Brexit: beleving en informatiebehoefte Nederlanders in het Verenigd Koninkrijk. Manuel Kaal en Bart Koenen 1 mei 2019 H6607C

Transcriptie

1 Brexit: beleving en informatiebehoefte Nederlanders in het Verenigd Koninkrijk Manuel Kaal en Bart Koenen 1 mei 2019 H6607C

2 Inleiding Achtergrond Het Verenigd Koninkrijk (VK) hield op 23 juni 2016 een referendum over het lidmaatschap van de Europese Unie (EU). Een meerderheid van de Britten heeft gekozen om uit de EU te vertrekken ( Brexit ). Op 29 maart 2017 heeft de Britse regering formeel de uittreding uit de EU in werking gezet. Dit betekende - in eerste instantie - dat het Verenigd Koninkrijk na 29 maart 2019 geen lid meer zou zijn van de Europese Unie. Echter: wegens verdeeldheid in het Britse parlement en het niet goedkeuren van de zogeheten Brexit-deal heeft de EU besloten de Brexit-datum uit te stellen. Onderhandelingen De Europese Unie en het Verenigd Koninkrijk hebben onderhandeld over de manier waarop men het beste uit elkaar kan gaan en over de nieuwe relatie tussen de Europese Unie en het Verenigd Koninkrijk na de Brexit. De EU en het VK hebben een voorlopig akkoord over de uittreding bereikt, met o.a. afspraken over de burgerrechten en een overgangsperiode tot eind Dit akkoord treedt echter alleen in werking als het Britse parlement en het Europese parlement het goedkeuren. Als het Verenigd Koninkrijk de EU zonder akkoord zou verlaten, kan dit grote gevolgen hebben: voor Nederlanders die in het Verenigd Koninkrijk wonen, voor het bedrijfsleven en voor de geopolitieke verhoudingen binnen Europa. Juíst nu er nog veel onduidelijkheid is over de Brexit, streeft de Rijksoverheid naar een goede zorg voor de betrokken Nederlanders. Nederlands publiek van 18 jaar en ouder Op verzoek van het Nederlandse ministerie van Buitenlandse Zaken heeft onderzoeksbureau Kantar Public de afgelopen drie jaar onderzoek uitgevoerd onder drie doelgroepen: 1) Nederlanders die in het Verenigd Koninkrijk wonen, werken of studeren, 2) Nederlandse bedrijven en 3) het algemeen publiek. Het gaat bij alle onderzoeken om de houding, wensen en informatiebehoeften die deze groepen over Brexit hebben. In dit rapport vindt u de resultaten van de derde meting onder Nederlanders die in het Verenigd Koninkrijk wonen, werken of studeren. Significante verschillen tussen de 1-meting in juni 2018 en 2-meting in maart 2019 worden aangegeven met een + (hoger) of (lager). 2

3 Definities In het gehele onderzoekstraject zijn diverse definities gebruikt voor de aanduiding van bepaalde domeinen. Hieronder beschrijven we een aantal begrippen die in de rest van het rapport worden gebruikt om de eenduidigheid te bevorderen. Nederlanders = als in dit rapport wordt gesproken over Nederlanders hebben we het over Nederlanders die in het Verenigd Koninkrijk wonen, werken of studeren. (n=858) Residenten = als in dit rapport wordt gesproken over residenten hebben we het over Nederlanders die in het Verenigd Koninkrijk wonen, maar niet werken. Nederlanders die ook in het Verenigd Koninkrijk werken en/of studeren zijn uitgesloten van deze groep (n=132). Werkenden = als er in dit rapport gesproken wordt over werkenden dan hebben we het over Nederlanders die in het Verenigd Koninkrijk werken. Nagenoeg iedereen die in het Verenigd Koninkrijk werkt, woont er ook. (n=665). Studenten = als er in dit rapport gesproken wordt over een student dan hebben we het over Nederlanders die minimaal één dag per week in het Verenigd Koninkrijk studeren. Circa twee derde van de studenten geeft aan ook in het Verenigd Koninkrijk te werken (n=61). De laatste drie genoemde groepen zijn exclusief. Men kan dus niet tot meer dan één doelgroep behoren. 3

4 Inhoudsopgave 1 Voornaamste bevindingen 5 2 Zorgen over en voorbereiding op gevolgen Brexit 8 3 Informatiebehoefte 15 4 Inzet overheden 23 5 Toekomst 26 6 Verschillen tussen subgroepen 30 7 Onderzoeksverantwoording 36 4

5 Voornaamste bevindingen

6 Voornaamste bevindingen (1/2) Meerderheid is (zeer) goed op de hoogte van de ontwikkelingen rondom Brexit Net als in 2017 en 2018 geeft de overgrote meerderheid van Nederlanders in het VK aan dat ze (zeer) goed op de hoogte zijn van de ontwikkelingen rondom Brexit (92%). De groep Nederlanders die aangeeft zeer goed op de hoogte te zijn is ten opzichte van 2018 gestegen van 26% naar 38%. Negatiever over Brexit De groep met een negatieve houding ten opzichte van Brexit is het afgelopen jaar groter geworden. Gaf in % aan zeer negatief tegenover Brexit te staan, in 2019 is dat aantal gestegen tot 76%. Net als voorgaande jaren maken zes op de tien Nederlanders zich zorgen over de gevolgen van Brexit, terwijl circa een kwart aangeeft zich geen zorgen te maken. Men maakt zich het meest zorgen over meer last van regelgeving, het recht om in het VK te mogen blijven wonen, werken en studeren en de groeiende (culturele) afstand tussen Britten en Europeanen. Meer mensen bereiden zich voor op Brexit De groep Nederlanders die aangeeft zich in zeer grote of behoorlijke mate op een Brexit voor te bereiden, is het afgelopen jaar gegroeid (van 22% in 2018 naar 30% in 2019). De twee meest genoemde manieren waarop men zich voorbereidt zijn de ontwikkelingen rondom Brexit volgen via diverse informatiekanalen (82%) en uitzoeken hoe het aanvragen van een settled status in zijn werk gaat (68%). De meest genoemde reden waarom mensen zich niet voorbereiden is net als andere jaren de onduidelijkheid over Brexit, met andere woorden: men weet niet waarop men zich moet voorbereiden. Grote behoefte aan informatie De behoefte aan informatie is al sinds 2017 groot. Ook in 2019 geven zeven op de tien Nederlanders in het VK aan in zeer grote of behoorlijke mate behoefte te hebben aan informatie over de gevolgen van Brexit. Men heeft het meest behoefte aan informatie over pensioenen, sociale voorzieningen en uitkeringen, het recht op een dubbele nationaliteit, de gevolgen voor het verblijf in het VK, en de toegang tot de gezondheidszorg in de EU en het VK. 6

7 Voornaamste bevindingen (2/2) Toename in het gebruik van informatiebronnen Internet, kanalen van overheidsinstanties, televisie, kranten en tijdschriften worden net als voorgaande jaren het vaakst als informatiebron gebruikt. Gekeken naar welke informatiebronnen precies gebruikt worden, is dit jaar een (forse) toename te zien van informatiebronnen van de Britse overheid, de Brexit Nieuwsbrief van de Rijksoverheid, Rijksoverheid.nl en de Nederlandse Ambassade in Londen. Nederlanders zijn over de meeste informatiebronnen tevreden of neutraal. Dat geldt niet voor de informatiebronnen van de Britse overheid, hierover is 41% tamelijk of zeer ontevreden. Blijvende ontevredenheid over de inzet van de Britse regering Over de inzet voor de belangen van Nederlandse burgers in het VK is men wisselend tevreden. Er is net als in 2018 grote ontevredenheid over de inzet van de Britse regering. Zo noemt 69% haar inzet (zeer) slecht (versus 60% in 2018). Over de inzet van de Nederlandse regering en de EU is men verdeeld. Zo vindt 33% de inzet van de EU (zeer) goed en 30% vindt de Nederlandse inzet (zeer) goed. Toch is de groep die de Nederlandse inzet (zeer) slecht vindt het afgelopen jaar gegroeid van 23% in 2018 naar 32% in Bijna drie op de tien vinden de inzet van de EU (zeer) slecht (29%). Dit aantal is het afgelopen jaar niet significant toe- of afgenomen. Een (ruime) meerderheid wil in het VK blijven wonen, werken en studeren Ondanks de overwegend negatieve houding en grote zorgen onder Nederlanders in het VK, geeft 76% aan zeker wel of waarschijnlijk wel in het VK te blijven wonen. Dit aantal is sinds 2017 even groot gebleven. Eveneens een ruime meerderheid geeft aan in het VK te blijven werken (79%) of studeren (70%). Het aantal dat aangeeft in het VK te blijven werken en studeren is ten opzichte van 2017 toegenomen (destijds gaf respectievelijk 69% en 50% dit aan). 7

8 Zorgen over en voorbereiding op gevolgen Brexit

9 Houding tegenover Brexit Ruim driekwart van de Nederlanders in het VK staat zeer negatief tegenover Brexit. Deze groep is het afgelopen jaar groter geworden. 1% 1% 70% 68% + 76% 18% 20% 16% 7% 6% 5% 4% 6% 4% zeer of redelijk positief neutraal redelijk negatief zeer negatief weet niet Q013 - In het algemeen, staat u positief of negatief tegenover Brexit? Basis: alle respondenten (n=858). 9

10 Bezorgdheid over de gevolgen van Brexit Ruim zes op de tien Nederlanders in het VK maken zich redelijk of heel veel zorgen over de gevolgen van Brexit (62%). Een kwart geeft aan zich geen zorgen te maken. Deze aantallen zijn sinds de eerste meting in 2017 redelijk constant. 1% 1% 1% 66% 57% 62% 12% 14% 12% 22% 28% 26% helemaal geen of weinig zorgen neutraal redelijk tot heel veel zorgen weet niet Q007 - In hoeverre maakt u zich zorgen over de gevolgen van Brexit voor uw situatie als het gaat om wonen, werken en/of studeren in het Verenigd Koninkrijk? Basis: alle respondenten (n=858) 10

11 Bezorgdheid over de mogelijke gevolgen van Brexit Meer last van regelgeving, zorgen om in het VK te kunnen blijven wonen/studeren/werken en een groeiende culturele afstand tussen Britten en Europeanen baren Nederlanders in het VK het vaakst zorgen, al worden andere zorgpunten ook door grote groepen mensen genoemd. Meer last van regelgeving: douaneformaliteiten, controles/inspecties Het recht om in het VK te blijven wonen/studeren/werken Een groeiende (culturele) afstand tussen Britten en Europeanen Het recht op dubbele nationaliteit Gevolgen voor pensioenen en AOW Toegang tot gezondheidszorg in het VK Toegang tot gezondheidszorg in de EU Mogelijkheden tot (re)migratie voor mezelf/familie in de toekomst Toegang tot andere sociale verzekeringen en uitkeringen De toekomst van mijn kinderen in het VK Directe financiële gevolgen voor het bedrijf waar ik werk De kansen op het vinden van werk in het VK Mogelijk ontslag Waarde van behaalde diploma's, status van de opleiding die ik heb gevolgd / wil volgen Anders, namelijk.. 7% 14% 14% 14% 13% 13% 13% 9% 6% 14% 29% niet voorgelegd in % 32% 32% 29% 37% 31% 34% 23% 40% 45% 38% niet voorgelegd 2017 en % 50% 50% 48% 51% 48% 47% 51% 55% 58% 55% 57% 63% 60% 61% 71% 65% 69% + 79% 81% 2019 (n=527) 2018 (n=958) 2017 (n=1.084) Bij deze halfopen vraag worden uiteenlopende antwoorden gegeven, het vaakst worden gevolgen voor de persoonlijke financiële situatie genoemd. Q041 - U maakt zich heel veel/ redelijk veel zorgen over de gevolgen van Brexit voor uw woon- en/ of werksituatie. Welke van de onderstaande mogelijke gevolgen baren u de meeste zorgen? (gesloten vraag) Basis: respondenten die zich zorgen maken. 11

12 Voorbereidingen op de gevolgen van Brexit Het aantal mensen dat aangeeft zich in zeer grote of behoorlijke mate voor te bereiden is het afgelopen jaar toegenomen. Het aantal mensen dat aangeeft zich helemaal niet voor te bereiden is afgenomen. 34% 39% - 25% - 40% 39% 45% 26% 22% + 30% in zeer grote of behoorlijke mate een beetje helemaal niet Q036 - Bent u zich al aan het voorbereiden op de mogelijke gevolgen van Brexit? Basis: alle respondenten (n=858) 12

13 Manieren van voorbereiden op de gevolgen van Brexit Mensen bereiden zich het vaakst voor door de ontwikkelingen rondom Brexit te volgen en uit te zoeken hoe het aanvragen van een settled status in zijn werk gaat. Vier op de tien Nederlanders in het VK hebben zich geabonneerd op de service van de Britse overheid. Ik volg de ontwikkelingen rond Brexit via het nieuws en andere informatiebronnen 82% Ik heb uitgezocht hoe het aanvragen van de settled status in zijn werk gaat 68% Ik heb mij geabonneerd op de service van de Britse overheid Ik heb bewijsstukken verzameld van mijn verblijf in het Verenigd Koninkrijk Ik heb een Permanent Residence card aangevraagd (of overweeg dat) Ik oriënteer me op terugkeer naar Nederland (of ander land) Ik heb uitgezocht welke gevolgen Brexit heeft voor mijn rechten op gezondheidszorg, sociale voorzieningen en/of pensioenen 38% 35% 32% 29% 26% Ik heb de Britse nationaliteit aangevraagd (of overweeg dat) 19% Ik oriënteer me op banen buiten het Verenigd Koninkrijk Ik ben in gesprek met mijn werkgever over de mogelijkheden na Brexit 14% 19% Ik heb de geldigheid van mijn diploma s/ beroepskwalificaties uitgezocht 3% anders, namelijk... 14% Andere onderwerpen die vaak worden genoemd: settled status aangevraagd en extra spullen, zoals medicijnen en voedsel, inslaan (met het oog op prijsstijging), Q021 - Op welke manier bent u zich aan het voorbereiden op de mogelijke gevolgen van Brexit? Basis: ondervraagden, die minimaal een beetje voorbereidingen treffen (n=641) 13

14 Open vraag: wat zijn redenen om zich niet voor te bereiden? Redenen die mensen geven om zich niet voor te bereiden, zijn globaal hetzelfde als in voorgaande jaren. Men voorziet weinig gevolgen of men vindt dat er nog te veel onduidelijkheid is, waardoor men niet weet hoe men zich moet voorbereiden. Omdat het niet duidelijk is hoe ik me moet voorbereiden. Het is ook totaal onduidelijk wat er gaat gebeuren. Ik weet niet tot welke vorm van Brexit uiteindelijk besloten wordt. Ik weet nog steeds niet wat er gaat gebeuren. Ik Ben ook niet van plan om te verhuizen en ik heb inmiddels een AOW uitkering in Engeland. Pas wanneer de Brexit een feit is, is er meer duidelijkheid en weet je waar je jezelf op moet voorbereiden. Bij een deal met de EU heb je nog twee jaar de tijd. Geen flauw idee waarop voor te bereiden want het kan alle kanten op... Ook geen idee wat ik zou kunnen doen om voor te bereiden... Ik ga op 26 april trouwen met een Brit... wat is de impact van Brexit hierop...? Mag m n man dan naar Nederland komen? Hij heeft eerder bijna 3 jaar in NL gewoond en gewerkt! Onmogelijk om in te schatten wat er gaat gebeuren, en wat kun je er aan doen? Moet ik blikken groente en tonijn gaan hamsteren? Nog steeds hoop dat het niet gaat gebeuren. Wat is er voor te bereiden? Er is nog geen duidelijkheid mbt de persoonlijke gevolgen, dus het is lastig te plannen. Ik geloof niet dat het van invloed is op mijn situatie omdat ik hier al 9 jaar woon. Ik vermoed dat de positie van EU-buitenlanders in VK uiteindelijk redelijk ongewijzigd zal blijven, soep wordt vermoedelijk aanzienlijk minder heet gegeten dan die wordt opgediend. Q051 - Waarom bent u zich niet aan het voorbereiden op de mogelijke gevolgen van Brexit? Basis: ondervraagden, die geen voorbereidingen treffen (open vraag; n=139) 14

15 Informatiebehoefte

16 Kennis over Brexit Een ruime meerderheid van de Nederlanders in het VK geeft aan zeer goed of redelijk goed op de hoogte te zijn van de ontwikkelingen rondom Brexit. Het aantal Nederlanders dat aangeeft zeer goed op de hoogte te zijn is sinds september 2018 gestegen. 11% 14% 9% 52% 60% - 54% - 37% 26% + 38% zeer goed op de hoogte redelijk goed op de hoogte niet zo goed of helemaal niet op de hoogte Q025 - In hoeverre bent u op de hoogte van de ontwikkelingen rondom Brexit? Basis: alle respondenten (n=858) 16

17 Informatiebehoefte Brexit Zeven op de tien Nederlanders in het VK hebben net als voorgaande jaren in zeer grote of behoorlijk grote mate behoefte aan informatie. 2% 2% 2% 2% 3% 5% 24% 26% 24% 72% 69% 70% in zeer grote of behoorlijke mate een beetje helemaal niet weet niet Q026 - In welke mate heeft u behoefte aan informatie over Brexit op dit moment? Basis: alle respondenten (n=858) 17

18 Gewenste informatie over Brexit Op veel voorgelegde punten is er een (redelijk) grote informatiebehoefte. De grootste behoefte aan informatie is er in 2019 op het gebied van pensioenen, sociale voorzieningen en uitkeringen, het recht op een dubbele nationaliteit, de gevolgen voor het verblijf in het VK, de toegang tot de gezondheidszorg in de EU en het VK. De gevolgen voor zaken als pensioen en AOW, sociale voorzieningen en uitkeringen Het recht op dubbele nationaliteit De gevolgen voor uw verblijf in het VK of dat van uw familie in het VK De toegang tot gezondheidszorg in de EU De toegang tot gezondheidszorg in het VK Het aanvragen van de Britse nationaliteit, de gevolgen voor mijn Nederlandse nationaliteit De (mogelijke) ingangsdatum van Brexit Het behoud van uw baan na Brexit/ toegang tot de Britse arbeidsmarkt De gevolgen voor de eventuele komst van familieleden naar het VK De gevolgen voor toegang tot onderwijs/ de erkenning van diploma's en beroepskwalificaties Anders, namelijk Geen van deze 9% 5% 5% 1% 1% 1% 25% 28% 17% 15% 16% 15% 23% 24% 33% - 51% 52% 47% 44% 49% 52% 41% + 49% 59% 65% 61% 59% 57% 55% % 76% 61% 61% 2019 (n=810) 2018 (n=1.672) 2017 (n=1.609) 52% 60% Q019 - Aan welke informatie over Brexit heeft u behoefte? (gesloten vraag) Basis: alle respondenten die tenminste een beetje behoefte aan informatie hebben (n=810) 18

19 Informatiekanalen over Brexit Internet, kanalen van overheidsinstanties, televisie en kranten en tijdschriften worden net als voorgaande jaren het vaakst als informatiebron genoemd. Ruim de helft geeft aan vooral Britse bronnen te gebruiken, vier op de tien gebruiken evenveel Britse als Nederlandse bronnen. Via het internet (overige bronnen) Via kanalen van overheidsinstanties Via de tv Via kranten en/of tijdschriften 54% 48% 51% 53% 63% 66% 58% 57% 67% 76% 70% 76% % Gebruikt vooral Britse bronnen Via Facebook Via de radio Via vrienden en/of familie 23% 23% 24% 21% 27% 35% 34% 31% + 43% 2019 (n=858) 2018 (n=1.632) 2017 (n=1.609) 40% Gebruikt beide evenveel Via Twitter 16% 10% 9% Via collega's op mijn werk 15% 14% 16% 2% Gebruikt vooral Nederlandse bronnen Anders, namelijk 4% 6% 4% Op geen enkele manier 1% 0% Q100 - Op welke manier houdt u zich op de hoogte van Brexit? (Basis: n=858) Q046: Betreft dit vooral Nederlandse of Britse bronnen? Basis: respondenten die gebruik maken van informatiekanalen. 19

20 Gebruik van informatie van verschillende overheidsinstanties De Britse overheid, de Brexit nieuwsbrief van de rijksoverheid en Rijksoverheid.nl zijn de drie belangrijkste informatiebronnen voor Nederlanders in het VK. Het gebruik van deze informatiebronnen is het afgelopen jaar sterk toegenomen. Significant vaker gebruikt ten opzichte van 2018 Britse overheid (bijv. Gov.uk) % Brexit nieuwsbrief % % Nederlandse Ambassade Londen Informatiebijeenkomsten NL Ambassade Londen Immigratie- en Naturalisatie Dienst % % 2 Niet veranderd Kanttekening! Een deel van de respondenten is via de Brexit-nieuwsbrief in aanraking met deze vragenlijst gekomen. Hierdoor kunnen de antwoorden op deze vraag een vertekend beeld geven. website Michel Barnier (Europese Commissie) Niet veranderd Niet veranderd 24 / 7 BZ contact center Niet veranderd 0% 50% 100% ja, meerdere keren ja, een enkele keer nee weet niet (meer) Q004 - Heeft u in de afgelopen zes maanden wel eens informatie over Brexit opgezocht of aangevraagd bij de onderstaande websites / organisaties / kanalen? (Basis: alle respondenten; n=858) 20

21 Tevredenheid over informatie overheidsinstanties Over het algemeen zijn de meeste gebruikers tevreden of neutraal over de gebruikte informatiebronnen. Met name over de Brexit-nieuwsbrief van de rijksoverheid en de website van Michel Barnier is men tevreden. Over de informatiekanalen van de Britse overheid is een behoorlijk deel van de gebruikers ontevreden. Er zijn nauwelijks veranderingen ten opzichte van Significant meer tevreden ten opzichte van 2018 website Michel Barnier (Europese Commissie) (n=133) Niet veranderd Brexit nieuwsbrief (n=488) Niet veranderd Informatiebijeenkomsten Nederlandse Ambassade Londen (n=331) Niet veranderd Nederlandse Ambassade Londen (n=431) Niet veranderd (n=468) % 24/7 BZ contact center (n=39) Niet veranderd Immigratie- en Naturalisatie Dienst (n=175) Niet veranderd (n=130) Niet veranderd Britse overheid (bijv. Homeoffice.com) (n=710) Niet veranderd 0% 50% 100% zeer tevreden tamelijk tevreden neutraal tamelijk ontevreden zeer ontevreden weet niet Q018 In hoeverre bent u tevreden of ontevreden over de informatievoorziening over Brexit van...? Basis: respondenten die het betreffende kanaal gebruikt hebben. 21

22 Tips voor verbetering voor de informatiekanalen (alleen tips aan ontevredenen uitgevraagd) Over het algemeen zijn er weinig Nederlanders ontevreden over de informatievoorziening vanuit de Nederlandse overheid. De meeste kritiek is gericht op de Britse overheid. Over het algemeen vindt men dat de informatiekanalen te weinig gericht zijn op EU-burgers en dat duidelijke informatie ontbreekt. Britse overheid (n=236) Nederlandse ambassade (n=54) Overige tips (n=30) De Britse overheid is een chaotisch zooitje, ze hebben geen idee wat ze aan het doen zijn en regeltjes veranderen toch met de dag dus het heeft helemaal geen zin om iets bij ze op te zoeken. Wie is er niet ontevreden over de Britse overheid op dit moment? Maar ik denk dat u hun website bedoelt: die gaat alvast uit van een no-deal: kijk naar de info over auto rijden in de EU bijvoorbeeld. De Settled Status site is redelijk vaag en heeft t erover dat we de overheid moeten informeren iedere keer als we van adres veranderen of als we ons paspoort verlengen. Vaag en verwarrend. Net zoals het hele Brexit. De meeste informatie is toegespitst op Britse burgers, niet op EU-burgers in het VK. Daarbij hebben ze zelfs in hun informatievoorziening hun geisoleerde eilandmentaliteit laten zien, door ontzettend klungelige vertalingen te laten maken. Info is lastig te vinden, lijkt vooral gericht op ondernemers en expats, geeft weinig blijk van begrip voor de grote zorgen van gewone Nederlanders die al jaren in het VK wonen, wat betreft verandering in status (van mede- Europeaan naar buitenlander-die-dankbaar-moet-zijn-metsettled-status), onmogelijkheid van dubbele nationaliteit, AOW overdracht, etc. Ik heb ondervonden dat de enige goede manier om uit te vinden wat de Ambassade doet is door op hun website te gaan. Ze nodigen mensen uit en informeren hen over de locaties waar bijeenkomsten zijn. Ik ben al 18 jaar in Engeland en blijkbaar weten ze nog steeds niet dat ik hier woon, alhoewel ik mijn paspoort al vele malen vernieuwd heb. Geen excuus! Ik zou graag bericht ontvangen van de Nederlandse ambassade over key facts die ik moet weten ivm Brexit en eventuele maatregelen die ik moet nemen, paspoort verlengen, hoe lang mijn paspoort geldig moet zijn voordat ik reis ed en zaken waar ik zelf niet van op de hoogte ben maar wel actie voor moet ondernemen. Over de Britse IND: Het heeft me 18 maanden gekost, plus veel moeite en kosten om eerst mijn permanent residence te krijgen en daarna mijn Britse nationaliteit. Aanvankelijk werd ik geweigerd op grond van niet voldoende informatie over de lengte van mijn verblijf in de UK te geven (ik woon hier sinds 1981). In de brief die mij toen gestuurd werd, stond, dat ik voorlopig mocht blijven, maar dat ik rekening moest houden, dat ik niet zou kunnen blijven! Ook werd mij een kopie van het paspoort van een Deense man retourneert Over rijksoverheid.nl: Wederom, meeste informatie toegespitst op bedrijven. En ik begrijp natuurlijk dat er nog weinig bekend is over de daadwerkelijke uitkomsten van een hele hoop vragen waar mensen mee zitten, maar alleen al het erkennen van die vragen zou al fijn zijn. Daarbij vertellen dat het nog niet duidelijk is, en waar bepaalde uitkomsten afhankelijk van zijn, etc. Q020 Waarom bent u ontevreden over [...]? Heeft u tips voor verbetering? Basis: respondenten die ontevreden zijn over het gebruikte informatiekanaal. 22

23 Inzet overheden

24 Beoordeling inzet Men is verdeeld over de inzet van de betrokken partijen voor de belangen van Nederlandse burgers in het VK. De inzet van de Britse regering wordt door de meerderheid als slecht beoordeeld (69% tamelijk of zeer slecht). Over de inzet van de Nederlandse regering en de EU is men meer verdeeld. 19% 23% 33% + 10% - 14% 10% 7% - 19% 32% 23% 29% 33% 24% 29% 32% 29% 31% 29% 4% 10% + 60% 69% 24% 30% % 33% 24% 30% (zeer) goed neutraal (zeer) slecht weet niet 21% 18% 8% 9% Q055 Alles overziend, als het gaat om het opkomen voor de belangen van Nederlandse burgers in het Verenigd Koninkrijk, hoe beoordeelt u dan de inzet van de Nederlandse regering, de Britse regering en de Europese Unie? Basis: alle respondenten (n=858). 24

25 Toelichting beoordeling inzet overheden Ondanks kritiek worden de EU en de Nederlandse overheid veelal gezien als partijen die zich hebben ingezet voor het behoud van rechten van Nederlandse en EU-burgers in het VK. De Britse regering wordt door veel respondenten kritischer benaderd: zij heeft weinig oog voor de rechten van EU-burgers. Over de Britse overheid: Over de Nederlandse overheid: Over de EU: Britse regering: schandalig hoe zij ons EU burgers behandelen; loze beloften, geen garanties over onze rechten in de toekomst. Ik woon in Schotland en de Schotse regering is veel meer betrokken bij onze situatie. Maar helaas weinig van invloed. De Britse regering heeft voor deze chaos gezorgd en doet niks om het makkelijker te maken voor normale mensen. De Nederlandse regering doet veel voor bedrijven en bijna niks voor normale mensen. De EU is de enige instantie die ook maar iets lijkt te geven om de gevolgen voor normale mensen, maar kan niks doen omdat de Britten ons gebruikt als een speelstuk. Britse regering schijnt het recht van de EU burgers weinig uit te maken, EU en NL zie ik hier wel meer actie op ondernemen. Nog steeds heel veel onduidelijk, dus geen van alle echt goed. Nederland en de EU hebben zich goed ingezet voor het behoud van rechten van Nederlanders in het Verenigd Koninkrijk. Nederland is te klein om impact te bieden dus de rol van adviserende vriend voldoet, GB weet niet wat die wil, en de EU volgt de regels en doet wat zij kunnen - de deal. Ik vind niet dat er veel gesproken wordt over de rechten van EU burgers. De Nederlandse ambassade kan geen antwoord geven want er staat nog niks vast. Daardoor voel ik mij als een vis op het droge. Ik heb het idee dat de EU en Nederland graag opkomen voor hun inwoners, maar dat de Britse regering meer focust op Britten dan op Europeanen. De Nederlandse overheid en de EU, in tegenstelling tot het VK, werken actief naar een oplossing voor de gevolgen van Brexit. Het is geruststellend om te horen dat er voorbereidingen getroffen worden en dat er pragmatische en politieke wil is om naar oplossingen te zoeken ( ). Ik vind dat de EU en de Nederlandse overheid wat forser mogen optreden omtrent de mogelijke gevolgen van Brexit voor EU burgers in het VK, en dat het VK zich wat meer mag realiseren dat een groot deel van hun bedrijfsleven, economie en toeristen industrie staande wordt gehouden door EU burgers. De EU lijkt meer te doen aan de rechten van EU leden in het VK dan NL en het VK samen. Q056 Kunt u uw antwoord toelichten? Basis: alle respondenten (n = 566; 34% weet niet). 25

26 Toekomst

27 Verblijf in het Verenigd Koninkrijk na Brexit Drie kwart van de Nederlanders in het VK (76%) verwacht na Brexit in het Verenigd Koninkrijk te blijven wonen. Dit aantal is sinds 2017 onveranderd gebleven. Waarschijnlijk / zeker van plan te blijven 17% 18% 9% 9% 11% 14% Ik woon daar langer dan ik in Nederland woon. Ik ben daar getrouwd en heb mijn pensioen daar. Ik heb mijn baan en leven hier - vrouw is Engelse en dus is de oversteek niet zo gemakkelijk. Ik ben gepensioneerd, en met een Brit getrouwd. Onze dochter en kleinkinderen zijn ook hier woonachtig.. 73% 73% 76% Waarschijnlijk / zeker niet van plan te blijven We zijn zat van de onzekerheid en de stemming en vooruitzichten hier, dus we zijn hard aan het plannen om te emigreren zeker of waarschijnlijk wel waarschijnlijk of zeker niet weet niet Het is altijd het idee geweest om het VK na een periode weer te verlaten. Dit proces is versneld door de Brexit. Baanmogelijkheden en kwaliteit van leven in het VK worden snel minder.. Q031 - Denkt u dat u na de invoering van Brexit in het Verenigd Koninkrijk blijft wonen? Basis: alle respondenten die in het Verenigd Koninkrijk wonen (n = 858) Q053 Kunt u dit antwoord toelichten? Basis: n=521; deze vraag is niet gesteld aan respondenten die het antwoord weet niet gaven. 27

28 Werken in het Verenigd Koninkrijk na Brexit Driekwart van de Nederlanders in het VK verwacht ook na Brexit in het Verenigd Koninkrijk te blijven werken. Ten opzichte van 2017 is dit aantal toegenomen van 69% naar 79%. Waarschijnlijk / zeker van plan te blijven Ik heb hier een vaste baan, het komt allemaal op zijn pootjes goed terecht. 16% 15% 13% 8% 15% 12% Ik ben nu te oud om nog van baan te moeten veranderen, en bovendien heb ik daar beslist geen behoefte meer aan, ik kijk uit naar mijn pensionering.. Ik heb een contract tot einde van het jaar. In mijn vakgebied is het gebruikelijk dat de werkgever werk visa s regelt voor wie dat nodig heeft. 69% 73% + 79% Ik neem aan dat ik gewoon zal kunnen blijven werken, omdat ik voor mezelf werk, en dat eigenlijk overal kan doen. Waarschijnlijk / zeker niet van plan te blijven zeker of waarschijnlijk wel waarschijnlijk of zeker niet weet niet Ik heb een baan die (op dit moment) vanuit huis is en ook vanuit een ander Europees land goed te te doen is. Als ik hier niet woon zal ik hier ook niet werken. Q033 - Denkt u dat u na de invoering van Brexit in het Verenigd Koninkrijk blijft werken? Basis: alle respondenten die in het Verenigd Koninkrijk werken (n = 665) Q047 Kunt u dit antwoord toelichten? Basis: n=509; deze vraag is niet gesteld aan respondenten die het antwoord weet niet gaven. 28

29 Studeren in het Verenigd Koninkrijk na Brexit Zeven op de tien Nederlandse studenten in het VK verwachten na Brexit in het Verenigd Koninkrijk te blijven studeren. Dit aantal is ten opzichte van vorig jaar toegenomen. Waarschijnlijk / zeker van plan te blijven 14% 15% 13% 35% 9% 21% - Ik moet natuurlijk wel m'n studie (PhD) afmaken. Daarna hangt het ervan af hoe Brexit gaat. De studie heeft met mijn werk te maken en is dus van belang voor mijn werkgever. Ik zou mijn studie niet afbreken voor Brexit, maar ik zou ook geen nieuwe studie in het VK beginnen, omdat ik verwacht dat funding/beurzen lastiger zal worden in de toekomst. 73% 50% + 70% Waarschijnlijk / zeker niet van plan te blijven Academisch jaar loopt tot september dus ben bang dat ik geen keus heb zeker of waarschijnlijk wel waarschijnlijk of zeker niet weet niet Ik ben bang voor een verhoging van studiekosten voor een eventuele master. Omdat ik nu even veel betaal als Britse studenten. Q048 - Denkt u dat u na de invoering van Brexit in het Verenigd Koninkrijk blijft studeren? Basis: alle respondenten die in het Verenigd Koninkrijk studeren (n = 61) Q054 Kunt u dit antwoord toelichten? Basis: n=533; deze vraag is niet gesteld aan respondenten die het antwoord weet niet gaven. 29

30 Verschillen tussen subgroepen

31 Drie profielen: residenten, werkenden, studenten Onder alle drie de groepen zijn er meer vrouwen dan mannen en meer hoger dan middelbaar en lager opgeleiden. Resident (n=132) Leeftijd 18 t/m 34 5% 35 t/m 54 20% 55-plus 75% Geslacht Man 25% Vrouw 73% Opleiding Laag 10% Midden 15% Hoog 75% Werkenden (n=665) Leeftijd 18 t/m 34 19% 35 t/m 54 62% 55-plus 19% Geslacht Man 43% Vrouw 56% Opleiding Laag 4% Midden 16% Hoog 80% Student (n=61) Leeftijd 18 t/m 34 56% 35 t/m 54 34% 55-plus 9% Geslacht Man 33% Vrouw 67% Opleiding Laag 3% Midden 3% Hoog 94% 31

32 Verschillen tussen subgroepen: residenten, werkenden, studenten Net als in 2017 en 2018 is gekeken naar significante en relevante verschillen tussen residenten, werkenden en studenten. Net als bij de eerdere metingen zijn er ook nu niet veel verschillen. De verschillen die er zijn, zijn vaak specifiek. Meer dan de helft van de residenten maakt zich zorgen over Brexit (53%). Werkenden en studenten maken zich in vergelijking met residenten (nog) vaker zorgen (respectievelijk 63% en 66%). Studenten maken zich relatief vaak zorgen over de waarde van behaalde diploma's en de status van de opleiding die ze volgen of hebben gevolgd (28% versus 7% van de residenten en 13% van de werkenden). Studenten maken zich ook vaker zorgen over de kansen op het vinden van werk (58% versus 31% van de werkenden en 19% van de residenten). Residenten maken zich relatief vaak zorgen om de toegang tot de gezondheidszorg in het VK (60% versus 50% van de werkenden en 53% van de studenten). Verder zijn er geen significante verschillen in de onderwerpen waar de drie doelgroepen zich zorgen over maken. Dit beeld verschilt niet van de voorgaande metingen. Hoewel er geen verschil is in de mate waarin men zich voorbereidt op Brexit, zijn er wel verschillen in de manier waarop men zich voorbereidt op de gevolgen van Brexit. Zo hebben werkenden vaker dan studenten en residenten een Permanent Residence card aangevraagd (of overweegt men dat): 34% versus 28% van de studenten en 24% van de residenten. Studenten overwegen relatief vaak een terugkeer naar Nederland (of ander land): 43% versus 20% van zowel de werkenden als residenten. Dit beeld komt overeen met de voorgaande metingen. Net als in 2018 geven studenten vaker aan vrienden en familie als informatiebron te gebruiken (38% versus 29% van de werkenden en 27% van de residenten). Studenten maken minder gebruik van de tv als informatiebron (46% versus 79% van de residenten en 62% van de werkenden). Verder zijn er geen verschillen in het gebruik van de verschillende informatiebronnen. Er zijn tot slot nog enkele verschillen in de informatiebehoefte. Zo heeft 52% van de studenten behoefte aan informatie over de gevolgen voor toegang tot onderwijs/de erkenning van diploma's en beroepskwalificaties. Onder werkenden is dat 19% en residenten 11%. Ook hebben studenten relatief vaak behoefte aan informatie over de (mogelijke) ingangsdatum van Brexit (64% versus 43% van de werkenden en 39% van de residenten). 32

33 Verschillen tussen subgroepen: leeftijd Net als eerdere jaren zijn er weinig verschillen tussen de drie leeftijdsgroepen. Dit geeft aan dat er een redelijk grote mate van consensus is over hoe men tegen Brexit aankijkt en dat men zich niet op een wezenlijk andere manier op Brexit voorbereidt of zich erover informeert. Nederlanders in het VK van 18 tot en met 34 jaar zijn net als in 2018 minder vaak zeer goed op de hoogte van de ontwikkelingen rondom Brexit dan Nederlanders van 35 jaar en ouder (28% versus 41% van de 35- tot en met 54-jarigen en 40% van de 55-plussers. Er is - in tegenstelling tot 2017 en geen verschil in de mate waarin men zich zorgen maakt. Wel is er verschil tussen de onderwerpen waarover men zich zorgen maakt. Zo maken 55-plussers en 35- tot en met 54-jarigen zich vaker zorgen over de gevolgen voor pensioenen en AOW (respectievelijk 73% en 54%) dan 18- tot en met 34-jarigen (34%). Mensen tot 35 jaar en 35- tot en met 54-jarigen maken zich relatief vaak zorgen om de kansen op het vinden van een baan in het VK (respectievelijk 42% en 33% versus 15% van de 55-plussers). De drie leeftijdsgroepen bereiden zich in gelijke mate voor op Brexit. De manier waarop verschilt soms. Mensen van 55 jaar en ouder hebben vaker een abonnement op de service van de Britse overheid (45% versus 36% van de 35- tot en met 54-jarigen en 29% van de mensen jonger dan 35 jaar). Mensen tot 35 jaar oriënteren zich relatief vaak op terugkeer naar Nederland (of een ander land). Zo zegt 39% van deze leeftijdsgroep dit momenteel te doen, versus 28% van de 35- tot en met 54- jarigen en 24% van de 55-plussers. Mensen tot 35 jaar zijn positiever over de inzet van de Nederlandse regering dan mensen die ouder zijn dan 35 jaar. Zo vindt 39% de inzet van de Nederlandse regering goed (versus 29% van de 35- tot en met 54-jarigen en 32% van de 55-plussers). Mensen van 55 jaar en ouder zijn minder kritisch over de inzet van de Britse regering dan mensen van 55 jaar en jonger: 62% vindt de inzet van de Britse regering slecht (versus 72% van de 35- tot en met 54-jarigen en 74% van de 18- tot en met 34- jarigen). 33

34 Verschillen tussen subgroepen: opleiding Opleiding Ook naar opleiding zijn er enkele verschillen. Net als bij voorgaande meting zijn er vooral enkele verschillen tussen hoger en lager opgeleiden. Middelbaar opgeleiden nemen meestal een tussenpositie in. Hoogopgeleiden zijn vaker dan lager opgeleiden zeer goed op de hoogte van de ontwikkelingen rondom Brexit (41% versus 20%). Hetzelfde beeld was in 2017 en 2018 ook te zien. Hoogopgeleiden staan net als in 2018 vaker negatief tegenover Brexit dan mensen met lage opleidingsniveaus (95% versus 73%). Ook maken zij zich vaker (veel) zorgen (65% versus 43% van de laag opgeleiden). Net als in 2018 blijkt dat hoe hoger het opleidingsniveau, hoe vaker men zich voorbereidt op de gevolgen van Brexit: 33% bereidt zich in grote of behoorlijke mate voor (versus 15% van de laag opgeleiden en 20% van de middelbaar opgeleiden). De meningen over de inzet van de EU, de Nederlandse en de Britse regering verschillen ook per opleidingsniveau, hetzij minder dan in Hoogopgeleiden vinden de inzet van de EU vaker (zeer) goed (37%) dan laag opgeleiden (18%). 34

35 Verschillen tussen subgroepen: periode woonachtig in het VK Nederlanders die langer dan 5 jaar in het VK wonen, geven vaker aan zeer goed op de hoogte te zijn van de ontwikkelingen rondom Brexit dan Nederlanders die er korter dan 5 jaar wonen (40% versus 31%). Daarnaast maken Nederlanders die er langer dan 5 jaar wonen zich net als in 2018 vaker zorgen over de gevolgen van Brexit dan mensen die er korter dan 5 jaar wonen (64% versus 52%). Zij maken zich (significant) vaker zorgen over de groeiende culturele afstand, het recht op de dubbele nationaliteit, de gevolgen voor pensioenen en AOW en de toekomst van de (klein)kinderen in de VK. Nederlanders die langer dan 5 jaar in het VK wonen, bereiden zich - net als in vaker voor op de gevolgen van Brexit (32% versus 21% van de mensen die korter dan 5 jaar in het VK wonen). De manier waarop men zich voorbereidt verschilt op één punt. Zo geven mensen die korter dan 5 jaar in het VK wonen, vaker aan dat ze in gesprek zijn met hun werkgever over de mogelijkheden na Brexit (21% versus 12% van de mensen die langer dan 5 jaar in het VK wonen). Er is geen verschil in de mate waarin beide groepen behoefte hebben aan informatie. In 2018 hadden Nederlanders die korter dan 5 jaar in het VK woonden nog minder behoefte aan informatie. Wel is er verschil in de onderwerpen waarover men meer informatie zou willen hebben. Zo hebben Nederlanders die 5 jaar of langer in het VK wonen vaker behoefte aan informatie over het recht op dubbele nationaliteit dan mensen die korter dan 5 jaar in het VK wonen (66% versus 36%). Ook hebben zij vaker behoefte aan informatie over het aanvragen van de Britse nationaliteit dan mensen die korter dan 5 jaar in het VK wonen (47% versus 31%). Nederlanders die korter dan 5 jaar in het VK wonen, uiten zich vaker positief over de inzet van de Nederlandse regering dan mensen die langer in het VK wonen (39% versus 27%). In 2018 was deze groep juist minder vaak positief over de inzet van de Nederlandse regering (26% versus 17%). Over de inzet van de Britse regering en de EU zijn er geen verschillen in de standpunten van beide groepen. Andere verbanden Mensen die aangeven zeer goed op de hoogte te zijn van de ontwikkelingen rondom Brexit, bereiden zich veel vaker in zeer grote mate of behoorlijk voor dan mensen die helemaal niet goed op de hoogte zijn (44% versus 17%). Tot slot zien we dat de mensen die zich redelijk of heel veel zorgen maken over de gevolgen van Brexit zich vaker voorbereiden dan mensen die zich weinig of geen zorgen maken of neutraal zijn in hun zorgen (31% versus 12% en 7%). Mensen met (veel) zorgen over Brexit geven ook vaker aan behoefte aan informatie te hebben (82% versus 47% van de mensen die zich geen zorgen maken). Mensen die zich veel zorgen maken, hebben vooral behoefte aan informatie over hun verblijf (61% versus 47% van de mensen die zich geen zorgen maken) en toegang tot de gezondheidszorg in het VK (54% versus 40%). 35

36 Onderzoeksverantwoording

37 Onderzoeksverantwoording Onderzoek Brexit Doel onderzoek Kantar Public heeft in opdracht van het ministerie van Buitenlandse Zaken onderzoek gedaan naar de meningen en wensen over Brexit onder Nederlanders die in het Verenigd Koninkrijk wonen, werken en/of studeren. Werving De werving van de doelgroep is via meerdere kanalen verlopen. Allereerst is een groep van n=1.253 van mensen benaderd die eerder aangaven opnieuw aan het onderzoek te willen meewerken. Hiervan hebben n=470 (ofwel 38%) opnieuw aan het onderzoek deelgenomen. Daarnaast is gewerkt met een open link die toegang gaf tot het onderzoek: 1) de Nederlandse ambassade in London heeft de link naar de vragenlijst gepromoot op haar Facebookpagina. 2) Er heeft een Facebookcampagne gelopen om de link te promoten. 3). Respondenten konden de link naar de vragenlijst met bekenden die ook binnen de doelgroep vallen delen. Dit delen is veelal gedaan via social media ( sneeuwbalmethode ). Hieruit hebben nog eens n=388 mensen meegedaan aan het onderzoek. Steekproefgrootte Nederlanders in het Verenigd Koninkrijk netto n=858 - Werkend (netto n=655) - Resident (niet werkend) (n=132) - Studerend (netto n=61) Veldwerkperiode Methode Vragenlijstlengte Rapportage Vervolg 25 februari t/m 15 maart Er is op 5 maart een reminder uitgestuurd. Online (open link en ). De vragenlijst is in de Nederlandse taal uitgezet. Gemiddeld 12 minuten In de resultaten maken we, waar relevant, uitsplitsingen naar achtergrondkenmerken (geslacht, leeftijd, opleidingsniveau) en doelgroep (werkend, studerend en/of woonachtig in het Verenigd Koninkrijk). 703 mensen (82%) van de respondenten is bereid om deel te nemen aan vervolgonderzoek. 44% wil via de op de hoogte worden gehouden van nieuws over Brexit, een derde geeft aan de nieuwsbrief al te ontvangen (43%).

38 Achtergrondkenmerken per meting (1/2) geslacht leeftijd opleidingsniveau 40% man 59% vrouw 1-meting 43% man 0-meting 38% man 0-meting 57% vrouw 0-meting 61% vrouw jaar en ouder 19% 19% 25% 24% 23% 30% 2-meting 1-meting 0-meting 51% 52% 56% 5% vmbo / mavo / lbo 4% 3% 7% mbo 8% 8% 10% havo / vwo 10% 10% 30% hbo of wo-bachelor 27% 10% 5% hbo-master 6% 6% 40% wo-master of doctoraal 43% 43% 3% onbekend 4% 0% 2-meting 1-meting 0-meting 38

39 Achtergrondkenmerken (2/2) Periode studeren en/of werken in het VK Periode wonen in het VK 71% 76% 73% 79% 5% 7% 1% 1% 1% 3% 5% Minder dan 3 maanden tussen de 3 en 6 maanden een half jaar tot een jaar % 15% 1-2 jaar 3-5 jaar meer dan 5 jaar 1% 1% Minder dan 3 maanden tussen de 3 en 6 maanden 4% een half jaar tot een jaar 7% 3% 4% % 13% 1-2 jaar 3-5 jaar meer dan 5 jaar Q037 - Hoe lang werkt en/of studeert u al in het Verenigd Koninkrijk? Basis: werkenden en studerenden (n=1485) Q038 - Hoe woont u al in het Verenigd Koninkrijk? Basis: residenten (n=1669) 39