Ouderen in s-hertogenbosch. Een onderzoek naar de leefsituatie

Transcriptie

1 Ouderen in s-hertogenbosch Een onderzoek naar de leefsituatie O&S Februari 2004

2 1

3 Inhoudsopgave Bladzijde Samenvatting 4 1. Achtergrond onderzoek Aanleiding onderzoek Onderzoeksvragen Bronnen 8 2. Bossche ouderen demografisch Inleiding Leeftijd en geslacht Opleiding en inkomen Huishoudenssituatie Waar wonen de ouderen? Voorzieningen Inleiding Voorzieningen voor 55 plussers Openbaar vervoer Groenvoorzieningen en winkels Culturele voorzieningen Sportvoorzieningen Wonen Inleiding Huren en kopen Tevredenheid kwaliteit eigen woning Gehechtheid aan de buurt Verhuisgeneigdheid Woonwensen Maatschappelijke participatie Inleiding Buurtparticipatie Vrijwilligerswerk Sociale contacten Cultuurparticipatie Sportparticipatie Gezondheid Veiligheid Inleiding Onveiligheidsgevoelens in de buurt Onveiligheidsgevoelens in en bij de eigen woning Onveiligheidsgevoelens op overige plekken Verloedering van de woonomgeving Slachtofferschap Huiselijk geweld 40 2

4 3

5 Samenvatting Wie zijn de Bossche ouderen? Waar wonen zij? Wat houdt hen bezig? In hoeverre wijken zij af van de rest van de Bossche bevolking? In dit onderzoek wordt aan de hand van een vijftal onderwerpen een beschrijving gegeven van de Bossche ouderen. De volgende aspecten zijn nader onderzocht; Bossche ouderen demografisch, voorzieningen, wonen, maatschappelijke participatie en veiligheid. Demografische kenmerken Een kwart van de Bossche bevolking bestaat uit ouderen. De grootste concentratie van ouderen is woonachtig in de wijken Zuidoost en West. Het inkomen en de huishoudenssituatie van ouderen wijkt af van die van gemiddelde bevolking. Zo hebben relatief meer ouderen een beneden modaal inkomen en zijn ze vaker dan gemiddeld alleenstaand. Daarnaast geldt dat naarmate de leeftijd toeneemt, de oververtegenwoordiging van vrouwen in de ouderenpopulatie toeneemt. Voorzieningen Ruim een derde van de ouderen is zonder meer te spreken over het voorzieningenniveau voor 55 plussers in de eigen buurt en ruim een vijfde staat hier neutraal tegenover. Ontevreden over voorzieningen voor 55 plussers is men met name in Engelen, Rosmalen Zuid, Noord en West. De ouderenbevolking van Engelen en Empel klaagt daarnaast over het beperkte openbaar vervoer. Ook de winkelvoorzieningen in de laatste wijk zijn niet optimaal volgens de ouderen. In het kader van het ouderenbeleid bestaan er in de wijken Binnenstad, Zuidoost, Rosmalen noord, Maaspoort en West zogenaamde Steunpunten voor ouderen. Opvallend is dat in deze wijken, met uitzondering van West, het percentage ouderen dat ontevreden is over de voorzieningen voor 55 plussers beneden de 15% ligt. Dit terwijl de ontevredenheid in de andere wijken, op Empel na, hoger is. Wonen Ouderen hebben een ander behoeftepatroon wat wonen betreft dan de gemiddelde Bosschenaar. Door de toenemende vergrijzing is het dan ook van belang, aandacht te schenken aan de woonsituatie van ouderen en hun (toekomstige) woonwensen. Drie op de vijf ouderen woont in een huurwoning. Ouderen zijn over het algemeen meer tevreden met hun woning dan de gemiddelde Bosschenaar. Ouderen blijken daarnaast meer gehecht te zijn aan de eigen buurt. Alleen in Maaspoort en Noord is de gehechtheid aan de eigen buurt laag. Ouderen zijn minder geneigd de huidige woning te verlaten. Bij de ouderen die aangeven toch te willen verhuizen, gaat de voorkeur uit naar een huurwoning (in driekwart van de gevallen). Zes van de tien verhuisgeneigde ouderen geeft aan op korte loopafstand van het centrum te willen wonen. Maatschappelijke participatie In het kader van vereenzaming is gekeken in hoeverre ouderen deelnemen aan het maatschappelijke leven. Ouderen van 55 jaar en ouder hebben meer contact met hun medebuurtbewoners dan de gemiddelde Bosschenaar. Zij zijn ook vaker als vrijwilliger actief. Senioren hebben daarentegen minder contact met familieleden, vrienden en goede kennissen. Het belang van sporten en bewegen is tweeledig: het bevordert de gezondheid en vergroot de kans op sociale contacten. Meer dan twee keer zoveel senioren (31%) als Bosschenaren van 55 jaar en jonger (15%) blijken echter in het geheel niet aan sport te doen. 4

6 Veiligheid Ouderen blijken minder vaak slachtoffer te worden van een delict. Naarmate men ouder is, voelt men zich relatief veiliger in de eigen buurt. Met name jarigen in het algemeen en ouderen in de Graafsepoort en de Binnenstad voelen zich daarentegen wel eens onveilig in of bij de eigen woning. Bijna één op de tien senioren van 65 jaar en ouder doet vaak de deur niet open uit veiligheidsoverwegingen. Dubbele vergrijzing Dubbele vergrijzing betreft het aandeel 75 plussers in de samenleving. s-hertogenbosch telt ruim plussers, hetgeen neerkomt op zo n 5% van de totale Bossche bevolking. Ongeveer één op de tien 75 plussers woont niet meer zelfstandig maar in bijvoorbeeld een bejaardentehuis of verpleegtehuis. De onderstaande conclusies zijn van toepassing op de Bossche 75 plussers die nog zelfstandig wonen. Van deze ouderen is twee derde deel vrouw en is bijna twee derde alleenstaand. Van de 75 plussers woont bijna een kwart in de wijk Zuidoost. De helft van de 75 plussers woont in een appartement en twee vijfde woont volgens eigen zeggen in een woning die geschikt is voor iemand met lichamelijke beperkingen. Twee vijfde geeft aan ontevreden te zijn over het openbaar vervoer in de eigen buurt. De helft van de 75 plussers krijgt verzorging en verpleging aan huis. De maatschappelijke participatie neemt, mede door lichamelijke beperkingen, met het toenemen van de leeftijd af. Van de senioren vanaf 75 jaar geeft slechts drie kwart aan wekelijks familie, vrienden of kennissen te ontmoeten. Eén op de tien zegt zelfs minder dan één keer per maand dergelijke contacten te hebben. De oudste senioren zijn dan ook minder tevreden met hun sociale contacten dan de gemiddelde (oudere) Bosschenaar. Ouderen per wijk Naast de bovenstaande thematische weergave van de belangrijkste conclusies op overwegend stadsniveau, geeft onderstaand schema een overzicht van de belangrijkste bevindingen op wijkniveau. De volgorde van wijken dient gelezen te worden als een (zeer grove) indeling van minder goede wijken naar betere wijken, waarbij Noord het slechtst scoort en Rosmalen noord het best. Belangrijke zaken die in positieve dan wel negatieve zin opvallen zijn gemarkeerd met een + (positief) dan wel een - (negatief ). Voor zaken die neutraal zijn, geen positieve of negatieve lading hebben, staat een (neutraal). Noord Ouderen zijn vaak niet tevreden met voorzieningen 55+ Minst tevreden met woning Weinig contact met buurtbewoners 9% heeft te weinig sociale contacten Minst gehecht aan buurt (62%) 8% voelt zich vaak onveilig in de eigen buurt Relatief grootste groep (12%) die vaak de deur niet opent West Absoluut gezien wonen hier de meeste ouderen Hier is een steunpunt voor ouderen Ouderen zijn vaak niet tevreden met voorzieningen 55+ Minder tevreden met woning 11% heeft te weinig sociale contacten Grote groep niet bereid mee te werken aan buurtplannen 10% doet vaak deur niet open 5

7 Graafsepoort Minst tevreden met groen Minder tevreden met woning Grote groep niet bereid mee te werken aan buurtplannen Maar 70% voelt zich verantwoordelijk voor de leefbaarheid eigen buurt (is weinig) 9% voelt zich vaak onveilig in de eigen buurt 11% doet vaak de deur niet open Maaspoort Relatief gezien woont hier de laagste concentratie ouderen (14%) Hier is een steunpunt voor ouderen + Ouderen zijn tevreden met voorzieningen 55+ Weinig contact met buurtbewoners 10% te weinig sociale contacten Minst gehecht buurt (62% gehecht) Binnenstad Hier is een steunpunt voor ouderen + Ouderen zijn tevreden met voorzieningen 55+ Weinig contact met buurtbewoners 7% voelt zich vaak onveilig in de eigen buurt 9% doet vaak de deur niet open Muntel/Vliert Over het algemeen gemiddeld scorend + Gehechtheid aan buurt is hoog (80%) Minder tevreden over groen 8% voelt zich vaak onveilig in de eigen buurt Engelen + Zeer tevreden met woning + Gehechtheid aan buurt is hoog (81%) + Voelen zich het veiligst in de eigen buurt Minst tevreden met voorzieningen % ontevreden met OV Empel + Ouderen zijn tevreden met voorzieningen Meest tevreden met woning + Veel contacten met buurtbewoners (68%) + Grote mate van tevredenheid met aantal sociale contacten + Grote bereidheid mee te werken aan buurtplannen (19%) 87% ontevreden met OV 97% ontevreden met winkelaanbod dagelijkse boodschappen Zuidoost Grootste concentratie ouderen (38% van de bevolking) Hier is een steunpunt voor ouderen + Ouderen zijn tevreden met voorzieningen Meeste vrijwilligers: 48% + Gehechtheid aan buurt is hoog (85%) + Ouderen beoordelen hun eigen gezondheid hier het best Rosmalen zuid + Vaak boven gemiddeld scorend in positieve zin + Meest tevreden met woning + 90% voelt zich verantwoordelijk voor de eigen buurt + Gehechtheid aan buurt is hier het hoogst (87%) Ouderen zijn vaak niet tevreden met voorzieningen 55+ 6

8 Rosmalen noord Hier is een steunpunt voor ouderen + Bijna altijd boven gemiddeld scorend in positieve zin + Ouderen zijn hier het meest tevreden met voorzieningen 55+ 7

9 1. Achtergrond onderzoek 1.1 Aanleiding onderzoek In overleg met de afdeling Welzijn van CWS heeft O&S een onderzoek uitgevoerd onder Bossche ouderen van 55 jaar en ouder 1. De gebruikte informatie was reeds in de vorm van diverse databestanden bij O&S voorhanden, doch vroeg om een nadere analyse. Het onderzoek verschaft nader inzicht in de leefsituatie van de beoogde doelgroep. Waar mogelijk worden drie leeftijdsgroepen onderscheiden: jarigen, jarigen en inwoners van 75 jaar en ouder 2. De rapportage biedt handvatten het huidige beleid te evalueren en waar mogelijk bij te sturen. 1.2 Onderzoeksvragen Het rapport is opgebouwd uit een zestal hoofdstukken. Naast dit eerste hoofdstuk, dat ingaat op de achtergronden van het onderzoek, staan in de hoofdstukken 2 tot en met 6 de volgende onderzoeksvragen centraal: Hoofdstuk 2: Bossche ouderen demografisch Wie zijn de Bossche ouderen? Waar wonen ze? Hoofdstuk 3: Voorzieningen Is het voorzieningenniveau voor de Bossche ouderen toereikend? Hoofdstuk 4: Wonen Hoe wonen de Bossche ouderen? Wat vinden de ouderen van hun directe leefomgeving? Hoofdstuk 5: Maatschappelijke participatie In welke mate nemen ouderen deel aan het maatschappelijk leven? Staat hun gezondheid participatie in de weg? Zijn er ouderen eenzaam? Hoofdstuk 6: Veiligheid In welke mate voelen Bossche ouderen zich (on)veilig? Zijn er specifieke plekken aan te wijzen waar ouderen zich minder veilig voelen? In welke mate worden ouderen geconfronteerd met criminaliteit? 1.3 Bronnen Voor dit onderzoek zijn verschillende bronnen geraadpleegd. Een eerste bron betreft de Gemeentelijke Basis Administratie (GBA). Uit deze bron zijn verschillende demografische gegevens afkomstig, zoals het aandeel ouderen in de wijk. Een veel gebruikte bron is vervolgens het Leefbaarheids- en Veiligheidsonderzoek Ongeveer Bosschenaren zijn geïnterviewd, waarbij vragen zijn gesteld over de leefbaarheid en veiligheid in s-hertogenbosch. Met betrekking tot wonen is gebruik gemaakt van de databank woningmarktmonitor Deze gegevensbron bevat informatie omtrent het woongedrag van alle zelfstandig wonende Bosschenaren. 1 Onder ouderen worden in dit onderzoek de zelfstandig wonende Bosschenaren tussen de 55 jaar en ouder. Ouderen woonachtig in verzorgings - en bejaardenhuizen vallen hier dus buiten. 2 In veel gevallen bestaat de groep ouderen van 75 jaar en ouder, afhankelijk van de bron, vanwege onderzoeksopzet en steekproef uit senioren tussen de 75 en 85 jaar. Ook in het laatste geval wordt de doelgroep echter telkens als 75 plusser aangeduid. 8

10 Het Woonwensen Onderzoek s-hertogenbosch 2003 is geraadpleegd voor een nadere analyse van de woonwensen van ouderen. Gegevens over maatschappelijke participatie zijn onder meer ontleend aan het Sport- en Cultuurparticipatie onderzoek In totaal zijn in het kader van dit laatste onderzoek aan Bosschenaren vragen gesteld betreffende sport- en cultuurdeelname. Gegevens over de gezondheid van ouderen zijn tenslotte afkomstig uit het Ouderenonderzoek 2000 van de GGD Regio s- Hertogenbosch. 9

11 2. Bossche ouderen demografisch 2.1 Inleiding De Bossche oudere wordt beschreven aan de hand van verschillende demografische kenmerken. Zo zullen in dit hoofdstuk onder meer de leeftijdsopbouw, de inkomenspositie en de huishoudenssituatie worden behandeld. 2.2 Leeftijd en geslacht Prognoses van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) tonen aan dat in 2030 maar liefst ruim een derde deel van de Nederlandse bevolking (34%) 55 jaar of ouder is. Op dit moment is reeds een vierde deel (25%) van de Nederlandse bevolking ouder dan 54. In s-hertogenbosch wonen ongeveer ouderen 3. Ook in s-hertogenbosch blijkt dus bijna een kwart (23%) van de totale Bossche bevolking 55 jaar en ouder te zijn. Mannen en vrouwen in de leeftijd tussen de 55 en 64 vormen samen bijna de helft (46%) van deze ouderenpopulatie. Bovendien blijkt dat van alle 55 plussers, vrouwen ruim in de meerderheid zijn (55%). Deze oververtegenwoordiging van vrouwen neemt toe met de leeftijd. Zo is het aandeel vrouwen in de groep 75-plussers ruim 65%. Figuur 2.1 Samenstelling ouderen naar leeftijd en geslacht (totaal 100%) 75 jr en ouder 8% 15% jr 14% 17% jr 23% 23% 30% 20% 10% 0% 10% 20% 30% mannen vrouwen Bron: Gemeentelijke Basis Administratie 1 januari Opleiding en inkomen Het opleidingsniveau en het inkomen van de oudere Bosschenaren ligt beduidend lager dan het stadsgemiddelde. Voor wat betreft het opleidingsniveau is dit niet verwonderlijk. Landelijk is het opleidingsniveau pas vanaf de jaren 60 explosief gestegen. Dit wil zeggen dat de ouderen van nu minder in de gelegenheid zijn geweest aan het onderwijs deel te nemen dan jongere generaties. Het inkomen van de Bossche ouderen ligt lager dan dat van de bevolking jonger dan 55. In onderstaande figuur is te zien dat bijna een vijfde deel (19%) van alle 55 plussers een inkomen heeft dat beneden modaal is. Het betreft hier het netto maandelijks huishoudinkomen 4. Over het algemeen kan worden gesteld dat naarmate men ouder is, men minder geld te besteden heeft. Factoren die hier 3 1 januari Netto maandinkomen van het huishouden van de respondent. Dit is inclusief vakantiegeld maar exclusief kinderbijslag. 10

12 een rol spelen zijn: het hoge aantal alleenstaande ouderen, het hoge percentage vrouwen (zonder werkcarrière), het lagere opleidingsniveau van ouderen, etc. Figuur 2.2 Percentage huishoudens met een beneden-modaal inkomen (= 1.075,-) 's-hertogenbosch totaal 13% 19% 75 jr en ouder 29% jr jr 18% 17% jonger dan 55 11% 0% 10% 20% 30% 40% 50%. 2.4 Huishoudenssituatie Onder de Bossche 55 plussers bevinden zich evenveel alleenstaanden als gemiddeld in Nederland (40%). Zie voor het aandeel alleenstaanden naar leeftijd het onderstaande figuur. Figuur 2.3 Percentage alleenstaande Bosschenaren naar leeftijd 's-hertogenbosch totaal 31% 40% 75 jr en ouder 61% jr 40% jr jonger dan 55 27% 26% 0% 20% 40% 60% 80% 100% Bron: Databank woningmarktmonitor 1 januari Waar wonen de ouderen? De wijk waar absoluut gezien de meeste ouderen wonen is West. Hier woont maar liefst 17% van alle zelfstandig in de stad wonende 55 plussers. Dit zijn bijna ouderen. Kijken we naar de relatieve cijfers, dat wil zeggen het percentage ouderen op de totale populatie van een wijk, dan blijkt dat 28% van de bevolking uit West bestaat uit 55 plussers, hetgeen ruim boven het stadsgemiddelde ligt van 23%. Daar waar West absoluut gezien de grootste groep ouderen telt, kent de wijk Zuidoost relatief gezien de grootste concentratie ouderen. Twee vijfde (38%) van de bevolking bestaat in Zuidoost uit 55 11

13 plussers. Bijna een kwart (23%) van alle Bossche 75 plussers woont overigens in deze wijk. De wijk kenmerkt zich dan ook door het grote aantal kleinere huizen en seniorenwoningen. De in Zuidoost gelegen buurt Grevelingen bestaat zelfs vrijwel volledig uit seniorenwoningen. De wijk met relatief gezien de minste ouderen is Maaspoort. Hier is slechts 14% van de wijkpopulatie 55 jaar of ouder. Kenmerkend aan deze wijk zijn de duurdere en vaak grotere gezinswoningen, die onaantrekkelijk zijn voor 55 plussers. Figuur 2.4 Percentage 55 plussers op wijkniveau 23% Zuidoost 38% West 28% Graafsepoort Rosmalen zuid Binnenstad Noord Rosmalen noord 25% 25% 23% 23% 22% Muntel/Vliert Engelen 19% 18% Empel Maaspoort 15% 14% 0% 10% 20% 30% 40% 50% Bron: Gemeentelijke Basis Administratie 1 januari

14 13

15 3. Voorzieningen 3.1 Inleiding In dit hoofdstuk staat het voorzieningenniveau in s-hertogenbosch centraal. Ingegaan wordt op voorzieningen voor 55 plussers in het algemeen, openbaar vervoer, winkel- en groenvoorzieningen en voorzieningen met betrekking tot sport en cultuur. Eerst wordt telkens de tevredenheid van ouderen met bepaalde voorzieningen beschreven op stadsniveau. Daarna wordt, waar mogelijk, de tevredenheid van de oudere bewoner per Bossche wijk nader tegen het licht gehouden. 3.1 Voorzieningen voor 55 plussers Aan de Bosschenaren is gevraagd in hoeverre zij tevreden zijn met het aanbod van voorzieningen voor 55 plussers in hun eigen buurt (figuur 3.1). Figuur 3.1 Tevredenheid met voorzieningen 55 plussers in de eigen buurt naar leeftijd 100% 80% 60% 40% 20% 0% 29% 29% 19% 23% 42% 25% 38% 16% 17% 35% 35% 15% 12% 29% 17% 19% jr jr 75 jr en ouder 55 plussers totaal 24% 25% 15% 36% 's-hertogenbosch totaal tevreden neutraal ontevreden weet niet/ geen mening Opvallend is dat vooral binnen de groep 55 tot 64 jarigen een relatief grote groep personen aangeeft geen mening te hebben over voorzieningen die voor hen al dan niet zijn getroffen (23%). Dit percentage neemt af naarmate men ouder wordt. Klaarblijkelijk oriënteert de groep van 55 tot 64 jarigen zich (nog) nauwelijks op dergelijke voorzieningen en/of voelt zich niet aangesproken. De leeftijdsgroep 65 tot 74 jarigen is het meest positief gestemd. Deze groep kent ruim twee en een half keer zoveel tevreden (42%) als ontevreden ouderen (16%). 14

16 In de onderstaande figuur wordt de tevredenheid van ouderen met voorzieningen voor 55 plussers in de eigen buurt op wijkniveau weergegeven. Figuur 3.2 Percentage ontevreden ouderen over voorzieningen 55 plussers per wijk 17% Engelen Rosmalen zuid Noord West Graafsepoort Muntel/Vliert 24% 22% 22% 20% 18% 18% Binnenstad Zuidoost Empel Maaspoort 14% 13% 13% 13% Rosmalen noord 10% 0% 10% 20% 30% 40% 50% Uit de figuur blijkt dat de 55 plussers in de wijk Engelen het minst tevreden zijn met de voorzieningen die er voor hen zijn getroffen. Bijna een kwart van hen is ontevreden. Inwoners van de wijk Rosmalen noord zijn het meest te spreken over de voorzieningen voor 55 plussers. In het kader van het ouderenbeleid bestaan er in de wijken Binnenstad, Zuidoost, Rosmalen noord, Maaspoort en West reeds Steunpunten voor ouderen. Het gaat daarbij om de aanwezigheid van zogenaamde ROMES-voorzieningen 5. Opvallend is dat in deze wijken, met uitzondering van West, het percentage ontevreden ouderen beneden de 15% ligt. 5 In een steunpunt voor ouderen worden diverse diensten geleverd die zijn bedoeld om ouderen die min of meer hulpbehoevend worden of zijn, zodanige huisvesting, dienstverlening en contactmogelijkheden te bieden, dat zij daardoor langer zelfstandig kunnen blijven wonen. Bij ROMES-voorzieningen gaat het om de aanwezigheid van een Restaurant, het bieden van Ontmoetingsactiviteiten, Meer bewegen voor ouderen, Educatie en voorlichting (bijv. ICT) en het houden van Spreekuren door diverse instellingen/praktijken. 15

17 3.2 Openbaar vervoer Figuur 3.3 geeft de tevredenheid van senioren over het openbaar vervoer weer. Figuur 3.3 Tevredenheid openbaar vervoer in de eigen buurt naar leeftijd 100% 80% 49% 51% 42% 49% 48% tevreden 60% 40% 20% 19% 17% 27% 28% 16% 38% 18% 18% 29% 27% neutraal ontevreden weet niet/ geen mening 0% 5% 4% 4% 4% 7% jr jr 75 jr en ouder 55 plussers totaal 's-hertogenbosch totaal Uit de figuur valt op te maken dat er zich weinig verschillen voordoen tussen de verschillende onderscheiden leeftijdscategorieën. Bijna de helft van de ouderen (48%) is, net als de gemiddelde Bosschenaar, tevreden met het openbaar vervoer. Uitzondering in negatieve zin betreft echter de 75 plusser. Van deze ouderen geeft twee vijfde (38% ) aan ontevreden te zijn over het publieke transportsysteem. 16

18 Figuur 3.4 Ontevredenheid 55 plussers openbaar vervoer per wijk 29% Empel 87% Engelen 72% Maaspoort Zuidoost Noord Graafsepoort Rosmalen zuid Muntel/Vliert Rosmalen noord Binnenstad West 37% 35% 30% 29% 27% 26% 22% 21% 17% 0% 20% 40% 60% 80% 100% In de meeste wijken zijn de senioren minder tevreden met het openbaar vervoer dan de overige bewoners. 6 Verschillen tussen 55 plussers en de rest van de bevolking lijken met name te wijten aan het feit dat ouderen meer afhankelijk zijn van het openbaar vervoer. Twee wijken met de hoogste ontevredenheidscijfers aangaande het openbaar vervoer zijn Empel en Engelen. Hier zijn respectievelijk 87% en 72% van de 55 plussers ontevreden over het openbaar vervoer. Beide dorpskernen liggen in het buitengebied van s-hertogenbosch en het openbaar vervoer in deze gebieden is minder uitgebreid dan in de stad. 3.4 Groenvoorzieningen en winkels Er doen zich nauwelijks verschillen voor tussen 55 plussers en de rest van de bevolking betreffende de tevredenheid over de nabijheid van winkels voor de dagelijkse boodschappen. Van zowel de jonge als de oudere Bosschenaren is driekwart tevreden met de nabijheid van winkels (respectievelijk 74% en 72%). Uitzondering betreft Empel. Hier zijn bijna alle ouderen (97%) en een groot deel van de rest van de bevolking (87%) ontevreden over het winkelaanbod. Ouderen zijn gemiddeld genomen vaker tevreden over de groenvoorzieningen. Bijna drie kwart (73%) geeft dit aan. Van de overige Bosschenaren geeft twee derde (65%) aan tevreden te zijn. Opmerkelijk is dat, ondanks de ruime voorraad openbaar groen 7 in de wijken Noord en Graafsepoort (respectievelijk 13% en 10% van het totale oppervlak), slechts respectievelijk 67% en 60% van de ouderen tevreden is met het groen in deze twee wijken. Ook in Muntel/Vliert zijn de senioren overigens minder tevreden. Hier geeft 66% aan tevreden te zijn. 6 Uitzondering op deze regel betreft de wijken: Noord, Graafsepoort en Rosmalen Noord. Hier zijn de ouderen niet negatiever over het openbaar vervoer dan de overige bewoners. 7 Het betreft het percentage openbare groenvoorziening per hectare. s-hertogenbosch bestaat voor 7% uit openbare groenvoorzieningen (Woonmilieuatlas 2003). 17

19 3.5 Culturele voorzieningen Uit het onderzoek blijkt dat de Bossche oudere het culturele klimaat in de stad niet anders beleeft dan de rest van de bevolking. Wel moet worden opgemerkt dat ruim een derde van de ouderen (gemiddeld 36%) bij de vragen over het culturele klimaat aangaven het niet te weten of geen mening te hebben. Dit is meer dan bij Bosschenaren in de leeftijd van 18 tot en met 54 jaar (gemiddeld gaf van deze groep zo n 30% aan het niet te weten of geen mening te hebben). Het voorgaande in aanmerking nemende, blijkt dat bijna de helft (45%) van de 55 plussers vindt dat er binnen de gemeente veel kunst- en cultuuractiviteiten plaatsvinden. Slechts 2% van de ouderen vindt dat er niet genoeg activiteiten plaatsvinden. Ruim twee vijfde (42%) ervaart het culturele leven dan ook als levendig. Bijna een kwart van de 55 plussers (22%) kwalificeert het culturele leven daarentegen als gewoontjes. Een vijfde (20%) van de 55 plussers kenschetst het culturele leven als traditioneel en 34% als bij de tijd. Het culturele leven in s-hertogenbosch wordt, in vergelijking met andere steden, door 45% van de 55 plussers als gemiddeld ervaren. Eén tiende (10%) van de ouderen vindt s-hertogenbosch op het culturele vlak uitblinken. Ook is de Bossche oudere gevraagd in hoeverre hij/zij iets mist op cultureel vlak binnen de gemeente. Een overgrote meerderheid geeft aan niets te missen. Senioren die wel wat missen geven relatief vaak aan dat een concertgebouw ontbreekt. 3.6 Sportvoorzieningen Figuur 3.5 laat zien hoe het volgens de Bosschenaren is gesteld met de kwaliteit van sportvoorzieningen binnen de gemeente. Figuur 3.5 Tevredenheid kwaliteit sportvoorzieningen 100% 80% 60% 40% 20% 0% 31% 28% 30% 33% 11% 24% 21% 8% 43% 30% 11% 29% jonger dan 55 's-hertogenbosch totaal (zeer) goed voldoende (zeer) slecht Weet niet/ geen mening Bron: Onderzoek Sport- en Cultuurparticipatie 2001 Ruim een kwart (28% ) van alle ouderen kwalificeert de sportvoorzieningen als goed tot zeer goed. Opvallend is dat 43% van de ouderen geen mening heeft over de kwaliteit van de sportvoorzieningen. 77% van deze laatste groep ouderen geeft aan niet of nauwelijks te sporten. De groep tevreden ouderen bestaat voor bijna driekwart uit 55 plussers die wel aan sport deelnemen. 18

20 Bij de vraag of ouderen tevreden zijn met de mogelijkheden om te sporten en te bewegen in verenigingsverband geeft de helft (50%) aan tevreden te zijn met de huidige mogelijkheden. Het aandeel tevreden personen onder de jongere bevolking ligt echter hoger en wel op 61%. Een tiende (10%) van de ouderen is ontevreden en twee vijfde (40%) geeft aan geen mening te hebben betreffende de mogelijkheid tot sporten in verenigingsverband. Dit laatste percentage ligt beduidend hoger dan bij de rest van de bevolking (23%). Net als bij de tevredenheid over de kwaliteit van de sportvoorzieningen, geldt ook hier, dat het overgrote deel van de ouderen zonder mening, niet of nauwelijks aan sport doet (81%). Bijna een derde (31%) van de ouderenbevolking geeft aan dat er in de openbare ruimte (pleintjes, parken, etc.) binnen de gemeente voldoende mogelijkheden zijn om te kunnen sporten of te bewegen. Ruim een vijfde (22%) is daarentegen ontevreden over de mogelijkheden om te sporten / bewegen in de Bossche openbare ruimte. Het percentage ontevreden ouderen ligt 12% hoger dan het aandeel ontevreden Bosschenaren. Opvallend is, dat wanneer wordt gevraagd die voorzieningen te benoemen die worden gemist, een relatief grote groep refereert aan het gemis aan speel- en trapveldjes voor de jeugd. De buurten worden teveel volgebouwd, aldus de ouderen. De veldjes die er wel zijn, liggen bovendien vaak vol met hondenpoep. Voorzieningen specifiek voor ouderen worden veel minder vaak benoemd. 19

21 4. Wonen 4.1 Inleiding In dit hoofdstuk worden verschillende aspecten van het wonen belicht. Er wordt ingegaan op de woonwensen en de tevredenheid over de woning en woonomgeving van 55 plussers. Te vens komt de verhuisgeneigdheid onder ouderen in s-hertogenbosch in dit hoofdstuk aan bod. 4.2 Huren en kopen De Bossche oudere woont vaker in een huurwoning dan de gemiddelde Bosschenaar. Figuur 4.1 laat zien dat zes van de tien 55 plussers (58%) in een huurwoning woont. Van alle Bosschenaren is dit 50%. Het algemene beeld is dat het aandeel huurders toeneemt met de leeftijd. Deze situatie hangt deels samen met het lagere inkomen van de ouderen (zie ook hoofdstuk 2), maar ook met het gegeven, dat ouderen op zeker moment hun koopwoning inruilen voor een huurwoning. Figuur 4.1 Percentage hurende Bosschenaren naar leeftijd 's-hertogenbosch totaal 50% 58% 75 jr en ouder jr 69% 74% jr jonger dan 55 48% 46% 0% 20% 40% 60% 80% 100% Bron: Databank woningmarktmonitor 1 januari Tevredenheid kwaliteit eigen woning Ruim een derde (35%) van alle 55 plussers woont, volgens eigen zeggen, in een woning die geschikt is voor iemand met lichamelijke beperkingen. Dit aandeel neemt toe naarmate men ouder is. Zo woont ruim twee vijfde (43%) van de 75 plussers in een dergelijke woning. Bijna een derde (31%) van alle ouderen woont in een appartement. Dit is meer dan voor de gehele Bossche bevolking geldt (26%). Van alle 75 plussers woont zelfs bijna de helft (49%) in een appartement. Betreffende de tevredenheid over de eigen woning is een totaalscore gemaakt op basis van een viertal indicatoren. Aan de respondenten is gevraagd in hoeverre ze tevreden zijn met de indeling, grootte, het onderhoud van de woning en de sfeer die de woning uitademt. Het resultaat van deze exercitie staat in de volgende figuur (4.2) per leeftijdscategorie weergegeven. 20

22 Figuur 4.2 Tevredenheid kwaliteit woning (0 = ontevreden, 10 = zeer tevreden) 's-hertogenbosch totaal 6,6 8,1 7,3 8,6 75 jr en ouder jr 7,7 7,4 8,5 8,5 koopwoning huurwoning jr 7,1 8,6 jonger dan 55 6,3 8, In figuur 4.2 is te zien dat ouderen in hogere mate tevreden zijn met hun eigen woning. Wanneer een onderscheid wordt gemaakt tussen kopers en huurders valt op dat de huurders minder tevreden zijn dan personen met een eigen huis. Dit verschil tussen huurders en kopers komt echter sterker naar voren bij Bosschenaren jonger dan 55, dan bij de 55 plussers. Het blijkt dat, ondanks dat ouderen vaker huren (figuur 4.1), zij toch meer tevreden zijn dan de rest van de Bossche bevolking. Het bovenstaande in aanmerking nemende, gaat de volgende figuur (4.3) nader in op de tevredenheid met het eigen huis op wijkniveau (zonder nader onderscheid te maken naar koop en huur). 21

23 Figuur 4.3 Tevredenheid 55 plussers met kwaliteit woning per wijk (0 = ontevreden, 10 = zeer tevreden) Rosmalen zuid Empel Engelen Rosmalen noord Muntel/Vliert Binnenstad Maaspoort Zuidoost Graafsepoort West Noord 8,0 8,6 8,6 8,4 8,2 8,1 8,1 8,0 8,0 7,7 7,7 7, De tevredenheid bij ouderen per wijk laat ongeveer eenzelfde beeld zien als bij de rest van de wijkpopulatie. Wijken die van de 55 plussers en de rest van de bevolking de hoogste beoordeling voor de eigen woning krijgen zijn Rosmalen zuid en noord, Empel en Engelen. Wijken die het over het algemeen minder goed doen zijn Noord, West en Graafsepoort. In Rosmalen, Engelen en Empel staan relatief veel duurdere koopwoningen, terwijl in de Noord, West en Graafsepoort het aandeel goedkopere huurwoningen relatief groot is. 4.4 Gehechtheid aan de buurt Driekwart (75%) van de Bossche ouderen is gehecht aan zijn of haar buurt. Dit is meer dan voor de gemiddelde Bosschenaar geldt (65%). Uit figuur 4.4 blijkt dat bijna negen van de tien 55 plussers in de wijken Rosmalen zuid en Zuidoost (zeer) gehecht zijn aan de eigen buurt. 55 plussers uit de wijk Noord en Maaspoort zijn het minst aan de eigen buurt gehecht (beide 62%). 22

24 Figuur 4.4 Percentage (zeer) aan buurt gehechte 55 plussers per wijk 's-hertogenbosch totaal 65% 75% Rosmalen zuid Zuidoost Engelen Muntel/Vliert Graafsepoort Rosmalen noord Empel Binnenstad West 87% 85% 81% 80% 77% 76% 75% 75% 75% Maaspoort Noord 62% 62% 0% 20% 40% 60% 80% 100% 4.5 Verhuisgeneigdheid Eén op de vijf ouderen (19%) wil (misschien) binnen 5 jaar verhuizen 8. In vergelijking met de rest van de populatie is dit percentage zeer laag; 37% van de Bosschenaren jonger dan 55 geeft aan binnen 5 jaar te willen verhuizen. Een derde (36%) van de ouderen met verhuisplannen geeft aan dit te willen doen omdat men niet langer tevreden is met de huidige woning. Deze is in de helft van de gevallen te groot (51%) en twee vijfde van de woningen (40%) wordt minder geschikt geacht voor ouderen. Van de ouderen geeft daarnaast 14% de woonomgeving als hoofdreden op om te willen verhuizen. Hierbij spelen voornamelijk overlast van buurtbewoners, criminaliteit, vandalisme en de inrichting van de woonomgeving een belangrijke rol. 4.6 Woonwensen Drie kwart (76%) van de verhuisgeneigde ouderen geeft aan de voorkeur te geven aan een huurhuis. Daarmee wijkt deze groep niet af van de zogenaamde starters op de woningmarkt (75%). Echter vergeleken met de doorstromers op de woningmarkt, wijken de ouderen wel af. Van de doorstromers is slechts krap een derde (30%) op zoek naar een huurwoning. 8 Verhuisgeneigden zijn hier gedefinieerd als personen die (misschien) van plan zijn binnen 5 jaar te willen verhuizen. Gegevens met betrekking tot verhuisgeneigdheid zijn afkomstig uit het woonwensenonderzoek 2003 (N = 676). 23

25 Figuur 4.5 Woonwensen van ouderen geen voorkeur; 8% koop; 16% huur; 76% Bron: Woonwensenonderzoek s-hertogenbosch 2003 De verhuisgeneigde oudere geeft aan met name interesse te hebben in een seniorenwoning. Zes van de 10 ouderen (58%) geeft aan een voorkeur te hebben voor een woning met drie kamers. Ouderen die willen verhuizen naar een huurwoning zijn met name geïnteresseerd in woningen met een maandelijkse kale huurprijs die tussen de 300 en 450 euro ligt (39% geeft dit aan). Ruim de helft (54%) van de ouderen die een woning wil kopen, is op zoek naar huizen met een marktwaarde van tussen de 2 en de 4 ton euro. Bijna alle verhuisgeneigde ouderen (93%) zijn van plan binnen de gemeente s-hertogenbosch te verhuizen. Binnen deze groep geeft 63% aan hooguit een kwartier loopafstand van het centrum te willen wonen. 24

26 25

27 5. Maatschappelijke participatie 5.1 Inleiding In dit hoofdstuk komen verschillende vormen van maatschappelijke participatie aan bod. Er wordt ingegaan op het al dan niet nemen van verantwoordelijkheden binnen de buurt, het actief als vrijwilliger zijn, het hebben van sociale contacten en het al dan niet deelnemen aan sport en cultuur. 5.2 Buurtparticipatie Figuur 5.1 geeft weer in hoeverre men zich al dan niet medeverantwoordelijk voelt voor de leefbaarheid in de eigen buurt. Figuur 5.1 Medeverantwoordelijkheid leefbaarheid eigen buurt 100% 80% 60% 40% 20% 0% 86% 6% 8% 75% 10% 15% 64% 14% 22% jr jr 75 jr en ouder 55 plussers totaal 79% 82% 8% 8% 13% 10% 's-hertogenbosch totaal wel medeverantwoordelijk niet medeverantwoordelijk weet niet/ geen mening Bron: Leefbaarheid en veiligheid 2002 Naarmate Bosschenaren ouder worden, voelen zij zich naar eigen zeggen steeds minder medeverantwoordelijk voor de leefbaarheid van de eigen buurt. Uit nadere analyse blijkt dat maar liefst 9 van de 10 ouderen (90%) uit Rosmalen zuid zich verantwoordelijk voor de leefbaarheid in de eigen buurt voelen, tegen 7 van de 10 ouderen uit de Graafsepoort (70%). Ook geven ouderen in mindere mate aan een actieve rol te willen spelen bij het opstellen van plannen ter verbetering van de buurt. Ondanks deze terughoudendheid bij senioren, blijkt dat er nauwelijks verschillen zijn aan te wijzen tussen de verschillende leeftijdsgroepen als gekeken wordt wie het afgelopen jaar daadwerkelijk actief geweest zijn om de eigen buurt te verbeteren. Figuur 5.2 laat per wijk zien welk deel van de bevolking bereid is tot inzet voor het maken van buurtplannen ter verbetering van de wijk. 26

28 Figuur 5.2 Bereidheid tot inzet van het maken van buurtplannen 's-hertogenbosch totaal 12% 43% 36% 9% 11% 37% 40% 12% Binnenstad 13% 46% 32% 9% Zuidoost 15% 43% 31% 11% wel bereid Empel Rosmalen zuid Engelen Maaspoort Rosmalen noord 19% 17% 6% 6% 8% 39% 34% 44% 43% 40% 29% 41% 31% 40% 40% 13% 8% 19% 11% 12% misschien bereid niet bereid weet niet/ geen mening Graafsepoort 10% 36% 45% 9% Muntel/Vliert 10% 33% 40% 17% Noord 11% 32% 41% 16% West 11% 32% 43% 14% 0% 20% 40% 60% 80% 100% De groep Bossche ouderen die bereid is actief deel te nemen aan het maken van plannen ter verbetering van de leefbaarheid in de buurt, is gemiddeld genomen drie keer zo klein als de groep mensen die niet bereid is zich in te zetten. Bijna een vijfde (19%) van de ouderen uit de wijk Empel is bereid zich in te zetten voor het maken van buurtplannen. De ouderen uit de wijken Graafsepoort en West zijn daarentegen in veel mindere mate bereid tot inzet voor het maken van buurtplannen; respectievelijk 45% en 43% geeft zonder meer aan hier niet aan te willen meewerken. 5.3 Vrijwilligerswerk Een actieve vorm van maatschappelijke participatie is het vrijwilligerswerk. Figuur 5.3 geeft weer in welke mate de Bossche bevolking actief aan vrijwilligerswerk doet. 27

29 Figuur 5.3 Vrijwilligerswerk 100% 80% 60% 29% 32% 4% 8% 22% 8% 29% 6% 19% 6% minimaal 1 keer per week minimaal 1 keer per maand 40% 20% 0% 67% 60% 70% 65% jr jr 75 jr en ouder 55 plussers totaal 75% 's-hertogenbosch totaal geen vrijwilligerswerk of minder dan 1 keer per maand Figuur 5.3 laat zien dat 55 plussers meer dan gemiddeld aan vrijwilligerswerk doen. Maar liefst twee vijfde (40%) van de ouderen tussen de 65 en 74 jaar is minimaal 1 keer per maand actief als vrijwilliger. Gemiddeld is een kwart (25%) van de Bossche bevolking actief als vrijwilliger. Het gegeven dat ouderen actiever zijn binnen het vrijwilligerswerk kan deels verklaard worden uit het feit dat ouderen veelal gepensioneerd zijn. Opmerkelijk is overigens de afname van het aandeel vrijwilligers bij de oudste Bosschenaren. Hier zijn waarschijnlijk gezondheidsredenen de oorzaak van. De wijk waar relatief de meeste vrijwilligers van 55 jaar en ouder wonen is Zuidoost. Dit is tevens de wijk met hoogste concentratie ouderen (zie hoofdstuk 2). Hier is de helft (48%) van de ouderen tenminste één keer in de maand actief als vrijwilliger. 5.4 Sociale contacten In deze paragraaf wordt nader bekeken in welke mate senioren sociale contacten onderhouden met anderen. Daarnaast wordt nagegaan in hoeverre senioren vinden dat zij over voldoende sociale contacten beschikken. Allereerst geeft figuur 5.4 een indruk van de sociale samenhang in de directe woonomgeving van de Bosschenaar weer. Hierbij spelen aspecten als: omgang met buurtbewoners, gezelligheid en saamhorigheid in de buurt, het zich thuis voelen bij de mensen in de buurt en het elkaar kennen een rol. 28

30 Figuur 5.4 Perceptie van sociale samenhang binnen de woonomgeving (0 = negatieve score, 10 = positieve score) 's-hertogenbosch totaal 75 jr en ouder jr jr jonger dan 55 5,9 6,2 6,5 6,5 6,0 5, De Bossche bevolking is redelijk tevreden met de mate van sociale samenhang binnen de eigen woonomgeving. De Bosschenaren van 65 jaar en ouder zijn hierover het meest tevreden. De volgende figuur (5.5) geeft de contacten met buurtbewoners weer. Figuur 5.5 Percentage personen met veel contacten in de buurt (eigen perceptie) 's-hertogenbosch totaal 34% 39% 75 jr en ouder jr 46% 48% jr 43% jonger dan 55 36% 0% 10% 20% 30% 40% 50% Het aandeel 55 plussers met veel contact in de buurt is groter dan dat van de rest van de Bossche bevolking (43% van de 55 plussers tegen 34% van de Bossche bevolking jonger dan 55 jaar). Van de ouderen tussen de 65 en 74 jaar zegt zelfs bijna de helft (48%) veel contact te hebben met andere buurtbewoners. Het aandeel personen dat aangeeft veel contact te hebben met andere buurtbewoners is voor zowel 55 plussers (68%) als voor de rest van de wijkbevolking (57%) het grootst in Empel. Wijken waar ouderen minder vaak contact hebben met andere buurtbewoners zijn Noord (34%), Binnenstad (33%) en Maaspoort (32%). Figuur 5.6 geeft het percentage personen weer dat aangeeft minimaal wekelijks familieleden, vrienden of goede kennissen buiten het eigen huishouden te ontmoeten. 29

31 Figuur 5.6 Percentage personen dat minimaal wekelijks familieleden, vrienden of goede kennissen ontmoet 's-hertogenbosch totaal 75 jr en ouder 80% 79% 84% jr 72% jr jonger dan 55 79% 82% 0% 20% 40% 60% 80% 100% Acht op de tien (79%) ouderen heeft minimaal één keer per week contact met familieleden, vrienden of goede kennissen buiten het eigen huishouden. Dit is niet veel minder dan geldt voor de rest van de bevolking. Tot en met de leeftijdsgroep jaar geldt dat deze sociale contacten wat dalen naarmate de leeftijd stijgt. Van de senioren vanaf 75 jaar geeft echter slechts drie kwart aan (72%) wekelijks familie, vrienden of kennissen te ontmoeten. Een tiende (10%) van deze laatste groep geeft aan minder dan één keer per maand dergelijke contacten te hebben. Naast het hebben van inzicht in de mate waarin ouderen sociale contacten onderhouden, is het ook van belang te weten in hoeverre de senioren tevreden zijn over deze contacten. Ruim een tiende (13%) van alle Bosschenaren geeft aan dat, ondanks het reeds hebben van voldoende contacten, meer contacten welkom zijn. 8% van de Bosschenaren zegt zonder meer onvoldoende contacten te hebben. Het aandeel personen dat aangeeft te weinig contacten te hebben is het grootst binnen de groep 75 plussers (11%). Figuur 5.7 laat zien hoe het op wijkniveau is gesteld met de tevredenheid over het aantal sociale contacten. 30

32 Figuur 5.7 Percentages ouderen met te weinig sociale contacten, en met voldoende contacten, maar bij wie meer contact welkom is 's-hertogenbosch totaal 8% 13% 7% 10% Maaspoort 10% 15% West 11% 13% Noord 9% 11% Rosmalen zuid 6% 11% Engelen 6% 10% Graafsepoort 4% 10% Zuidoost Rosmalen noord 5% 3% 9% 10% onvoldoende contacten Muntel/Vliert Binnenstad 5% 7% 7% 4% 'voldoende'contacten, maar meer contacten zijn welkom Empel 3% 3% 0% 10% 20% 30% 40% 50% In West en Maaspoort is het aandeel ouderen met te weinig contacten het grootst (respectievelijk 11% en 10%). Tevens geeft een zevende (13% en 15%) van de ouderen uit deze wijken aan, meer sociale contacten te willen, ondanks dat zij in eerste instantie aangeven over voldoende contacten te beschikken. Twee wijken waar ouderen de grootste mate van tevredenheid over de sociale contacten laten zien, zijn de Binnenstad en Empel. Hier geeft respectievelijk 88% en 90% aan voldoende sociale contacten te hebben. Voor de inwoners van de Binnenstad is dit een opmerkelijke bevinding aangezien zij in mindere mate aangeven contact te hebben met anderen. 5.5 Cultuurparticipatie De participatie binnen de verschillende leeftijdsgroepen varieert per culturele activiteit. Zo bezoeken senioren vaker artotheken en/of musea dan jongere Bosschenaren (63% van de 55 plussers tegen 48% van de rest van de bevolking). Ouderen gaan daarentegen minder vaak naar de bioscoop of het filmhuis. Krap een derde (30%) van de ouderen geeft aan in het afgelopen jaar minimaal één keer naar de film te zijn geweest. Bij de rest van de populatie is dit aandeel 69%. Bijna driekwart (71%) van de ouderen bezoekt Bossche culturele evenementen, ruim de helft theatervoorstellingen (56%) of concerten (54%). Twee vijfde (42%) van de ouderen is zelf als amateur actief bezig met cultuur. 60% geeft aan in het afgelopen jaar minimaal één keer een bezienswaardig gebouw, monument, dorp of stadsdeel te hebben bezocht. Deze percentages wijken niet bijzonder af van het stadsgemiddelde. Wel blijkt de groep 65 plussers vaker klassieke concerten en opera s te bezoeken. Relatief gezien hebben meer 55 plussers (40%) een museumjaarkaart dan de gemiddelde Bosschenaar (30%). Deze kortingskaart is met name populair bij de bevolking ouder dan 65 (45% 31

33 heeft deze in bezit). Van alle 65 plussers beschikt 86% over een Gemeentelijke 65-plussers pas. Met deze pas heeft de laatste doelgroep recht op diverse kortingen. 5.6 Sportparticipatie Wat sport betreft is gekeken naar de deelname van ouderen aan sport en hoe deze sportdeelname zich heeft ontwikkeld in het afgelopen jaar. Onderstaand figuur (5.8) geeft de deelname aan sport weer. Figuur 5.8 Sportparticipatie in de afgelopen 12 maanden 100% 80% 35% 29% 33% één of enkele keren per week 60% 40% 50% 40% 47% één of enkele keren per maand geen participatie 20% 0% 15% 31% 20% jonger dan 55 's-hertogenbosch totaal Bron: Sport- en Cultuurparticipatie 2001 Meer dan twee keer zoveel senioren (31%) als Bosschenaren van 55 jaar en jonger (15%) doen in het geheel niet aan sport. Onder jarigen ligt dit percentage van non-participatie op 26% en bij de senioren boven de 64 op 38%. Sporten die door de oudere Bosschenaren het meest worden beoefend zijn: biljart, fitness, bridge, gymnastiek/turnen en zwemmen. Figuur 5.9 laat zien of ouderen vaker of minder vaak aan sport zijn gaan doen in het afgelopen jaar. 32

34 Figuur 5.9 Het vaker of minder vaak aan sport doen in de afgelopen 12 maanden 100% 80% 60% 40% 21% 14% 19% 41% 49% 43% vaker net zo vaak minder vaak 20% 32% 24% 30% weet niet/ geen mening 0% 6% 13% 8% jonger dan 55 's-hertogenbosch totaal Bron: Sport- en Cultuurparticipatie 2001 Een kwart (24%) van alle 55 plussers geeft aan minder te zijn gaan sporten. Bij personen onder de 55 is dit aandeel bijna een derde (32%). De voornaamste twee redenen die senioren aangeven waarom zij minder zijn gaan sporten, zijn: lichamelijke klachten/blessures (in 44% van de gevallen) en de leeftijd (in 21% van de gevallen). 5.7 Gezondheid In de vorige paragraaf is naar voren gekomen dat veel ouderen niet meer sporten vanwege de hogere leeftijd en lichamelijke klachten. In deze paragraaf zal, mede in het verlengde hiervan, kort aandacht worden geschonken aan de gezondheidssituatie van senioren van 65 jaar en ouder 9. Ook wordt kort ingegaan op het gebruik van gezondheidsvoorzieningen. Gebreken Ongeveer drie vijfde (61%) van de 65 plussers beoordeelt de eigen gezondheid als goed tot zeer goed. Dit is beduidend lager dan bij de gemiddelde Bossche volwassene (85%). Ongeveer 40% van deze ouderen beoordeelt de eigen gezondheid als matig/slecht. Deze cijfers verschillen per wijk. Zo is de gezondheidsbeleving van ouderen in de wijk Zuidoost beter dan de gezondheidsbeleving van de gemiddelde Bossche oudere. Ongeveer de helft van de ouderen van 65 jaar en ouder (47%) heeft een chronische handicap of ziekte en heeft last van twee of meer psychosociale problemen (56%). 28% van de 65 plussers heeft last van depressieve gevoelens. Gebruik van zorgvoorzieningen Ongeveer drie kwart (77%) van de 65 plussers bezoekt tenminste één maal in de 3 maanden een huisarts. Bijna een kwart van de ouderen van jaar heeft huishoudelijke verzorging aan huis en een zelfde aandeel heeft verzorging en verpleging aan huis (voor de 75 plussers bedragen deze aandelen respectievelijk een derde en de helft ). 9 De belangrijkste informatiebron voor deze paragraaf is het Ouderenonderzoek 2000 van de GGD Regio s-hertogenbosch. 33

35 6. Veiligheid 6.1 Inleiding Binnen dit hoofdstuk wordt ingegaan op onveiligheidsgevoelens in de eigen buurt, in of bij de eigen woning en op andere plekken in de stad. Naast deze onveiligheidsgevoelens wordt ook aandacht besteed aan daadwerkelijk slachtofferschap. 6.2 Onveiligheidsgevoelens in de buurt Allereerst wordt hieronder ingegaan op de gevoelens van onveiligheid binnen de eigen buurt. Figuur 6.1 Percentage personen dat zich wel eens onveilig voelt in de eigen buurt 's-hertogenbosch totaal 6% 28% 5% 26% 75 jr en ouder 4% 24% voelt zich (heel erg) vaak onveilig jr 4% 25% voelt zich soms onveilig jr jonger dan 55 6% 5% 27% 28% 0% 10% 20% 30% 40% 50% Procentueel gezien voelt een derde deel (33%) van: de Bossche bevolking, de bevolking jonger dan 55 jaar en de ouderen tussen de 55 en 64 jaar zich wel eens onveilig in de eigen buurt. De populatie van 65 jaar en ouder voelt zich minder vaak onveilig (29% van de ouderen tussen 65 en 74 en 28% bij de 75 plussers). Het aandeel personen dat aangeeft zich (heel) vaak onveilig binnen de eigen buurt te voelen is voor alle leeftijdsgroepen ongeveer hetzelfde. Deze varieert tussen de 4% bij de jarigen en 75 plussers en de 6% bij de 55 tot 64 jarigen. Figuur 6.2 geeft de mate van onveiligheidsgevoelens van ouderen per wijk weer. 34

36 Figuur 6.2 Percentage ouderen dat zich wel eens onveilig voelt in de eigen buurt 5% 26% Binnenstad 7% 37% Noord Graafsepoort 8% 9% 32% 31% West 6% 32% Zuidoost 5% 26% Muntel/Vliert 8% 20% Maaspoort 1% 23% Empel 0% 21% Rosmalen zuid 3% 15% voelt zich (heel erg) vaak onveilig Rosmalen noord 0% 13% voelt zich soms onveilig Engelen 0% 7% 0% 10% 20% 30% 40% 50% In bovenstaande figuur is te zien dat 44% van de ouderen uit de Binnenstad zich hier wel eens onveilig voelt. Toch wijkt zij in positieve zin af van de gemiddelde inwoner van de Binnenstad (51%). Andere wijken waar ouderen zich veiliger voelen dan de gemiddelde wijkbewoner zijn West en Muntel/Vliert. Hier voelt respectievelijk 38% en 28% van de ouderen zich wel eens onveilig tegen 44% en 36% van de gehele wijkpopulatie. In de wijk Empel daarentegen is het aandeel ouderen dat zich wel eens onveilig voelt groter dan het wijkgemiddelde. Zo voelt ruim een vijfde (21%) van de 55 plussers uit Empel zich wel eens onveilig tegen krap een tiende (9%) van alle bewoners uit Empel. 6.3 Onveiligheidsgevoelens in of bij de eigen woning Naast het meten van algemene gevoelens van onveiligheid in de eigen buurt is tevens onderzocht in hoeverre men zich onveilig voelt in of bij de eigen woning. Figuur 6.3 verschaft hier inzicht in. 35

37 Figuur 6.3 Percentage personen dat zich wel eens onveilig voelt in of bij de eigen woning 's-hertogenbosch totaal 3% 15% 3% 18% 75 jr en ouder 3% 15% voelt zich (heel erg) vaak onveilig jr 2% 15% voelt zich soms onveilig jr 3% 20% jonger dan 55 3% 14% 0% 10% 20% 30% 40% 50% Bijna een kwart (23%) van de ouderen tussen de 55 en 64 jaar oud geeft aan zich wel eens onveilig te voelen in of bij de eigen woning. Dit aandeel ligt hoger dan voor mensen van 54 jaar en jonger (17%). Onderstaand figuur (6.1) geeft de onveiligheidsgevoelens van ouderen in of bij de eigen woning per wijk weer. Figuur 6.4 Percentage ouderen dat zich wel eens onveilig voelt in of bij de eigen woning 3% 18% Graafsepoort 7% 24% Binnenstad 5% 25% West Noord 3% 3% 21% 20% Zuidoost 4% 16% Maaspoort Empel Muntel/ Vliert 0% 0% 4% 15% 11% 17% Rosmalen zuid 1% 11% Rosmalen noord 0% 10% voelt zich (heel erg) vaak onveilig Engelen 0% 10% voelt zich soms onveilig 0% 10% 20% 30% 40% 50% Te zien is dat in de wijken Graafsepoort en de Binnenstad bijna een derde (respectievelijk 31% en 30%) van de ouderen zich wel eens onveilig in of bij de eigen woning voelt. Ook het aandeel ouderen dat aangeeft zich vaak onveilig te voelen, ligt binnen deze twee wijken het hoogst (7% voor 36

38 Graafsepoort en 5% voor de Binnenstad). Ouderen uit de Binnenstad wijken hiermee echter niet af van de gemiddelde inwoner uit de Binnenstad. Van alle inwoners van de Graafsepoort geeft echter in tegenstelling tot de ouderen, slechts een vijfde (22%) aan zich wel eens onveilig te voelen in of bij de eigen woning. Deze situatie, een groter dan gemiddeld aandeel ouderen dat zich wel eens onveilig voelt in of bij de eigen woning, wordt ook teruggevonden in de wijk Empel (gemiddeld 6% tegen 15% bij de ouderen). Een andere indicator betreffende de veiligheid in of bij het huis is de vraag of men de voordeur wel eens niet opent uit veiligheidsoverwegingen. Onderstaande figuur (6.5) geeft hier inzicht in. Figuur 6.5 Percentages personen dat aangeeft thuis de deur (vaak) niet open te doen uit veiligheidsoverwegingen. 's-hertogenbosch totaal 5% 17% 8% 23% 75 jr en ouder 9% 23% doet deur niet vaak open jr 9% 23% doet deur soms niet open jr 6% 22% jonger dan 55 3% 15% 0% 10% 20% 30% 40% 50% Bijna een derde van de 55 plussers (31%) geeft aan uit veiligheidsoverwegingen thuis de deur niet altijd te openen. Dit aandeel bedraagt bij de overige Bosschenaren (jonger dan 55) krap een vijfde (18%). Ook het aandeel ouderen dat vaak de deur niet opent (8%) ligt bij de ouderen beduidend hoger dan bij de overige Bosschenaren (3%). Figuur 6.6 laat eenzelfde figuur op wijkniveau zien. 37