De huisarts en brachytherapie voor vroegtijdig Prostaatcarcinoom
|
|
- Cecilia van der Berg
- 7 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 De huisarts en brachytherapie voor vroegtijdig Prostaatcarcinoom Dienst urologie AZ Sint Elisabeth Zottegem
2 1 volumestudie met transrectale echo 2 zaadjesdistributie en isodosislijnen 3 versnijden van de zaadjes 4 plaatsen van de zaadjes 5 plaatsen van de zaadjes, close up 6 RX opname van de prostaat na implant
3 Inleiding Sinds de herfst van 2005 biedt onze dienst bij patiënten met een vroegtijdig prostaatcarcinoom brachytherapie aan als een alternatieve curatieve therapie. Hierbij wordt onder real-time echografie een aantal (50-100) I 125 zaadjes ingeplant in de prostaat. Dankzij een krachtig software programma slaagt men erin om veilig een dosis van 165 Gy te bekomen in de tumor zelf en 145 Gy als D 90 in 90% van de ganse prostaat, en dit zonder risico voor de omliggende organen (blaas, rectum). Die hoge tumordosis is de basis van het hoge genezingspercentage op lange termijn *. Globaal mag men zeggen dat met een follow-up van tien jaar de resultaten van brachytherapie: vergelijkbaar zijn met deze van radicale heelkunde equivalent of beter dan die van radiotherapie gezien hun veel hogere tumordosis. De natuurlijke evolutie van een early prostate cancer verloopt traag en dus zijn de resultaten van elke therapie te evalueren op langere termijn. Op tien jaar na therapie gaan de resultaten van radicale heelkunde en klassieke radiotherapie uit elkaar: de resultaten van heelkunde blijven stabiel (genezen is genezen...) na die periode treden in klassieke radiotherapie in een niet onbelangrijk aantal gevallen locale recidives en metastasen op (ref. 10). * bij 185 ptn werden biopsies afgenomen na brachy: 10 jaars ziektevrije overleving: 78% indien D Gy: 4,8% positieve biopsies 91% disease free < 140 Gy: 30% positieve biopsies slechts 61% disease free Ref. 6: Nelson M. Stone, Richard Stoch ea, Term Biochemical-Free Progression and Local Control Following I 125 brachy for Prostatca. J. o. Urology. Vol 173, , Ma Hoe het na 10 à15 jaar met brachy zal zijn, is nog niet gekend maar de hoge tumordosis zou garant moeten staan voor een definitieve genezing. Radicale heelkunde, althans niet-zenuwsparend, blijft niettemin de gouden standaard; zeker bij een jongere patiënt. Brachytherapie wordt aangeboden als curatieve optie bij die patiënten die om medische redenen niet kunnen of zelf niet wensen geopereerd te worden. Teamwork Om optimale resultaten te bereiken moet men enerzijds een perfecte patiëntenselectie doorvoeren en anderzijds beschikken over een ervaren team. Dit team omvat: een uroloog met grote ervaring in transrectale echografie, een radiotherapeut en een radiofysicus. We zijn gelukkig om in Zottegem een beroep te kunnen doen op het radiotherapieteam van het AZ Groeninge uit Kortrijk dat op dit ogenblik een van de grootste brachycentra van België is. Het geheel is een schoolvoorbeeld van teamwork: de uroloog stelt de indicatie de radiotherapeut aanvaardt en doet een gemotiveerde aanvraag bij het RIZIV preplanning: - de uroloog bepaalt echografisch de vorm en de grootte van de prostaat en de lokalisatie van de urethra en de tumor - de radiofysicus bepaalt het aantal en de distributie van de zaadjes implant: - de uroloog plaatst de holle naalden - de radiotherapeut laadt ze, met een dosis bepaald door de fysicus Inleiding Teamwork
4 Wie komt in aanmerking voor brachy en waarom Wie komt in aanmerking voor brachy en waarom? PSA PSA is een zeer goede prognostische factor. PSA kleiner dan 10: betekent in 90% geen capsulaire doorgroei: zeer grote kans op definitieve genezing: perfecte indicatie. PSA tussen 10 en 20: betekent wel kans op capsulaire doorgroei maar deze is veelal beperkt tot enkele millimeter en binnen het bereik van I 125. Mogelijkheid voor brachytherapie in combinatie met zes maand hormonale therapie. PSA boven 20: betekent lokale doorgroei en een grote kans op metastasen op afstand: geen indicatie meer voor brachy. Gleasonscore Geeft de graad weer van destructieve activiteit van de tumor. gleason 6: ideale indicatie gleason 7: 50% recidief na 5 jaar gleason 8-10: doen het slecht bij elke therapie - metastasen: hormono-chemotherapie - indien geen metastasen: IMRT + hormonentherapie. Stadium (stage) T1C: diagnose gesteld via biopsie na PSA tussen 2 en 10 = beste indicatie T3: lokale doorgroei: geen indicatie meer voor brachytherapie alleen De uroloog beschikt over de Partin-tabellen die de kans op kapseldoorbraak, klieren of metastasen statistisch aangeven op basis van PSA en gleasonscore. IPSS score Deze internationale prostaatsymptoomscore geeft de graad van obstructie weer, en zo het risico op retentie of verlengde urethritis na brachy: 0 tot 8: goede indicatie 8 tot 20: optioneel >20: 30 tot 40% kans op retentie of verlengde urethritis. Prostaatvolume Een prostaatvolume kleiner dan 50 cc is een voorwaarde voor terugbetaling van de zaadjes. Dit omdat grotere prostaten moeilijker visualiseerbaar zijn met een minder nauwkeurige positionering en dosisverdeling als gevolg. Indicaties voor prostaatbrachytherapie Ideaal Optioneel Experimenteel Do well Do fair Do poorly Psa < >20 Gleasanscore Stage T1c-T2a T2b-T2c T3 IPSS >20 Volume < >60 Qmax > <10 Residu >200
5 Contra-indicaties voor brachy Levensverwachting lager dan vijf jaar. Aanwezigheid van klieren of metastasen op afstand. Recente TUR prostaat: door het beperkt residueel prostaatweefsel na een TURP liggen bijna alle zaadjes dicht peri-urethraal met groot gevaar voor uitgesproken urethritis. Na enkele jaren, als de holte weer is opgegroeid, komt de patiënt optioneel weer in aanmerking voor brachy. Aanwezigheid van coagulatiestoornissen. Antico, aspirine, plavix en ticlid moeten minstens tien dagen gestopt. Prostaat groter dan 50cc: eventueel volumereductie door voorafgaande hormonale therapie. Implant procedure De patiënt is onder algemene narcose en heeft daarbij ook een epidurale catheter. Hij ligt in gynecologische houding. Een transrectale echografieprobe is ingebracht en geeft een realtime beeld. De probe is verbonden met de computersoftware van de fysicus. Een radioscopietoestel staat klaar. Preplanning Om het vereiste aantal zaadjes en de juiste distributie te kunnen berekenen is vooraf een echografische studie van de prostaat vereist. Door de uroloog worden echografische doorsneden gemaakt per 5 mm. De computer van de fysicus maakt hiermee een driedimensioneel beeld van de prostaat. De uroloog duidt hierop aan: de buitengrens van de prostaat de urethra Aan de hand hiervan berekenen de fysicus en de radiotherapeut het aantal en de distributie van de I 125 zaadjes met behulp van het softwareprogramma. De eigenlijke implant Er wordt een rooster met 169 gaatjes (13x13) geplaatst op het perineum. De uroloog plaatst doorheen deze gaatjes, op aanwijzing van de radiofysicus, 20 tot 40 holle naalden in de prostaat. Nadien brengt de radiotherapeut de juiste lading I 125 in de naald. De software van de fysicus berekent: hoeveel naalden, waar en hoe diep welke lading vereist is om: - de 165 Gy toe te dienen op de tumor - een D 90 te bereiken van 140 Gy - de urethra en de neurovasculaire bundel maximaal te sparen. Ontslag Omwille van de soms hevige blaasspasmen onmiddellijk post-inplant blijft de epidurale tot s anderdaags. Dan kan de patiënt ontslagen worden: met een antibioticum voor 5 tot 10 dagen een alfa-blokker voor 2 tot 3 maand soms een nsaid. Contra-indicaties voor brachy Implant procedure
6 Wat bij de thuiskomst? I 125 heeft een zeer lage energie. Zijn curatieve radius bedraagt enkele mm. De halfwaardetijd is 60 dagen. Dit betekent dat I 125 de helft van zijn energie vrijgeeft in de eerste twee maanden. Na deze periode is de activiteit ter hoogte van de huid verwaarloosbaar klein. De patiënt mag in hetzelfde bed slapen als zijn partner of zijn huisdieren. Op schoot nemen van kleine kinderen gedurende een langere periode of nauw fysisch contact met zwangere vrouwen wordt afgeraden gedurende twee maand. Het is mogelijk dat bij een ejaculatie een zaadje vrijkomt. Indien dit voorkomt is dit veelal de eerste twee keer na inplant. Daarom raadt men aan de eerste malen een condoom te gebruiken en het te controleren. Ook bij het plassen kan sporadisch een zaadje vrijkomen. Daarom krijgen patiënten bij ontslag een zeefje mee en een loden kokertje. Hij plast telkens doorheen het zeefje. Indien toch een zaadje zou vrijkomen, doet hij dit in de loden koker, belt de uroloog op en brengt de koker naar het ziekenhuis. Fietsen wordt een maand afgeraden om het loskomen van zaadjes te voorkomen. Bij vroegtijdig overlijden mag geen crematie gebeuren de eerste twee jaar. De patiënt krijgt ook een kaart mee waarop staat dat hij drager is van I 125. De detectoren in de luchthavens van de USA zijn zo gevoelig dat ze de brachy detecteren, de Europese niet. Wat bij de thuiskomst Nevenwerkingen Follow-up Nevenwerkingen Continentie De meest vervelende nevenwerking van brachy is het optreden van irritatieve symptomen type urethritis ten gevolge van: oedeem door de punkties de activiteit van I 125 periurethraal. De urethritis treedt maximaal na twee weken op en dooft geleidelijk uit over twee tot zes maand. De urethritis doet zich vooral voor als nycturie en urgency overdag. Perianale last wordt vermeld in 40% van de patiënten. Een alfablokker gedurende drie maand en een nsaid tot 2 weken nadien verlichten veel van die last die uiteindelijk verdwijnt. Bij goede indicatie komt blijvende retentie niet voor. Impotentie Deze is afhankelijk van: de potentie pré-brachy de dosis op neurovasculaire bundel en de crura eventueel geassocieerde hormonentherapie. Globaal is de potentie na zes jaar 50 tot 60%. Bij goede potentie voordien is dit 70%, bij slechte voorafgaande potentie daalt dit tot 34%. Deze erectiestoornissen reageren in 80% goed op sildenafil therapie (ref. 7). Die resultaten zijn vergelijkbaar met een zenuwsparende radicale prostatectomie. Follow-up Post-implant dosimetrie Vier tot zes weken na inplant gebeurt een postinplant CT om de lokalisatie van de zaadjes en de distributie ervan te controleren en een nieuwe D 90 te berekenen. Aanvullende brachy gebeurt niet, aanvullende radiotherapie uitzonderlijk wel. Patiënt follow-up Deze gebeurt klassiek. PSA en subjectieve status van patiënt worden gecontroleerd om de drie maand in het eerste jaar, om de vier maand in het tweede jaar en nadien om de zes maand tot genezingsdiagnose.
7 Besluit Brachytherapie is een alternatieve therapie voor patiënten met een gelokaliseerd prostaatcarcinoom die niet kunnen of niet wensen geopereerd te worden. Dankzij de zeer hoge locale tumordosis is ze in principe curatief. De resultaten zijn tot tien jaar na therapie bekend en vergelijkbaar met radicale heelkunde en externe radiotherapie. Op nog langere termijn zijn nog geen resultaten bekend. De hoge tumordosis en de hoge D 90 laten echter vermoeden dat bij brachy na 10 jaar zich minder recidives in loco of metastasen zullen voordoen, dit in vergelijking met de klassieke radiotherapie. (ref. 10) References 1. Daniel Ash, Auskory Flynn ea: ESTRO/EAV/EORTC. Recommendations on permanent seed implantation for localized prostate cancer. Radiotherapy and oncology 57 (2000) Nay S., Bener D., Friedland J. ea: American Brachytherapy Society (ABS) recommendations for transperineal permanent brachy therapy of prostate cancer. Int. J. Radiat. Oncol. Biol. Phys. 1999: 44: Stoch R.G., Store N.N., Tabien A. ea: A dose-response study for iodine125 prostate implants. Int. J. Radiat. Oncol. Biol. Phys. 1998: 41: Mallick S., Azzouvi R. ea: Urinary morbidity after I125 brachytherapy of the prostate. British Journal Urology. Vol 92/ nr. 6/ 2003: Raghe H., Elgamal A.A., Snow P.B. ea: Ten year disease free survival after transperineal sonography-guided I125 brachytherapy with or without external beam irradiation in the treatment of patients with clinically localized, low to high gleason grade prostate carcinoma. Cancer 1998: 83: Nelson M. Stone, Richard Stoch ea: Term Biochemical-Free Progression and Local Control Following I 125 brachy for Prostatca. J. o. Urology. Vol 173, (Ma 2005). 7. Merrich G.S. ea: Efficacy of sidenafil citrate in prostate brachytherapy patients with erectile disfunction. Urology 1999: 53: al Abany M. ea: Improving the preservation of erectile function after external beam radiation therapy for prostate cancer. Radiotherapy and Oncology 2000: 57: Langley S.: St-Lukes Cancer Center Royal Surrey County Guilford,. Belgian Association Urology meeting, Aalst, Sept Coen J.J., Zietman A.L., Thakral H., Shipley W.V.: Radical radiation for localised prostate cancer: local persistence of disease results in a late wave of metastases. J. Clin. Oncol., 20: 3199, Besluit References
8 radiotherapeut en zijn fysicus berekenen de zaadjesverdeling inbrengen van een zaadje in de applicator simulatie op een appel Dienst Urologie A.Z. St. Elisabeth Zottegem tel fax dr. Marc Stragier en dr. Patrick Schoonooghe contactadres
Brachytherapie als minimaal invasieve curatieve therapie voor gelokaliseerd prostaatcarcinoom:
Brachytherapie als minimaal invasieve curatieve therapie voor gelokaliseerd prostaatcarcinoom: Resultaten na 3 jaar ervaring in AZ Damiaan Dienst Urologie P. Mattelaer D. Ponette J. Darras prostaatkanker
Nadere informatieGeïndividualiseerde aanpak van gelokaliseerd prostaatcarcinoma.
Geïndividualiseerde aanpak van gelokaliseerd prostaatcarcinoma. Dr. Nico De Graeve Dr. Luc Merckx Dr. Yves Ringoir urologische oncologie dienst urologie Situatie in België Patient 68 jarige man, actieve
Nadere informatieOpname in het ziekenhuis
BRACHYTHERAPIE Opname in het ziekenhuis Voor u opname in het ziekenhuis is het belangrijk dat u zich bij uw huisarts aanbiedt, er dient immers een algemene controle uitgevoerd te worden met o.a. een bloedonderzoek
Nadere informatiePatiënteninformatie. Brachytherapie bij prostaatkanker
Patiënteninformatie Brachytherapie bij prostaatkanker Inhoud Inleiding... 3 Wat is brachytherapie?... 3 Hoe verloopt de behandeling?... 3 Bijwerkingen... 4 Regels en richtlijnen na de bestraling... 5 Controles
Nadere informatieActieve monitoring: gouden standaard voor low-risk tumoren?
Symposium State of the Art in Prostate Cancer 14-09-2016 Actieve monitoring: gouden standaard voor low-risk tumoren? Dr. Koen Slabbaert Dienst Urologie, RZ Tienen Active Surveillance : Programma Waarom
Nadere informatieIngreep prostaat brachytherapie
Ingreep prostaat brachytherapie Beste patiënt 1 Zopas hebt u van de uroloog vernomen dat u een ingreep aan de prostaat moet ondergaan. In deze brochure vindt u informatie over de behandeling prostaatbrachytherapie,
Nadere informatieRZ Heilig Hart Leuven Naamsestraat 105 3000 Leuven. Dienst Urologie. Informatie voor patiënten. De brachytherapie
RZ Heilig Hart Leuven Naamsestraat 105 3000 Leuven Dienst Urologie Informatie voor patiënten De brachytherapie UROLOGIE De brachytherapie Geachte heer, In deze brochure vindt u informatie over de behandeling
Nadere informatieBRACHYTHERAPIE Jodiumimplantatie bij de behandeling van prostaatkanker
BRACHYTHERAPIE Jodiumimplantatie bij de behandeling van prostaatkanker INFORMATIEBROCHURE VOOR PATIËNTEN INHOUD Inleiding...4 Prostaatkanker...5 De prostaat...5 Doel van de behandeling...6 Het vaststellen
Nadere informatieBrachytherapie. www.urologischcentrum.be
Brachytherapie www.urologischcentrum.be Geachte heer, In deze brochure vindt u informatie over de behandeling prostaatbrachytherapie : over de procedure, de eventuele bijwerkingen en de maatregelen die
Nadere informatieLandelijk Contactdag 2017
Landelijk Contactdag 2017 Radiotherapie voor Blaaskanker Bradley Pieters Academisch Medisch Centrum/ Universiteit van Amsterdam 2 Typen Blaaskanker Niet-spierinvasief Spierinvasief Behandelingen Verwijderen
Nadere informatieProstaat on tour Curatieve behandeling van prostaatkanker Curatieve behandeling van prostaatkanker Waakzaam afwachten Chirurgie Radiotherapie (Cryotherapie) Behandelingsmodaliteiten De behandeling wordt
Nadere informatie27/09/2019. Wat? Wie? Inleiding. Actieve monitoring Wachten tot het te laat is? Kunnen patiënten dit wel aan? Actieve opvolging.
27 Sept 2019 Actieve monitoring Wachten tot het te laat is? Kunnen patiënten dit wel aan? Filip Poelaert Wat? Inleiding Behandelingsstrategie bij mannen met prostaatkanker dat vooralsnog geen behandeling
Nadere informatieKwaadaardige prostaatgezwellen
Kwaadaardige prostaatgezwellen 1 Wanneer aan denken? Vanaf 50 jaar Vanaf 40 jaar als er familie is met prostaatkanker 2 Wat moet ik doen? Ga jaarlijks op raadpleging wij uw huisarts. Deze zal een prostaatonderzoek
Nadere informatieBrachytherapie van de prostaat SAP 14881
Brachytherapie van de prostaat SAP 14881 Az Damiaan vzw, september 2019. Niets uit deze brochure mag worden overgenomen zonder uitdrukkelijke toestemming. Deze brochure bevat algemene informatie en is
Nadere informatieProstaat Centrum Brugge. Prostaatbrachytherapie
Prostaat Centrum Brugge Prostaatbrachytherapie Geachte patiënt, In deze brochure vindt u informatie over de behandeling van prostaatbrachytherapie, over de procedure ervan en de eventuele bijwerkingen
Nadere informatieBrachytherapie bij prostaatkanker
Brachytherapie bij prostaatkanker In deze folder vindt u informatie over de inwendige bestraling van de prostaat (brachytherapie). Wat is brachytherapie? Bij deze vorm van inwendige bestraling brengt
Nadere informatie(Very) High-risk prostaatcarcinoom: belang van multimodale behandeling?
Sint-Joris-Winge 14 september 2016 (Very) High-risk prostaatcarcinoom: belang van multimodale behandeling? dr. Lodewijk Van Wynsberge Definitie D Amico: indeling PCA volgens risico op metastasering en
Nadere informatieProstaatkanker, wat nu?
Prostate Awareness Day Dinsdag 24 september 2013 In het kader van de Europese week van de Urologie informeert de dienst Urologie van Az Damiaan over prostaataandoeningen. Prostate Awareness Day Dinsdag
Nadere informatieKCE Report 194 & 226 Gelokaliseerde prostaatkanker 1 1. ALGORITME
KCE Report 194 & 226 Gelokaliseerde prostaatkanker 1 1. ALGORITME 2 Gelokaliseerde prostaatkanker KCE Report 194 & 226 2. AANBEVELINGEN Het wetenschappelijk rapport met meer achtergrondinformatie en de
Nadere informatieRadiotherapie voor niet-medici. dr Paul Meijnders dr Frederik Van Daele
Radiotherapie voor niet-medici dr Paul Meijnders dr Frederik Van Daele Urologische tumoren nier blaas/urinewegen prostaat penis testis Prostaat - anatomie: Prostaatkanker: meest frequente kanker bij mannen
Nadere informatieSamenvatting. I-125 zaadimplantaten voor brachytherapie van de prostaat; Fysische eigenschappen en relaties met kwaliteit van leven na implantatie.
Samenvatting I-125 zaadimplantaten voor brachytherapie van de prostaat; Fysische eigenschappen en relaties met kwaliteit van leven na implantatie. 1 Hoofdstuk 1 (Algemene introductie) De incidentie van
Nadere informatieKIEZEN VOOR MEER OF MINDER STRALING BIJ DE BEHANDELING VAN PROSTAATKANKER
KIEZEN VOOR MEER OF MINDER STRALING BIJ DE BEHANDELING VAN PROSTAATKANKER Informatie voor patiënten die betrokken willen worden bij de keuze tussen twee behandelplannen Afweging Bij het bestralen moet
Nadere informatieProstaatkanker. 07 september 2011. De Prostaat
Prostaatkanker 07 september 2011 De Prostaat Prostaat Veranderingen aan de prostaat Prostaat wordt groter Soms plasklachten. Goedaardige of kwaadaardig veranderingen. Prostaatvergroting Prostaatkanker
Nadere informatieHet opsporen van prostaatkanker
Het opsporen van prostaatkanker Welke informatie moet men de patiënt verschaffen alvorens een PSA-bepaling of een rectaal toucher uit te voeren? Prostaatkanker : natuurlijke evolutie kanker. Enkel een
Nadere informatieProstaatbiopsie. Consultatie urologie
Prostaatbiopsie Consultatie urologie Meneer Uw uroloog stelde voor een prostaatbiopsie te nemen. Dit onderzoek roept waarschijnlijk vragen bij op. Wij stelden deze brochure samen om u te informeren rond
Nadere informatiePatiënteninformatie. Brachytherapie bij prostaatkanker
Patiënteninformatie Brachytherapie bij prostaatkanker Inhoud Inleiding... 4 Wat is brachytherapie?... 4 Hoe verloopt de behandeling?... 4 Bijwerkingen... 6 Regels en richtlijnen na de bestraling... 8
Nadere informatieBeeldvorming bij oligometastasen met nadruk op PET/CT. Presentatie. PET/CT voor detectie van metastasen
Beeldvorming bij oligometastasen met nadruk op PET/CT Mark Roef Nucleair geneeskundige Catharina Ziekenhuis Eindhoven Themadag 30 maart 2017 Presentatie Beeldvorming bij oligometastasen: PET/CT voor detectie
Nadere informatiePSA-screening To do or not to do? Dr. Ludo Vanden Bussche uroloog
PSA-screening To do or not to do? Dr. Ludo Vanden Bussche uroloog CIJFERS VLAANDEREN 2010 - MANNEN AANTAL STERFTE OVERLEVING 5 JAAR STERFTE > 80 JAAR PROSTAAT 5651 916 93% 54% LONG 3348 2937 14% 25,6%
Nadere informatieTechnologie voor Gezondheid bijeenkomst. Haagse Hogeschool 8 oktober 2018, Delft. Gerson Struik, arts-onderzoeker Chirurgie
Technologie voor Gezondheid bijeenkomst Haagse Hogeschool 8 oktober 2018, Delft Gerson Struik, arts-onderzoeker Chirurgie Borstkanker 1 op de 7 ~17.000/jaar in NL 1907 Halsted radicale mastectomie = amputatie
Nadere informatieDe gidsbijprostaatkanker -Uroloog Roderick van den Bergh St Antonius Ziekenhuis, Utrecht
De gidsbijprostaatkanker -Uroloog 4-6-2019 Roderick van den Bergh St Antonius Ziekenhuis, Utrecht Inhoud Wat zijn de stappen die de patiënt doorloopt als mogelijk sprake is van prostaatkanker. 1. Incidentie
Nadere informatiePSA na bestraling, tijdelijke stijgingen, definities en uitkomsten
terwijl de andere drie methoden twee monoklonalen gebruiken als capture en tracer antibody. Bedacht moet worden dat het hier om gemanipuleerde monsters gaat en afwijkingen van de patronen zullen op een
Nadere informatieBrachytherapie bij prostaatkanker
Radiotherapie Brachytherapie bij prostaatkanker www.catharinaziekenhuis.nl Inhoud Pre-operatieve screening en anesthesie... 3 De opname... 4 De behandeling... 4 Na de behandeling... 5 Controleafspraken...
Nadere informatieoorspronkelijk chirurgisch vakgebied M. Lieburg: steensnijders mei 1552 protospecialist
340 BC Herophilus : naam prostaat beschreven. Urologie: oorspronkelijk chirurgisch vakgebied M. Lieburg: steensnijders mei 1552 protospecialist 1840 J. Civiale : catheteraanwending i.g.v. pisopstopping
Nadere informatieTRANSMURAAL PROTOCOL MICTIEKLACHTEN BIJ MANNEN
TRANSMURAAL PROTOCOL Inleiding Mictieklachten bij mannen komen frequent voor. Zeker met het toenemen van de gemiddelde levensverwachting zal het aantal mannen, dat zich presenteert met dergelijke klachten,
Nadere informatieBrachytherapie bij prostaatkanker
Urologie Brachytherapie bij prostaatkanker www.catharinaziekenhuis.nl Inhoud Behandeling... 3 Na de behandeling... 4 Mogelijke risico s, complicaties en bijwerkingen... 5 Algemene richtlijnen na uw opname...
Nadere informatieLaarbeeklaan 101 1090 Brussel. Oncologisch Handboek. Richtlijnen Urologie. Prostaat
Laarbeeklaan 101 1090 Brussel Oncologisch Handboek Richtlijnen Urologie Prostaat V3.2014 Prostaat ICD-O C61 1 Inleiding Prostaatkanker is de meest voorkomende kanker bij de man boven 50 jaar, maar niet
Nadere informatieTRANSMURAAL PROTOCOL MICTIEKLACHTEN BIJ MANNEN Werkafspraken
TRANSMURAAL PROTOCOL MICTIEKLACHTEN BIJ MANNEN Werkafspraken Huisarts Inleiding Mictieklachten bij mannen komen frequent voor. Zeker met het toenemen van de gemiddelde levensverwachting zal het aantal
Nadere informatieRadiotherapie Medische Oncologie Hematologie. Brachytherapie bij prostaatkanker. Informatiebrochure en toestemmingsformulier
Radiotherapie Medische Oncologie Hematologie Brachytherapie bij prostaatkanker Informatiebrochure en toestemmingsformulier Woord vooraf Voor het bij u vastgestelde prostaatcarcinoom, besprak u met uw arts
Nadere informatieKomt een man bij de dokter
Komt een man bij de dokter Over PSA en mictieklachten 11 november 2014 Prostaat Specifiek Antigeen eiwit geproduceerd door prostaatepitheel verhoogd bij afwijkingen van de prostaat prostaatontsteking
Nadere informatieHoge precisie radiotherapie in hoofd- en halsregio. Hoe en waarom?
Hoge precisie radiotherapie in hoofd- en halsregio. Hoe en waarom? Prof. dr. D. Van den Weyngaert UZA / ZNA Middelheim Symposium Hoofd en Hals kanker - Erica Algemeen Ziekenhuis Campus Geel - 21 september
Nadere informatieProstaatkanker: algemene info
Prostaatkanker: algemene info Vernemen van de diagnose Op het moment dat u deze informatie in handen krijgt heeft je arts je de vermoedelijke diagnose van kanker of een kwaadaardig proces in de prostaat
Nadere informatieActieve opvolging bij prostaatkanker : Wat en voor wie? Dr. Christophe Ghysel. Urologisch Centrum Noord West-Vlaanderen.
Actieve opvolging bij prostaatkanker : Wat en voor wie? Dr. Christophe Ghysel Uroloog Urologisch Centrum Noord West-Vlaanderen www.urologischcentrum.be Actieve opvolging Voor elk type prostaatkanker? Voor
Nadere informatieStaat de radiotherapie indicatie ook vast na een complete respons op NAC?
Staat de radiotherapie indicatie ook vast na een complete respons op NAC? Nina Bijker, radiotherapeut AMC BBB symposium 7 september 2017 No conflict of interest Focus op postmastectomie radiotherapie (PMRT)
Nadere informatieJodium-125 zaadjes therapie
Jodium-125 zaadjes therapie Patiënteninformatie Algemeen Ziekenhuis Diest Statiestraat 65 3290 Diest t 013 35 40 11 f 013 31 34 53 post@azdiest.be www.azdiest.be Geachte Heer, Welkom op de dienst radiotherapie.
Nadere informatieMRI spoort prostaatkanker nauwkeurig op
MRI spoort prostaatkanker nauwkeurig op Prostaatkanker is een van de meest voorkomende vormen van kanker bij mannen. Een op de zes mannen krijgt er last van. Maar het is ook een erg lastig op te sporen
Nadere informatieKIEZEN BIJ PROSTAATKANKER
KIEZEN BIJ PROSTAATKANKER Resultaten van een wetenschappelijk onderzoek naar lokaal beperkte prostaatkanker. Ervaringen van mannen vanaf diagnose tot een jaar na de behandeling. Inhoud Inleiding...2 1.
Nadere informatieRadiotherapie bij prostaatkanker: een stralende toekomst. Karin Haustermans
Radiotherapie bij prostaatkanker: een stralende toekomst Karin Haustermans Radiotherapie Maakt gebruik van ioniserende straling om kankercellen te doden Ongeveer de helft van alle kankerpatiënten krijgt
Nadere informatieUrologie. Richard van der Linden Thijn de Vocht
Urologie Richard van der Linden Thijn de Vocht Qais Niemer Laurens Donkers Richard van der Linden Thijn de Vocht 2 John Verhulst Urologie? Urologie is het vakgebied dat zich bezighoudt met ziekten in de
Nadere informatieBehandeling Prostaatkanker
Behandeling Prostaatkanker - Informatieavond 7 december 2011 VUmc Cancer Center Amsterdam André N. Vis, M.D., Ph.D., uroloog Minimaal Invasieve Urologie en Robot Urologie VUmc Amsterdam Behandeling Prostaatkanker
Nadere informatieUrologie. Prostaatpunctie
Urologie Prostaatpunctie Inhoudstafel 1. Inleiding 2. Voorbereiding 3. Ingreep 4. Complicaties 5. Controle 6. Wat te doen in geval van ziekte of verhindering 7. Slotbemerking Voorwoord Beste, Binnenkort
Nadere informatieBrachytherapie bij prostaatkanker. Urologie
Brachytherapie bij prostaatkanker Urologie Inleiding Prostaatkanker is, net als andere vormen van kanker, een ziekte van de lichaamscellen. Kanker wordt gekarakteriseerd door de ongecontroleerde groei
Nadere informatieWat is kwaliteitscontrole in de radiotherapie? Caroline Weltens UZ Gasthuisberg Leuven
Wat is kwaliteitscontrole in de radiotherapie? Caroline Weltens UZ Gasthuisberg Leuven kwaliteitscontrole in de medische praktijk is (1) beschikbaar? (2) voorgeschreven? (3) uitgevoerd? kwaliteitscontrole
Nadere informatieurologie informatiebrochure Prostaat-brachytherapie
urologie informatiebrochure Prostaat-brachytherapie Inhoudstafel 1. Inleiding 4 2. Wat is brachytherapie? 4 3. Hoe verloopt de behandeling? 5 4. Na de operatie 6 5. Eventuele bijwerkingen 7 6. Voorzorgsmaatregelen
Nadere informatieBehandelwijzer. Brachytherapie bij prostaatkanker
Behandelwijzer Brachytherapie bij prostaatkanker Onze website: www.mst.nl/radiotherapie PI-012849 versie 1.0 / 15-05-2017 1 Inhoudsopgave Inleiding... 3 Prostaatkanker... 4 De prostaat... 4 Stadium...
Nadere informatieInformatiebrochure. Trans-Urethrale resectie van de prostaat. Operatieve behandeling van een goedaardige prostaatvergroting.
Informatiebrochure Trans-Urethrale resectie van de prostaat Operatieve behandeling van een goedaardige prostaatvergroting. Geachte patiënt, Deze informatiebrochure werd geschreven door de dienst Urologie
Nadere informatieMeer sparend bestraling van de axilla? Less is more (than enough) Nicola Russell
Meer sparend bestraling van de axilla? Less is more (than enough) Nicola Russell Techniek tot nu toe Conventionele simulatie Virtuele simulatie Techniek voor okselbestraling Klier levels I III Plexus brachialis
Nadere informatiedr. Bente Felix, huisarts Antoine Engelen, radiotherapeut Jorg Oddens, uroloog
dr. Bente Felix, huisarts Antoine Engelen, radiotherapeut Jorg Oddens, uroloog Bespreken van prostaatkanker en bijkomende klachten Verschillende stadia van ziekte Invalshoeken van huisarts, uroloog en
Nadere informatiePrestatie-indicatoren NVRO V3.1
Prestatie-indicatoren NVRO V3.1 Onderstaand treft u de vragen die gesteld worden in het online invoerformulier. De vragen geven u inzicht in de benodigde informatie. Gelieve dus niet dit formulier te retourneren!
Nadere informatieProstaatimplantatie met radioactief jodium
Prostaatimplantatie met radioactief jodium RADIOTHERAPEUTISCH INSTITUUT FRIESLAND Inhoudsopgave Inleiding Inleiding 3 De prostaat 4 Het vaststellen van prostaatkanker 6 Prostaatkanker komt vaak voor. In
Nadere informatieProstaatkanker U kreeg van uw uroloog de diagnose van prostaatkanker. De informatie die de arts u mondeling gegeven heeft, wordt in deze brochure herhaald en aangevuld. U vindt hier meer informatie over
Nadere informatiePalliatieve radiotherapie radiotherapie gericht op symptoombestrijding. Angela van Baardwijk radiotherapeut oncoloog MAASTRO clinic
Palliatieve radiotherapie radiotherapie gericht op symptoombestrijding Angela van Baardwijk radiotherapeut oncoloog MAASTRO clinic Werkgroep Oncologie Verpleegkundigen MUMC 3 oktober 2014 Inhoud Radiotherapie
Nadere informatieBrachytherapie. Jodiumimplantatie voor de behandeling van prostaatkanker. Jessa Ziekenhuis vzw. Dienst kwaliteit
Brachytherapie Heeft u opmerkingen of suggesties i.v.m. deze brochure? Geef ons gerust een seintje! Dienst kwaliteit E-mail: info@jessazh.be Tel: 011 33 55 11 Jodiumimplantatie voor de behandeling van
Nadere informatieBrachytherapie bij prostaatkanker
Brachytherapie bij prostaatkanker Inleiding Prostaatkanker is, net als andere vormen van kanker, een ziekte van de lichaamscellen. Kanker wordt gekarakteriseerd door ongecontroleerde groei van abnormale
Nadere informatieMarlies Peters. Workshop Vermoeidheid
Marlies Peters Workshop Vermoeidheid De ene vermoeidheid is de andere niet Deze vermoeidheid is er plotseling, niet gerelateerd aan geleverde inspanning De vermoeidheid wordt als (zeer) extreem ervaren
Nadere informatieKeuzehulp voor mannen met gelokaliseerde prostaatkanker
Keuzehulp voor mannen met gelokaliseerde prostaatkanker In te vullen door de arts Mogelijke behandelingen die voor u geschikt zijn: Actief volgen Operatie Uitwendige bestraling Inwendige bestraling (=brachytherapie)
Nadere informatieGoedaardige prostaatvergroting
Goedaardige prostaatvergroting 1 Inleiding Een goedaardige vergroting van de prostaat of BPH (= benigne prostaathypertrofie) komt voor bij ongeveer 85% van de mannen op hogere leeftijd. Bij de helft van
Nadere informatieRobot-geassisteerde radicale laparoscopische
Robot-geassisteerde radicale laparoscopische prostatectomie (RALP) U bent patiënt bij de afdeling urologie van VU medisch centrum (VUmc). VUmc is een universitair medisch centrum waar medisch specialisten
Nadere informatieIMRT van de prostaat(loge)
IMRT van de prostaat(loge) IMRT van de prostaat(loge) 02 Voorbereiding 03 Vocht en voeding 05 Bijwerkingen 06 Samenvatting 07 1 IMRT van de prostaat(loge) IMRT staat voor intensiteitsgemoduleerde radiotherapie.
Nadere informatieSymposium Zorg voor Uitkomst 17 april 2015
Disclosure belangen spreker (potentiële) belangenverstrengeling Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties met bedrijven Sponsoring of onderzoeksgeld Honorarium of andere (financiële) vergoeding Aandeelhouder
Nadere informatieOverbehandeling in radiotherapie. Prof. Dr. Caroline Weltens
Overbehandeling in radiotherapie Prof. Dr. Caroline Weltens 29-09-2018 veilig de lokale therapie verminderen zonder de uitkomst te compromiteren Juiste balans tussen benefit en neveneffecten Bij combinatie
Nadere informatiePUBLICATIE VAN DE HOGE GEZONDHEIDSRAAD nr. 8262
PUBLICATIE VAN DE HOGE GEZONDHEIDSRAAD nr. 8262 Aanbevelingen met betrekking tot prostaat brachytherapie met permanente radionucliden 06 februari 2008 1. INLEIDING EN VRAAGSTELLING Er is een toename in
Nadere informatieBrachytherapie. voor prostaatcarcinoom
Brachytherapie voor prostaatcarcinoom Inleiding Prostaatkanker is, net als andere vormen van kanker, een ziekte van de lichaamscellen. Kanker wordt gekarakteriseerd door ongecontroleerde groei van abnormale
Nadere informatieRichtlijn Prostaatcarcinoom: diagnostiek en behandeling
voor de praktijk Richtlijn Prostaatcarcinoom: diagnostiek en behandeling Th.M.de Reijke, J.J.Battermann, R.J.A.van Moorselaar, I.J.de Jong, A.P.Visser en J.S.Burgers Er is een landelijke, multidisciplinaire
Nadere informatieInformatiebrochure. Prostaatbiopt. Transrectale biopsie van de prostaat.
Informatiebrochure Prostaatbiopt Transrectale biopsie van de prostaat. Geachte patiënt, Deze informatiebrochure werd geschreven door de Belgische Associatie van Urologie (BAU) en dankzij het Verbond der
Nadere informatieZijn patiënten met gelokaliseerd prostaatkanker voldoende geïnformeerd om een behandeling te kiezen zonder spijt te krijgen?
Resultaten uit het Prokeusonderzoek Zijn patiënten met gelokaliseerd prostaatkanker voldoende geïnformeerd om een behandeling te kiezen zonder spijt te krijgen? Dr. Marie-Anne van Stam Gedragswetenschappelijk
Nadere informatieNieuwe Techniek Robot Radicale Prostatectomie in het UZA
Nieuwe Techniek Robot Radicale Prostatectomie in het UZA Nieuwe Techniek Robot Radicale Prostatectomie in het UZA Een nieuwe techniek voor de chirurgische behandeling van prostaatkanker laat toe dat 70
Nadere informatieZorg voor Uitkomst. Analyse en Rapportage. Dr. ir.w.f. (Wim) van den Bosch 7 februari Disclosure belangen van spreker
Zorg voor Uitkomst Analyse en Rapportage Disclosure belangen van spreker (potentiële) belangenverstrengeling Geen Dr. ir.w.f. (Wim) van den Bosch 7 februari 2014 Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties
Nadere informatieBrachytherapie. voor prostaatcarcinoom
Brachytherapie voor prostaatcarcinoom Inleiding Prostaatkanker is, net als andere vormen van kanker, een ziekte van de lichaamscellen. Kanker wordt gekarakteriseerd door ongecontroleerde groei van abnormale
Nadere informatieRobot-geassisteerde radicale prostatectomie (RALP)
Robot-geassisteerde radicale prostatectomie (RALP) U bent patiënt bij de afdeling urologie van VU medisch centrum (VUmc). VUmc is een universitair medisch centrum waar medisch specialisten worden opgeleid.
Nadere informatieEVOLVE LIFE. Zachtaardige prostaatbehandeling (BPH) met de LIFE laser. www.biolitec.com
EVOLVE LIFE Zachtaardige prostaatbehandeling (BPH) met de LIFE laser www.biolitec.com EVOL LIFE Zachtaardige prostaatbehandeling (BPH) met de LIFE laser Nieuwe patiëntvriendelijke laserprocedure voor behandelen
Nadere informatiePatiënteninformatiedossier (PID) Prostaatkanker. onderdeel ZIEKTEBEELD. PROSTAATKANKER Ziektebeeld
Patiënteninformatiedossier (PID) Prostaatkanker onderdeel ZIEKTEBEELD PROSTAATKANKER 2 Inhoud Prostaatkanker... 4 De prostaat... 4 Hoe werkt de prostaat?... 5 Wat is kanker?... 7 Onderzoeken... 7 Bloedonderzoek...
Nadere informatieWerkafspraken prostaatkanker, IKNL regionale werkgroep urologische tumoren locatie Amsterdam.
Werkafspraken prostaatkanker, IKNL regionale werkgroep urologische tumoren locatie Amsterdam. Uitgangspunt. Vaststellen kernpunten van de richtlijn prostaatcarcinoom (april 2014) en toepasbaar maken voor
Nadere informatieScreening voor prostaatkanker. Dr.K.R. Hente Dienst Urologie AZ KLINA Brasschaat
Screening voor prostaatkanker Dr.K.R. Hente Dienst Urologie AZ KLINA Brasschaat 17 november 2010 De cijfers voor Vlaanderen en Europa Prostaatkanker is de meest voorkomende kanker bij mannen ( lifetime
Nadere informatieOligometastatischeziekte bij het mammacarcinoom. M. van der Sangen, radiotherapeut
Oligometastatischeziekte bij het mammacarcinoom M. van der Sangen, radiotherapeut Borstkanker in perspectief Borstkanker in Nederland Nieuwe borstkankers per jaar: 15.000 Metastasen bij diagnose: 750 (5%)
Nadere informatieChemoradiatie bij het spierinvasief blaascarcinoom
Chemoradiatie bij het spierinvasief blaascarcinoom Richard P. Meijer, Uroloog DUOS 4-12-2015 Disclosure belangen (potentiële) belangenverstrengeling Geen Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties met
Nadere informatie2007 American Medical Systems, Inc. Alle rechten voorbehouden. Order Number: 600345-08
American Medical Systems, Inc. World Headquarters 10700 Bren Road West Minnetonka, MN 55343 USA Phone: 952 930 6000 Fax: 952 930 6157 www.americanmedicalsystems.com www.greenlightforbph.com American Medical
Nadere informatieSuprapubische blaassonde. Informatiebrochure voor de patiënt
Suprapubische blaassonde Informatiebrochure voor de patiënt 1 VOORWOORD In overleg met uw arts zal er bij u een suprapubische blaassonde ingebracht worden. Het doel van deze sonde is om de urine uit de
Nadere informatieUrologie Hematurie en PSA
Urologie Hematurie en PSA Marina Hovius en George van Andel, urologen Susanne van Laatum, huisarts 15 januari 2016 Casus 1 Vrouw van 63 jaar, blanco VG, 2 vaginale bevallingen heeft recidiverend urineweginfecties
Nadere informatieRobot geassisteerde laparoscopische radicale prostatectomie (RALP) VUmc
Robot geassisteerde laparoscopische radicale prostatectomie (RALP) VUmc 2010-2012 Prostaatkanker, in welk stadium is de ziekte? T1-2 Lokaal beperkt T3 T4 Groei buiten orgaan Ingroei andere structuur Prostaatkanker,
Nadere informatieEen melanoom, wat nu?
Een melanoom, wat nu? Aanvullende diagnostiek Is er op gericht om aan te tonen dat er sprake is van gelokaliseerde ziekte Gelokaliseerde ziekte = een primair melanoom met ten hoogste satelliet-, intransit-
Nadere informatieInvasief blaascarcinoom
Invasief blaascarcinoom U bent patiënt bij de afdeling urologie van VU medisch centrum (VUmc). VU medisch centrum is een universitair medisch centrum waar medisch specialisten worden opgeleid. Zij doen
Nadere informatieIMRT van de prostaat
info voor de patiënt IMRT van de prostaat Urogenitale radiotherapie UZ Gent, Uro-oncologische groep IMRT van de prostaat IMRT staat voor intensiteitsgemoduleerde radiotherapie. Dankzij deze techniek wordt
Nadere informatieRadiotherapie (brachytherapie) bij de behandeling van kanker in de neus
Radiotherapie (brachytherapie) bij de behandeling van kanker in de neus In deze folder leest u meer over de inwendige radiotherapie (brachybestraling) bij de behandeling van kanker in de neus met behulp
Nadere informatieBESTRALING PROSTAATKANKER
BESTRALING PROSTAATKANKER 1064 Inleiding Zoals u van uw uroloog heeft vernomen, is bij u prostaatkanker ontdekt. Het voornemen bestaat om uw prostaatkanker te behandelen met een inwendige of uitwendige
Nadere informatieCasuïstiek van de urogeriatrische patiënt. Mw. T. Herder (thans semi arts)
Casuïstiek van de urogeriatrische patiënt Mw. T. Herder (thans semi arts) Cases 1. Man met LUTS klachten 2. Man met RIP in blaas & vesicolithiasis 3. Man met ossaal gemetastaseerd prostaatcarcinoom Casus
Nadere informatieInschatting van het risico op uitzaaiingen van prostaatkanker
Inschatting van het risico op uitzaaiingen van prostaatkanker 2 Uw uroloog heeft met u besproken dat de resultaten van de onderzoeken helaas bevestigen dat u prostaatkanker heeft. Ook is besproken of er
Nadere informatieProtonen Radiotherapie Een innovatie binnen handbereik
Protonen Radiotherapie Een innovatie binnen handbereik Symposium ter gelegenheid van de opening van het UMC Groningen Cancer Center Hans Langendijk Afdeling Radiotherapie UMCG Groningen Inleiding INLEIDING
Nadere informatieHeeft chirurgie of radiotherapie nog zin bij uitgezaaide prostaatkanker?
Heeft chirurgie of radiotherapie nog zin bij uitgezaaide prostaatkanker? Wouter Everaerts Dienst urologie, Uzleuven @EveraertsW 16 september 2017 Natuurlijke evolutie van prostaatkanker PIN Gelokaliseerd
Nadere informatieCROSSFIRE-studie (Alvleesklierkanker) / alvleesklierkanker
CROSSFIRE-studie (Alvleesklierkanker) / alvleesklierkanker Experimenteel onderzoek naar een nieuwe behandeling voor patiënten met alvleesklierkanker waarbij de tumor vanwege de ligging niet door middel
Nadere informatie