urologie informatiebrochure Prostaat-brachytherapie

Transcriptie

1 urologie informatiebrochure Prostaat-brachytherapie

2

3 Inhoudstafel 1. Inleiding 4 2. Wat is brachytherapie? 4 3. Hoe verloopt de behandeling? 5 4. Na de operatie 6 5. Eventuele bijwerkingen 7 6. Voorzorgsmaatregelen 8 7. De verdere opvolging Contactgegevens bij vragen Persoonlijke notities 11 3

4 1. Inleiding Graag duiden wij u op het belang van een goede informatie voorafgaand aan uw prostaat-brachytherapie. Wij raden u dan ook ten zeerste aan deze folder grondig door te nemen. Heeft u of uw familie nog bijkomende vragen, aarzel dan niet om uw behandelende arts aan te spreken of neem contact op met de dienst heelkunde 2 (zie contactgegevens verder in deze folder). Het is belangrijk uw thuismedicatie mee te brengen naar het ziekenhuis. Gelieve ook deze brochure mee te brengen. U hebt ze nodig om uw pijn goed op te volgen. Tijdens de dagelijkse verzorging en tijdens de zaalronde van de arts, krijgt u uitleg over het verdere verloop van uw verblijf. 2. Wat is brachytherapie? Letterlijk vertaald betekent brachytherapie: therapie van dichtbij ( brachys betekent dichtbij in het Grieks). Synoniemen hiervan zijn Curietherapie, inwendige radiotherapie en interstitiële radiotherapie. In tegenstelling tot uitwendige (externe) radiotherapie waar de stralingsbron zich buiten het lichaam bevindt, wordt bij brachytherapie (inwendige radiotherapie) de stralingsbron in het lichaam en dus meer bepaald in het aangetaste orgaan (de prostaat) gebracht. Als stralingsbron worden Jodium-125- zaadjes gebruikt die een zeer korte penetratieafstand van slechts enkele millimeter hebben. Het grote voordeel hiervan is dat er weinig of geen beschadiging is van het omliggend gezonde weefsel en dat er met hogere dosissen kan worden gewerkt dan bij externe radiotherapie. 4

5 3. Hoe verloopt de behandeling? 3.1. De voorbereiding De preoperatieve onderzoeken, bloedname en EKG, gebeuren bij voorkeur op voorhand (via de consultatie of via de huisarts). Aspirine of andere bloedverdunnende medicatie wordt 1 week vóór de operatie stopgezet, in overleg met uw behandelende arts. U dient zich nuchter (vanaf middernacht niet meer eten of drinken, ook geen water) aan te melden bij de dienst opname om 8.30 uur. Als de opnameformaliteiten vervuld zijn, wordt u naar heelkunde 2 gebracht en wordt u een kamer toegewezen. Tevens wordt de streek rond de aars, de bilnaad en de genitaliën geschoren Nuchter voor de ingreep U mag eten en drinken tot 6 uur voor de operatie. U mag 1 glas water drinken tot 2 uur voor de ingreep De operatie zelf Om te vermijden dat u tijdens de operatie beweegt, gebeurt de behandeling onder algemene verdoving. Tijdens de operatie ligt u met gespreide benen in beensteunen, er wordt een blaassonde geplaatst en de huid wordt grondig ontsmet. De vorm en de positie van de prostaat worden met behulp van echografie via de aars vastgesteld. Nadien worden onder echografische begeleiding fijne naalden via de bilnaad (streek tussen balzak en aars) in de prostaat geplaatst. Via deze holle naalden (20-25) worden de radioactieve zaadjes, nog steeds onder echografische begeleiding, in de prostaat gebracht. Afhankelijk van de grootte van de prostaat worden op deze manier tussen de 50 en 100 zaadjes geïmplanteerd. 5

6 4. Na de operatie Na de behandeling verblijft u nog minimaal 24 uur in het ziekenhuis ter observatie. De dag na de operatie wordt de blaassonde meestal in de vroege morgen verwijderd. Omdat er een (weliswaar zeer klein) risico bestaat dat u een zaadje uitplast, moet u in een urinaal plassen. Als u een aantal keren goed hebt kunnen plassen, mag u naar huis. Ter voorkoming van een blaasinfectie krijgt u antibiotica mee voor 5 dagen. Neem deze antibiotica zorgvuldig in volgens voorschrift. U krijgt ook een voorschrift mee voor Xatral Uno 10 mg (1x daags in te nemen na de hoofdmaaltijd). Dit moet u alleen innemen als het plassen moeilijker gaat of hinderlijk wordt. Deze behandeling kan gestopt worden als het plassen opnieuw beter gaat (meestal na 3 à 6 maanden). Pijnmeting Op de afdeling wordt pijn gemeten aan de hand van de VAS-score. Dit is een score waarbij u aan uw pijnervaring een cijfer geeft. VAS staat voor visueelanaloge schaal en is een aanduiding van de schaal die loopt van 0 tot Geen weinig matige hevige zeer hevige pijn pijn pijn pijn pijn De VAS-score geeft de verpleegkundigen en artsen beter inzicht in de mate waarin u pijn ervaart. Op die manier kunnen zij uw pijn zo veel mogelijk verminderen zodat u zo comfortabel mogelijk in bed kunt liggen. Dit is belangrijk, want een goede pijnstilling is bevorderlijk voor het doorademen, ophoesten en bewegen: activiteiten die van wezenlijk belang zijn voor een spoedig herstel. 6

7 Pijnscore Om een duidelijk beeld te krijgen hoe uw pijn verloopt en of de pijnbehandeling voldoende is, zal een verpleegkundige regelmatig naar uw pijn vragen. Het is belangrijk dat u zelf aangeeft hoeveel pijn u ervaart. U kunt uw pijn aangeven met een cijfer of de pijn benoemen. Dit noemen wij de pijnscore. Hierbij wil het cijfer 0 zeggen dat u helemaal geen pijn hebt en geeft het cijfer 10 aan dat u de ergste pijn hebt die u zich kunt voorstellen. 0 = geen pijn 3 = weinig pijn 4 = matige pijn 7 = hevige pijn 10 = zeer hevige pijn U kunt nooit een verkeerd cijfer geven; het gaat immers om de pijn die u ervaart en pijn is een persoonlijke ervaring. Aan de hand van dit cijfer wordt uw pijnmedicatie eventueel aangepast. Na toediening van pijnmedicatie vraagt de verpleegkundige nog een aantal keren naar uw pijn. Het is daarbij van belang dat u duidelijk aangeeft wanneer de pijn meer of minder wordt. 5. Eventuele bijwerkingen Bijwerkingen direct na de operatie De meeste patiënten ondervinden weinig of geen hinder direct na de operatie. Na het verwijderen van de sonde is het normaal dat u bij het plassen een branderig gevoel hebt en dat u de eerste dagen wat roodgekleurde urine hebt. Bovendien kan het voorkomen dat u wat bloedklontertjes uitplast. Deze bijwerkingen verdwijnen na enkele dagen. Het is raadzaam om na de operatie veel (water) te drinken omdat op die manier uw blaas goed wordt gespoeld. Indien u ondanks een volle blaas toch niet kunt plassen, dient u tijdens de consultatie-uren contact op te nemen met de dienst urologie (zie contactgegevens op pagina 11). 7

8 Als de problemen zich voordoen buiten de consultatie-uren komt u naar de dienst spoedgevallen. Er zal dan tijdelijk een blaassonde geplaatst worden. De eerste dagen na de operatie kunt u ook wat bloedverlies hebben op de plaats waar de naalden werden ingebracht. Als u veel pijn hebt of veel bloed verliest, dient u eveneens contact op te nemen met de dienst urologie. Dikwijls is er een bloeduitstorting ter hoogte van de bilnaad en de balzak. Deze is meestal niet pijnlijk en verdwijnt spontaan. Bijwerkingen op langere termijn Een aantal weken na de operatie kunnen er zich bijwerkingen voordoen die het gevolg zijn van de bestraling. Het kan zijn dat u vaker moet plassen, meer aandrang hebt, een branderig gevoel hebt bij het plassen en een zwakkere straal ten gevolge van een zwelling van de prostaat door het effect ven de bestraling. Veel (water) drinken is aangewezen om deze klachten zoveel mogelijk te verzachten. Bij de meeste patiënten zijn de klachten na 3 tot 6 maanden volledig verdwenen. Indien u erg veel last hebt van deze klachten, of indien de klachten zeer lang blijven aanhouden, moet u contact met de dienst urologie opnemen. Urineverlies komt na deze behandeling vrijwel niet voor. Het kan wel zijn dat uw potentie verandert. Uit onderzoek is gebleken dat bij ongeveer tweederde van de behandelde mannen de potentie onveranderd blijft. Bij de overigen zal de potentie wat afnemen. Dit kan zowel op de kracht als op de duur van de erectie slaan. Ernstige klachten op de aars, zoals endeldarmontsteking of zweren, komen slechts zeer zelden voor. 6. Voorzorgsmaatregelen Lichamelijke activiteit Vermijd de eerste dagen na de ingreep zware lichamelijke inspanningen. Bij ontlasting moet u zoveel mogelijk het persen voorkomen. Deze adviezen zijn bedoeld om hoge drukken op de prostaat te vermijden. 8

9 Na enkele dagen mag u uw normale activiteiten weer hervatten en na circa vier weken mag u opnieuw zwaardere fysieke inspanningen leveren. Fietsen, paardrijden en dergelijke is ook pas toegelaten na 4 weken. Straling Veel patiënten maken zich zorgen over het stralingsrisico. Tijdens de behandeling is er immers bij de patiënt een lage dosis radioactiviteit ingeplant. Het risico voor de mensen in uw omgeving is echter erg klein. De zaadjes waarmee in deze procedure gewerkt wordt, hebben namelijk een dergelijk lage energie dat de straling buiten het lichaam uiterst gering is. Bovendien neemt de activiteit van de zaadjes af naarmate zij langer in het lichaam aanwezig zijn; ze doven uit. Desalniettemin zijn er toch een aantal regels die u best in acht neemt om het stralingsrisico voor uw omgeving tot quasi nul te herleiden. Tot twee weken na de implantatie bestaat er een zeer kleine kans (minder dan 1 %) dat u een radioactief zaadje uitplast. Daarom raden wij u aan om door een zeefje te plassen. Het is de bedoeling dat u de eerste twee weken uw urine controleert op de aanwezigheid van deze zaadjes. Als u een radioactief zaadje opmerkt in het zeefje mag u dit niet met uw vingers vastnemen. U gebruikt hiervoor het pincetje dat u bij het ontslag uit het ziekenhuis meekrijgt en deponeert het in het metalen kokertje dat u ook meekrijgt. Bewaar het buiten bereik van andere mensen en neem contact op met de dienst nucleaire geneeskunde (zie contactgegevens op pagina 11) op de eerstvolgende werkdag. Met hen spreekt u af wanneer u het zaadje terugbezorgt. U mag in hetzelfde bed slapen als uw partner (tenzij zij zwanger is). Seksuele gemeenschap is toegelaten. Bij de eerste zaadlozingen kan er een weinig bloed in het sperma aanwezig zijn, u hoeft zich daar geen zorgen over te maken. Zeer uitzonderlijk kan er een zaadje met het sperma vrijkomen. Daarom raden wij u aan om de eerste vier weken een condoom te gebruiken en deze te inspecteren op de aanwezigheid van een zaadje. Mocht u een zaadje in het condoom opmerken dan volgt u dezelfde procedure als bij het vaststellen van een zaadje in de urinefilter. De eerste 6 maanden is het aangewezen om geen langdurige, innige contacten te hebben met kinderen (bv. enkele uren op uw schoot zitten) 9

10 en zwangere vrouwen. Normale contacten zoals aanraken, een hand schudden of een kus geven, levert geen enkel risico op. Wanneer u binnen de twee jaar onder behandeling komt van een arts, brengt u deze op de hoogte van de aanwezigheid van het radioactieve materiaal. Specifieke maatregelen zijn nodig wanneer u zou komen te overlijden binnen de eerste twee jaar na de implantatie en wenst gecremeerd te worden. Zeer uitzonderlijk kan een zaadje naar de longen migreren via de bloedbaan. Dit wordt dan toevallig vastgesteld op een longfoto. Dit heeft geen gevolgen en behoeft geen therapie. 7. De verdere opvolging Bij ontslag uit het ziekenhuis krijgt u een afspraak mee voor controle bij de behandelend uroloog, meestal een tweetal weken na de behandeling. Het eerste jaar zijn er controles gepland om de drie maanden, nadien om de zes maanden. De eerst PSA-controle gebeurt pas na drie maanden. Een viertal weken na de behandeling moet u zich eenmalig aanmelden op de dienst radiotherapie-oncologie van het AZ St.- Maarten te Duffel. Ook hiervoor krijgt u bij ontslag een afspraak mee, evenals een routebeschrijving. Op die dag wordt er een foto en een CT-scan van de prostaat gemaakt. U hoeft daarvoor niet nuchter te zijn. Op basis van deze foto wordt dan nagegaan of de implantatie beantwoordt aan de dosisvoorschriften. Het is dus bedoeld als een soort van interne kwaliteitscontrole. Bij ontslag uit het ziekenhuis zult u ook een attest van implantatie ontvangen. Houd dit attest steeds bij u en leg het voor indien u een andere arts raadpleegt. 10

11 8. Contactgegevens bij vragen Heeft u bij het doorlezen van de folder toch nog bijkomende vragen? Stel ze dan gerust! U kan de dienst heelkunde 2 contacteren: Tel dienst urologie: Tel dienst nucleaire geneeskunde Tel Neem ook zeker een kijkje op onze website U vindt er o.a. meer praktische informatie terug. Ook voor financiële informatie kan u hier terecht. 9. Persoonlijke notities 11

12 Opdrachtgever: Lucienne Van Akeren - hoofdverpleegkundige heelkunde 2 VU: Koen Vancraeynest - algemeen directeur Versiedatum: 13 september 2016 Algemeen Ziekenhuis Sint-Jozef Malle Oude Liersebaan Malle Tel azsintjozef@emmaus.be AZ Sint-Jozef maakt deel uit van de groep Emmaüs