Aanpak jeugdoverlast: terecht een topprioriteit?

Transcriptie

1 Aanpak jeugdoverlast: terecht een topprioriteit? Razia Ghauharali & Ruud Dorenbos 1 1. Inleiding Overlast jongeren loopt spuigaten uit, Extra aandacht overlast jongeren, Hardere aanpak tegen overlastgevende jongeren, Groep jongeren terroriseert buurt. Dergelijke koppen zijn regelmatig in de nieuwsmedia te vinden. De aanpak van jeugdcriminaliteit en jeugdoverlast staat ook al jaren op de landelijke politieke agenda. Het huidige kabinet geeft prioriteit aan de aanpak van jeugdcriminaliteit en jeugdoverlast. 2 De aanpak richt zich op drie soorten problematische jeugdgroepen: overlastgevende, hinderlijke en criminele jeugdgroepen. Uit interviews met politie en gemeenten in de twaalf veilige grote steden in Nederland, blijkt dat ook gemeente en politie zich richten op jeugdoverlast en als één van de prioriteiten bestempelt. 3 Het is duidelijk dat het terugdringen van jeugdoverlast voor meerdere partijen prioriteit heeft. Maar hoe groot zijn de problemen nu eigenlijk? Wordt jeugdoverlast door de burger als een groot probleem ervaren? En zo ja, vindt de burger ook dat aan het tegengaan van jeugdoverlast prioriteit moet worden gegeven? Ook interessant is de vraag of jeugdoverlast een landelijk probleem is of dat het vooral in specifieke regio s en gemeenten speelt? Aan de hand van de resultaten van de Veiligheidsmonitor 2013 geven we een antwoord op deze vragen. Veiligheidsmonitor 2013 De Veiligheidsmonitor (VM) is een jaarlijks terugkerende bevolkingsenquête 4, waarin zaken als leefbaarheid en overlast in de woonbuurt, onveiligheidsgevoelens, slachtofferschap van veel voorkomende criminaliteit en het oordeel van de burger over het optreden van de politie worden onderzocht. De VM is een geïntegreerd meetinstrument; door een gestandaardiseerde vragenlijst te gebruiken en door afstemming van de methodiek op landelijk en lokaal niveau zijn de uitkomsten van de VM geschikt voor verschillende beleidsniveaus. Jaarlijks worden er minimaal 65 duizend netto enquêtes onder de bevolking afgenomen. Daarnaast kunnen gemeenten extra enquêtes inkopen voor gedetailleerdere 1 Drs. Razia Ghauharali is adviseur bij Bureau Veiligheidsmonitor. Bureau Veiligheidsmonitor is belast met de coördinatie en begeleiding van de Veiligheidsmonitor. Dr. Ruud Dorenbos is senior projectleider bij Platform31, de kennisorganisatie voor stad en regio. 2 Ook afgelopen september weer was bijvoorbeeld in de Miljoenennota te lezen dat er onverminderd wordt ingezet op het realiseren van een verdere afname van jeugdgroepen. 3 Uit de resultaten van de IVM2011 is op basis van rapportcijfer veiligheid eigen buurt een rangorde gemaakt van de grote steden. In de twaalf steden die het hoogste scoorden zijn interviews afgenomen met zowel de politie als de gemeente, zie artikel: Dorenbos, R., Ghauharali, R., (2013).: Veiligheid in de grote stad: samenwerking als rode draad. samenwerking_als_rode_draad 4 De VM wordt afgenomen onder personen vanaf 15 jaar. Daar waar in dit artikel gesproken wordt over de bevolking, betreft dit de bevolking van 15 jaar en ouder. 1

2 lokale resultaten. De resultaten van de Veiligheidsmonitor 2013 die voor dit artikel gebruikt zijn, zijn gebaseerd op ruim 145 duizend netto enquêtes. 5 Afbakening en opzet Het is lastig aan te geven wanneer er precies sprake is van jeugdoverlast. Overlast door jeugd en jeugdgroepen is immers een subjectief ervaren inbreuk op het welbevinden van burgers en bedrijven. 6 Ervaren overlast door jeugd is zeer contextafhankelijk (tijd, frequentie, plaats etc.) en laat zich derhalve niet objectiveren. In de Veiligheidsmonitor zelf wordt niet specifiek gesproken over jeugdoverlast maar over rondhangende jongeren. 7 De Veiligheidsmonitor meet op twee manieren de meningen en ervaringen van de bevolking over jongeren. Ten eerste wordt gevraagd in hoeverre men overlast ervaart van jongeren in de eigen woonbuurt. Ten tweede wordt gevraagd naar onveiligheidsgevoelens op plekken waar jongeren rondhangen in de gemeente. Met behulp van de resultaten op deze vragen wordt in dit artikel eerst in kaart gebracht in hoeverre de Nederlandse burger in 2013 overlast heeft ervaren van jongeren. Daarbij wordt onderscheid gemaakt tussen enerzijds overlast van jongeren in de eigen woonbuurt en anderzijds het zich onveilig voelen op plekken waar jongeren rondhangen. Ook wordt ingegaan op de vraag of de Nederlandse burger vindt dat de aanpak van overlast door jongeren prioriteit moet krijgen. Omdat de resultaten uit de Veiligheidsmonitor ook inzicht biedt op een lager geografisch niveau dan enkel het landelijk niveau, zal ook de vraag beantwoord worden in hoeverre jeugdoverlast een landelijk fenomeen is of dat het vooral in specifieke gebieden speelt. In de afsluitende paragraaf worden de belangrijkste conclusies op een rijtje gezet. 2. Overlast van rondhangende jongeren in de eigen woonbuurt In de Veiligheidsmonitor wordt naar 13 vormen van mogelijke overlastgevende zaken in de eigen woonbuurt gevraagd. Dit wordt op een tweeledige manier gedaan: ten eerste of het overlastgevende fenomeen voorkomt in de eigen buurt en ten tweede in hoeverre men hier zelf overlast van ervaart. Eén van de 13 vormen van overlastgevende zaken waar naar gevraagd wordt betreft overlast van rondhangende jongeren. 8 Rondhangende jongeren in de eigen woonbuurt Uit de resultaten komt naar voren dat bijna 40 procent van de Nederlanders aangeeft dat er sprake is van rondhangende jongeren in de eigen woonbuurt. In vergelijking met het voorkomen van andere vormen van overlast in de eigen woonbuurt valt dit percentage mee. Van de 13 vormen van overlastgevende zaken staat het voorkomen van rondhangende jongeren op plaats vijf. Er wordt vaker aangegeven dat er in de eigen woonbuurt sprake is van te hard rijden (72 procent), hondenpoep (70 procent), rommel op straat (55 procent) en parkeerproblemen (50 procent). Opvallend is verder dat er relatief weinig aangegeven wordt dat er sprake is van mensen op straat lastigvallen (15 procent) en hinder door horeca (14 procent) in de eigen woonbuurt. 5 Voor meer informatie over de Veiligheidsmonitor, zie 6 Zie Landelijk Platform Politiële Jeugdtaak (2005), Overlastgevende jeugd en de politie: een handreiking voor de aanpak van jeugdoverlast door de politie, Amsterdam, april Dat betekent dat bijvoorbeeld crimineel gedrag van jongeren niet in dit artikel wordt meegenomen. 8 De overige twaalf vormen van overlast waar in de Veiligheidsmonitor naar gevraagd worden zijn: rommel op straat, vernieling, bekladding, hondenpoep, te hard rijden, parkeerproblemen, agressief rijgedrag, dronken mensen op straat, drugsgebruik, hinder door horeca, overlast buurtbewoners en mensen op straat lastigvallen. 2

3 Tabel 1 laat zien dat iets vrouwen vaker dan mannen aangeven dat er rondhangende jongeren voorkomen in de buurt. Ook is een duidelijk verschil naar leeftijd waarneembaar; jongere personen tot geven vaker dan oudere personen aan dat er sprake is van rondhangende jongeren in de buurt. Van de niet-westerse allochtonen geeft bijna de helft aan aan dat er sprake is van rondhangende jongeren in de buurt (48 procent). Dit is beduidend meer dan onder de autochtone bevolking en westerse allochtonen. Wanneer er gekeken wordt naar opleidingsniveau geven hoogopgeleiden net iets vaker dan laagopgeleiden aan dat er sprake is van rondhangende jongeren in de buurt. Daadwerkelijk ervaren overlast De aanwezigheid van rondhangende jongeren hoeft niet per definitie te betekenen dat deze jongeren ook overlast veroorzaken. Daarom wordt naast het voorkomen van rondhangende jongeren ook aan de respondenten gevraagd of zij ook daadwerkelijk overlast ervaren van deze rondhangende jongeren. Tabel 1 toont dat bijna 16 procent van de personen die aangeeft dat er sprake is van rondhangende jongeren hier zelf ook daadwerkelijk veel overlast van ervaart. Ongeveer 48 procent ervaart hier een beetje overlast van. Eén op de drie personen die aangeeft dat er sprake is van rondhangende jongeren ervaart hier zelf geen overlast van. Alhoewel vrouwen vaker dan mannen aangeven dat er sprake is van rondhangende jongeren, geven mannen relatief meer dan vrouwen aan dat ze er veel overlast van ervaren. Ook hier geven jongeren vaker aan veel overlast van rondhangende jongeren te ervaren oudere personen (18 procent van jaar aflopend naar 8 procent van 85 jaar en ouder). 9 Tabel 1 laat verder zien dat vooral niet-westerse allochtonen veel overlast ervaren van rondhangende jongeren (26 procent). Tot slot is er een duidelijk verschil waarneembaar wanneer er gekeken wordt naar opleidingsniveau; personen met een hoog opleidingsniveau geven minder vaak aan veel overlast te ervaren van rondhangende jongeren dan personen met enkel middelbaar of lager onderwijs. 9 In vergelijking met andere vormen van overlast is deze tendens afwijkend te noemen, bij andere vormen van overlast is niet zo een duidelijk aflopende percentage van ervaren overlast waar te nemen naarmate de leeftijd toeneemt. 3

4 Tabel 1 Het voorkomen van rondhangende jongeren en de mate van overlast die daardoor wordt ervaren - naar achtergrondkenmerken % rondhangende jongeren komt wel eens voor % daadwerkelijk overlast ervaren van rondhangende jongeren 10 Veel Een beetje Geen Nederland totaal 39,5 15,7 48,1 33,1 Geslacht Man 39,0 16,2 48,4 33,1 Vrouw 40,0 15,2 47,9 33,1 Leeftijd 15 tot 25 jr 45,7 18,0 45,1 35,2 25 tot 35 jr 42,5 17,6 48,8 32,0 35 tot 45 jr 40,0 1,7 51,0 30,8 45 tot 55 jr 39,5 15,6 48,5 33,6 55 tot 65 jr 36,4 14,6 50,2 32,1 65 tot 75 jr 34,4 13,8 48,3 31,6 75 tot 85 jr 35,6 8,7 42,1 37,9 85 jr en ouder 35,2 7,9 34,6 43,9 Herkomst Autochtoon 38,2 13,9 48,7 34,9 Westerse allochtoon 40,5 16,3 49,3 30,8 Niet-westerse allochtoon 48,3 26,0 43,9 24,6 Opleiding Lager onderwijs 38,5 16,4 46,3 32,5 Middelbaar 39,2 17,1 48,9 31,9 Hoog 40,1 13,0 50,7 35,5 Bron: eigen berekeningen op basis van microdata VM2013 Prioritering overlastgevende zaken In de Veiligheidsmonitor wordt vervolgens de vraag voorgelegd welke van de 13 vormen van overlastgevende zaken in de eigen woonbuurt met voorrang aangepakt zou moeten worden. 11 Het te hard rijden in de eigen buurt wordt veruit het vaakst aangegeven als vorm van overlast dat als eerste aangepakt moet worden ( 19 procent), gevolgd door hondenpoep (14 procent). Minder dan 5 procent geeft aan dat overlast van rondhangende jongeren in de eigen woonbuurt als eerste aangepakt zou moeten worden. Ook als gevraagd wordt welk fenomeen als tweede zou moeten worden aangepakt, worden een viertal andere overlastgevende zaken vaker genoemd dan rondhangende jongeren (zie figuur 1). Hieruit kan worden opgemaakt dat hoewel de politie én (landelijke en lokale) politiek het tegengaan van jeugdoverlast als één van de prioriteiten ziet 12, de burger meer waarde hecht aan het aanpakken van verkeersoverlast en fysieke overlast in de eigen woonbuurt. 10 Als percentage van het aantal respondenten dat aangegeven heeft dat er sprake is van rondhangende jongeren in eigen woonbuurt. 11 Opvallend is dat bijna één op de drie respondenten geen enkele vorm van overlast noemt die met voorrang zou moeten worden aangepakt. 12 Naast hard en stevig optreden tegen criminele jeugdgroepen is er vanuit de overheid steeds meer aandacht voor risicojeugd, vroegtijdig ingrijpen en het verbinden van straf en zorg, onderwijs en werk om hiermee ook de hinderlijke en overlastgevende jeugdgroepen te bereiken, zie bijvoorbeeld Actieprogramma Risicojeugd en Jeugdgroepen van het ministerie van VenJ. 4

5 als eerste aanpakken als tweede aanpakken Figuur 1 Prioritering percentage dat aangeeft dat genoemde vorm van overlast als eerste en als tweede moet worden aangepakt aanpak in de eigen woonbuurt Bron: online databank VM Onveilige plekken in de woonplaats plekken waar jongeren rondhangen Naast het ervaren van overlast in de eigen woonbuurt, wordt in de Veiligheidsmonitor ook gevraagd of men zich wel eens onveilig voelt op een zestal plekken in de eigen woonplaats, namelijk: op plekken waar jongeren rondhangen, rondom uitgaansgelegenheden, in het centrum van de woonplaats, in het winkelgebied/winkelcentrum, in het openbaar vervoer en bij het treinstation. Maar liefst 43 procent van de bevolking geeft aan zich wel eens onveilig te voelen op plekken waar jongeren rondhangen (zie figuur 2). Dit is bijna 20 procentpunten meer dan het één na hoogste percentage, namelijk het percentage dat aangeeft zich wel eens rondom uitgaansgelegenheden onveilig te voelen. In vergelijking met de resultaten uit de vorige paragraaf, is het opvallend dat hier plekken met rondhangende jongeren wel hoog scoort ten opzichte van de overige plekken. Kortom, men ervaart in relatief beperkte mate jeugdoverlast in de eigen woonbuurt en vindt dat de aanpak van jeugdoverlast in de eigen buurt geen prioriteit heeft, maar voelt zich wel regelmatig onveilig op plekken in de woonplaats waar jongeren rondhangen. 5

6 Figuur 2 Onveilige plekken in de woonplaats- percentage dat aangeeft zich wel eens onveilig te voelen op genoemde plek Bron: Online databank VM2013 Tabel 2 laat zien dat het aandeel van de bevolking aangeeft zich wel eens onveilig te voelen op plekken waar jongeren rondhangen is samengesteld uit ruim 9 procent dat zich vaak en bijna 34 procent dat zich soms onveilig voelt. Ongeveer 30 procent geeft aan zich zelden of nooit op deze plekken onveilig te voelen. Meer dan 13 procent van de bevolking geeft aan nooit te komen op een plek waar jongeren rondhangen. Tabel 2 toont ook dat vrouwen meer dan mannen aangeven zich vaak onveilig te voelen op plekken waar jongeren rondhangen. Ook hier geven jongeren vaker aan zich vaak onveilig te voelen op plekken waar jongeren rondhangen. Zij geven ook minder vaak dan ouderen aan dat zij nooit op plekken komen waar jongeren rondhangen. Hoe ouder men is, des te vaker men aangeeft nooit op plekken te komen waar jongeren rondhangen. Voor personen van 85 jaar of ouder geldt dat voor meer dan één op de drie. Oudere personen geven dan ook minder vaak dan jongeren aan dat zij zich vaak of soms onveilig voelen op plekken waar jongeren rondhangen. Naast jongere personen, blijken ook hier weer de niet-westerse allochtonen zich vaak onveilig te voelen op plekken waar jongeren rondhangen. 6

7 Tabel 2 Onveilig voelen op plekken waar jongeren rondhangen naar achtergrondkenmerken Voelt zich wel eens onveilig op plekken waar jongeren rondhangen Vaak Soms Zelden/nooit Nvt: komt niet voor Nvt: kom hier nooit NL totaal 9,4 33,7 30,3 7,2 13,3 Geslacht Man 7,2 31,5 36,9 7,5 11,7 Vrouw 11,6 35,8 23,8 6,9 14,8 Leeftijd 15 tot 25 jr 14,3 40,5 29,8 5,5 6,3 25 tot 35 jr 10,8 40,4 33,9 4,6 6,9 35 tot 45 jr 9,6 36,5 35,0 5,8 9,5 45 tot 55 jr 8,4 34,1 35,3 6,9 11,1 55 tot 65 jr 8,1 31,5 29,4 8,5 16,7 65 tot 75 jr 7,0 25,0 22,7 10,2 23,8 75 tot 85 jr 5,9 19,6 15,8 11,7 28,1 85 jr en ouder 3,5 12,8 12,0 11,9 34,0 Herkomst Autochtoon 8,8 34,1 30,6 7,2 13,7 Westerse 9,9 34,3 28,7 7,0 13,4 allochtoon Niet-westerse 13,3 30,6 29,3 7,3 9,8 allochtoon Opleiding Lager onderwijs 8,8 28,4 27,2 9,6 17,3 Middelbaar 10,2 34,6 33,1 6,8 11,7 Hoog 9,4 40,4 32,9 5,0 10,5 Bron: eigen berekening op basis van microdata VM Jeugdoverlast regionaal en lokaal bekeken De resultaten uit de Veiligheidsmonitor bieden tevens inzicht op een lager niveau dan enkel het landelijke gemiddelde. Hiermee kan worden bepaald of jeugdoverlast een landelijk fenomeen is of dat het vooral in specifieke regio s speelt. Figuur 3 toont de uitkomsten op het niveau van de 10 regionale eenheden van de Nationale Politie 13 en laat zien dat er aanzienlijke verschillen zijn te constateren tussen de verschillende eenheden. Het percentage inwoners dat aangeeft dat rondhangende jongeren in de buurt voorkomt, varieert van 31 procent (Noord-Nederland) tot 53 procent (regionale eenheid Amsterdam). Ook het percentage dat aangeeft veel overlast te ervaren van rondhangende jongeren, varieert sterk tussen de politieregio s: van 4 procent tot ruim 11 procent. Wanneer de kaarten naast elkaar worden gelegd, is eenzelfde patroon zichtbaar voor beide variabelen. Vooral de regionale eenheden Amsterdam en Rotterdam scoren slecht t.o.v. de overige regio s, in het noorden en oosten van het land wordt het minst vaak aangegeven dat er rondhangende jongeren voorkomen of dat er veel overlast van wordt ervaren. Eenzelfde patroon is zichtbaar als er gekeken wordt naar het zich onveilig voelen in de eigen woonplaats op plekken waar jongeren rondhangen. 13 Per is er met de komst van de Nationale Politie een nieuwe indeling gemaakt. 7

8 Figuur 3 Voorkomen van rondhangende jongeren en ervaart veel overlast van rondhangend jongeren per regionale eenheid Bron: Online databank VM2013 Wanneer de ervaringen van de burger vergeleken worden met de waarnemingen van de politie 14 lijkt er in eerste instantie sprake te zijn van een aantal opvallende verschillen: van alle hinderlijke en overlastgevende jeugdgroepen in Nederland bevinden veruit de meeste jeugdgroepen zich in de regionale eenheid Oost-Nederland en het minste in de regionale eenheid Amsterdam, terwijl uit de Veiligheidsmonitor blijkt dat men relatief minder overlast ervaart van rondhangende jongeren in Oost-Nederland en het meeste in Amsterdam. Echter, wanneer we kijken naar de ernstscore van problematische jeugdgroepen per jeugdige inwoners, wordt duidelijk dat de ernst van de problematiek in Oost-Nederland op een gemiddeld niveau ligt. De ernstscore is het hoogst in de regionale eenheden Limburg, Den Haag, Rotterdam en Midden-Nederland. Opvallend blijft echter dat in de regionale eenheid Amsterdam het aantal jeugdgroepen én de ernstscore (veel) lager dan gemiddeld is, terwijl volgens de resultaten van de Veiligheidsmonitor in die regionale eenheid het voorkomen van rondhangende jongeren en het ervaren overlast van rondhangende jongeren het hoogst is. Wanneer we de resultaten op een lager schaalniveau bekijken, namelijk op het niveau van de basisteams 15, zijn de verschillen tussen de hoogst en laagst scorende basisteam nog groter: driekwart van de inwoners in een basisteam binnen een G4-gemeente geeft aan dat er sprake is van rondhangende jongeren in de buurt, 45 procent hiervan ervaart daar veel overlast van. In het basisteam dat het laagst scoort, geeft maar 21 procent van de inwoners aan dat er sprake is van rondhangende jongeren in de buurt. Hiervan geeft 6 procent aan dat ze er veel overlast van ervaren. 14 Bureau Beke (2012). Problematische jeugdgroepen in Nederland. Omvang en aard in het najaar van (cijfers 2013 nog niet beschikbaar). 15 Resultaten van de Veiligheidsmonitor zijn op verschillende (beleidsmatige) niveaus beschikbaar, waaronder landelijk en regionaal, maar ook op provinciaal en gemeentelijk niveau. Daarnaast zijn sinds de VM2012 de nieuwe regionale indelingen van de politie in de Veiligheidsmonitor opgenomen, zoals basisteams. Een basisteam is het laagste geografische niveau waarop de politie georganiseerd is en beslaat een hele gemeente, een deel van een (grotere) gemeente of meerdere kleine gemeenten. In dit artikel worden geen resultaten van individuele gemeenten of basisteams genoemd om negatieve beeldvorming tegen te gaan. 8

9 Figuur 4 Voorkomen van rondhangende jongeren en ervaart veel overlast van rondhangend jongeren per basisteam Bron: Online databank VM2013 Ook al geeft op landelijk niveau dus slechts 1 op de 14 inwoners van 15 jaar of ouder aan veel overlast te ervaren van rondhangende jongeren, in bepaalde specifieke gebieden geldt dat voor 1 op de 3. Dit speelt ook bij het zich onveilig voelen op plekken in de woonplaats waar jongeren rondhangen. Op landelijk niveau geeft minder dan de helft van de inwoners aan zich hier wel eens onveilig te voelen, terwijl dit op lokaal niveau oploopt naar bijna 2 op de 3. Opvallend is dat zelfs in de 20 basisteams waar men het meest overlast ervaart van rondhangende jongeren, dit weinig invloed heeft op de prioritering van de aanpak van vormen van overlast. In 14 van deze 20 basisteams wordt een vorm van fysieke overlast (rommel op straat/hondenpoep) het meest genoemd dat als eerste aangepakt moet worden. In 5 basisteams betreft het een vorm van verkeersoverlast. In slechts één basisteam kiest men het vaakst voor rondhangende jongeren dat als eerste moet worden aangepakt. 5. Conclusies en implicaties Uit de resultaten van de Veiligheidsmonitor is een aantal belangrijke conclusies te trekken: Het voorkomen van rondhangende jongeren in de buurt betekent niet per definitie dat hier ook veel overlast van wordt ervaren. Zo geeft bijna 40 procent van de bevolking aan dat er sprake is van rondhangende jongeren in de woonbuurt terwijl daarvan slechts 1 op de 6 inwoners aangeeft hier veel overlast van te ervaren; Anders dan vaak gedacht wordt zijn het niet de ouderen, maar vooral de jongeren (tot 25 jaar) die aangeven veel overlast te ervaren van rondhangende jongeren of zich onveilig voelen op plekken waar jongeren rondhangen. Dit kwam ook al in eerder onderzoek van het Sociaal Cultureel Planbureau naar voren; 16 Niet-westerse allochtonen geven vaker dan westerse allochtonen en autochtonen aan veel overlast te ervaren van rondhangende jongeren in de eigen woonbuurt. Zij geven ook vaker aan zich onveilig te voelen op plekken in de woonplaats waar jongeren rondhangen; De aanpak van verkeersoverlast respectievelijk fysieke vormen van overlast in de eigen woonbuurt wordt door de burger vaker als prioriteit bestempeld dan de aanpak van jeugdoverlast in de eigen woonbuurt. Dat geldt ongeacht het percentage inwoners dat aangeeft veel overlast te ervaren van rondhangende jongeren; 16 Zie o.a. in Noije, L. (2010). De jeugd is vooral de jeugd tot last. Secondant, maart, jg. 25, nr. 1, p

10 De plekken waar jongeren rondhangen worden aangeduid als de plekken in de woonplaats waar men zich het meest (wel eens) onveilig voelt. Jeugdoverlast is een fenomeen dat zich vooral concentreert in de meer verstedelijkte regio s en specifieke gebieden binnen de verstedelijkte regio s. Zoals hierboven aangegeven is er een duidelijk verschil waarneembaar in mate van overlast ervaren in de eigen woonbuurt en het zich onveilig voelen op plekken elders in de woonplaats. Rondhangende jongeren worden zelden als meest overlastgevende vorm benoemd in de eigen woonbuurt en worden daarom zelden als prioriteit gezien, terwijl men zich wel het meest onveilig voelt op plekken elders in de woonplaats waar jongeren rondhangen. Een mogelijke verklaring hiervoor is dat er een wezenlijk verschil bestaat tussen de perceptie van burgers ten aanzien van de situatie in hun eigen omgeving ( dichtbij of eigen woonbuurt ) en die ten aanzien van situaties veraf ( de samenleving als geheel of in dit geval elders in de woonplaats ). 17 Dit zou te maken kunnen hebben met de beeldvorming van jeugdoverlast in het algemeen door politiek en media. De conclusie dat het in de eigen persoonlijke omgeving allemaal prima gaat, maar dat het elders een stuk slechter gesteld is, lijkt veel op wat Paul Schnabel, oud-directeur van het SCP, een paar jaar geleden constateerde over de huidige samenleving: 'Met mij gaat het goed, met ons gaat het slecht'. Er is een Nederland een discrepantie tussen het persoonlijk welbevinden enerzijds en het maatschappelijk onbehagen anderzijds. Interessant is ook de vraag of het wel terecht is dat de aanpak van jeugdoverlast door bestuurders en beleidsmakers als prioriteit wordt gezien. De burger lijkt de aanpak van jeugdoverlast immers niet als prioriteit te bestempelen. Wanneer we afgaan op de krantenkoppen en naar het publieke debat dat daarna vaak losbarst, kan hier maar één antwoord op worden gegeven: Ja, het is terecht, want jeugdoverlast wordt als een groot maatschappelijk probleem gezien. Kijken we echter naar de feiten, dan blijkt het aandeel personen dat aangeeft overlast te ervaren van rondhangende jongeren in de periode niet is toegenomen. In diezelfde periode is zelfs een daling zichtbaar in het percentage personen dat aangeeft dat de overlast van rondhangende jongeren als eerste aangepakt zou moeten worden. 18 Toch blijft het beeld bestaan vooral onder ouderen dat jeugdoverlast ten opzichte van vroeger is toegenomen. 19 Onjuiste beeldvorming tegengaan is lastig. In navolging van Noije (2010) concluderen ook wij dat het publieke debat genuanceerd dient te worden: jeugdoverlast neemt niet alsmaar toe en het zijn niet ouderen, maar vooral jongeren die hier overlast van ervaren. Voor overheid en politie is het zaak deze feiten beter te communiceren. Tegelijkertijd is bestrijding van jeugdoverlast noodzakelijk. Er blijkt immers sprake te zijn van een sterke samenhang tussen jeugdoverlast en onveiligheidsgevoelens die men in het algemeen ervaart. 20 Aanpak van 17 IVA Beleidsonderzoek en Advies/Landelijke Expertisegroep Veiligheidspercepties/Politiek Online BV (2011). Schaken op Verschillende borden: Evidence-based strategieën voor overheidscommunicatie ter beïnvloeding van percepties van overlast en verloedering, maatschappelijke onrust, polarisatie en radicalisering. In opdracht van Ministerie van VenJ. 18 Centraal Bureau voor de Statistiek (2012). Integrale Veiligheidsmonitor 2011: Landelijke rapportage. Vanwege aanpassingen in het design van de Veiligheidsmonitor zijn de resultaten en de resultaten vanaf 2012 niet één op één vergelijkbaar. 19 Noije, L. (2010). De jeugd is vooral de jeugd tot last, Secondant, maart, jg. 25, nr. 1, p ). 20 Van de vijf meest genoemde vormen van overlast die als eerste zouden moeten worden aangepakt, laat veel overlast van rondhangende jongeren de hoogste correlatie zien met het vaak ervaren algemene onveiligheidsgevoelens (r 2 = 0,70). 10

11 jeugdoverlast is daarmee cruciaal om het algemene onveiligheidsgevoel te doen afnemen. Naast het feit dat jeugdoverlast in de publieke opinie als een maatschappelijk probleem wordt gezien, wordt door de overheid aan de aanpak van jeugdoverlast ook prioriteit gegeven om te voorkomen dat jongeren al op jonge leeftijd crimineel actief worden. Preventie staat centraal: de overheid zet sterk in op het vroegtijdig signaleren van risicogedrag. 21 Door risicogedrag vroegtijdig te signaleren kan eerder en effectiever worden ingegrepen. Ditzelfde geldt voor het onveilig voelen op diverse plekken in de woonbuurt, van de vijf plekken die bevraagd worden laat het vaak onveilig voelen op plekken met rondhangende jongeren de hoogste correlatie zien (r 2 =0,57). 21 Zie Ministerie van Veiligheid en Justitie (2013), Beantwoording schriftelijke vragen over jonge criminelen die zich ontwikkelen tot zware criminelen, 12 november