kenniscentrum beroepsonderwijs voor de optiekbranche, dat met dit onderzoek het inzicht wil vergroten in de aansluiting van het beroepsonderwijs op het werk in de branches en de arbeidsmarkt. De SVGB en het HBA hebben uit oogpunt van efficiency en uniformiteit gezamenlijk EIM opdracht gegeven om onderzoek te doen om tot een helder beeld van de branche te komen. Structuuronderzoek optiekbedrijven 28 5

6

7 2 Beeld van de optiekbranche 28 Nederland kent zo'n 7. bedrijven. De helft van de bedrijven betreft zelfstandigen zonder personeel. De optiekbranche is met.3 ondernemingen goed voor 2. winkels. Een relatief kleine branche, maar een branche met geheel eigen kenmerken en dynamiek. Doel van dit onderzoek was deze ontwikkelingen en karakteristieken goed in beeld te krijgen, zodat ondernemers zich er aan kunnen spiegelen dan wel dat ondernemers informatie aangereikt krijgen voor het nemen van beslissingen over de toekomst van hun bedrijf. Bedrijfskenmerken In het onderzoek is een onderscheid gemaakt naar bedrijven met name gericht op oogzorg of verkoop, en een combinatie van oogzorg en verkoop. Onder oogzorg worden oogmetingen, contactlensaanpassing, optometrie en refractiechirurgie verstaan. Verkoopbedrijven zijn bedrijven die zich voor het grootste gedeelte richten op de verkoop van monturen, brillenglazen en lenzen. Tot slot worden de bedrijven onderscheiden die zich in gelijke mate op verkoop en op oogzorg richten. In het onderzoek worden deze bedrijven aangeduid als standaardbedrijven. Ongeveer de helft van de bedrijven zijn standaardbedrijven. Iets meer dan 25% zijn verkoopbedrijven en iets minder dan 25% zijn oogzorgbedrijven. Bedrijven die zich richten op de oogzorg zijn met name jonge bedrijven, i.e. niet ouder dan 5 jaar. Verkoopbedrijven worden vaker door de eigenaar zelf opgericht dan de andere soorten bedrijven. Opvallend is dat verkoopbedrijven vaker in het belangrijkste winkelgebied van de plaats zijn gevestigd dan oogzorgbedrijven (7% vs 53%). Bijna alle bedrijven beschikken over verkoopruimte, refractieruimte en een werkplaats. Driekwart van de bedrijven beschikt over andere ruimte zoals kantoor of opslag. Een klein gedeelte (6%) beschikt over aparte ruimte voor hoortoestellen. Wat betreft de vloeroppervlakte van de verkoopruimte (gemiddeld 7 m 2 ), van de refractieruimte (gemiddeld 5 m 2 ), van de werkplaats (gemiddeld 2 m 2 ) en van andere ruimte (gemiddeld 2 m 2 ) ontlopen de bedrijven elkaar niet veel. Werkgelegenheid Er werken zo'n 8.5 personen in de branche. Parttime werken komt redelijk vaak voor. Omgerekend naar volledige arbeidsplaatsen gaat het om 6.7 arbeidsplaatsen. Er werken meer vrouwen dan mannen in de optiekbranche (55% van het personeel is vrouw). Bij de ondernemers is het aantal mannen een stuk groter dan het aantal vrouwen (84% van de ondernemers is man). Het merendeel van de ondernemers heeft een MBO-opleiding. 53% van het personeel is tussen 25 jaar en 45 jaar oud. Bij verkoopbedrijven is het personeel iets jonger. Het merendeel van het personeel is werk- Structuuronderzoek optiekbedrijven 28 7

8 zaam als verkoopmedewerker (25%), gevolgd door opticien (9%). Contactlensspecialist, combinatie opticien ondernemer/bedrijfsleider en andere functies komen met ieder 9% ook redelijk vaak voor. In de periode september 26-september 27 heeft zo'n 4% van de bedrijven nieuw personeel aangetrokken, vooral voor de functie van verkoopmedewerker. Het grootste gedeelte van de nieuwe medewerkers is al werkzaam binnen de branche. Iets meer dan een kwart van de bedrijven heeft personeel zien vertrekken, merendeels naar bedrijven in de branche. In 5% van de bedrijven is het personeel doorgestroomd naar een andere functie (met name opticien). 22% van de bedrijven heeft vacatures. In totaal zijn er 38 vacatures (exclusief ketenbedrijven), vooral voor de functies opticien, verkoopmedewerker en assistent-opticien. Het merendeel van de vacatures betreft uitbreiding, gevolgd door vervanging. Het aantrekken van bekwaam personeel wordt nog steeds gezien als een probleem (49%). Personeel wordt meestal geworven via personeel, familie of bekenden. Bedrijfseconomische aspecten In 27 bedroeg de omzet 885 miljoen, exclusief BTW. De gemiddelde omzet per bedrijf verschilt per niet veel en ligt om en nabij de Deze omzet wordt voornamelijk gegenereerd door de verkoop van brillen. 9% van de ondernemingen is tevreden met het behaalde resultaat en zo'n 8% verwacht dat het bedrijfsresultaat zal toenemen. Veel bedrijven maken gebruik van diensten van derden. De accountant of boekhouder wordt het meest genoemd (9%) en een collega-ondernemer wordt ook vaak geraadpleegd (4%). Bedrijven gebruiken bijna allemaal een of meerdere automatiseringstoepassingen. 9% maakt gebruik van de en 9% maakt gebruik van elektronisch bankieren. Ongeveer 2/3 heeft een eigen website. De meeste reclame voor bedrijven wordt gemaakt via huis-aan-huisbladen, gerichte mailings per post, sponsoren van verenigingen of evenementen en verspreiden van huis-aan-huisfolders. Problemen De onderhandelingen met zorgverzekeraars worden het meest genoemd als een probleem (54%). Dit is nog meer dan het aantrekken van bekwaam personeel (49%). NUVO Dit onderzoek geeft een goed beeld van de huidige stand van zaken van de aanbodzijde van de branche. Om ontwikkelingen in de tijd te kunnen waarnemen moeten dezelfde gegevens ook in de toekomst met een zekere regelmaat worden vergaard. 8 Structuuronderzoek optiekbedrijven 28

9 Het onderzoek biedt de Nederlandse Unie van Optiekbedrijven (NUVO) houvast voor informatieverstrekking aan leden en voor het bepalen van haar beleidsprioriteiten en activiteiten: beleid en activiteiten gericht op het behartigen van de belangen van de branche in het algemeen en die van de NUVO-leden in het bijzonder. De ervaren problemen met zorgverzekeraars hebben de aandacht van de NUVO. Op dit moment zijn er gesprekken gaande met diverse zorgverzekeraars. Doel van de NUVO is om de kwaliteit in de polisvoorwaarden beter tot uiting te laten komen en vergoedingen in stand te houden, ongeacht waar de bril wordt gekocht. De NUVO blijft zich als brancheorganisatie sterk maken voor het bevorderen van instroom in de optiekopleiding om ervoor te zorgen dat ook in de toekomst de optiekbedrijven over goed personeel kunnen beschikken. Structuuronderzoek optiekbedrijven 28 9

10

11 3 De branche in cijfers 3. Aantal ondernemingen, vestigingen en verdeling naar Inclusief de als franchiseonderneming aan de ketens verbonden bedrijven en de binnen de formule van Specsavers opererende bedrijven telt de branche rond de.3 ondernemingen, waarbinnen de volgende drie n zijn te onderscheiden: het optiekbedrijf met een accent op oogzorg: 4% of meer van het totale aantal in het bedrijf gewerkte uren wordt besteed aan oogmeting en contactlensaanpassingen en (al dan niet lasergerelateerde) optometrie. Het gaat om circa 3 ondernemingen; het op verkoop gerichte bedrijf: 5% of meer van het totale aantal in het bedrijf gewerkte uren wordt besteed aan verkoop en aflevering. Het betreft ongeveer 35 bedrijven; het standaardbedrijf, waarbinnen de tijdsbesteding meer gelijkelijk over de diverse activiteiten is gespreid dan bij de andere n. Hun aantal bedraagt zo'n 65. Voor de eigen vestigingen van de ketenbedrijven zijn ramingen gemaakt van de werkgelegenheid en de omzet. Deze schattingen zijn gebaseerd op de 'profielen' van de franchisevestigingen van deze ketens die aan het onderzoek hebben meegewerkt, openbare gegevens (i.c. gepubliceerde jaarrekeningen) en informatie van branchedeskundigen. Het aantal optiekbedrijven bedroeg in 27 circa.3. In totaal hadden zij ongeveer 2. vestigingen. Ondernemingen kunnen (dus) uit meerdere vestigingen bestaan. 2 De verdeling van het aantal vestigingen over de zelfstandigen en de ketens is opgenomen in tabel. Een, overigens zeer beperkt, aantal bedrijven met een sterk accent op werkplaatsactiviteiten is om pragmatische redenen binnen deze groep van standaardbedrijven in het onderzoek meegenomen. 2 Nagenoeg alle in dit rapport opgenomen tabellen geven informatie op het niveau van de gehele onderneming. Bij de interpretatie van het cijfermateriaal dient dit meegewogen te worden. Structuuronderzoek optiekbedrijven 28

12 Tabel Verdeling van de vestigingen over de keten- en zelfstandige bedrijven omschrijving aantal vestigingen Hans Anders, eigen vestigingen 2 Hans Anders, franchisevestigingen 4 Het Huis, eigen vestigingen 85 Het Huis, franchisevestigingen 4 Pearle, eigen vestigingen 7 Pearle, franchisevestigingen 55 Eye Wish Groeneveld, eigen vestigingen 95 Eye Wish Groeneveld, franchisevestigingen 5 Specsavers 8 vestigingen van 'niet gebonden' optiekbedrijven.2 totaal 2. Bron: EIM, Leeftijd van de ondernemingen De gemiddelde 'leeftijd' van de bedrijven bedraagt 23 jaar. De verschillen tussen de n zijn niet groot. In zijn geheel genomen kenmerkt de branche zich door een tamelijk evenwichtige leeftijdsopbouw (zie tabel 2). Tabel 2 Leeftijdsverdeling van de ondernemingen omschrijving oogzorg verkoop standaard totaal t/m 5 jaar t/m jaar t/m 25 jaar t/m 5 jaar jaar en ouder totaal jaartal (startjaar) en aantal jaren (leeftijd) gemiddeld startjaar gemiddelde leeftijd Bron: EIM, Wijze waarop het bedrijf in eigendom is verkregen Ruim de helft van de bedrijven is overgenomen van familie, een vroegere werkgever of van een 'andere partij'. Ongeveer 4% van de bedrijven is door de huidige eigenaar zelf opgericht (zie tabel 3). 2 Structuuronderzoek optiekbedrijven 28

13 Tabel 3 Wijze waarop de onderneming in eigendom is verkregen omschrijving oogzorg verkoop standaard totaal zelf opgericht overgenomen van familie overgenomen van vroegere werkgever overgenomen van andere partij anders totaal Bron: EIM, Locatie en oppervlakte van de (hoofd)vestiging van de onderneming Veruit het grootste deel van de bedrijven is gevestigd binnen het belangrijkste winkelgebied van de plaats (zie tabel 4). Tabel 4 Locatie waarop (de hoofdvestiging van) het bedrijf gevestigd is omschrijving oogzorg verkoop standaard totaal straat met overwegend woningen 2 4 winkelgebied op wijkniveau belangrijkste winkelgebied van de plaats overig totaal Bron: EIM, 28. Op een enkele uitzondering na, beschikken de bedrijven over een verkoopruimte, een refractieruimte en een werkplaats. Bijna driekwart beschikt daarnaast nog over een andere ruimte, zoals een kantoor of een opslagruimte. Een op de zes bedrijven beschikt over een aparte verkoopruimte voor hoortoestellen (zie tabel 5). Structuuronderzoek optiekbedrijven 28 3

14 Tabel 5 Ruimten waarover de onderneming beschikt omschrijving oogzorg verkoop standaard totaal verkoopruimte refractieruimte aparte verkoopruimte voor hoortoestellen werkplaats andere ruimte, zoals opslag of kantoor Bron: EIM, 28. De verkoopruimte beslaat in doorsnee 7 vierkante meter, de refractieruimte 5, de werkplaats 2 en de overige ruimten 2 vierkante meter (zie de tabellen 6 t/m 9). Tabel 6 Oppervlakte van de verkoopruimte (N.B.: is inclusief de oppervlakten van verkoopruimten van eventuele nevenvestigingen) in m 2 oogzorg verkoop standaard totaal (beschikt niet over een verkoopruimte) t/m t/m t/m t/m meer dan totaal in aantallen m 2 doorsnee oppervlakte * (bij bedrijven met een verkoopruimte) * De doorsnee-waarde is het middelste getal in een reeks. Bijvoorbeeld: in de reeks van 5 getallen,2,2,2,3,3,4,4,4,5,6,6,6,7,8 vormt het zevende getal (de 4 dus) de doorsnee-waarde. In veel gevallen, waaronder de beschouwing van oppervlakten, geeft de doorsnee-waarde een beter beeld van 'wat te doen gebruikelijk is' dan het rekenkundige gemiddelde, dat sterk beïnvloed kan worden door uitschieters. Bron: EIM, Structuuronderzoek optiekbedrijven 28

15 Tabel 7 Oppervlakte van de refractieruimte (N.B.: is inclusief de oppervlakten van refractieruimten van eventuele nevenvestigingen) in m 2 oogzorg verkoop standaard totaal (beschikt niet over een refractieruimte) t/m t/m t/m t/m meer dan totaal in aantallen m 2 doorsnee-oppervlakte (bij bedrijven met een refractieruimte) Bron: EIM, 28. Tabel 8 Oppervlakte van de werkplaats (N.B.: is inclusief de oppervlakten van werkplaatsen van eventuele nevenvestigingen) in m 2 oogzorg verkoop standaard totaal (beschikt niet over een werkplaats) t/m t/m t/m t/m meer dan totaal in aantallen m 2 doorsnee-oppervlakte (bij bedrijven met een werkplaats) Bron: EIM, 28. Structuuronderzoek optiekbedrijven 28 5

16 Tabel 9 Oppervlakte van de overige ruimten (N.B.: is inclusief de oppervlakten van overige ruimten van eventuele nevenvestigingen) in m 2 oogzorg verkoop standaard totaal (beschikt niet over overige ruimten) t/m t/m t/m t/m t/m meer dan totaal in aantallen m 2 doorsnee oppervlakte (bij bedrijven met overige ruimtes) Bron: EIM, Werkgelegenheid Bijna een derde van de ondernemingen telt niet meer dan 2 werkzame personen. Zestig procent van de bedrijven is niet meer dan 4 werkzame personen groot (zie tabel ). Nota bene: de eigen vestigingen van de ketens gelden telkens tezamen voor bedrijf. Tabel Bedrijfsomvang in aantallen werkzame personen aantal werkzame personen oogzorg verkoop standaard totaal t/m meer dan totaal Bron: EIM, Structuuronderzoek optiekbedrijven 28

17 Per september 27 waren er in de branche circa 8.5 personen werkzaam. Dit is inclusief de werkgelegenheid in de eigen vestigingen van de ketens. Van 26 op 27 nam de werkgelegenheid, de eigen vestigingen van de ketenbedrijven buiten beschouwing gelaten, met circa 28 werkzame personen toe. Parttime arbeid komt veel voor. Omgerekend in fulltime-equivalenten komt het aantal werkzame personen (exclusief die in de eigen vestigingen van de ketens) van 6.23 overeen met iets meer dan 4.9 volledige arbeidsplaatsen (zie tabel ). Tabel Aantal werkzame personen 27 en verdeling naar fulltime- en parttimekrachten; werkgelegenheid 27 omgerekend naar volledige arbeidsjaren* omschrijving oogzorg verkoop standaard totaal in aantallen werkzame personen fulltimers: 38 uur of meer per week parttimers: 33 t/m 37 uur per week parttimers: 25 t/m 32 uur per week parttimers: 7 t/m 24 uur per week parttimers: t/m 6 uur per week totaal 27 exclusief de eigen vestigingen van de ketens ** totaal 27 eigen vestigingen van de ketens 2.24 totaal 27 inclusief de eigen vestigingen van de ketens 8.47 in volledige arbeidsjaren werkgelegenheid 27 exclusief de eigen vestigingen van de ketens * Alle aantallen afgerond op (veelvouden van) 5. ** Zie tabel 4 voor de verdeling van de werkgelegenheid naar regio. Bron: EIM, 28. Een meerderheid van 55% van de in de branche werkzame personen is vrouw. Qua leeftijdsverdeling ligt het accent op 25- tot 54-jarigen (zie tabel 2). Van de 6.23 werkenden bij de 'zelfstandigen' zijn er ruim 5. in loondienst. Structuuronderzoek optiekbedrijven 28 7

18 Tabel 2 Aantal werkzame personen 27 verdeeld naar geslacht en leeftijd, exclusief de eigen vestigingen van de ketens; tussen haakjes () de aantallen inclusief de eigen vestigingen van de ketens, onder de veronderstelling dat de procentuele verdeling daar overeenkomt met die van de rest van de branche omschrijving oogzorg verkoop standaard totaal in aantallen werkzame personen vrouwen (4.74) mannen (3.73) totaal (8.47) leeftijd: t/m 24 jaar (.6) 25 t/m 34 jaar (2.6) 35 t/m 44 jaar (2.26) 45 t/m 54 jaar (.9) 55 t/m 64 jaar (93) 65 jaar en ouder 2 4 (6) totaal (8.47) Bron: EIM, 28. Tabel 3 geeft een overzicht van de verdeling van de in de branche werkzame personen naar functie (exclusief eigen vestigingen ketens). De grootste groepen worden gevormd door de personen met de functie van 'verkoopmedewerker optiekbedrijf' en 'opticien'. 8 Structuuronderzoek optiekbedrijven 28

19 Tabel 3 Aantal werkzame personen 27 verdeeld naar functie, exclusief de eigen vestigingen van de ketens; tussen haakjes () de aantallen inclusief de eigen vestigingen van de ketens, onder de veronderstelling dat de procentuele verdeling daar overeenkomt met die van de rest van de branche omschrijving oogzorg verkoop standaard totaal in aantallen werkzame personen verkoopmedewerker optiekbedrijf (2.9) assistent-opticien (7) opticien (.6) contactlensspecialist (72) optometrist 5 27 (37) combinatie contactlensspecialist/ optometrist (38) opticien/ondernemer of bedrijfsleider (73) contactlensspecialist/ondernemer of bedrijfsleider (45) optometrist/ondernemer of bedrijfsleider (5) combinatie contactlensspecialist/optometrist/ondernemer of bedrijfsleider (54) andere functie (73) totaal (8.47) Bron: EIM, 28. Bij de niet-ketenbedrijven werken ongeveer 7 werknemers met een HBOopleiding (gerekend exclusief eigen vestigingen ketens). In ruim de helft van de gevallen werd een studie met vakspecifieke invulling als richting gevolgd. De richting 'gezondheidszorg' komt ook vaak voor (zie tabel 4). Structuuronderzoek optiekbedrijven 28 9

20 Tabel 4 Aantal HBO-opgeleide werknemers exclusief de werknemers van de eigen vestigingen van de ketens; tussen haakjes () de aantallen inclusief de werknemers (m.u.v. de bedrijfsleiders) van de eigen vestigingen van de ketens, onder de veronderstelling dat de procentuele verdeling daar overeenkomt met die van de rest van de branche; idem naar studierichting omschrijving oogzorg verkoop standaard totaal in aantallen aantal werknemers met een HBO-opleiding (995) waarvan met als studierichting: techniek (5) gezondheidszorg 2 (28) kunst * () management (5) marketing/commercieel (5) juridisch * () vakspecifiek 39 (54) anders 9 (3) * Minder dan 5. Bron: EIM, 28. Een kleine veertig procent van de bedrijven heeft in de periode september 26 - september 27 nieuw personeel aangetrokken (zie tabel 5). In totaal traden er bij de bedrijven een kleine 8 nieuwe medewerkers in dienst, waarbij de grootste groep in de functie van 'verkoopmedewerker optiekbedrijf' werd aangesteld. Van de nieuwe instroom bij de bedrijven was het grootste deel al in de branche werkzaam. Ongeveer 5 instromers waren schoolverlater en circa 255 nieuwe medewerkers waren wel al werkzaam, maar dan buiten de branche (zie tabel 6). Tabel 5 Percentage bedrijven dat in de periode september 26 - september 27 nieuw personeel heeft aangetrokken heeft nieuw personeel aangetrokken: oogzorg verkoop standaard totaal ja nee totaal Bron: EIM, 28. Zie tabel 4 voor de verdeling van het aangetrokken en vertrokken personeel naar regio. 2 Structuuronderzoek optiekbedrijven 28

21 Tabel 6 Aantal nieuwe personeelsleden september 26 - september 27; idem naar functie; idem naar arbeidsverleden (alles exclusief de eigen vestigingen van de ketenbedrijven) omschrijving oogzorg verkoop standaard totaal in aantallen werkzame personen aantal nieuwe personeelsleden waarvan met als functie: verkoopmedewerker optiekbedrijf 33 assistent-opticien 5 opticien 6 contactlensspecialist 5 optometrist 45 combinatie contactlensspecialist/ optometrist bedrijfsleider 5 overige functies 7 waarvan met als herkomst: schoolverlater 5 al binnen de branche werkzaam 45 al buiten de branche werkzaam 255 Bron: EIM, 28. Iets meer dan een kwart van de bedrijven heeft in de periode september 26 - september 27 personeel zien vertrekken (zie tabel 7). Tabel 7 Percentage bedrijven dat in de periode september 26 - september 27 personeel heeft zien vertrekken heeft personeel zien vertrekken: oogzorg verkoop standaard totaal ja nee totaal Bron: EIM, 28. In totaal vertrokken er bij de bedrijven ruim 5 medewerkers, waarbij het accent lag op de functies 'verkoopmedewerker optiekbedrijf' en 'opticien' (dit is exclusief de eigen vestigingen van de ketenbedrijven). Ruim de helft van het vertrekkende personeel ging bij een ander bedrijf in de branche werken. Een enkeling begon binnen de branche voor zichzelf. Structuuronderzoek optiekbedrijven 28 2

22 Ongeveer 2 personen gingen over naar werk buiten de branche en circa 8 personen stopten met werken (zie tabel 8). Tabel 8 Aantal vertrokken personeelsleden september 26 - september 27; idem naar functie; idem naar arbeids(bestemming) (alles exclusief de eigen vestigingen van de ketenbedrijven) omschrijving oogzorg verkoop standaard totaal in aantallen werkzame personen aantal vertrokken personeelsleden waarvan met als functie: verkoopmedewerker optiekbedrijf 25 assistent-opticien 55 opticien 65 contactlensspecialist 4 optometrist 5 combinatie contactlensspecialist/ optometrist bedrijfsleider 5 overige functies 2 waarvan met als bestemming: betrekking binnen de branche 29 voor zichzelf begonnen binnen de branche betrekking buiten de branche 2 gestopt met werken 8 weet niet 5 Bron: EIM, 28. In vijftien procent van de bedrijven is er in de periode september 26 - september 27 personeel naar een andere functie doorgestroomd. Vaak was dat naar de functies 'opticien' en 'verkoopmedewerker optiekbedrijf', maar ook nogal eens naar 'assistent-opticien' en 'contactlensspecialist' (zie tabel 9). 22 Structuuronderzoek optiekbedrijven 28

23 Tabel 9 Percentage bedrijven waarbinnen in de periode september 26 - september 27 personeel naar een andere functie is doorgestroomd en functie waarnaar is doorgestroomd (alles exclusief de eigen vestigingen van de ketenbedrijven) personeel is doorgestroomd oogzorg verkoop standaard totaal ja nee totaal functie waarnaar is doorgestroomd: in aantallen werknemers verkoopmedewerker optiekbedrijf 95 assistent-opticien 6 opticien contactlensspecialist 55 optometrist combinatie contactlensspecialist/ optometrist 25 bedrijfsleider 35 overige functies totaal 39 Bron: EIM, 28. Per oktober 27 stonden er bij zo'n 22% van de bedrijven vacatures open. In totaal betrof dit zo'n 38 banen in vooral de functies 'opticien', 'verkoopmedewerker optiekbedrijf' en 'assistent-opticien'. Bij de bedrijven met vacatures ging het in ruim de helft van de gevallen om uitbreiding van personeel, bij veertig procent ging het om vervanging van personeel en bij enkele procenten van de bedrijven betrof het zowel uitbreiding als vervanging (zie tabel 2). Structuuronderzoek optiekbedrijven 28 23

24 Tabel 2 Percentage bedrijven met vacatures per oktober 27 en aantallen vacatures naar functie; verdeling naar aard (uitbreiding, vervanging, uitbreiding en vervanging) (alles exclusief de eigen vestigingen van de ketenbedrijven) functie % bedrijven met (een) vacature(s) voor: totaal aantal vacatures voor deze functie: verkoopmedewerker optiekbedrijf 6 8 assistent-opticien 5 65 opticien 9 5 contactlensspecialist 3 35 optometrist 2 2 combinatie contactlensspecialist/optometrist bedrijfsleider overige functies 2 45 geen vacature/weet niet 78 n.v.t. totaal* n.v.t. 38 waarvan: met vacatures uitbreiding 54 vervanging 4 uitbreiding en vervanging 4 weet niet 2 totaal * Zie tabel 4 voor de verdeling van het aantal vacatures naar regio. Bron: EIM, 28. De tijd die doorgaans nodig is om vacatures vervuld te krijgen varieert tussen de bedrijven sterk. Niet zelden is hiervoor meer dan een half jaar nodig (zie tabel 2). 24 Structuuronderzoek optiekbedrijven 28

25 Tabel 2 Tijd dat het doorgaans duurt om een vacature vervuld te krijgen (betreft informatie exclusief de eigen vestigingen van de ketenbedrijven) omschrijving minder dan 2 weken 5 2 tot 4 weken 9 t/m 3 maanden 2 4 t/m 6 maanden 8 langer dan 6 maanden 2 is heel wisselend 7 heeft nooit vacatures 32 weet niet/wil niet zeggen 7 totaal Bron: EIM, 28. 'Mondeling, via personeel, familie of bekenden' is de meestgenoemde manier waarop vacatures doorgaans bekend worden gemaakt. Ook andere manieren, zoals 'adverteren' en 'via het CWI' worden veel genoemd (zie tabel 22). Tabel 22 Wijze waarop vacatures doorgaans bekend worden gemaakt (meerdere antwoorden mogelijk) (betreft informatie exclusief de eigen vestigingen van de ketenbedrijven) omschrijving in procenten van het aantal bedrijven dat wel eens vacatures heeft adverteren in een vakblad 37 adverteren in een krant of huis-aan-huisblad 34 via de eigen website 6 via een vacaturebank op het internet 8 via het CWI 33 middels een affiche in de zaak 23 mondeling, via personeel, familie of bekenden 47 nog anders 7 Bron: EIM, 28. Gemiddeld genomen wordt het grootste deel van de gewerkte tijd besteed aan verkoop en aflevering. Oogmeting en werkplaatsactiviteiten beslaan ook een groot deel van de gewerkte tijd (zie tabel 23). Tussen de n onderling zijn er op dit punt grote verschillen te zien. Dat is ook logisch, want dit aspect van de bedrijfsvoering ligt ten grondslag aan de in het onderzoek gehanteerde bedrijfstypologie. Structuuronderzoek optiekbedrijven 28 25

26 Tabel 23 Verdeling van het aantal gewerkte uren naar activiteit * omschrijving oogzorg verkoop standaard totaal in procenten van het aantal gewerkte uren oogmeting en contactlensaanpassing lasergerelateerde optometrie niet-lasergerelateerde optometrie verkoop en aflevering werkplaatsactiviteiten administratie management (inkoop, personeel e.d.) overige activiteiten 4 2 totaal * Niet gecorrigeerd voor verschillen in bedrijfsomvang: alle bedrijven hebben een gelijk gewicht in het gemiddelde. Bron: EIM, Opleiding en geslacht van de ondernemer/bedrijfsleider 84% van de ondernemers in de branche is man en (dus) 6% vrouw. De grootste groep ondernemers, 58%, heeft MBO, MEAO of MTS als hoogst voltooide opleiding. Bijna een kwart voltooide HBO, HEAO of HTS (zie tabel 24). Tabel 24 Hoogst voltooide algemene opleiding van de ondernemer opleiding oogzorg verkoop standaard totaal lagere school, basisschool * LBO, LTS, MAVO, MULO, VMBO MBO, MEAO, MTS HAVO, VWO HBO, HEAO, HTS universiteit anders/weet niet totaal * Minder dan,5%. Bron: EIM, Structuuronderzoek optiekbedrijven 28

27 Bij de ondernemers met een HBO-opleiding domineert de 'vakspecifieke invulling' als studierichting, op afstand gevolgd door 'gezondheidszorg' en de overige studierichtingen (zie tabel 25). Tabel 25 Studierichting van de HBO-opgeleide ondernemers/bedrijfsleiders; tussen haakjes () de aantallen inclusief de bedrijfsleiders van de eigen vestigingen van de ketens, onder de veronderstelling dat de procentuele verdeling daar overeenkomt met die van de rest van de branche; idem naar studierichting omschrijving totaal in aantallen techniek 8 () gezondheidszorg 56 (7) management 3 (4) marketing/commercieel 4 (7) vakspecifiek 96 (243) anders 35 (43) totaal 32 (387) Bron: EIM, Omzet Over 26 bedroeg de brancheomzet circa 885 miljoen. Voor 27 wordt (door het 'zelfstandige' deel van de branche) een omzettoename van ruim % verwacht. Ongeveer de helft van de bedrijven realiseert een omzet tot 375.,-. Kleinere en grotere bedrijven komen bij alle drie de n in ongeveer gelijke mate voor, met dien verstande dat met name binnen het 'oogzorg' relatief veel ondernemingen met een omzet boven de..,- voorkomen (zie tabel 26). Structuuronderzoek optiekbedrijven 28 27

28 Tabel 26 Omzetspreiding 26; omzetten 25, 26 en verwachting voor 27 (alles exclusief BTW) omzetklasse x. euro oogzorg verkoop standaard totaal minder dan tot tot tot tot tot en meer totaal in duizenden euro's (en exclusief de eigen vestigingen van de ketens) gemiddelde omzet doorsnee-omzet 26* in miljoenen euro's (en exclusief de eigen vestigingen van de ketens) totale omzet totale omzet 26** totale omzet 27 (verwachting) in miljoenen euro's totale omzet eigen vestigingen van de ketens in totale brancheomzet * De doorsnee-waarde is het middelste getal in een reeks. Bijvoorbeeld: in de reeks van 5 getallen,2,2,2,3,3,4,4,4,5,6,6,6,7,8 vormt het zevende getal (de 4 dus) de doorsnee-waarde. In veel gevallen, waaronder de beschouwing van omzetten, geeft de doorsnee-waarde een beter beeld van 'wat te doen gebruikelijk is' dan het rekenkundige gemiddelde, dat sterk beïnvloed kan worden door uitschieters. ** Zie tabel 4 voor de verdeling van de omzet naar regio. Bron: EIM, 28. De gerealiseerde en verwachte omzetontwikkelingen komen ook tot uitdrukking in de tabellen 27 en 28: bij het overgrote deel van de bedrijven is sprake van een omzettoename. 28 Structuuronderzoek optiekbedrijven 28

29 Tabel 27 Ontwikkeling van de omzet 26 t.o.v. 25 de omzet is: oogzorg verkoop standaard totaal toegenomen gelijk gebleven afgenomen 2 weet niet/wil niet zeggen totaal Bron: EIM, 28. Tabel 28 Verwachte ontwikkeling van de omzet 27 t.o.v. 26 de omzet zal: oogzorg verkoop standaard totaal toenemen gelijk blijven 9 afnemen 5 3 weet niet/wil niet zeggen totaal Bron: EIM, 28. Ongeveer een kwart van de bedrijven besteedt werkzaamheden uit. Het gaat daarbij vooral om het inslijpen van glazen, gevolgd door reparatie van monturen. 8% van de bedrijven die het inslijpen van glazen uitbesteden doen dit deels ook nog zelf. In totaal beloopt de omvang van het uitbestede werk gemiddeld iets meer dan een procent van de omzet. Tabel 29 Activiteiten die door de bedrijven, deels dan wel geheel, worden uitbesteed activiteit oogzorg verkoop standaard totaal inslijpen van glazen reparatie van monturen aanmeten van contactlenzen 2 (nog) andere werkzaamheden geen werkzaamheden naar derden Bron: EIM, 28. Structuuronderzoek optiekbedrijven 28 29

30 3.8 Omzetsamenstelling Een kleine 6% van de omzet komt voort uit de verkoop van brillen en ruim 2% uit de verkoop van contactlenzen (zie tabel 3). Tabel 3 Gemiddelde omzetsamenstelling naar artikelen en activiteiten; in procenten van de totaalomzet (gewogen met de omzet) artikel/activiteit oogzorg verkoop standaard totaal in procenten van de totaalomzet verkoop van brillen verkoop van contactlenzen verkoop van zonnebrillen en voorhangers met ongeslepen glazen verkoop van contactlensvloeistoffen en aanverwante producten apart in rekening gebrachte optometrie omzet uit laseractiviteiten * * * omzet uit low vision * * * apart in rekening gebrachte refractie * in rekening gebrachte reparaties overige omzet totaal * Minder dan,5%. Bron: EIM, Bedrijfsresultaat De gerealiseerde en de verwachte ontwikkeling van het bedrijfsresultaat corresponderen met de ontwikkelingen van de omzet (zie de tabellen 3 en 33). 9% procent van de ondernemers is tevreden over het in 26 behaalde bedrijfsresultaat (zie tabel 32). Tabel 3 Ontwikkeling van het bedrijfsresultaat in 26 t.o.v. 25 het bedrijfsresultaat is: oogzorg verkoop standaard totaal toegenomen gelijk gebleven afgenomen weet niet/wil niet zeggen totaal Bron: EIM, Structuuronderzoek optiekbedrijven 28

31 Tabel 32 Mate van tevredenheid over het bedrijfsresultaat in 26 over het bedrijfsresultaat 26 is de ondernemer: oogzorg verkoop standaard totaal zeer tevreden tamelijk tevreden tamelijk ontevreden zeer ontevreden weet niet/wil niet zeggen 2 2 totaal Bron: EIM, 28. Tabel 33 Verwachte ontwikkeling van het bedrijfsresultaat in 27 t.o.v. 26 het bedrijfsresultaat zal: oogzorg verkoop standaard totaal toenemen gelijk blijven afnemen 7 4 weet niet/wil niet zeggen totaal Bron: EIM, Gebruik van diensten van derden Vrijwel alle bedrijven hebben in het afgelopen jaar gebruik gemaakt van de diensten van een of meerdere personen of organisaties. Vooral de boekhouder/accountant wordt genoemd als een partij waarop een beroep is gedaan (zie tabel 34). Structuuronderzoek optiekbedrijven 28 3

32 Tabel 34 Personen en organisaties van wier diensten het afgelopen jaar gebruik is gemaakt; meerdere antwoorden mogelijk omschrijving oogzorg verkoop standaard totaal accountant of boekhouder belastingadviseur Belastingdienst bank Kamer van Koophandel 7 6 branche- of beroepsorganisatie collega-ondernemer(s) anders niemand, geen instanties Bron: EIM, Automatisering en website Nagenoeg alle bedrijven maken gebruik van een of meer automatiseringstoepassingen zoals genoemd in tabel 35. Alle toepassingen scoren zeer hoog, met uitzondering van 'werkplanning', hoewel ook deze toepassing nog door 3% van de bedrijven wordt genoemd. Tabel 35 Automatiseringstoepassingen waar het bedrijf gebruik van maakt; meerdere antwoorden mogelijk omschrijving oogzorg verkoop standaard totaal tekstverwerking internet administratie werkplanning elektronisch bankieren geen van deze toepassingen Bron: EIM, 28. Vier van de vijf bedrijven maken gebruik van specifiek voor de optiekbranche ontwikkelde software (zie tabel 36). 32 Structuuronderzoek optiekbedrijven 28

33 Tabel 36 Gebruik van specifiek voor de optiekbranche ontwikkelde software omschrijving oogzorg verkoop standaard totaal maakt hiervan gebruik maakt hiervan geen gebruik totaal Bron: EIM, 28. Bijna twee derde van de bedrijven beschikt over een eigen website. De website wordt nagenoeg altijd gebruikt voor het verstrekken van algemene informatie over het bedrijf en in de helft van de gevallen voor het doen van aanbiedingen aan consumenten (zie tabel 37). Tabel 37 Bezit en toepassingen van een website; meerdere antwoorden mogelijk omschrijving oogzorg verkoop standaard totaal beschikt over een website beschikt over een website die biedt: algemene informatie over het bedrijf aanbiedingen voor consumenten online catalogus met productaanbod en productinfo mogelijkheid tot bestellen van producten mogelijkheid voor het afrekenen van producten, bijvoorbeeld via een creditcard Bron: EIM, Verkoopbevorderende activiteiten Bijna alle bedrijven hebben in het afgelopen jaar een of meer verkoopbevorderende activiteiten ondernomen. In afnemende volgorde werden hierbij het meest genoemd: adverteren in huis-aan-huisbladen, het uitvoeren van gerichte mailings per post, het sponsoren van verenigingen of evenementen en het huis-aan-huis verspreiden van folders (zie tabel 38). Structuuronderzoek optiekbedrijven 28 33

34 Tabel 38 Verkoopbevorderende activiteiten die in het afgelopen jaar zijn uitgevoerd; meerdere antwoorden mogelijk omschrijving oogzorg verkoop standaard totaal adverteren in huis-aan-huisbladen het plaatsen van advertenties in dagbladen adverteren in de Gouden Gids het huis-aan-huis verspreiden van folders het uitvoeren van gerichte mailings per post sponsoren van verenigingen of evenementen het opbellen van potentiële klanten het bezoeken van potentiële klanten verkoopbevordering via een website verkoopbevordering via geen van deze activiteiten Bron: EIM, Problemen 'Onderhandelingen met verzekeraars' is het door de ondernemers veruit meest genoemde grote probleem. Een ander groot knelpunt is het aantrekken van vakbekwaam personeel, gevolgd door 'administratieve lasten' (zie tabel 39). Tabel 39 Mate waarin een aantal aspecten van de bedrijfsvoering als een probleem wordt ervaren aspect en mate van probleem oogzorg verkoop standaard totaal omzetniveau geen probleem klein probleem groot probleem 4 2 niet van toepassing weet niet/wil niet zeggen 2 concurrentie geen probleem klein probleem groot probleem niet van toepassing weet niet/wil niet zeggen 34 Structuuronderzoek optiekbedrijven 28

35 aspect en mate van probleem oogzorg verkoop standaard totaal loonkosten geen probleem klein probleem groot probleem niet van toepassing weet niet/wil niet zeggen aantrekken van bekwaam personeel geen probleem klein probleem groot probleem niet van toepassing weet niet/wil niet zeggen 2 verkrijgen van financiering geen probleem klein probleem groot probleem niet van toepassing weet niet/wil niet zeggen 2 milieueisen geen probleem klein probleem groot probleem niet van toepassing 9 9 weet niet/wil niet zeggen arbo-eisen geen probleem klein probleem groot probleem niet van toepassing weet niet/wil niet zeggen administratieve lasten geen probleem klein probleem groot probleem niet van toepassing 2 weet niet/wil niet zeggen de open Europese markt geen probleem klein probleem groot probleem niet van toepassing 6 3 weet niet/wil niet zeggen 2 bedrijfsopvolging geen probleem klein probleem groot probleem niet van toepassing weet niet/wil niet zeggen Structuuronderzoek optiekbedrijven 28 35

36 aspect en mate van probleem oogzorg verkoop standaard totaal de snelle ontwikkeling op computergebied geen probleem klein probleem groot probleem niet van toepassing weet niet/wil niet zeggen onderhandelingen met zorgverzekeraars geen probleem klein probleem groot probleem niet van toepassing weet niet/wil niet zeggen ander probleem ja Bron: EIM, Analyses naar regio De SVGB heeft EIM verzocht om een aantal kernvariabelen vanuit regionaal gezichtspunt te analyseren. De resultaten daarvan worden weergegeven in tabel 4 en behoeven nog de volgende kanttekeningen: de SVGB hanteert de CWI-districten, te weten: Noord, bestaande uit Groningen, Friesland en Drenthe; Oost, bestaande uit Overijssel en Gelderland; Middenwest, bestaande uit Flevoland, Utrecht en een deel van Zuid- Holland; Noordwest, bestaande uit Noord-Holland; Zuidwest, bestaande uit een deel van Zuid-Holland, Zeeland en het westelijke deel van Noord-Brabant; Zuidoost, bestaande uit midden- en oost-noord-brabant en Limburg; in dit onderzoek is de helft (van het aantal ondernemingen, de werkgelegenheid, et cetera) van Zuid-Holland toegerekend aan de regio Middenwest, en de andere helft aan de regio Zuidwest; zo is ook een derde deel van Noord-Brabant toegerekend aan de regio Zuidwest en twee derde deel aan de regio Zuidoost. 36 Structuuronderzoek optiekbedrijven 28

37 Tabel 4 Resultaten van de analyses naar regio; alles exclusief de eigen vestigingen van de ketens omschrijving Noord Oost 2 Middenwest 3 Noordwest 4 Zuidwest 5 Zuidoost 6 Nederland aantal vestigingen omzet 26 (in mln. euro's excl. BTW) aantal werkzame personen (sept. '7) nieuw aangenomen personeel periode sept. '6 - sept. ' vertrokken personeel periode sept. '6 - sept. ' aantal vacatures eind Bron: EIM, 28. Groningen + Friesland + Drenthe. 2 Overijssel + Gelderland. 3 Flevoland + Utrecht + de helft van Zuid-Holland. 4 Noord-Holland. 5 Zeeland + de helft van Zuid-Holland + een derde deel van Noord-Brabant. 6 Limburg + twee derde deel van Noord-Brabant. Structuuronderzoek optiekbedrijven 28 37