Laarbeeklaan Brussel. Oncologisch Handboek. Richtlijnen Urologie. Prostaat
|
|
- Ferdinand Visser
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Laarbeeklaan Brussel Oncologisch Handboek Richtlijnen Urologie Prostaat V3.2014
2 Prostaat ICD-O C61 1 Inleiding Prostaatkanker is de meest voorkomende kanker bij de man boven 50 jaar, maar niet de meest frequente oorzaak van kankersterfte. Er bestaan vandaag geen wetenschappelijke bewijzen dat een systematische PSA-screening de kankersterfte door prostaatcarcinoom duidelijk beïnvloedt. De resultaten van internationale studies geven aan dat systematische vroegopsporing bij mannen tussen 55 en 69 jaar de mortaliteit door prostaatkanker doet dalen met 7 per "gescreende" mannen. Er zouden dus meer dan mannen moeten onderzoch worden om te verhinderen dat 1 man sterft tgv. prostaatkanker. De PSA-bepaling laat ons toe prostaatkankers te ontdekken die nog curatief kunnen behandeld worden. Er bestaat echter een groot risico om "indolente" of "slapende" kankers te ontdekken, die geen behandeling behoeven. Tot 50% van de kankers ontdekt in de Europese screeningstudie (ERSPC) waren dergelijke tumoren. Het is onze taak als zorgverstrekkers mee te werken aan alternatieven om elke vorm van overbehandeling in te dijken. Dit kan door bij elke patiënt zijn levensverwachting, zijn comorbiditeiten en de tumorkarakteristieken in hun juiste perspectief te plaatsen met het oog op een eventuele behandeling. In dit verband wordt vaak verwezen naar de data van Albertsen (Bijlage 1). Hieruit blijkt dat bejaarde patiënten met weinig agressieve tumoren weinig risico lopen aan hun ziekte te overlijden. Zeker in geval van belangrijke comorbiditeit is een actieve therapie hier niet aan de orde. Richtlijnen Urologie Prostaat - 1 -
3 2 Algoritme 2.1 Algemeen beleid Klinische presentatie LV: >10j RG: Low/Inter. 1. Radicale prostatectomie 2. Radiotherapie/Brachytherapie 3. Actieve surveillance Diagnostische procedure LV: >10j RG: High 1. Radiotherapie+hormoontherapie 2. Radicale prostatectomie 3. Hormoontherapie F O TRUS met biopsie LV: >10j RG: Very high 1. Radiotherapie+hormoontherapie 2. Hormoontherapie L L O Histologie LV: 5-10j RG: Low 1. Watchful waiting 2. Radiotherapie/Brachytherapie W LV: 5-10j RG: Inter. 1. Radiotherapie/Brachytherapie 2. Radicale prostatectomie U P Staging Lokale ziekte LV: 5-10j RG: High 1. Radiotherapie+hormoontherapie 2. Hormoontherapie 3. Radicale prostatectomie MOC (optioneel) LV: 5-10j RG: Very high 1. Hormoontherapie 2. Radiotherapie+hormoontherapie Patient consultatie LV: <5j RG: Low LV: <5j RG: Inter. 1. Watchful waiting 1. Watchful waiting 2. Radiotherapie/Brachytherapie LV: <5j RG: (Very) high 1. Hormoontherapie 2. Radiotherapie+hormoontherapie N1-M1 Hormonale therapie Indien botmeta's Hormoontherapie + ev. Radiotherapie + ev. Metastron/quadramet/ Radium denosumab (Xgeva ) Indien hoog volume ziekte bij diagnose (bij orgaanmetastasen of minstens 4 botm+ Chemo-hormonotherapie (chemotherapie (docetaxel) in combinatie met klassieke HT) TRUS = Transrectale ultrasonografie, LV = Levensverwachting, RG = Risicogroep, Richtlijnen Urologie Prostaat - 2 -
4 2.2 Beleid bij progressie/herval Progressie / Herval Na radicale prostatectomie Na radiotherapie Radiotherapie en/of Hormonale therapie Watchful Waiting of Hormonale therapie Indien hormoonrefractair Abiraterone (Zytiga ) (of Enzalutamide (Xtandi )) Chemotherapie (docetaxel + PDN) mcrpc, opties na Docetaxel: 1. Herhalen Docetaxel (als DFI > 5 maand) 2. Cabazitaxel (Jevtana ) 3. Abiraterone (Zytiga ) + PDN 4. Enzalutamide (Xtandi ) 5. Radium (Sipuleucel (Provenge )) DFI = disease free interval; PDN = prednisone Richtlijnen Urologie Prostaat - 3 -
5 3 Stadia TNM classificatie (7de editie, 2009) Primaire tumor T1 T2 T3 T4 Klinisch niet detecteerbaar: palpatie en beeldvorming negatief T1a Toevallige vondst na TURP in 5% van het gereseceerde materiaal T1b Toevallige vondst na TURP in > 5% van het gereseceerde materiaal T1c Bioptische vondst (biopt meestal verricht wegens PSA stijging) Tumor beperkt tot de prostaat T2a Tumor beperkt tot ½ van 1 lobus T2b Spreiding over > ½ van 1 lobus T2c Spreiding over beide lobi Kapselperforatie T3a Kapselperforatie (unilateraal or bilateraal) inclusief microscopische invasie van de blaashals, zonder invasie vesiculae seminales T3b Invasie vesiculae seminales Invasie van overige aanliggende structuren: externe sphincter, rectum, M levator ani en/of bekkenwand Lymfeklieren N0 Geen lymfekliermetastasen N1 Regionale Lymfekliermetastasen Metastasen op afstand M1 Metastasen op afstand M1a Niet-regionale lymfeklieren M1b Bot M1c Andere locaties 4 Oppuntstelling Rectaal toucher PSA Transrectale ultrasonografie + biopsie CT scan van het kleine bekken Botscan: òòk bij PSA < 20 ng/ml als basisdocumentatie van evtl. niet-metastatische hot spots MRI (magnetic resonance imaging) en MRS (magnetic resonance spectroscopy): optioneel. Pelviene lymfeklierdissectie voorafgaand aan radicale prostatectomie of bij patiënten waar de kans op microscopische lymfeklierinvasie > 15% bedraagt: optioneel (Bijlage 2: Partin tabellen) Richtlijnen Urologie Prostaat - 4 -
6 5 Prognose en behandeling De prognose is in hoofdzaak afhankelijk van het ziektestadium, de initiële PSA-waarde en de Gleason-score. De "prostate calculator" van het Memorial Sloan-Kettering Cancer Center is hierop gebaseerd ( 5.1 Primaire behandeling van gelokaliseerde ziekte Onderstaande tabel vat de WHO-behandelingsrichtlijnen 2007 samen. Dit is enkel richtinggevend. Specifieke ziektekarakteristieken (b.v. zeer hoge PSA, perineurale invasie), contra-indicaties voor een specifieke behandeling en de voorkeur van de patiënt zullen mee de uiteindelijke keuze bepalen. Tabel 1: Primaire behandeling van gelokaliseerde ziekte Risk group Life expectancy < 5 years 5-10 years > 10 years Low (T1a-b and Gleason 2-5 and PSA < 10 ng/ml) 1. Wawa 1. Wawa 2. RT or BT 1. RP 2. RT or BT 3. AS Intermediate (T1c, T2a-b or Gleason 6 or 3+4 and PSA < 10 ng/ml) 1. Wawa 2. RT or BT 1. RT or BT 2. RP 3. Wawa 1. RP 2. RT or BT 3. AS High (T2c, T3 or Gleason 4+3 or PSA ng/ml) 1. HT 2. RT + HT 1. RT + HT 2. HT 3. RP 1. RT + HT (or RP ) 2. RP 3. HT Very high (T4 or Gleason 8-10 or PSA > 20 ng/ml) 1. HT 2. RT + HT 1. HT 2. RT + HT 1. RT + HT (or RP ) 2. HT Wawa: Watchful waiting; RT: Radiotherapie; BT: Brachytherapie; RP: Radicale prostatectomie AS: Actieve surveillance. RP indien een hoge Gleason score de enige risicofactor is Richtlijnen Urologie Prostaat - 5 -
7 Reeds jaren zijn we vertrouwd met de strategie van "watchful waiting" ("Wawa"). Dit betekent een behandeling uitstellen op basis van een slechte levensverwachting (leeftijd en comorbiditeit) zonder daardoor de globale levensverwachting in het gedrang te brengen. In geval van (nakende) symptomatische ziekteprogressie wordt alsnog een hormonale behandeling of evt. radiotherapie ingeschakeld. De "active surveillance" (AS) wordt voorgesteld als een nieuwe strategie om fitte patiënten, bij wie een indolente kanker wordt gevonden, te behoeden voor overbehandeling. Het zijn patiënten die een levensverwachting hebben van meer dan 10 jaar en dus nog wel in aanmerking komen voor een behandeling met curatieve intentie in geval van evolutie naar een agressievere kanker. Als voorbeeld van active surveillance het schema van de PRIASstudie (Bijlage 3). 5.2 Behandeling na radicale prostatectomie I.g.v. kapseldoorbraak, pt3 en/of perineurale/vasculaire invasie wordt best een adjuvante radiotherapie toegediend vòòr een eventueel biochemisch herval. Bij kapseldoorbraak met negatief circumferentiëel snijvlak kan eventueel voor een zorgvuldige opvolging geopteerd worden. Het additioneel toedienen van hormonotherapie is in deze situatie geen standaard. Patiënten met asymptomatische PSA stijging na radicale prostatectomie worden behandeld met radiotherapie en/of hormonotherapie in functie van de probabiliteit dat het om een microscopisch lokaal recidief dan wel metastatische ziekte gaat. Suggestief voor metastatische ziekte zijn een time to relapse < 24m, PSA doubling time < 12m, PSA velocity > 0.75 ng/ml per jaar, pt3b, pn1 en een Gleasonscore > Behandeling van progressieve ziekte na radiotherapie Het onmiddellijk opstarten van een hormonale behandeling bij louter biochemisch recidief heeft waarschijnlijk geen effect op de uiteindelijke prognose. Toch kan hormonotherapie i.o.m. de patiënt overwogen worden b.v. bij snelle PSA stijging. Het gaat dan in eerste lijn om een behandeling met LHRH analoog (of orchiëctomie) of bij wens tot behoud potentie een niet-steroïdaal anti-androgeen. Intermittente hormonotherapie is eveneens een optie. 5.4 Behandeling regionaal uitgebreide (N1) / metastatische ziekte (M+) Opstarten van palliatief hormoonbeleid bestaande uit een LHRH analoog (of orchiëctomie) of complete androgeenblokkade (CAB). I.o.m. de patiënt kan bij wens tot behoud potentie eventueel een niet-steroïdaal anti-androgeen worden aangewend In geval van botmetastasering wordt denosumab (Xgeva ) toegediend. Indien bij initiële diagnose blijkt dat het gaat om een hoog volume metastastische ziekte (orgaanmetastasen of minstens 4 botmetastasen), wordt chemo-hormonotherapie voorgesteld (combinatie docetaxel + klassieke hormonale therapie). Palliatieve radiotherapie is aangewezen i.g.v. gelimiteerde symptomatische botmetastasen of obstruerende lymfeklieren. Bij diffuse botpijn kan een behandeling met Metastron worden voorgeschreven. Het toepassen van SBRT (Stereotactic Body Radiation Therapy) vormt eveneens een mogelijkheid bij oligometastastische ziekte, als alternatief voor metastasectomie/chemotherapie. Bij patiënten met evolutieve ziekte onder eerstelijns CAB wordt in eerste instantie het antiandrogeen gestopt (cf. withdrawal effect ). Indien enkel was gestart met een LHRH-analoog, dan wordt een niet-steroïdaal antiandrogeen geassocieerd en vice versa. Na falen van het Richtlijnen Urologie Prostaat - 6 -
8 hormoonbeleid ( hormoonrefractaire ziekte ) is docetaxel (Taxotere ) de eerstelijnsbehandeling (internationale richtlijn, gebaseerd op een overlevingsvoordeel en goede tolerantie). Abiraterone (Zytiga ) en enzalutamide (Xtandi ) zijn nieuwe molecules met anti-hormonale werking die eveneens kunnen voorgeschreven worden in geval de patiënt zich in een hormoonrefractaire status bevindt. Het is noodzakelijk dat deze beslissing wordt genomen na samenspraak op de MOC vergadering. 6 Opvolging Anamnese, rectaal toucher en PSA q3-4m jaar 1-2, q6m jaar 3-5 en daarna q12m. Technische onderzoeken worden enkel gevraagd bij verdachte kliniek en/of biochemisch herval. Richtlijnen Urologie Prostaat - 7 -
9 7 Bijlagen 7.1 Bijlage 1: Albertsen tabellen Richtlijnen Urologie Prostaat - 8 -
10 7.2 Bijlage 2: Partin tabellen voor microscopische lymfeklierinvasie Gleason T1c T2a T2b T2c PSA ng/ml (0-0) 0 (0-0) 0 (0-0) 0 (0-0) (0-0) 0 (0-1) 0 (0-2) 1 (0-4) 7 (3+4) 1 (0-2) 2 (0-5) 4 (0-10) 6 (0-18) 7 (4+3) 1 (0-4) 3 (0-8) 6 (0-14) 9 (0-26) (0-4) 3 (0-9) 6 (0-16) 10 (0-27) PSA ng/ml (0-0) 0 (0-0) 0 (0-0) 0 (0-0) (0-0) 0 (0-1) 1 (0-2) 1 (0-4) 7 (3+4) 1 (0-2) 2 (0-4) 3 (0-8) 5 (0-15) 7 (4+3) 1 (0-3) 2 (0-6) 4 (0-12) 7 (0-21) (0-4) 3 (0-8) 5 (0-14) 8 (0-22) PSA ng/ml (0-0) 0 (0-0) 0 (0-0) 0 (0-0) (0-1) 1 (0-2) 2 (1-3) 3 (1-7) 7 (3+4) 2 (1-3) 4 (2-7) 7 (4-13) 12 (5-23) 7 (4+3) 3 (1-5) 6 (3-11) 10 (5-18) 16 (6-32) (1-6) 6 (2-12) 10 (4-20) 16 (6-33) PSA ng/ml (0-0) 0 (0-0) 0 (0-0) 0 (0-0) (0-1) 1 (0-2) 2 (1-3) 3 (1-6) 7 (3+4) 2 (1-3) 3 (2-6) 6 (4-10) 10 (5-18) 7 (4+3) 2 (1-4) 5 (2-8) 8 (5-14) 13 (6-25) (1-5) 5 (2-10) 8 (4-16) 13 (5-26) PSA > 10 ng/ml (0-0) 0 (0-0) 0 (0-0) 0 (0-0) (1-3) 4 (3-7) 8 (5-12) 13 (6-22) 7 (3+4) 8 (5-11) 14 (9-21) 22 (15-30) 33 (18-49) 7 (4+3) 10 (5-17) 18 (10-27) 27 (16-39) 38 (20-58) (5-18) 17 (9-29) 27 (14-40) 38 (20-59) Richtlijnen Urologie Prostaat - 9 -
11 7.3 Bijlage 3: PRIAS: Active Surveillance Richtlijnen Urologie Prostaat
Werkafspraken prostaatkanker, IKNL regionale werkgroep urologische tumoren locatie Amsterdam.
Werkafspraken prostaatkanker, IKNL regionale werkgroep urologische tumoren locatie Amsterdam. Uitgangspunt. Vaststellen kernpunten van de richtlijn prostaatcarcinoom (april 2014) en toepasbaar maken voor
Nadere informatiePROSTAATCARCINOOM SCREENING. Asymptomatische patiënten:
PROSTAATCARCINOOM SCREENING Asymptomatische patiënten: familiaal belast (1ste graadsverwant 10 jaar: vanaf 50 jaar jaarlijks PSA en PPA
Nadere informatiedr. Bente Felix, huisarts Antoine Engelen, radiotherapeut Jorg Oddens, uroloog
dr. Bente Felix, huisarts Antoine Engelen, radiotherapeut Jorg Oddens, uroloog Bespreken van prostaatkanker en bijkomende klachten Verschillende stadia van ziekte Invalshoeken van huisarts, uroloog en
Nadere informatieLaarbeeklaan Brussel. Oncologisch Handboek. Richtlijnen Urologie. Testis
Laarbeeklaan 101 1090 Brussel Oncologisch Handboek Richtlijnen Urologie Testis V3.2014 Testis ICD-O C62 1 Inleiding De richtlijnen hebben betrekking tot kiemceltumoren van de testis, die meer dan 90% van
Nadere informatieHeeft chirurgie of radiotherapie nog zin bij uitgezaaide prostaatkanker?
Heeft chirurgie of radiotherapie nog zin bij uitgezaaide prostaatkanker? Wouter Everaerts Dienst urologie, Uzleuven @EveraertsW 16 september 2017 Natuurlijke evolutie van prostaatkanker PIN Gelokaliseerd
Nadere informatieActieve monitoring: gouden standaard voor low-risk tumoren?
Symposium State of the Art in Prostate Cancer 14-09-2016 Actieve monitoring: gouden standaard voor low-risk tumoren? Dr. Koen Slabbaert Dienst Urologie, RZ Tienen Active Surveillance : Programma Waarom
Nadere informatieKCE Report 194 & 226 Gelokaliseerde prostaatkanker 1 1. ALGORITME
KCE Report 194 & 226 Gelokaliseerde prostaatkanker 1 1. ALGORITME 2 Gelokaliseerde prostaatkanker KCE Report 194 & 226 2. AANBEVELINGEN Het wetenschappelijk rapport met meer achtergrondinformatie en de
Nadere informatieLaarbeeklaan Brussel. Oncologisch Handboek. Richtlijnen Urologie. Blaas
Laarbeeklaan 101 1090 Brussel Oncologisch Handboek Richtlijnen Urologie Blaas V3.2014 Blaas ICD-O C67 1 Inleiding De meerderheid van de patiënten (75-85%) vertoont oppervlakkige blaastumoren (stadium Tis,
Nadere informatieT1c Tumor vastgesteld met naald-biopsie (vb. tgv. verhoogd PSA) T2 Tumor beperkt tot de prostaat
BELEIDSLIJNEN PROSTAATCARCINOOM 1 Incidentie Meest frequente kanker bij de man (life-time risico USA: 1/6, West Europa: 1/10) 95% Van de PCa worden ontdekt tussen 45-89j Life-time mortaliteitsrisico t.g.v.
Nadere informatiePSA-screening To do or not to do? Dr. Ludo Vanden Bussche uroloog
PSA-screening To do or not to do? Dr. Ludo Vanden Bussche uroloog CIJFERS VLAANDEREN 2010 - MANNEN AANTAL STERFTE OVERLEVING 5 JAAR STERFTE > 80 JAAR PROSTAAT 5651 916 93% 54% LONG 3348 2937 14% 25,6%
Nadere informatieKomt een man bij de dokter
Komt een man bij de dokter Over PSA en mictieklachten 11 november 2014 Prostaat Specifiek Antigeen eiwit geproduceerd door prostaatepitheel verhoogd bij afwijkingen van de prostaat prostaatontsteking
Nadere informatieRichtlijnen Urologie
Oncologisch Handboek Richtlijnen Urologie Nier Nier ICD-O C64 Richtlijnen Urologie Nier - 1 - 1 Algoritme Klinische presentatie Diagnostische procedure T1a-T1b Partiële nefrectomie Stadium I-III T1b-T3
Nadere informatieProstaatkanker: Behandeling door oncoloog. Jarmo Hunting 11-04-2013
Prostaatkanker: Behandeling door oncoloog Jarmo Hunting 11-04-2013 Inhoud presentatie Inleiding Anti-hormonale therapie Chemotherapie Targeted therapy (TKI) Supportive care 1 Inleiding Gemetastaseerd prostaatcarcinoom
Nadere informatieoorspronkelijk chirurgisch vakgebied M. Lieburg: steensnijders mei 1552 protospecialist
340 BC Herophilus : naam prostaat beschreven. Urologie: oorspronkelijk chirurgisch vakgebied M. Lieburg: steensnijders mei 1552 protospecialist 1840 J. Civiale : catheteraanwending i.g.v. pisopstopping
Nadere informatieBijscholing Heelkunde. St-Jozefkliniek 16 oktober 2014
Bijscholing Heelkunde St-Jozefkliniek 16 oktober 2014 Bijscholing Heelkunde Bornem 16 oktober 2014 Prostaatkanker Dr Van Tichelen Philippe-Uroloog Prostaatkanker! Dr.Philippe Van Tichelen Uroloog Okt 2014
Nadere informatieProstaat. Urologische oncologie. 1 Algemeen. 1.1 Incidentie. 1.2 Etiologie en risicofactoren. 1.3 Diagnose
7.10.4. Prostaat 1 Algemeen 1.1 Incidentie Meest frequente kanker bij de man (life-time risico USA: 1/6, West Europa: 1/10) 95% van de PCa worden ontdekt tussen 45-89j Life-time mortaliteitsrisico t.g.v.
Nadere informatieActieve opvolging bij prostaatkanker : Wat en voor wie? Dr. Christophe Ghysel. Urologisch Centrum Noord West-Vlaanderen.
Actieve opvolging bij prostaatkanker : Wat en voor wie? Dr. Christophe Ghysel Uroloog Urologisch Centrum Noord West-Vlaanderen www.urologischcentrum.be Actieve opvolging Voor elk type prostaatkanker? Voor
Nadere informatieEvolutie Oncologie voorbije 10 jaar - Prostaatkanker. Dirk Schrijvers, MD, PhD Dienst Medische Oncologie ZNA-Middelheim
Evolutie Oncologie voorbije 10 jaar - Prostaatkanker Dirk Schrijvers, MD, PhD Dienst Medische Oncologie ZNA-Middelheim Evolutie Behandeling Prostaatkanker 1563 1864 1920 1930 1940 1941 1950 1960 1960-80
Nadere informatieGeïndividualiseerde aanpak van gelokaliseerd prostaatcarcinoma.
Geïndividualiseerde aanpak van gelokaliseerd prostaatcarcinoma. Dr. Nico De Graeve Dr. Luc Merckx Dr. Yves Ringoir urologische oncologie dienst urologie Situatie in België Patient 68 jarige man, actieve
Nadere informatieUrologie Hematurie en PSA
Urologie Hematurie en PSA Marina Hovius en George van Andel, urologen Susanne van Laatum, huisarts 15 januari 2016 Casus 1 Vrouw van 63 jaar, blanco VG, 2 vaginale bevallingen heeft recidiverend urineweginfecties
Nadere informatieNieuwe middelen bieden hoop bij prostaatkanker
Meeste carcinomen in pril stadium ontdekt Nieuwe middelen bieden hoop bij prostaatkanker Of er medicatie wordt ingezet bij prostaatcarcinoom, en zo ja welke, hangt af van het stadium van de aandoening.
Nadere informatieProstaatkanker. - Metastasen en dan? M. Berends Internist-oncoloog Canisius-Wilhelmina Ziekenhuis
Prostaatkanker - Metastasen en dan? M. Berends Internist-oncoloog Canisius-Wilhelmina Ziekenhuis Botmetastasen Lymfeklier-en levermetastasen Gemetastaseerd prostaatkanker Hormoongevoelig Hoeksteen van
Nadere informatieProstaat ca en Blaas ca. THEMA 2015; Een kleine overview
Prostaat ca en Blaas ca THEMA 2015; Een kleine overview JB van Beekum uroloog Regio Samenwerking MMC-SAZ-SJG 3-6-2015 Kleine overview? Slechts 15 min. Samenwerking?! Zeker in de huidige tijd: Van essentieel
Nadere informatieProstaat on tour Curatieve behandeling van prostaatkanker Curatieve behandeling van prostaatkanker Waakzaam afwachten Chirurgie Radiotherapie (Cryotherapie) Behandelingsmodaliteiten De behandeling wordt
Nadere informatieProstaatkanker Wat zijn de behandelmogelijkheden. Joost de Baaij, verpleegkundig specialist Marikenhuis 3 juni 2019
Prostaatkanker Wat zijn de behandelmogelijkheden - Joost de Baaij, verpleegkundig specialist Marikenhuis 3 juni 2019 De prostaat Diagnose prostaatkanker PSA-dilemma Reduceert mortaliteit en kans op metastasen
Nadere informatieHead and neck orofarynxcarcinomen formulier voor registratie nieuwe diagnose
Head and neck: orofarynxcarcinoomregistratieformulier (nieuwe diagnose) 1/7 08/10/2012 Head and neck orofarynxcarcinomen formulier voor registratie nieuwe diagnose Alle variabelen zijn verplicht in te
Nadere informatieProstaatkanker. 07 september 2011. De Prostaat
Prostaatkanker 07 september 2011 De Prostaat Prostaat Veranderingen aan de prostaat Prostaat wordt groter Soms plasklachten. Goedaardige of kwaadaardig veranderingen. Prostaatvergroting Prostaatkanker
Nadere informatieSymposium Zorg voor Uitkomst 17 april 2015
Disclosure belangen spreker (potentiële) belangenverstrengeling Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties met bedrijven Sponsoring of onderzoeksgeld Honorarium of andere (financiële) vergoeding Aandeelhouder
Nadere informatieMRI spoort prostaatkanker nauwkeurig op
MRI spoort prostaatkanker nauwkeurig op Prostaatkanker is een van de meest voorkomende vormen van kanker bij mannen. Een op de zes mannen krijgt er last van. Maar het is ook een erg lastig op te sporen
Nadere informatieHet opsporen van prostaatkanker
Het opsporen van prostaatkanker Welke informatie moet men de patiënt verschaffen alvorens een PSA-bepaling of een rectaal toucher uit te voeren? Prostaatkanker : natuurlijke evolutie kanker. Enkel een
Nadere informatieEFFECT studie. Formulier primaire registratie
EFFECT studie Formulier primaire registratie De variabelen met REQ in superscript zijn verplicht in te vullen variabelen. De variabelen met een zijn single-select variabelen; er kan slechts één antwoord
Nadere informatieEFFECT studie - Formulier follow-up registratie
EFFECT studie - Formulier follow-up registratie (Opgelet: Tijdstip invullen variabelen: minstens 6 maand na diagnose of na het beëindigen van de adjuvante behandelingen of na de heelkundige ingreep als
Nadere informatieDe gidsbijprostaatkanker -Uroloog Roderick van den Bergh St Antonius Ziekenhuis, Utrecht
De gidsbijprostaatkanker -Uroloog 4-6-2019 Roderick van den Bergh St Antonius Ziekenhuis, Utrecht Inhoud Wat zijn de stappen die de patiënt doorloopt als mogelijk sprake is van prostaatkanker. 1. Incidentie
Nadere informatiePSA bepaling: Wanneer? En wat dan? Uitwerking van de behandelingsopties bij de patiënt
PSA bepaling: Wanneer? En wat dan? Uitwerking van de behandelingsopties bij de patiënt Wat dan? Beeldvorming 1. CT abdomen + Rx Thorax 2. Multiparametrische MRI (mpmri) 3. Botscan 4. Nieuwe beeldvorming
Nadere informatieHORMONEN OF CYTOSTATICA VOOR HRPC
Tienen 14/09/2016 HORMONEN OF CYTOSTATICA VOOR HRPC Dr. Lorenzo Tosco Urologie, UZ Leuven Nucleaire Geneeskunde & Moleculaire Beeldvorming, KU Leuven Disclosures Research grants: Bayer, Ferring, Ipsen,
Nadere informatieDe indicatoren omtrent borstkanker, die in kader van het VIP²-project worden opgevolgd zijn :
Indicatoren VIP²-project Oncologie In België is, net als in Europa, borstkanker de meest voorkomende oorzaak van overlijden door kanker bij vrouwen (20,6 % van alle overlijdens ingevolge kanker). In 2009
Nadere informatieScreening voor prostaatkanker. Dr.K.R. Hente Dienst Urologie AZ KLINA Brasschaat
Screening voor prostaatkanker Dr.K.R. Hente Dienst Urologie AZ KLINA Brasschaat 17 november 2010 De cijfers voor Vlaanderen en Europa Prostaatkanker is de meest voorkomende kanker bij mannen ( lifetime
Nadere informatieBeeldvorming bij oligometastasen met nadruk op PET/CT. Presentatie. PET/CT voor detectie van metastasen
Beeldvorming bij oligometastasen met nadruk op PET/CT Mark Roef Nucleair geneeskundige Catharina Ziekenhuis Eindhoven Themadag 30 maart 2017 Presentatie Beeldvorming bij oligometastasen: PET/CT voor detectie
Nadere informatieEFFECT studie - Formulier follow-up registratie
EFFECT studie - Formulier follow-up registratie (Opgelet: Tijdstip invullen variabelen: minstens 6 maand na diagnose of na het beëindigen van de adjuvante behandelingen of na de heelkundige ingreep als
Nadere informatiePSA bepaling wanneer? En wat dan? Navorming HABO 18 januari 2018
PSA bepaling wanneer? En wat dan? Navorming HABO 18 januari 2018 Kankerincidentie Stijgt al jaren Gevolg van vergrijzing, toename levensverwachting en screening Prostaatkanker - incidentie Prostaatkanker
Nadere informatieProstaatkanker, wat nu?
Prostate Awareness Day Dinsdag 24 september 2013 In het kader van de Europese week van de Urologie informeert de dienst Urologie van Az Damiaan over prostaataandoeningen. Prostate Awareness Day Dinsdag
Nadere informatiePSA en het verschil met 10 jaar geleden. DUO dagen 2017.
PSA en het verschil met 10 jaar geleden. DUO dagen 2017. Berend Rikken, uroloog Vragen? brikken@ysl.nl Hans de Ronde, huisarts Met dank ook aan Erasmus Mc Monique Roobol voor dia's over prostaatwijzer
Nadere informatie(Very) High-risk prostaatcarcinoom: belang van multimodale behandeling?
Sint-Joris-Winge 14 september 2016 (Very) High-risk prostaatcarcinoom: belang van multimodale behandeling? dr. Lodewijk Van Wynsberge Definitie D Amico: indeling PCA volgens risico op metastasering en
Nadere informatieUrologie. Richard van der Linden Thijn de Vocht
Urologie Richard van der Linden Thijn de Vocht Qais Niemer Laurens Donkers Richard van der Linden Thijn de Vocht 2 John Verhulst Urologie? Urologie is het vakgebied dat zich bezighoudt met ziekten in de
Nadere informatieVIKC, definitieve versie juni 2008
Evaluatie van het gebruik van de landelijke richtlijn voor diagnostiek en behandeling van prostaatkanker Rapportage Commissie Indicatorontwikkeling van de Werkgroep Richtlijn Prostaatkanker 1. Achtergrond
Nadere informatieWetenschappelijke nascholing UGent 19 maart 2018
Wetenschappelijke nascholing UGent 19 maart 2018 Prof. Dr. Sylvie Rottey - Sylvie.Rottey@UGent.Be Medische Oncoloog Klinisch farmacoloog Staflid Medische Oncologie UZGent Diensthoofd Dienst voor Geneesmiddelenonderzoek
Nadere informatieBrachytherapie als minimaal invasieve curatieve therapie voor gelokaliseerd prostaatcarcinoom:
Brachytherapie als minimaal invasieve curatieve therapie voor gelokaliseerd prostaatcarcinoom: Resultaten na 3 jaar ervaring in AZ Damiaan Dienst Urologie P. Mattelaer D. Ponette J. Darras prostaatkanker
Nadere informatieRobot geassisteerde laparoscopische radicale prostatectomie (RALP) VUmc
Robot geassisteerde laparoscopische radicale prostatectomie (RALP) VUmc 2010-2012 Prostaatkanker, in welk stadium is de ziekte? T1-2 Lokaal beperkt T3 T4 Groei buiten orgaan Ingroei andere structuur Prostaatkanker,
Nadere informatieRichtlijn Prostaatcarcinoom 2016
Richtlijn Prostaatcarcinoom 2016 Datum: 11 mei 2016 Verantwoording: Nederlandse Vereniging voor Urologie (NVU) Versie: 2.1 Evidence based Type: Landelijke richtlijn 1 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 H3 DIAGNOSTIEK
Nadere informatieConceptrichtlijn. Prostaatcarcinoom: diagnostiek en behandeling
Conceptrichtlijn Prostaatcarcinoom: diagnostiek en behandeling maart 2007 Initiatief Nederlandse Vereniging voor Urologie Organisatie Kwaliteitsinstituut voor de Gezondheidszorg CBO Vereniging van Integrale
Nadere informatieMaligne melanoma Belang van sentinelklierbiopsie
Maligne melanoma Belang van sentinelklierbiopsie Annemie Rutten Medische Oncologie AZ St. Augustinus Maligne melanoma 10% van alle huidkankers, maar meest agressieve. Incidentie van maligne melanoma neemt
Nadere informatielongcarcinoom: stadiëring en behandeling
Hoe actueel is de CBO richtlijn? Niet-kleincellig longcarcinoom: stadiëring en behandeling Prof. dr. Harry J.M. Groen UMCG Groningen Wat moet er veranderen? TBNA? Plaats van EUS-FNA? Plaats van EBUS-FNA?
Nadere informatieHormonale behandeling van prostaatkanker
Hormonale behandeling van prostaatkanker 2 Tijdens uw bezoek aan de polikliniek urologie heeft uw behandelend uroloog met u besproken dat de resultaten van de onderzoeken definitief bevestigen dat u in
Nadere informatieP A G I N A 1 3 1 T / M 1 3 4 I I C H E M O T H E R A P I E
P A G I N A 1 3 1 T / M 1 3 4 I I C H E M O T H E R A P I E Er zijn twee soorten medicijnen die het leven nog verlengen bij mannen met castratieresistente prostaatkanker (CRPC). De ene is celdodende chemotherapie.
Nadere informatiePROSTAATCARCINOMA. 1. Anatomopathologie. 2
PROSTAATCARCINOMA 1. Anatomopathologie. 2 1.1 PIN (prostatic intra-epithelial neoplasia). 2 1.2 Prostaatadenocarcinoom. 2 1.2.1 Microscopie : 3 1.2.2 Gleasongraad : 3 1.3 Enkele varianten op het klassieke
Nadere informatieProject Kwaliteitsindicatoren Borstkanker 2007-2008
Project Kwaliteitsindicatoren 2007-2008 De borstkliniek: Iedere nieuwe diagnose van een borsttumor dient door de borstkliniek te worden geregistreerd bij het Nationaal Kankerregister. Het Project Kwaliteitsindicatoren
Nadere informatieVariatie tussen ziekenhuizen in de behandeling van vijf soorten kanker. Een verkennend onderzoek naar aanknopingspunten voor verbetering van zorg
Dit rapport is een uitgave van het NIVEL. De gegevens mogen worden gebruikt met bronvermelding. Variatie tussen ziekenhuizen in de behandeling van vijf soorten kanker. Een verkennend onderzoek naar aanknopingspunten
Nadere informatieBehandeling Prostaatkanker
Behandeling Prostaatkanker - Informatieavond 7 december 2011 VUmc Cancer Center Amsterdam André N. Vis, M.D., Ph.D., uroloog Minimaal Invasieve Urologie en Robot Urologie VUmc Amsterdam Behandeling Prostaatkanker
Nadere informatie7.3.2. Baarmoedercarcinoom
7.3.2. Baarmoedercarcinoom 1 Stadiëring 1.1 TNM-classificatie (7 th edition, 2009) Tx T0 Tis T1 T1a T1b T2 T3a T3b T4 Nx N0 N1 N2 M0 M1 Primaire tumor kan niet beoordeeld worden Geen evidentie voor primaire
Nadere informatieJ. Mamma aandoeningen. Inhoudsopgave 01 J 02 J 03 J 04 J 05 J 06 J 07 J 08 J 09 J 10 J 11 J 12 J 13 J 14 J 15 J 16 J 17 J 18 J 19 J
J. Mamma aandoeningen nhoudsopgave 1 J 2 J 3 J 4 J 5 J 6 J 7 J 8 J 9 J 1 J 11 J 12 J 13 J 14 J 15 J 16 J 17 J 18 J 19 J Screening: vrouwen jonger dan 4 jaar zonder genetisch risico... 1 Screening: vrouwen
Nadere informatie2 e Post EAUN Meeting. Hot topics in Uro-oncologie Erik van MuilekomMANP Verpleegkundig specialist NKI-AVL
2 e Post EAUN Meeting Hot topics in Uro-oncologie Erik van MuilekomMANP Verpleegkundig specialist NKI-AVL Active Surveillance prostaatkanker Prognose kanker incidentie en dood in 40 Europese landen 2008
Nadere informatieAfwachten bij prostaatkanker Active surveillance
Afwachten bij prostaatkanker Active surveillance Naar het ziekenhuis? Lees eerst de informatie op www.asz.nl/brmo. Inleiding De arts heeft met u besproken dat u prostaatkanker heeft. In dat gesprek is
Nadere informatieRadiotherapie voor niet-medici. dr Paul Meijnders dr Frederik Van Daele
Radiotherapie voor niet-medici dr Paul Meijnders dr Frederik Van Daele Urologische tumoren nier blaas/urinewegen prostaat penis testis Prostaat - anatomie: Prostaatkanker: meest frequente kanker bij mannen
Nadere informatieUrogenitale maligniteiten. Asia Ropela, internist-oncoloog St.Jansdal ziekenhuis 27 september 2014
Urogenitale maligniteiten Asia Ropela, internist-oncoloog St.Jansdal ziekenhuis 27 september 2014 Urogenitale maligniteiten Adenocarcinomen prostaatcarcinoom niercarcinoom ovariumcarcinoom endometriumcarcinoom
Nadere informatieMedische Workshop 2: De oncologische zorg: stap voor stap
Medische Workshop 2: De oncologische zorg: stap voor stap Sara van Marle-Jeurissen, Huisarts Barbara van der Berg, Verpleegkundig specialist Danny Houtsma, Internist-Oncoloog Birgit Hollmann, Radiotherapeut-Oncoloog
Nadere informatieDisclosure belangen J.L.L.M. Coenen. Lid adviesraad cabazitaxel; Sanofi Sprekersvergoeding Astellas
Disclosure belangen J.L.L.M. Coenen Lid adviesraad cabazitaxel; Sanofi Sprekersvergoeding Astellas Behandeling van uitgezaaide prostaatkanker Voorlichtingsavond patiëntenvereniging 17 januari 2017 Prostaatkanker
Nadere informatieOncologische zorg bij ouderen
Oncologische zorg bij ouderen Balanceren tussen over- en onderbehandeling Johanneke Portielje, HagaZiekenhuis Kring ouderenzorg AMC & partners 12 juni 2013 mamma carcinoom
Nadere informatieProstaatkanker: algemene info
Prostaatkanker: algemene info Vernemen van de diagnose Op het moment dat u deze informatie in handen krijgt heeft je arts je de vermoedelijke diagnose van kanker of een kwaadaardig proces in de prostaat
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Nederlandse samenvatting NEDERLANDSE SAMENVATTING In dit proefschrift is de voorspellende waarde van magnetic resonance imaging (MRI)-parameters voor het optreden van een lokaal recidief larynxcarcinoom
Nadere informatieBasisbegrippen Oncologie
Basisbegrippen Oncologie Tumor afmeting Diagnose periode Behandel periode Preventie/interventie periode Invasie interventie Tijd Detectie drempel Van normale naar kankercel Normale cel Van celkern naar
Nadere informatieProstaatkanker U kreeg van uw uroloog de diagnose van prostaatkanker. De informatie die de arts u mondeling gegeven heeft, wordt in deze brochure herhaald en aangevuld. U vindt hier meer informatie over
Nadere informatieWat is prostaatkanker?
Prostaatkanker Wat is prostaatkanker? We leggen het u graag uit. www.antikankerfonds.org www.esmo.org ESMO/AKF Patient Guide Series Gebaseerd op de medische praktijk aanbevelingen van ESMO PROSTAATKANKER:
Nadere informatieHormonale therapie bij prostaatkanker
Hormonale therapie bij prostaatkanker Harm Westdorp internist i.o. Mette Benoist ziekenhuisapotheker i.o. 03-09-2015 Een farmacotherapeutische uitdaging Ins and outs Epidemiologie Primaire androgeen onderdrukkende
Nadere informatiePCA3. www.urologischcentrum.be
PCA3 www.urologischcentrum.be De PCA3 test, een eenvoudige urinetest die kan helpen bij de diagnose van prostaatkanker en de keuze van therapie. Over prostaatkanker Prostaatkanker is één van de meest voorkomende
Nadere informatieInschatting van het risico op uitzaaiingen van prostaatkanker
Inschatting van het risico op uitzaaiingen van prostaatkanker 2 Uw uroloog heeft met u besproken dat de resultaten van de onderzoeken helaas bevestigen dat u prostaatkanker heeft. Ook is besproken of er
Nadere informatieIndividualized treatment in Breast Cancer op het scherpst van de snede
19 mei 2009 Jaarbeurs Utrecht Individualized treatment in Breast Cancer op het scherpst van de snede Hella Bosch Verpleegkundig specialist oncologie Máxima medisch centrum Eindhoven Opening ONS: Lezing
Nadere informatieMultidisciplinaire behandeling van patient met een renaalcelcarcinoom
Multidisciplinaire behandeling van patient met een renaalcelcarcinoom Introductie via een case-report Dr. Karen Heyrman, huisarts Initiële symptomen? Klassieke triade: (10%) Hematurie Flankpijn Palpabele
Nadere informatieGereviseerde richtlijn Prostaatcarcinoom : wijzigingen op een rij RICHTLIJNEN. Revised guideline prostate cancer: the main changes at a glance
Gereviseerde richtlijn Prostaatcarcinoom : de belangrijkste wijzigingen op een rij Revised guideline prostate cancer: the main changes at a glance drs. J.J.F. de Groot 1 en prof. dr. Th.M. de Reijke 2,
Nadere informatiePSA Dr Marc Elisen, specialist laboratoriumgeneeskunde MCZuiderzee/ atalmedial
PSA Aanmelden bij Kahoot! Ga naar kahoot.it Vul de PIN-code (komt zo op het scherm). Vul een nickname in. Casus Man van 55 jaar komt bij de huisarts. De schoonvader (57 jr) van zijn zoon (28 jr) is recent
Nadere informatieRichtlijnen voor vroegdiagnostiek van prostaatkanker
Klinische les Richtlijnen voor vroegdiagnostiek van prostaatkanker Arnout R. Alberts, Leonard P. Bokhorst en Monique J. Roobol Dames en Heren, Zowel bij de vroege diagnose van prostaatkanker als bij de
Nadere informatieAnuscarcinoom. Landelijke richtlijn, Versie: 1.1. Datum Goedkeuring: 27-08-2003 Methodiek: Consensus based Verantwoording: LW GE-tumoren
Anuscarcinoom Landelijke richtlijn, Versie: 1.1 Datum Goedkeuring: 27-08-2003 Methodiek: Consensus based Verantwoording: LW GE-tumoren Inhoudsopgave Algemeen...1 Screening...2 Diagnostiek...3 Medisch technisch...3
Nadere informatieOBA rapportage Nummer 1 - Oktober 2012
OBA rapportage Nummer 1 - Oktober 2012 1 Inleiding: Een paar maanden na de oprichting van de De Prostaatkliniek (DPK) in 2009 kreeg oud wereldkampioen schaatsen Harm Kuipers een agressieve vorm van prostaatkanker.
Nadere informatieHandouts Overzicht. Medische oncologie voor de algemeen internist. Dhr. K., 53 jaar. Dhr. K., 53 jaar. med.: geen
Medische oncologie voor de algemeen internist Wim Meijer Westfriesgasthuis Overzicht 1. diagnostisch denken in medische oncologie 2. epidemiologie 3. behandeldoelen 4. risicostratificatie 5. klassieke
Nadere informatieOuderen en kanker: epidemiologie en factoren van invloed op behandeling en overleving. Maryska Janssen-Heijnen Valery Lemmens
Ouderen en kanker: epidemiologie en factoren van invloed op behandeling en overleving Maryska Janssen-Heijnen Valery Lemmens Levensverwachting in jaren Nederlandse bevolking 2007 Leeftijd Mannen Vrouwen
Nadere informatieMail: of Fax: t.a.v. Emo van Halsema
Datum: Beloop na stentplaatsing Ja Nee Zijn er stent-gerelateerde complicaties opgetreden? Ο Ο ZO JA, VULT U SVP EEN COMPLICATIEFORMULIER IN Hebben er re-interventies plaatsgevonden? Ο Ο ZO JA, VULT U
Nadere informatieRadium 223 therapie bij botmetastasen
Radium 223 therapie bij botmetastasen PKS nov 2017 Dr. J. Lavalaye Nucleaire Geneeskunde Disclosure belangen spreker: lavalaye Bijeenkomst titel en datum: PKS (potentiële) Belangenverstrengeling Voor bijeenkomst
Nadere informatieDisseminatiediagnostiek bij locoregionaal recidief van mammacarcinoom: klinische praktijk en perspectief voor PET
Disseminatiediagnostiek bij locoregionaal recidief van mammacarcinoom: klinische praktijk en perspectief voor PET F.J. van Oost 1, J.J.M. van der Hoeven 2,3, O.S. Hoekstra 3, A.C. Voogd 1,4, J.W.W. Coebergh
Nadere informatieMorphological aspects of recurrent prostate cancer Rybalov, Maxim
Morphological aspects of recurrent prostate cancer Rybalov, Maxim IMPORTANT NOTE: You are advised to consult the publisher's version (publisher's PDF) if you wish to cite from it. Please check the document
Nadere informatieMOGELIJKE BEHANDELINGEN
Patiënteninformatiedossier (PID) PROSTAATKANKER onderdeel MOGELIJKE BEHANDELINGEN PROSTAATKANKER 2 Inhoud Behandelingen bij prostaatkanker... 4 Curatieve behandelingen... 4 Active surveillance... 4 Operatie...
Nadere informatieProstaatkanker Inleiding
1 Prostaatkanker Inleiding Is de diagnose Prostaatkanker?? Hoe moeilijk het ook lijkt, raak niet in paniek. Zie je angst kwijt te raken. Dat kan door kennis te vergaren. Door het vergaren van kennis zul
Nadere informatiePersoonlijk Informatie Dossier. Prostaatkanker: behandelingen
Persoonlijk Informatie Dossier Prostaatkanker: behandelingen 17358 (2 januari 2016 5. Uw behandeling Actief volgen bij prostaatkanker Operatief verwijderen van de prostaat met behulp van Da Vincirobot
Nadere informatieTherapie & Prognose. Dr. A. Janssen
Therapie & Prognose Dr. A. Janssen Therapie & Prognose Heelkunde Radiotherapie Chemotherapie Hormonaal Herceptine Follow up Heelkunde van de borst Heelkunde van de borst Invloed leeftijd op de heelkunde
Nadere informatieVlaams Indicatoren Project VIP²
Vlaams Indicatoren Project VIP² Op initiatief van de Vlaamse Vereniging van Hoofdartsen, Icuro, Zorgnet Vlaanderen en de Vlaamse overheid, is het Vlaamse VIP 2 -indicatorenproject opgericht. Samen met
Nadere informatieMail: of Fax: t.a.v. Emo van Halsema
Datum: Beloop na aanleggen decomprimerend stoma Ja Nee Zijn er complicaties opgetreden in het traject na aanleggen van het decomprimerende stoma? Ο Ο ZO JA, VULT U SVP EEN COMPLICATIEFORMULIER IN Hebben
Nadere informatieVlaams Indicatoren Project VIP²: borstkankerindicatoren
Vlaams Indicatoren Project VIP²: borstkankerindicatoren Op initiatief van de Vlaamse Vereniging van Hoofdartsen, Icuro, Zorgnet Vlaanderen en de Vlaamse overheid, is het Vlaamse VIP 2 -indicatorenproject
Nadere informatieInformatie over de opsporing van prostaatkanker met PSA op basis van de Belgische gegevens. Informatie voor de arts
Informatie over de opsporing van prostaatkanker met PSA op basis van de Belgische gegevens Informatie voor de arts 2 Doelpubliek Dit document is bestemd voor artsen. Er bestaat ook een document bestemd
Nadere informatieSamenvatting. Samenvatting
Samenvatting Dikkedarmkanker is een groot gezondheidsprobleem in Nederland. Het is de derde meest voorkomende vorm van kanker bij mannen en de tweede meest voorkomende vorm van kanker bij vrouwen. In 2008
Nadere informatieHet PSA dilemma: wel of niet bepalen?
Het PSA dilemma: wel of niet bepalen? Bin Kroon Uroloog Rijnstate 1 Achtergrond prostaatkanker Jaarlijks 9000 nieuwe gevallen Jaarlijks 3000 doden Gevorderde ziekte niet te cureren PSA: vroegdetectie Screenen
Nadere informatiePatiënteninformatiedossier (PID) PROSTAATKANKER. onderdeel HORMONALE THERAPIE. PROSTAATKANKER Hormonale therapie
Patiënteninformatiedossier (PID) PROSTAATKANKER onderdeel HORMONALE THERAPIE PROSTAATKANKER Hormonale therapie INHOUD Inleiding... 3 Hoe werkt hormonale therapie?... 3 Wanneer hormonale behandeling?...
Nadere informatieRichtlijn Prostaatcarcinoom: diagnostiek en behandeling
voor de praktijk Richtlijn Prostaatcarcinoom: diagnostiek en behandeling Th.M.de Reijke, J.J.Battermann, R.J.A.van Moorselaar, I.J.de Jong, A.P.Visser en J.S.Burgers Er is een landelijke, multidisciplinaire
Nadere informatie