Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding IBMS voltijd. Haagse Hogeschool

Transcriptie

1 Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding IBMS voltijd Haagse Hogeschool

2 Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding IBMS voltijd CROHO nr Haagse Hogeschool Hobéon Certificering BV December 2006 Auditteam: Drs. W.G. van Raaijen N. Brokking MBA Drs. H.W. Wierda M. Hart Drs. G.J. Stoltenborg Secretaris: Drs. G.W.M.C. Broers

3 INHOUDSOPGAVE 1. INLEIDING Functie van het rapport Bereik van de beoordeling Karakteristiek van de opleiding Aanpak Beoordelingsprocedure en werkwijze Beslisregels Auditteam Deelnemers visitatie Programma visitatie 11 oktober en 14 november BEVINDINGEN EN BEOORDELING 7 Onderwerp 1: Doelstellingen Opleiding 7 Facet 1.1. Domeinspecifieke Eisen 7 Facet 1.2. Niveau Bachelor 9 Facet 1.3. Oriëntatie HBO 12 Onderwerp 2: Programma 14 Facet 2.1. Eisen HBO 14 Facet 2.2. Relatie tussen Doelstellingen en Inhoud Programma 17 Facet 2.3. Samenhang Programma 19 Facet 2.4. Studielast 21 Facet 2.5. Instroom 23 Facet 2.6. Duur 25 Facet 2.7. Afstemming tussen Vormgeving en Inhoud 26 Facet 2.8. Beoordeling en Toetsing 28 Onderwerp 3: Inzet van Personeel 31 Facet 3.1. Eisen HBO 31 Facet 3.2. Kwantiteit Personeel 33 Facet 3.3. Kwaliteit Personeel 35 Onderwerp 4: Voorzieningen Facet 4.1. Materiële Voorzieningen Facet 4.2. Studiebegeleiding 38 Onderwerp 5: Interne Kwaliteitszorg 41 Facet 5.1. Evaluatie Resultaten 41 Facet 5.2. Maatregelen tot Verbetering 43 Facet 5.3. Betrekken van Medewerkers, Studenten, Alumni en Beroepenveld 45 Onderwerp 6: Resultaten 47 Facet 6.1. Gerealiseerd Niveau Facet 6.2. Onderwijsrendement SAMENVATTEND OORDEEL Oordeelschema HBO bachelor opleiding IBMS voltijd Integraal oordeel/ advies aan NVAO 52 Bijlage I: Curricula Vitae auditoren en onafhankelijkheidsverklaringen auditoren. Bijlage II: Programma visitatie 11 oktober en 14 november 2006.

4 1. INLEIDING 1.1. Functie van het rapport Het onderhavige rapport bevat het advies aan de NVAO dat door Hobéon Certificering als Visiterende Beoordelende Instantie is opgesteld ten behoeve van de accreditatie van de in paragraaf 1.2 genoemde HBO bachelor opleiding Bereik van de beoordeling De Haagse Hogeschool, in casu de Academie Marketing & Commerce, verzorgt de HBO bachelor opleidingen Small Business Retail Management, Commerciële Economie en International Business and Management Studies (hierna: IBMS) Het onderhavige rapport heeft betrekking op de opleiding IBMS. De opleiding IBMS wordt uitgevoerd in een voltijdvariant Hobéon Certificering heeft zijn oordeel over de voltijdvariant van de opleiding IBMS in het voorliggende rapport samengevat De basis voor het onderzoek van Hobéon Certificering werd gevormd door de Management Review van de opleiding IBMS, voltijd. In deze rapportage is de beoordeling omschreven van de opleiding IBMS die door de Academie Marketing & Commerce in de volgende variant wordt aangeboden: IBMS, voltijd. Crohonummer: Karakteristiek van de opleiding HBO-opleidingen op het terrein van IBMS zijn van vrij recente datum: de IBMS-opleidingen zijn vanaf begin jaren negentig opgezet als IBS-variant van Commerciële Economie met het doel om studenten voor te bereiden op een loopbaan in het internationale bedrijfsleven. Het studieprogramma richt zich op een breed scala van functies, variërend van marketing en commercieel management tot werkzaamheden in de sfeer van financieel management en planning and control. Het internationale karakter van de opleiding komt, behalve in het opleidingsprofiel en de inhoud van het studieprogramma, tevens tot uiting in de samenstelling van de studentenpopulatie. De studenten die aan de Haagse Hogeschool IBMS studeren, zijn afkomstig uit meer dan 60 verschillende landen. De voertaal binnen de opleiding is Engels. Dit geldt zowel voor het studiemateriaal als voor de documentatie. Tot 1999 was IBMS aan de Haagse Hogeschool een afstudeerrichting binnen de opleiding Commerciële Economie, hetgeen niet wegneemt dat de opleiding IBMS binnen de toenmalige organisatiestructuur van de Haagse Hogeschool een volwaardige positie van zelfstandige opleiding naast Commerciële Economie innam en vertegenwoordigd was in het landelijk opleidingsoverleg van IBMS-opleidingen. In 1999 kregen de opleidingen IBMS een eigen CROHO-registratie, d.w.z. het werden daarmee eigenstandige opleidingen binnen het hoger onderwijs. In dat zelfde jaar is er een landelijk opleidings- en beroepsprofiel opgesteld. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding IBMS - Haagse Hogeschool 1

5 De opleiding is in 1995 gevisiteerd als afstudeervariant in het kader van de visitatie van Commerciële Economie. De aandacht ging bij die gelegenheid vrijwel geheel uit naar CE-voltijd; ten aanzien van IBMS werden geen bijzondere opmerkingen gemaakt of tekortkomingen geconstateerd. Het auditteam heeft daarom, mede gelet op het feit dat de visitatie inmiddels 11 jaar geleden heeft plaatsgevonden, geen bijzondere aandacht besteed aan deze in1995 uitgevoerde visitatie. Bij de daaropvolgende visitatieronde, die in 2001 was gepland, gaf het landelijk opleidingsoverleg te kennen dat men de voorkeur gaf aan een (proef)accreditatie. Deze is echter niet meer uitgevoerd. In 2005 is de opleiding onderworpen aan een interne audit door de dienst Onderwijs- en Studentzaken van de Haagse Hogeschool. Op basis van het daaropvolgende auditrapport is een verbeterplan opgesteld dat als richtlijn diende bij de voorbereiding op de visitatie. De opleiding IBMS biedt, met ingang van het cursusjaar , een vernieuwd curriculum aan. Dit herziene curriculum is gebaseerd op het nieuwe competentieprofiel dat in september 2004 werd vastgesteld door het landelijk opleidingsoverleg IBMS. Tijdens de audit is daarom aandacht besteed aan zowel het oude als het nieuwe curriculum van de opleiding Aanpak Beoordelingsprocedure en werkwijze Bij de beoordeling van de betreffende opleidingsvariant is uitgegaan van het door de NVAO vastgestelde Accreditatiekader bestaande opleidingen hoger onderwijs. Daarin staan de onderwerpen en facetten vermeld waarop een VBI zich bij de beoordeling van een opleiding moet richten. Voorts zijn daarin opgenomen de criteria aan de hand waarvan een VBI moet bepalen of de basiskwaliteit van die opleiding als voldoende kan worden beoordeeld. Voorafgaand aan het accreditatieonderzoek heeft Hobéon Certificering de opleiding voorbereid op de audit door een inhoudelijke toelichting te geven op het NVAO-Accreditatiekader. Met betrekking tot het specifieke referentiekader van de betreffende opleidingsvariant geldt het volgende: De opleiding IBMS heeft zich voor wat betreft beroepsprofiel, opleidingscompetenties en doelstelling tenminste gebaseerd op het landelijk beroepsprofiel en de opleidingscompetenties zoals vastgesteld in het landelijk overleg tussen de betreffende opleidingen en het beroepenveld. (Zie onder facet 1.1.: Domeinspecifieke Eisen ). Het auditteam heeft dit opleidingsspecifieke referentiekader beoordeeld en vastgesteld dat het in voldoende mate gespecificeerd is en passend is voor een IBMS opleiding op HBO-niveau. Het auditteam heeft dit kader in zijn beoordeling betrokken. Zie voorts onder facet 1.1. De beoordelingsprocedure van Hobéon Certificering kent twee hoofdmomenten: Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding IBMS - Haagse Hogeschool 2

6 Documentanalyse Het gaat hier om een analyse en beoordeling van door {naam opleiding} aangeleverde schriftelijke informatie: Management Review MR; Studiegids; Onderwijs- en Examen Reglement OER; Onderliggende documentatie betrekking hebbend op bijvoorbeeld: - strategische keuzen en de positie in de markt, - interne organisatie, - de (systematiek van) interne kwaliteitszorg en de daarmee samenhangende interne managementrapportages en verbetermaatregelen, - ontwikkelingen in het beroepenveld, - beroeps- en opleidingsprofielen, - (validatie) eindkwalificaties, - curricula en de interne en externe evaluatie daarvan, - werkvormen, - toetsing en beoordeling, - kwantitatief en kwalitatief personeelsbeleid, - internationalisering, - instroombeleid, - studiebegeleiding, - onderwijsrendement. Op basis van de door de opleiding IBMS aangeleverde documentatie heeft het auditteam zich een beeld kunnen vormen van de primaire en secundaire processen van de voltijdvariant. Het auditteam heeft dit beeld getoetst aan zaken als: ambitieniveau, toekomstgerichtheid, innovatief vermogen, kwaliteitsbewaking via interne en externe evaluatie, arbeidsmarktrelevantie, resultaatgerichtheid, continuïteit, studenten- en docentenbelangen. Voorafgaand aan de visitatie (zie hieronder) werd het management van de betreffende opleiding op de hoogte gesteld van de voorlopige bevindingen van het auditteam op basis van zijn documentanalyse. Audit De audit was gericht op een actieve controle door middel van een tweedaagse visitatie 1, uitgevoerd door een auditteam waarvan deel uitmaakten twee externe onafhankelijke deskundigen op het gebied van IBMS, één student, één lead auditor, één auditor onderwijs vanuit Hobéon Certificering en één secretaris, eveneens vanuit Hobéon Certificering. Onder controle moet hier worden verstaan, dat het auditteam op verschillende niveaus (management, coördinatie, examencommissie, docenten, studenten, staf) heeft getoetst (i) of de in de documentatie beschreven beleidsvoornemens en de daaraan gerelateerde uitvoeringsprocessen zijn geïmplementeerd en (ii) of de overige in de documentatie vervatte informatie verifieerbaar is. Deze verificatie door het auditteam geschiedde enerzijds door, zoals hierboven reeds is aangegeven, meerdere malen hetzelfde onderwerp met verschillende geledingen te bespreken en anderzijds aan de hand van additionele documentatie en -daar waar het de huisvesting en de materiële voorzieningen betreft- ook door eigen waarneming. 1 Visitatie heeft op 11 oktober en op 14 november plaatsgevonden. Door zwaarwegende persoonlijke omstandigheden was de werkvelddeskundige op 11 oktober op het allerlaatste moment verhinderd. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding IBMS - Haagse Hogeschool 3

7 De additionele, tijdens de visitatie geraadpleegde, documentatie behelsde ondermeer: overzichten van de samenstelling van de werkveld-gremia waarmee de opleiding(en) overleg voeren; verslagen van die bijeenkomsten met het werkveld; overzicht CV s van (gast)docenten; netwerkoverzicht docenten; verslagen van de functioneringsgesprekken met docenten; verslagen van docentevaluaties; verslagen van studievoortganggesprekken met studenten; detailbeschrijving van modules, cases en de daaraan gekoppelde opdrachten; stageverslagen en -beoordelingen; de beroepsproducten die gedurende de opleiding door studenten worden opgeleverd; de eindproducten van studenten. Aldus had het auditteam voldoende instrumenten om zich op gedetailleerd niveau op de hoogte te stellen van inhoud, opzet, uitvoering en resultaten van het opleidingsprogramma/de opleidingsprogramma s en van de daarmee samenhangende personele, organisatorische, materiële en ruimtelijke voorzieningen. Het auditteam heeft op deze wijze alle in het NVAO-Accreditatiekader vermelde facetten beoordeeld, op basis waarvan een samenvattend oordeel per onderwerp werd gegeven. Een en ander werd vastgelegd in een conceptrapport dat aan de opleiding werd voorgelegd voor een toets op eventuele feitelijke onjuistheden. Het voorliggend rapport is de weergave van het oordeel van het auditteam met daarbij de gronden waarop dat oordeel is gebaseerd Beslisregels Volgens de NVAO-Beslisregels Accreditatie kan een onderwerp slechts onvoldoende of voldoende scoren. Een facet kan evenwel, volgens diezelfde regels, onvoldoende, voldoende, goed of excellent scoren. Met dit als uitgangspunt, heeft Hobéon onderstaande beslisregels toegepast. Onderwerp A. Een onderwerp scoort voldoende, indien alle facetten van dat onderwerp tenminste voldoende hebben gescoord of indien één facet van dat onderwerp onvoldoende en de overige tenminste voldoende hebben gescoord, mits een acceptabel verbeterplan beschikbaar is voor het facet met de score onvoldoende. B. Een onderwerp scoort onvoldoende, indien één facet van dat onderwerp onvoldoende heeft gescoord en voor dit facet geen acceptabel verbeterplan beschikbaar is. C. Een onderwerp scoort onvoldoende, indien meer dan één facet van dat onderwerp onvoldoende heeft gescoord, ongeacht of er voor die facetten acceptabele verbeterplannen zijn. Facet D. Binnen de beoordeling van een facet is ruimte voor een eigen afweging van het auditteam: uitvoering/praktijk weegt zwaarder dan beleid/theorie: beter een goed functionerende regeling die slecht is opgeschreven, dan omgekeerd; primaire processen wegen zwaarder dan secundaire. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding IBMS - Haagse Hogeschool 4

8 Extra aantekening E. Indien voor een onderwerp een hogere score dan voldoende gerechtvaardigd is, wordt dat als extra aantekening vermeld en wel met inachtneming van onderstaande regels: een onderwerp krijgt de extra aantekening goed, indien alle facetten van dat onderwerp goed hebben gescoord of indien één facet van dat onderwerp voldoende en de overige facetten goed of excellent hebben gescoord; 2 een onderwerp krijgt de extra aantekening excellent, indien alle facetten van dat onderwerp excellent hebben gescoord of indien één facet van dat onderwerp goed en de overige facetten excellent hebben gescoord; een onderwerp krijgt geen extra aantekening, indien één van de facetten van dat onderwerp onvoldoende heeft gescoord Auditteam Het auditteam was als volgt samengesteld: Voorzitter: Leden: Studentlid: Secretaris: De heer drs. W.G. van Raaijen De heer N. Brokking MBA De heer drs. H.W. Wierda De heer drs. G.J. Stoltenborg Mevrouw M. Hart De heer G.W.M.C. Broers Bij het samenstellen van het auditteam heeft Hobéon Certificering er zorg voor gedragen, dat de voor de beoordeling van de opleiding IBMS noodzakelijke expertise aanwezig is. Expertise met betrekking tot de onderwijskundige aspecten (i.c. het primaire proces, de ondersteunende processen en de organisatorische context) en expertise met betrekking tot de inhoudelijke aspecten (i.c. het programma in relatie tot het specifieke domein). De voorzitter van het auditteam, de heer Van Raaijen, kan bogen op een jarenlange (lead-) auditervaring in en buiten het hoger onderwijs. Binnen het hoger onderwijs betrof dit opleidingen binnen de domeinen techniek, economie, sociaal agogisch, gezondheidszorg en kunsten. Van Raaijen is als senior adviseur werkzaam voor de Hobéon Groep. De werkvelddeskundige, de heer Brokking, heeft op grond van zijn ruime ervaring en positie in het internationale werkveld een goed zicht op de eisen die vanuit de verschillende deelgebieden in het werkveld gesteld worden aan professionals op HBO-niveau. Hij is lange tijd werkzaam geweest als (concern-)directeur van Philips, ondermeer in Azië en Zuid-Amerika, en thans werkzaam als directeur van Triceps, een organisatie op het terrein van werving en selectie van met name hoger personeel. Brokking heeft zich in zijn beoordeling met name gericht op de kwaliteit, actualiteit en relevantie van (i) het richtinggevend domeinspecifieke kader, (ii) de eindkwalificaties, (iii) de programma-inhoud en (iv) de interactie tussen opleiding en werkveld. Bovendien heeft hij mede de kwaliteit van het personeel en het gerealiseerde niveau beoordeeld. 2 Het NVAO-Accreditatiekader onderscheidt bij onderwerp 2 ( Programma ) acht facetten. Eén ervan betreft de duur van de opleiding. Het daarbij vermelde criterium (240 ECTS) is evenwel geen (kwaliteits)criterium, maar een formele vereiste waaraan het programma van een opleiding a priori moet voldoen, wil zij überhaupt in aanmerking kunnen komen voor een HBO Bachelor accreditatie. Duur is derhalve van een andere orde dan -bijvoorbeeld- Kwaliteit Personeel of Onderwijsrendement. Bij de beslissing of het onderwerp Programma een extra aantekening goed dan wel excellent verdient, wordt het facet Duur dan ook buiten beschouwing gelaten. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding IBMS - Haagse Hogeschool 5

9 De vakdeskundige, de heer Wierda, heeft zich in zijn beoordeling gericht op de kwaliteit van de opleiding, de actualiteit en relevantie van het richtinggevend domeinspecifieke kader. Hij heeft als vakinhoudelijk deskundige in zijn carrière, waaronder jarenlange betrokkenheid als leidinggevende bij HBO-opleidingen binnen het economisch domein, ruime ervaring opgebouwd die hem concreet in staat stelt de programmaopbouw, het onderwijsproces en de organisatorische context waarbinnen de uitvoering plaatsvindt, te beoordelen in het perspectief van de eisen die aan HBO-opleidingen gesteld worden. De onderwijskundige, de heer Stoltenborg, heeft zich vooral gericht op de kwaliteit van de processen die direct en indirect de uitvoering van het programma raken. De heer Stoltenborg is aan de Hobéon Groep verbonden als senior adviseur en is bij tal van accreditatietrajecten betrokken geweest. Mevrouw Hart is studentlid binnen het auditteam. Zij is student IBMS aan de Hogeschool Utrecht en heeft reeds accreditatie-auditervaring bij andere hogescholen. De heer Broers is secretaris van het auditteam en heeft inmiddels deze secretariële rol binnen vele accreditatietrajecten vervuld. Broers is verbonden aan de Hobéon Groep als adviseur. Voor de curricula vitae: zie Bijlage I Deelnemers visitatie Het auditteam heeft tijdens de visitatie gesprekken gevoerd met vertegenwoordigers vanuit de verschillende geledingen van de opleiding(en): management, coördinatoren, docenten, studenten en staf. Voor een volledig overzicht van de deelnemers aan de visitatie: zie Bijlage II Programma visitatie 11 oktober en 14 november 2006 Zie Bijlage II. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding IBMS - Haagse Hogeschool 6

10 2. BEVINDINGEN EN BEOORDELING Onderwerp 1: Doelstellingen Opleiding Dit onderwerp kent drie facetten: 1. domeinspecifieke eisen; 2. niveau bachelor; 3. oriëntatie HBO. Facet 1.1. Domeinspecifieke Eisen Criterium Het facet Domeinspecifieke Eisen is beoordeeld aan de hand van het volgende NVAO-criterium: Sluiten de eindkwalificaties van de opleiding aan bij de eisen die door (buitenlandse) vakgenoten en de beroepspraktijk gesteld worden aan een opleiding in het betreffende domein (vakgebied/discipline en/of beroepspraktijk)? Bevindingen Het oude, in 1999 opgesteld beroepsprofiel, gaat uit van eindkwalificaties die onderverdeeld zijn in zeven verschillende typen competenties. Op basis van deze eindkwalificaties en competenties heeft de opleiding haar oude curriculum vormgegeven en inhoudelijk ontwikkeld. In de periode is er een nieuw opleidingsprofiel ontwikkeld, omdat de opvattingen over kwalificaties en competenties zich in de afgelopen jaren verder hebben ontwikkeld. Dit nieuwe landelijk opleidings -en beroepsprofiel is beschreven in de door het auditteam bestudeerde notitie Framework Competencies. Binnen dit domein zijn acht domeincompetenties geformuleerd: zes specifieke en twee generieke. Deze competenties zijn op 8 december 2005 vastgesteld door de Sectorraad HEO en op sectorniveau gevalideerd door landelijke werkgeversorganisaties. Deze domeincompetenties luiden: Ontwikkelen van een visie op veranderingen en trends in de externe omgeving en ontwikkelen van relaties, netwerken en ketens. Analyseren van beleidsvraagstukken, vertalen in beleidsdoelstellingen en -alternatieven en voorbereiden van besluitvorming. Toepassen van Human Resource Management in het licht van de strategie van de organisatie. Inrichten, beheersen en verbeteren van bedrijfs- of organisatieprocessen. Analyseren van de financiële en juridische aspecten, interne processen en de bedrijfs- of organisatieomgeving om samenhang en wisselwerking te versterken. Ontwikkelen, implementeren en evalueren van een veranderingsproces. Sociale en communicatieve competentie (interpersoonlijke, organisatie). Zelfsturende competenties (intrapersoonlijk, beroepsbeoefenaar, professional). Op basis van deze nieuwe set competenties heeft het landelijk overleg IBMS in september 2005 een nieuw kader van IBMS-competenties vastgesteld. Dit kader vervangt het eerdere Competency Based Curriculum. De eindcompetenties en de hiervan afgeleide deelcompetenties zijn door de Haagse opleiding vervolgens vertaald naar leerdoelen. Deze leerdoelen zijn gekoppeld aan de verschillende onderwijsmodules. Binnen het kader van het competentieprofiel IBMS worden studenten in de gelegenheid gesteld om zich op een aandachtsgebied naar keuze te specialiseren. Ze kunnen daartoe een keuze maken tussen Marketing en Finance and Business Analysis. De opleiding heeft voor deze profilering gekozen, nadat gebleken was dat afgestudeerden vooral binnen deze twee gebieden werkzaam waren. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding IBMS - Haagse Hogeschool 7

11 Om de contacten met het beroepenveld te structureren en te intensiveren, is met ingang van het cursusjaar een Beroepenveldcommissie ingesteld die adviseert over de inhoud van het onderwijs en in het bijzonder over de aansluiting op de beroepspraktijk. In de documentatie zijn de agenda s opgenomen van bijeenkomsten met deze Business Advisory Council, alsmede een kort verslag van deze bijeenkomsten. Wat betreft de set competenties geeft deze Business Advisory Council in een verslag d.d. 13 september aan: The council states the IBMS professional profile is a good reflection of what an IBMS professional must know/do. Tijdens verschillende bijeenkomsten heeft de Business Advisory Council het marketingprogramma besproken. Er werd vastgesteld dat dit in voldoende mate aansluit op de actuele verwachtingen die het bedrijfsleven heeft met betrekking tot de kwaliteiten van jonge professionals. Uit de door het auditteam bestudeerde documentatie alsmede tijdens de audit is gebleken dat het dominante belang in het internationale bedrijfsleven op het terrein van emerging markets en de daarbij behorende theorieën van risk management door de opleiding in het programma worden opgenomen. Het uitwerken van topics en het vervolgens implementeren ervan in het onderwijs behoren naar de mening van het auditteam een doorgaand proces te zijn en dat doet de Haagse opleiding IBMS kennelijk. Behalve van het landelijk overeengekomen profiel, maakt de Haagse opleiding IBMS ook gebruik van andere instrumenten om de beroepsgerichtheid en de relevantie van de competenties te staven. Daarnaast onderhoudt de opleiding contacten met bedrijven in het beroepenveld die projecten en stageplaatsen aanbieden en met alumni. Het merendeel van de bedrijven en instituten waar IBMS contact mee heeft, is internationaal georiënteerd. Enkele voorbeelden van zulke bedrijven zijn: Vietnam Airlines, Rabobank, Total Solutions Europe, Citibank Privatkunden AG & Co. De hier genoemde bedrijven waren overigens betrokken bij afstudeerprojecten. Ook heeft de opleiding contacten met de Regioregisseur, een functionaris behorende bij de Haagse Hogeschool die bemiddelt tussen de onderwijsorganisatie, studenten en bedrijven in de Haagse regio. Naast contacten in het beroepenveld onderhoudt de opleiding contacten met internationale onderwijsinstellingen. De derdejaars studenten van IBMS brengen een half jaar door aan een buitenlandse universiteit of hogeschool waarmee de opleiding een samenwerkingsverband heeft. Voorbeelden daarvan zijn University of Ottawa, University of Swansea, Australian Catholic University en Fachhochschule Wiener Neustadt. De aan de betreffende onderwijsinstellingen verbonden opleidingen zijn geselecteerd op basis van hun kwaliteiten op het gebied van Marketing, Finance and Business Analysis. Oordeel: goed Het auditteam kwalificeert dit facet van de opleiding als goed en wel op grond van de volgende observaties: de IBMS-opleidingen hebben op landelijk niveau een geheel nieuw beroepsprofiel opgesteld en een daarbij behorende set duidelijke competenties; de Business Advisory Council is aantoonbaar betrokken bij het valideren van het competentieprofiel en de opleidingskwalificaties; de opleiding beschikt over goede contacten met het voor de opleiding relevante beroepenveld. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding IBMS - Haagse Hogeschool 8

12 Facet 1.2. Niveau Bachelor Criterium Het facet Niveau Bachelor is beoordeeld aan de hand van het volgende NVAO-criterium: Sluiten de eindkwalificaties van de opleiding aan bij algemene, internationaal geaccepteerde beschrijvingen van de kwalificaties van een Bachelor? Bevindingen In het competentieprofiel IBMS, dat aan de basis ligt van het nieuwe curriculum, zijn de Dublin Descriptoren verwerkt. Op landelijk niveau is niet aangegeven hoe de Dublin Descriptoren zijn verwerkt in de competenties. De Curriculumcommissie heeft op basis van de IBMS-competenties en het curriculum in een overzicht aangegeven hoe de Dublin Descriptoren terugkomen in de IBMS-competenties. De relatie tussen de Dublin Descriptoren en de meer generieke HBO-kwalificaties heeft de opleiding op de volgende wijze uitgewerkt: Dublin Descriptors: European descriptors for a bachelor s degree: Knowledge and understanding: Graduates have demonstrated knowledge and understanding in a field of study that builds upon and supersedes their general secondary education, and is typically at a level that, whilst supported by advanced textbooks, includes some aspects that will be informed by knowledge of the forefront of their field of study Applying knowledge and understanding: Graduates can apply their knowledge and understanding in a manner that indicates a professional approach to their work or vocation, and have competencies typically demonstrated through devising and sustaining arguments and solving problems within their field of study Making judgements: Graduates have the ability to gather and interpret relevant data (usually within their field of study) to inform judgements that include reflection on relevant social, scientific or ethical issues Communication: Graduates can communicate information, ideas, problems and solutions to both specialist and nonspecialist audiences Learning skills: Graduates have developed those learning skills that are necessary for them to continue to undertake further study with a high degree of autonomy Generic 10 core HBO-qualifications broad professional approach to equip students with up-to-date knowledge, incorporating recent scientific information, perceptions and concepts, research and developments in the professional field. multidisciplinary integration: ability to integrate relevant knowledge, perceptions, attitudes and skills drawn from various disciplines. broad application: ability to use knowledge, insights and skills in diverse professional situations. (scientific) application of knowledge: the ability to apply relevant scientific insights, theories, concepts and research results to issues that confront graduates in the professional practice. creativity and complex problem solving: ability to find alternative solutions to problems in the workplace which do not occur in standard situations and which are not straightforward. problem-oriented approach: ability to define and analyse complex situations, to develop and apply appropriate solutions and assess the effects. thinking and acting in a methodological and reflective manner: ability to formulate realistic objectives, to approach tasks in a systematic manner, gathering and analysing relevant information. social responsibility: understanding and working grasp of the ethical, normative and social issues related to the professional practice. social-communication skills: ability to communicate, co-operate with others and meet the requirements of a multicultural, international and/or multidisciplinary work environment. basic qualifications for management functions: ability to carry out supervisory and management duties. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding IBMS - Haagse Hogeschool 9

13 In een bijlage van het door het auditteam bestudeerde document Educational Framework Report heeft de opleiding op een inzichtelijke wijze aangegeven op welke wijze de Dublin Descriptoren terug te vinden zijn in de IBMS-competenties. De opleiding onderscheidt, zo blijkt uit de documentatie, drie niveaus. Deze variëren naar de mate van zelfstandigheid, de complexiteit van de taak en/of van de context. Het auditteam heeft een competentiematrix bestudeerd waarin niveau en competenties zijn verwerkt. Uit deze matrix blijkt dat studenten op niveau 1 beschikken over basiskennis en basisvaardigheden om onder begeleiding een eenvoudige taak uit te voeren. Dit niveau is bereikt aan het eind van de propedeuse. Niveau 2 is bereikt aan het einde van het tweede studiejaar. Hiervoor geldt dat de student min of meer zelfstandig taken kan uitvoeren in een duidelijk omschreven praktijksituatie. Niveau 3 is bereikt aan het eind van de opleiding en impliceert dat de student alle noodzakelijke kennis en vaardigheden beheerst om in een complexe situatie professioneel te handelen. In de Dublin Descriptoren worden vijf dimensies onderscheiden. Het auditteam heeft de eindkwalificaties van de opleiding geanalyseerd om te bepalen of deze kwalificaties beantwoorden aan het niveau bachelor zoals weergegeven in de Dublin Descriptoren. In het document Framework Competencies IBMS hebben de opleidingen IBMS op een heldere en uitgebreide wijze de Dublin Descriptoren gekoppeld aan zowel de opleidingsspecifieke eindkwalificaties als aan het steeds complexer wordend niveau dat de student doorloopt tijdens de opleiding. Ter adstructie geven wij onderstaand voorbeeld, afkomstig uit het Framework document, waarbij de communicatieve vaardigheden van de IBMS-student beschreven worden. Domain Interpersonal Competency Level Business Administration International Business and Management Studies Communication The ability to express himself fluently and correctly in English, both (oral and written) in speech and in writing. The ability to express himself at an intermediate level in a second foreign language (in addition to English and his native language). The ability to lead discussions, express his ideas, make proposals, draft reports and give presentations. The ability to make proper use of audio-visual aids in his presentations. Level 1 English: Generally effective command of the language in a range of situations, e.g. can make a contribution to discussions on practical matters. Second foreign language: Basic command of the language needed in a range of familiar situations, e.g. can understand and pass on simple messages. Level 2 English: Good operational command of the language in a wide range of real world situations, e.g. can participate effectively in discussions and meetings. Second foreign language: Limited but effective command of the language in familiar situations, e.g. can take part in a routine meeting on familiar topics, particularly in an exchange of simple factual information. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding IBMS - Haagse Hogeschool 10

14 Level 3 English: Fully operational command of the language at a high level in most situations, e.g. can argue a case confidently, justifying and making points persuasively. Second foreign language: Generally effective command of the language in a range of situations, e.g. can make a contribution to discussions on practical matters. Oordeel: goed Het auditteam kwalificeert dit facet voor de opleiding IBMS als goed en wel op grond van de volgende observaties: de eindkwalificaties van de opleiding bevatten aanwijsbaar de elementen waar de Dublin Descriptoren betrekking op hebben op een niveau dat overeenkomt met het niveau waar de descriptoren naar verwijzen; de opleiding heeft de Dublin Descriptoren expliciet als referentiepunt gehanteerd, waardoor de competenties goed herleidbaar zijn tot de internationaal geaccepteerde bachelorkwalificaties; de opleiding heeft de Dublin Descriptoren in een duidelijk te herleiden verband gebracht met het IBMSopleidingsprogramma. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding IBMS - Haagse Hogeschool 11

15 Facet 1.3. Oriëntatie HBO Criteria Het facet Oriëntatie HBO is beoordeeld aan de hand van de volgende NVAO-criteria: Zijn de eindkwalificaties van de opleiding mede ontleend aan de door (of in samenspraak met) het relevante beroepenveld opgestelde beroepsprofielen en/of beroepscompetenties? Sluiten de eindkwalificaties van de opleiding aan bij het niveau van een beginnend beroepsbeoefenaar in een specifiek beroep of samenhangend spectrum van beroepen waarvoor de betreffende opleiding vereist of dienstig is? Bevindingen Het beroepsprofiel en de daarmee samenhangende eindkwalificaties van de Haagse opleiding IBMS zoals beschreven in de notitie Educational Framework Report beschrijven een voldoende niveau van beroepsuitoefening (zie facet 1.1) en sluiten aantoonbaar aan (zie facet 1.2) bij de beschrijving van het bachelor-niveau in de Dublin Descriptoren, waardoor is aangegeven dat deze opleiding gerekend kan worden tot het hoger onderwijs. De competenties van de opleiding IBMS (zowel de landelijk overeengekomen kwalificaties als de specifieke uitwerking daarvan door de opleiding) zijn geformuleerd in termen van competenties die aantoonbaar in samenspraak met het beroepenveld zijn opgesteld en in 1999 op landelijk niveau, toen de eerste set IBMScompetenties geformuleerd zijn, als in 2006 door de Haagse opleiding IBMS door het beroepenveld zijn gevalideerd. Daarmee is op het niveau van competenties de oriëntatie op het voor de afgestudeerde IBMS er relevante werkveld geborgd. In het eindtermendocument van de opleiding IBMS, zo constateert het auditteam, is beschreven over welke kwalificaties een beginnende beroepsbeoefenaar ten minste moet beschikken. Overleg tussen de opleiding en het werkveld dragen bij tot de profilering van het beroep. Uit de gesprekken van het auditteam met het management van de opleiding blijkt, dat er wordt ingespeeld op veranderingen binnen het beroepenveld. Waar nodig worden de competenties, doelstellingen en het curriculum aangepast. De opleiding houdt duidelijk een vinger aan de pols wat betreft het werkveld. Zo heeft de Haagse IBMS-opleiding onlangs een (van oorsprong Amerikaanse) docent aangetrokken die de relatie tussen opleiding en het internationale bedrijfsleven verder gestalte moet geven. De opleiding IBMS heeft duidelijk zicht op en inzicht in de werkterreinen waar afgestudeerden terechtkomen en heeft tevens goed zicht op opleidingsrelevante ontwikkelingen in het werkveld. De opleiding heeft een Business Advisory Council om advies gevraagd wat betreft ontwikkelingen in het beroepenveld, de set nieuwe competenties en de consequentie(s) hiervan voor de opleiding IBMS. In deze Business Advisory Council hebben onder andere zitting een world wide energy manager, een senior project manager en een purchasing manager van internationaal opererende organisaties. Zij overleggen met vertegenwoordigers van de opleiding IBMS, i.c. de program manager IBMS, de voorzitter van het Curriculum Committee & Senior Lecturer en de Foundation Year Coordinator and member of the Curriculum Committee IBMS. Het auditteam vindt dit overleg belangrijk, gelet op het feit dat de opleiding IBMS als een jonge opleiding gekarakteriseerd kan worden en het werkveld overtuigd moet raken van de specifieke kwaliteiten van afgestudeerden van deze opleiding. Kennisontwikkeling van studenten dient dan ook plaats te vinden op basis van interactie met het werkveld. Uit evaluaties onder alumni blijkt dat de opleiding voldoende aansluiting biedt op de arbeidsmarkt. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding IBMS - Haagse Hogeschool 12

16 Het beroepsprofiel en de daarmee samenhangende eindkwalificaties van de opleiding beschrijven een voldoende hoog niveau van beroepsuitoefening en sluiten aantoonbaar aan bij de beschrijving van het bachelorniveau in de Dublin Descriptoren. Daarmee is aangegeven dat de opleiding gerekend kan worden tot het hoger onderwijs. In het huidige curriculum van de Haagse opleiding IBMS wordt gewerkt met beroepsspecifieke en meer algemeen geformuleerde competenties en hiervan afgeleide doelstellingen. De opleiding heeft deze competenties onderverdeeld in niveaus, zo blijkt uit de documentatie. Deze niveaus variëren in zelfstandigheid van de student, de complexiteit van de taak en/of van de context waarin de taak moet worden uitgevoerd. Bestudering van het curriculum laat zien dat deze niveaus in voldoende mate in het studieprogramma traceerbaar zijn en dat bij het afstuderen van de student deze met name zelfstandig en op voldoende complex niveau, dus HBO-niveau, functioneert. Oordeel: goed Het auditteam kwalificeert dit facet voor de opleiding IBMS als goed en wel op grond van de volgende observaties. zowel uit de beschikbaar gestelde documentatie als uit de tijdens de audit gevoerde gesprekken is gebleken dat de opleiding IBMS beschikt over een duidelijk en goed uitgewerkt beeld van de eisen die het actuele werkveld stelt aan afgestudeerden van de opleiding, een beeld dat o.a. gevormd wordt op basis van gesprekken met representanten uit het werkveld. SAMENVATTEND OORDEEL DOELSTELLINGEN OPLEIDING : VOLDOENDE Het auditteam beoordeelt dit onderwerp als voldoende op grond van de volgende overwegingen: de opleiding heeft een curriculum dat studenten/afgestudeerden in voldoende mate aansluiting biedt op de eisen die het beroepenveld stelt; de opleiding stelt zich actief op bij het herzien van competenties en het studieprogramma. waar nodig worden de competenties en de inhoud van het studieprogramma herzien om zo tegemoet te komen aan de eisen van de arbeidsmarkt; de opleiding hanteert de Dublin Descriptoren duidelijk als referentiepunt; de competenties zijn herleidbaar tot de internationaal geaccepteerde bachelorkwalificaties en deze zijn in verband gebracht met het opleidingsprogramma. Conform de Beslisregels Accreditatie zoals vastgelegd in het NVAO-Accreditatiekader, kan een Onderwerp niet hoger scoren dan voldoende. Het auditteam beoordeelt evenwel de drie facetten van het onderwerp Doelstellingen Opleiding als goed. Dit rechtvaardigt (zie onder E) een kwalificatie goed voor dit onderwerp. Reden voor het auditteam deze kwalificatie als extra aantekening aan zijn oordeel toe te voegen. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding IBMS - Haagse Hogeschool 13

17 Onderwerp 2: Programma Dit onderwerp kent acht facetten: 1.eisen hbo; 2. relatie tussen doelstellingen en inhoud; 3. samenhang programma; 4. studielast; 5. instroom; 6. duur; 7. afstemming tussen vormgeving en inhoud; 8. beoordeling en toetsing. Facet 2.1. Eisen HBO Criteria Het facet Eisen HBO is beoordeeld aan de hand van de volgende NVAO-criteria: Vindt kennisontwikkeling van studenten plaats via vakliteratuur, aan de beroepspraktijk ontwikkeld studiemateriaal en via interactie met de beroepspraktijk en/of (toegepast) onderzoek? Heeft het programma aantoonbare verbanden met actuele ontwikkelingen in het vakgebied / de discipline? Waarborgt het programma de ontwikkeling van beroepsvaardigheden en heeft het aantoonbare verbanden met de actuele beroepspraktijk? Bevindingen De Haagse opleiding IBMS heeft momenteel te maken met twee verschillende curricula. Het oude curriculum dat gebaseerd is op de oude eindkwalificaties uit 1999 wordt ten tijde van de audit gevolgd door studenten uit het derde en vierde jaar. Het nieuwe curriculum wordt gevolgd door eerste -en tweedejaars studenten en is gebaseerd op het nieuwe competentieprofiel. Beide curricula onderscheiden zich op de volgende punten: Het oude curriculum is opgebouwd uit vakken die afkomstig zijn uit de kerngebieden Marketing, Finance, Business Environment en Communication. Studenten volgen in de eerste twee jaar het onderwijs in deze vier kerngebieden en kiezen vanaf jaar drie voor een specialisatie: Marketing of Finance. Het nieuwe curriculum omvat vijf kerngebieden: Marketing, Finance and Business Analysis, Business Environment, Business Communication, Development and Learning Skills. Het curriculum is opgebouwd uit drie leerlijnen: de theoretische leerlijn, de integrale leerlijn en de leerlijn Development and Learning Skills. Het oude curriculum werd gekenmerkt door een traditionele opzet, waarbij het accent lag op het verwerven van theoretische kennis die werd geïllustreerd met voorbeelden en casusposities uit de internationale beroepspraktijk en pas tijdens de stage en het afstuderen aan de dagelijkse werkelijkheid van het beroepenveld werd getoetst. Hoewel een dergelijke aanpak goed aansluit bij de voorkeuren en het verwachtingspatroon van de studentenpopulatie, achtte de opleiding het wenselijk om de praktijkgerichtheid van het curriculum te versterken. Kennisontwikkeling van de studenten vindt nu inmiddels, zo blijkt zowel uit de documentatie als uit de tijdens de audit gevoerde gesprekken, in een duidelijke interactie met het werkveld plaats. Binnen de integrale leerlijn brengen de studenten de verworven theoretische kennis in de praktijk waarbij de kennis wordt toegepast binnen de kaders van projecten en stages. Ook de buitenlandstudie is in deze leerlijn ondergebracht. Binnen de leerlijn Development and Learning Skills krijgt de persoonlijke ontwikkeling van de studenten vorm. Gedurende de vier jaar neemt het integratief onderwijs toe en het theoretische onderwijs via de theoretische leerlijn af. Development and Learning Skills is een constante factor binnen het curriculum. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding IBMS - Haagse Hogeschool 14

18 In de eerste twee jaar van de opleiding maken de studenten in de opleiding kennis met de diverse nationaliteiten en culturen. Door de diversiteit van culturen in de klassen en projectgroepen werken de studenten vanaf de eerste dag van de opleiding al samen met diverse culturen, zo is het auditteam gebleken tijdens de audit, i.c. de gesprekken met de studenten. Tijdens het eerste semester besteedt de opleiding aandacht aan het zogeheten supermarktproject, waarin duidelijk een relatie wordt gelegd tussen de theoretische component van de opleiding en de praktijk. Het project mondt uit in een marketingplan. Tijdens de projecten en het theoretische onderwijs wordt de link met de internationale beroepspraktijk veelvuldig gemaakt. Daarnaast vindt er in het eerste en tweede jaar het interculturele project plaats. Doel hiervan is dat studenten zich bewust worden van culturele verschillen en leren om dit in een breder perspectief te zien. In de volgende jaren kunnen de studenten in de praktijk internationale ervaringen opdoen door een half jaar te studeren in het buitenland en een half jaar te werken (stage) in een internationale context. Uit de door het auditteam bestudeerde documentatie blijkt, dat de interactie met de praktijk de kern vormt van het onderwijsleerproces. In het nieuwe curriculum wordt meer aandacht besteed aan de beroepspraktijk en de ontwikkeling van beroepsvaardigheden in werkvormen welke zijn afgeleid van authentieke beroepssituaties. Het programma in de eerste jaren is aangevuld met bezoeken aan internationale en internationaal georiënteerde ondernemingen en gastsprekers uit het bedrijfsleven. Het auditeam heeft de lijst met gastsprekers bestudeerd en beoordeelt deze als adequaat. Met ingang van het cursusjaar voeren de studenten, in het tweede semester van het tweede studiejaar, een project uit bij en in opdracht van een onderneming. Het curriculum is in voldoende mate uitgewerkt rond de landelijk gevalideerde competenties. Er is in voldoende mate sprake van verdere ontwikkeling van het curriculum in samenwerking met het beroepenveld. Daarnaast bestaan contacten met het werkveld ook uit persoonlijke, meer informele, banden van het internationale docentenkorps van de opleiding met het werkveld en uit formele contacten die voortkomen uit de stages van de studenten. Door de opleiding wordt er aantoonbaar naar gestreefd, zo is het auditteam gebleken, docenten aan te trekken die deels in de (internationale) praktijk werkzaam zijn of recentelijk in deze praktijk werkzaam zijn geweest. De opleiding heeft, zo blijkt uit de Module description welke door het auditteam bestudeerd is, een omvangrijke buitenschoolse component. Deze bestaat uit een buitenlandstudie, stage en afstudeeropdracht. In het studieprogramma komt de beroepsgerichtheid voldoende tot uitdrukking in de theorievakken, welke in de regel refereren aan de praktijk (modules: International Finance, European Union of Career Counselling) en het buitenschools programma (modules: Study abroad, Work experience/internship). In het curriculum van IBMS komt internationalisering als volgt naar voren: een semester buitenland studie; een semester stage in het buitenland; interculturele projecten; onderwijs dat volledig in het Engels wordt gegeven, de tweede vreemde taal; onderwijs dat zich richt op het internationale werkveld. De opleiding IBMS leidt op voor het internationale beroepenveld. De visie van de Haagse opleiding op internationalisering richt zich op twee kernpunten. Het eerste kernpunt is communicatie: internationalisering is alleen goed mogelijk door heldere communicatie. Gedurende de opleiding wordt er gecommuniceerd in het Engels en tevens worden studenten opgeleid in een tweede vreemde taal. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding IBMS - Haagse Hogeschool 15

19 Het tweede kernpunt is participatie: tijdens de studie participeren studenten in een interculturele en internationale omgeving en worden ze opgeleid voor het internationale werkveld. De inhoudelijke visie op internationalisatie is beschreven in het Educational Framework Report. Het auditteam heeft de literatuur (vooral Engelstalig) bestudeerd van de opleiding en deze als voldoende relevant beoordeeld voor deze opleiding: ook andere IBMS-opleidingen maken gebruik van identieke literatuur. Tevens bevinden studenten zich in Den Haag, een internationale stad van bestuur en internationaal recht met een veelheid aan (inter)nationale bedrijvigheid, zoals telecom, banken en verzekeringen, ministeries en zelfstandige bestuursorganen. Het auditteam heeft tijdens de audit een bezoek gebracht aan het internationaal bureau van de hogeschool en de Regioregisseur. Beide organisatieonderdelen, met name de Regioregisseur, hebben een voldoende beeld van het bedrijfsleven in de Haagse regio. Wat betreft lectoren en minoren geeft de opleiding aan dat IBMS nauwelijks een bijdrage levert aan de verschillende lectoraten binnen de hogeschool. Minoren zullen vanaf 2008 deel uit maken van het onderwijsprogramma. De volgende minoropties zijn in het Minorplan opgenomen: Internationale Betrekkingen, Consumer Behaviour, Logistics, Emerging Economies, Risk Management. Oordeel: voldoende Het auditteam kwalificeert dit facet voor de opleiding als voldoende en wel op grond van de volgende overwegingen: het studieprogramma van de opleiding biedt via de verschillende onderwijsvormen en via de stages aan de student voldoende mogelijkheden om zijn kennis te ontwikkelen in interactie met het beroepenveld; de interactie tussen het studieprogramma en de stageplek is voldoende geregeld en voldoende gestructureerd; het opleidingsprogramma heeft aantoonbare relaties met actuele ontwikkelingen in het werkveld. De gebruikte internationale literatuur is naar het oordeel van het auditteam adequaat; lectoraten en minoren spelen vooralsnog geen rol van betekenis in de opleiding. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding IBMS - Haagse Hogeschool 16

20 Facet 2.2. Relatie tussen Doelstellingen en Inhoud Programma Criteria Het facet Relatie tussen Doelstellingen en Inhoud Programma is beoordeeld aan de hand van de volgende NVAO-criteria: Is het programma een adequate concretisering van de eindkwalificaties qua niveau, oriëntatie en domeinspecifieke eisen? Zijn de eindkwalificaties adequaat vertaald in leerdoelen van (onderdelen van) het programma? Biedt de inhoud van het programma studenten de mogelijkheid de geformuleerde eindkwalificaties te bereiken? Bevindingen Het oude curriculum van IBMS was gebaseerd op het competentieprofiel uit Dit profiel bevatte zeven typen hoofdcompetenties die onderverdeeld waren in 58 competenties waar een IBMS-professional aan moet voldoen. Het curriculum van IBMS was opgesteld op basis van deze competenties. De bevindingen hierna betreffen het nieuwe curriculum. De competenties waar de opleiding zich op richt, zijn voldoende terug te vinden in het nieuwe studieprogramma. Daartoe heeft het auditteam de modulebeschrijvingen bestudeerd zoals deze zijn opgenomen in de documentatie. De opleiding heeft de verschillende studieonderdelen voldoende concreet beschreven, waardoor de relatie tussen de landelijke eindkwalificaties en de specifieke deelvaardigheden/doelstellingen inzichtelijk is. Daardoor is vaststelbaar dat de opleiding zich voor een belangrijk deel richt op de landelijk overeengekomen competenties. De competenties uit het landelijke profiel IBMS en de daar beschreven niveaus zijn vastgelegd in de studiehandleidingen en worden opgenomen in een competentiematrix. De studieonderdelen worden jaarlijks geactualiseerd n.a.v. actuele ontwikkelingen, evaluaties, praktijkervaringen en bijgestelde competenties. Uit de documentatie blijkt dat het oorspronkelijke studieprogramma is vernieuwd tot een meer competentiegericht programma. Beroepenveld en docenten die werkzaam zijn in het beroepenveld waren hierbij betrokken. Verder is gebleken dat de opleiding de ontwikkelingen in het werkveld consequent volgt, waarna deze vertaald worden naar het studieprogramma. Hierdoor is een koppeling tussen ontwikkelingen in het beroep en leerdoelen gewaarborgd. In het begin van elk programmaonderdeel wordt aangeven aan welke leerdoelen het betreffende studieonderdeel bijdraagt. De opleiding heeft per competentie de verschillende leerdoelen beschreven, waardoor het voor het auditteam mogelijk was een vergelijking te maken tussen de eindkwalificaties/competenties en de leerdoelen ( after this module the student is able to ). De leerdoelen zijn over het studieprogramma verdeeld en gerangschikt vanuit het methodisch handelen en komen in voldoende mate overeen met de doelstellingen. Een vaardigheid wordt op een laagcomplex niveau aangeleerd om tenslotte in de praktijkcomponent van de opleiding IBMS integratie en toepassing te krijgen, zodat een meer complex niveau van functioneren wordt bereikt. De opleiding heeft in een competentiematrix aangegeven binnen welke modulen de verschillende leerdoelen en dus beheersingsniveaus van de competenties verworven worden door studenten. Tevens is aangegeven dat op de competenties, welke gerelateerd zijn aan de studieonderdelen Marketing en Finance and Business Analysis, een groter accent ligt omdat dit de twee specialisaties van de Haagse IBMS-opleiding zijn. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding IBMS - Haagse Hogeschool 17