Patiënteninformatie. Brachytherapie bij prostaatkanker

Transcriptie

1 Patiënteninformatie Brachytherapie bij prostaatkanker

2

3 Inhoud Inleiding... 4 Wat is brachytherapie?... 4 Hoe verloopt de behandeling?... 4 Bijwerkingen... 6 Regels en richtlijnen na de bestraling... 8 Controles na de behandeling... 9 Tot slot Wie contacteren bij vragen / problemen? Persoonlijke notities / vragen... 10

4 Inleiding Deze brochure biedt u de nodige informatie over brachytherapie bij prostaatkanker. U leest hierin meer over de behandeling zelf en eventuele nazorg van de behandeling. Het is onmogelijk om in deze brochure alle details voor elke situatie te beschrijven. Aarzel daarom niet om zo nodig bijkomende vragen te stellen aan uw arts of verpleegkundige. Wat is brachytherapie? Zodra prostaatkanker wordt vastgesteld, is het van groot belang om het stadium van de ziekte nauwkeurig te achterhalen. Voor prostaatkanker behandeld wordt, is het namelijk belangrijk om te weten of de ziekte beperkt is tot de prostaat of de tumor door het prostaatkapsel is gegroeid of is uitgezaaid. De onderzoeken die uw arts heeft uitgevoerd, tonen aan dat het stadium van uw ziekte is bepaald. U komt in aanmerking voor een behandeling via brachytherapie. Hoe verloopt de behandeling? Zodra men met een echo-onderzoek via de anus vaststelt dat het stadium van uw ziekte beperkt is tot de prostaat, wordt de grootte van de prostaat (prostaatvolume) gemeten. Een prostaatvolume van maximum 50 ml komt in aanmerking voor een behandeling via brachytherapie. Als het volume groter is, kunnen de naalden niet goed worden geplaatst en bestaat er een grotere kans op complicaties. Als het prostaatvolume groter is dan 50 ml wordt er eerst gestart met een hormoonbehandeling, om het prostaatvolume te verkleinen. Een hormoonbehandeling duurt 3 tot 6 maanden. Daarna wordt het prostaatvolume opnieuw via een echografie gemeten. De behandeling vindt plaats onder een vorm van anesthesie (verdoving). U ligt met uw benen gespreid in beensteunen. Vervolgens wordt er een buisje in uw urineblaas (blaaskatheter) ingebracht en wordt de balzak met een pleister naar boven vastgeplakt. Zo wordt het operatieveld goed zichtbaar.

5 Na desinfectie van de huid tussen de balzak en de anus, wordt een echografiebuis in de anus gebracht en wordt de prostaat op een scherm zichtbaar. Rond de ingebrachte blaaskatheter zit een ballon, die ervoor zorgt dat de katheter niet uitvalt. De ballon is goed te zien op het schermen duidt het gebied van de blaasuitgang aan, waar de prostaat begint. Vervolgens worden holle naalden via de huid in de prostaat ingebracht. Het aantal naalden is afhankelijk van het prostaatvolume en kan variëren van 15 tot 30 naalden. Via deze naalden worden radioactieve bronnetjes of zaadjes naar binnen geschoven. Nadien worden de naalden één voor één weer verwijderd. Afhankelijk van de grootte en de vorm van de prostaat, worden per naald 2 tot 6 bronnetjes ingebracht. In totaal komen tussen de 40 en 120 zaadjes in de prostaat terecht. Onmiddellijk na de behandeling wordt er een röntgenfoto gemaakt van uw onderbuik om te controleren of alle bronnetjes in de prostaat aanwezig zijn. De behandeling duurt ongeveer anderhalf uur. Om infecties te voorkomen, krijgt u tijdens de behandeling antibiotica toegediend. Na de behandeling blijft u ongeveer nog 24 uur in het ziekenhuis. De ochtend na de ingreep wordt er een CT-scan gemaakt om het aantal bronnetjes te tellen en de positie ervan in de prostaat te bepalen. Om een hoge druk op en bloeding in uw prostaat te voorkomen, raden we aan om de eerste dagen na de ingreep geen zware arbeid te verrichten. Ook persen op de ontlasting moet u zoveel mogelijk

6 vermijden. Een bloeding komt echter zeer zelden voor. Na ongeveer 2 weken mag u weer fietsen. Bijwerkingen In de loop van de bestralingsperiode kunt u plotse klachten ondervinden. In deze brochure vindt u daarover meer informatie. Tijdens de bestralingsperiode mag u een voertuig besturen. Moeilijkheden bij de stoelgang Door de bestraling wordt uw darmwand geprikkeld. Hierdoor kan u slijm verliezen bij de stoelgang (ontlasting). Als u hier last van heeft, dan is dat meestal 2 à 3 weken na de brachytherapie. Zodra de straling uitgedoofd is (na 6 maanden), herstelt de darmwand zich en wordt uw stoelgang weer normaal. Zeer zelden ontstaat er op lange termijn een stralingszweer of ontsteking van de darmwand. Wanneer u hier last van heeft, kan u bloed verliezen bij de stoelgang. Hoe kan u dit voorkomen: Eet geen sterk gekruide maaltijden. Drink niet te veel alcohol. Drink voldoende (min. 2 liter/dag). Moeilijkheden bij het plassen De ongemakken die u kunt ondervinden, zijn: Blaasontsteking. Pijn tijdens het plassen. Gevoel van een volle blaas. Vaak en dringend moeten plassen (ook s nachts). Bloed bij de urine. De ongemakken treden op gedurende de eerste maanden na de ingreep en verdwijnen weer spontaan na het einde van de bestralingsperiode.

7 1 patiënt op 10 heeft ook op langere termijn een verhoogde plasdrang. Bij deze ongemakken raadpleegt u best uw arts of verpleegkundige. De eerste weken na de behandeling kunt u onder de huid waar de naalden zijn ingebracht, een bloeduitstorting (blauwe plek) hebben. Dit verdwijnt vanzelf. De eerste weken kan er tijdens het plassen bloed zitten in uw urine. Dit verdwijnt vanzelf. Het is wel belangrijk dat u voldoende drinkt zodat u de bloederige urine uitplast. Soms is het nodig om de blaas met behulp van een katheter leeg te maken. De katheter wordt dan bij voorkeur via de buikwand van de onderbuik ingebracht. Urine-incontinentie (ongewild de urine niet kunnen ophouden) komt na de behandeling eigenlijk niet voor. Algemeen advies Neem regelmatig en voldoende vocht op. Beperk tabak, koffie, alcohol, thee en sterk gekruide maaltijden. Probeer regelmatig te plassen (om de 2 à 3 uur). Impotentie De bestraling veroorzaakt geen plotse erectiestoornissen. Op lange termijn wordt de erectie bij 1 patiënt op 3 wel onvoldoende voor seksuele betrekkingen. In dit geval helpt een behandeling met geneesmiddelen zoals Viagra. In het begin kan de zaadlozing pijnlijk zijn, op termijn kan het dat u minder zaad loost bij een orgasme. Algemeen advies Praat hierover met uw partner. Vraag advies aan uw arts.

8 Regels en richtlijnen na de bestraling Brachytherapie is een bestraling die zeer lokaal, op de plaats van de tumor, in hoge dosis wordt toegediend en gedurende lange tijd werkt. U hoeft zich over deze bestraling geen zorgen te maken. De radioactieve zaadjes, Jodium-125 bronnetjes, hebben zo n lage energie dat de straling buiten het lichaam uiterst klein is. Bovendien wordt de stralingsdosis elke 2 maanden gehalveerd, en dooft de radioactiviteit uit. De instructies die u hier krijgt gelden dan ook voor een beperkte tijd. Bij deze instructies wordt rekening gehouden met het feit dat hoe groter de afstand is tussen u en een ander persoon, hoe lager de intensiteit van de straling is. De intensiteit neemt hierbij snel af: een 2 maal zo grote afstand geeft een 2 x 2 = 4 keer zo lage intensiteit. een 3 maal zo grote afstand geeft een 3 x 3 = 9 keer zo lage intensiteit. Aangezien kinderen en zwangere vrouwen gevoeliger zijn voor straling dan anderen, geven we deze instructies vooral voor wanneer u met hen in contact komt. Gedurende de eerste 2 maanden moet contact met andere personen, inclusief zwangere vrouwen, beperkt blijven tot maximum 5 minuten per dag wanneer de afstand minder dan 1 meter is. Op afstanden groter dan 1 meter is er geen enkele beperking. Het is dus geen enkel probleem om lange tijd met zwangere vrouwen en kinderen in dezelfde ruimte door te brengen. Het delen van het bed (met een niet zwangere vrouw) vormt evenmin een probleem. Men heeft u laten zien wat voor zaadjes in uw lichaam zijn ingebracht. De mogelijkheid bestaat dat u zo n zaadje verliest. Ook al is de kans klein, vragen we u toch om uw urine altijd goed te inspecteren. Als u tijdens de eerste 4 weken na de ingreep seks heeft, gebruik dan zeker een condoom en inspecteren deze nadien. Mocht u een verlies van een zaadje opmerken, dan noteert u dat zorgvuldig (één of meerdere zaadjes, verloren op datum van ) en meldt u het tijdens de eerstvolgende raadpleging. Het zaadje kan u

9 voorzichtig met een pincet vastnemen (niet met de blote vingers), in het toilet gooien en doorspoelen. Bij ontslag uit het ziekenhuis krijgt u een attest van implantatie. Houd dit attest steeds bij u en leg het voor als u een andere arts raadpleegt. Wanneer een andere arts u binnen twee jaar na de ingreep behandelt, dan vragen we u om hem of haar van de aanwezigheid van het radioactieve materiaal op de hoogte te brengen. Dit is zelfs levenslang nodig indien u een dikke darm onderzoek of behandeling ondergaat. Als u zou overlijden in de periode binnen de 6 maanden na de implantatie en er wordt een crematie overwogen, dan kan dit bijkomende maatregelen van stralingsbescherming vereisen, vooral naar de werknemers van het crematorium toe. Daarom is het belangrijk dat uw familie de arts die het overlijdensattest opmaakt hierop wijst zodat hij of zij dit op het overlijdensattest kan aanduiden. Daardoor weet het crematorium dat zij een aparte procedure moeten volgen. Controles na de behandeling De controles vinden plaats bij de radiotherapeut en de uroloog. De eerste controle gebeurt altijd door de radiotherapeut. De radiotherapeut vraagt naar eventuele plas- of darmklachten, maakt een CT-scan van de onderbuik en een röntgenfoto van de longen. Daarmee wil hij of zij nagaan of er een zaadje verplaatst is en eventueel in de longen is terechtgekomen. Indien dat het geval is, hoeft u zich daarover geen zorgen te maken. De volgende controle vindt 3 maanden na de behandeling plaats. Als er geen klachten zijn, wordt enkel het PSA-gehalte (Prostaat Specifiek Antigeen) in het bloed gemeten. Indien nodig, wordt de controle uitgebreid met een echografie. Het is wel zo dat de beelden bij een echografie na brachytherapie, moeilijk te interpreteren zijn. De bronnetjes geven namelijk allerlei slagschaduwen op het beeld. Dit komt omdat de bronnetjes omhuld zijn door titanium.

10 Tot slot In de folder Sociale voorzieningen ( > ik ben patiënt > informatiebrochures > oncologie) vindt u nuttige informatie over tussenkomsten bij uw ziekte, over gespreksgroepen en andere vormen van psychosociale zorg. Indien u hierover vragen hebt, kunt u terecht bij onze sociaal verpleegkundige. U kunt haar bereiken via de dienst patiëntenbegeleiding (tel ). Wie contacteren bij vragen / problemen? Secretariaat polikliniek oncologie: tel

11 Persoonlijke notities / vragen Indien u vragen of opmerkingen hebt, kunt u die hier noteren. Zo hebt u ze altijd bij de hand bij een gesprek met de arts of verpleegkundige.

12 AZ Turnhout vzw Blijf op de hoogte via Campus Sint-Jozef Steenweg op Merksplas Turnhout Campus Sint-Elisabeth Rubensstraat Turnhout V.U. : Jo Leysen gedelegeerd bestuurder AZ Turnhout vzw Steenweg op Merksplas Turnhout Versie: 27/07/2017