Rapport. Brexit: beleving en informatiebehoefte Doelgroep: Nederlandse bevolking. Tim de Beer, Manuel Kaal en Hester Bähler 30 November 2017 H4261

Transcriptie

1 Rapport Brexit: beleving en informatiebehoefte Doelgroep: Nederlandse bevolking Tim de Beer, Manuel Kaal en Hester Bähler 30 November 2017 H4261

2 Inleiding Het Verenigd Koninkrijk hield op 23 juni 2016 een referendum over het lidmaatschap van de Europese Unie (EU). Een meerderheid van de Britten heeft gekozen om uit de EU te vertrekken ( Brexit ). Op 29 maart 2017 heeft de Britse regering formeel de uittreding uit de EU in werking gezet. Naar verwachting duren de onderhandelingen hierover 2 jaar. Op korte termijn verandert er weinig, het Verenigd Koninkrijk blijft voorlopig nog lid van de EU. Maar op de lange termijn zal er wel degelijk iets veranderen. Als het Verenigd Koninkrijk de EU écht heeft verlaten, kan dit grote gevolgen hebben: voor Nederlanders die in het Verenigd Koninkrijk wonen, voor het bedrijfsleven en voor de geopolitieke verhoudingen. Juíst nu de Brexitonderhandelingen tussen de Europese Unie en het Verenigd Koninkrijk van start zijn gegaan, streeft de Rijksoverheid naar een goede zorg voor de betrokken Nederlanders. Op verzoek van het Nederlandse ministerie van Buitenlandse Zaken voert onderzoeksbureau Kantar Public een onderzoek uit onder drie doelgroepen: Nederlanders woonachtig, werkzaam of studerend in het Verenigd Koninkrijk, Nederlandse bedrijven en het algemene publiek. Het gaat om de houding, wensen en informatiebehoeften van deze groepen. In dit rapport vindt u de resultaten van het onderzoek naar de mening over en wensen van het algemene publiek (Nederlandse burgers) aangaande Brexit. 2

3 Inhoudsopave 1 Voornaamste bevindingen 4 2 Algemeen 6 3 Zorgen 13 4 Informatiebehoefte Verschillen tussen subgroepen Onderzoeksverantwoording

4 Voornaamste bevindingen

5 Voornaamste bevindingen Algemeen publiek betreurt Brexit, maar ver van mijn bed De overgrote meerderheid van de Nederlanders (93%) kent de term Brexit en meer dan de helft (56%) volgt het nieuws minimaal op hoofdlijnen. Dat gebeurt wel vaak passief: tv is de voornaamste informatiebron. Een op de drie (31%) is naar eigen zeggen op de hoogte van het verloop van de onderhandelingen. Met name handel wordt spontaan vaak genoemd als onderwerp van de onderhandelingen. Een ruime meerderheid (70%) herkent geholpen het feit dat de EU namens alle 27 EU-landen met het VK onderhandelt. Een kleine groep Nederlanders (5%) verwacht voor maart 2019 een volledig akkoord. De grootste groep (35%) verwacht weliswaar een akkoord, maar daarna een overgangsperiode. Anderen verwachten geen akkoord (15%), alleen een akkoord over de boedelscheiding (24%) of weten het niet (17%). Een zeer kleine groep (4%) denkt dat de Brexit wordt teruggedraaid. Eén op de tien (11%) van de Nederlanders vindt Brexit een goede zaak, de helft (51%) betreurt het. Men voorziet eigenlijk alleen maar verlies voor alle partijen: respectievelijk 54% denkt dat de EU slechter af zal zijn, 55% denkt dat van Nederland en 66% denkt dat dit voor het VK het geval zal zijn. Bijna niemand maakt zich heel veel (1%) of redelijk veel (3%) persoonlijke zorgen. Een op de drie (33%) is geheel onbezorgd mensen verwachten weinig directe financiële gevolgen. Als mensen zich wel zorgen maken, is dat vooral om familie in het VK of om de economische gevolgen voor NL. Er is een summiere informatiebehoefte 41% heeft helemaal geen behoefte aan informatie en 48% een beetje. 11% heeft behoefte aan veel informatie. Dit betreft vooral informatie over de nieuwe relatie met het VK, de gevolgen voor de EU en de gevolgen voor het betrokken bedrijfsleven. Houding jegens het Nederlandse lidmaatschap van de EU correleert sterk met kennis over, houding tegenover en informatiebehoefte naar Brexit. Doorgaans geldt: hoe positiever over Nederland binnen de EU, hoe meer men over Brexit weet en wil weten en hoe negatiever men over de gevolgen is. Verder correleert opleidingsniveau in sterke mate met kennis over, houding tegenover en informatiebehoefte naar Brexit. Hoger opgeleiden zijn, naar eigen zeggen, over het algemeen beter op de hoogte van de voortgang van Brexit, staan negatiever tegenover (de gevolgen van) Brexit en hebben meer behoefte aan informatie over Brexit. Soortgelijke verschillen zien we ook als we oudere Nederlanders met jongeren vergelijken, hoewel deze verschillen relatiever zijn. Het algemene sentiment (en advies aan de regering) luidt: we moeten streng, maar ook constructief blijven ( niet al teveel concessies doen, maar wel netjes blijven )! 5

6 Algemeen

7 Bekendheid fenomeen Brexit Bijna alle Nederlanders zijn bekend met de term Brexit Bekendheid Brexit 7% 93% Ja Nee Heeft u wel eens van Brexit gehoord? Basis: alle ondervraagden (n=1.080) 7

8 Betekenis Brexit Bijna iedereen weet dat term Brexit uittreding van het Verenigd Koninkrijk uit Europese Unie betekent Wat houdt Brexit in volgens u? (basis: degenen die wel eens vanbrexit hebben gehoord, n=1.003) 8

9 Volgen ontwikkelingen Brexit Meer dan helft Nederlanders volgt het nieuws over Brexit. Eén op zeven zegt het helemaal niet te volgen Nieuws Brexit 15% 4% 29% 52% Zeer intensief Op hoofdlijnen Nauwelijks Helemaal niet In welke mate volgt u het nieuws over Brexit? Bijvoorbeeld op tv, internet, radio, sociale media of in de krant. Basis: alle ondervraagden (n=1.080) 9

10 Informatiekanalen TV meest gebruikte informatiebron bij informatievoorziening over Brexit Via de tv 69% Via kranten en/of tijdschriften Via het internet (overige bronnen) 32% 38% Via de radio 25% Via vrienden en/of familie Via kanalen van overheidsinstanties Via Facebook Via collega's op mijn werk Via Twitter Anders, namelijk 8% 4% 4% 3% 2% 1% Op geen enkele manier 14% Op welke manier houdt u zich op de hoogte van Brexit? Er zijn meerdere antwoorden mogelijk. Basis: alle ondervraagden (n=1.080) 10

11 Houding ten opzichte van Brexit Helft Nederlanders (51%) vindt feit dat Britten voor Brexit hebben gestemd (zeer) slechte zaak Attitude Brexit 13% 4% 7% 21% 25% 30% Een zeer goede zaak Een goede zaak Neutraal Een slechte zaak Een zeer slechte zaak Weet niet Wat vindt u van het feit dat een meerderheid van de Britse bevolking voor Brexit heeft gestemd? Basis: alle ondervraagden (n=1.080) 11

12 Houding tegenover Brexit: in eigen woorden Eigen keuze en baas in eigen land versus een verlies en samen sta je sterker Positief: Negatief: Zij zonderen zich af van Europa, terwijl je elkaar nodig hebt op het gebied van economie en veiligheid. Samen sta je sterk! Ik zou zelf niet voor de Brexit hebben gestemd, maar ik vind dat anderen het recht hebben om er wel voor te stemmen. Ik vind het niet goed of slecht, het is een democratisch besluit, zoals het naar mijn idee hoort. Het is de keuze van het land geweest. Daarnaast heeft het VK ook nooit meegedaan met de Euro, dus ze zijn altijd deels zelfstandig gebleven. Gezien het kleine verschil had het 'dubbeltje' ook makkelijk de andere kant op kunnen vallen. De Europese Unie is ondemocratisch. De Britten willen baas zijn in eigen land, zeer begrijpelijk. Het VK is een sterk land, rijk aan tradities, prima industrie. Ook voor Nederland een uitstekende handelspartner. Het geeft veel economisch verlies wanneer we niet "onder één dak" verkeren. Ook samen sterker op militair gebied. Groot Brittannië is een belangrijk land in Europa en omdat een verenigd Europa mondiaal op alle terreinen belangrijk is. Uit culturele angstsentimenten een geopolitiek besluit nemen dat ten koste gaat van intensieve samenwerking op internationaal niveau in plaats van dat het deze bevordert, is geen vooruitgang. Omdat de bevolking niet goed op de hoogte lijkt te zijn wat de Brexit inhoudt. Veel bedrijven zullen het Verenigd Koninkrijk gaan verlaten. Kunt u dit antwoord kort toelichten? (n=1.080) De Britten zullen er economisch niet beter van worden zoals ze hadden gedacht, maar slechter. Het was ook geen meerderheid van de Britten, maar een meerderheid van de stemmers. Ze komen er nu al achter dat er heel veel in hun nadeel zal gaan veranderen. 13

13 Zorgen

14 Impact Brexit: vooral verliezers Meer dan de helft van de Nederlanders denkt dat Nederland en/of EU slechter af zal zijn na Brexit Is beter af Is slechter af Maakt geen verschil 7% 20% 14% 6% 38% 40% 55% 66% 54% Als het gaat om Nederland, het Verenigd Koninkrijk en de EU, zijn ze straks beter of slechter af na het vertrek van het Verenigd Koninkrijk uit de EU, of maakt het geen verschil? 14

15 Impact Brexit voor Nederland: verschillen tussen subgroepen Ouderen, hoger opgeleiden en voorstanders Nederland in EU verwachten vaker dat Nederland na Brexit slechter af is* Houding tegenover Nederlands lidmaatschap EU vs verwachte impact voor Nederland. Nederland is...straks beter af 7% 11% 6% Houding jegens lidmaatschap EU...straks slechter af 44% 55% 71%+ Totaal (Zeer) slechte zaak (Zeer) goede zaak Maakt geen verschil 23% 38% 45% Als het gaat om Nederland, het Verenigd Koninkrijk en de EU, zijn ze straks beter of slechter af na het vertrek van het Verenigd Koninkrijk uit de EU, of maakt het geen verschil? Basis: alle ondervraagden (n=1.080) *Zie blz. 31 en 32 voor uitleg. + Betekent significant afwijkend van het gemiddelde 15

16 Impact Brexit voor Verenigd Koninkrijk: verschillen tussen subgroepen Tegenstanders van Brexit, hoogopgeleiden, en EU-voorstanders verwachten ook dat het Verenigd Koninkrijk slechter af is na Brexit* Houding tegenover Nederlands EU-lidmaatschap & verwachte impact voor het VK. Het VK is....straks beter af 2%+ 14% 46%+...straks slechter af 28% 66% 91%+ Houding jegens lidmaatschap EU Totaal (Zeer) slechte zaak (Zeer) goede zaak Maakt geen verschil 7% 20% 25% Als het gaat om Nederland, het Verenigd Koninkrijk en de EU, zijn ze straks beter of slechter af na het vertrek van het Verenigd Koninkrijk uit de EU, of maakt het geen verschil? Basis: alle ondervraagden (n=1.080) *Zie blz 31 en. 32 voor uitleg. + Betekent significant afwijkend van het gemiddelde 16

17 Impact Brexit voor Europese Unie: verschillen tussen subgroepen Mensen die negatief zijn over Nederland in EU denken minder vaak dat EU slechter af zal zijn na Brexit Houding tegenover Brexit vs verwachte impact voor de EU. De EU is...straks beter af 5% 6% 12%+ Houding jegens lidmaatschap EU...straks slechter af 42% 54% 70%+ Totaal (Zeer) slechte zaak (Zeer) goede zaak Maakt geen verschil 25% 40% 46% Als het gaat om Nederland, het Verenigd Koninkrijk en de EU, zijn ze straks beter of slechter af na het vertrek van het Verenigd Koninkrijk uit de EU, of maakt het geen verschil? Basis: alle ondervraagden (n=1.080) *Zie blz. 32 voor uitleg. + Betekent significant afwijkend van het gemiddelde 17

18 Kennis verloop onderhandelingen Brexit Een op drie Nederlanders (31%) zegt (redelijk/ zeer) goed op hoogte te zijn over verloop onderhandelingen 1% 25% 30% 44% Zeer goed op de hoogte Niet zo goed op de hoogte Redelijk goed op de hoogte Helemaal niet op de hoogte In hoeverre bent u, schat u zelf in, op de hoogte over het verloop van de onderhandelingen over Brexit? Basis: alle ondervraagden (n=1.080) 18

19 Inhoud onderhandelingen in de woorden van burgers Met name handel wordt spontaan vaak genoemd als onderwerp van onderhandelingen Interne markt, handelsverdragen, vrij verkeer van goederen en mensen, visserij gebieden, pensioenbetalingen aan Europese ambtenaren en nog 300 andere onderwerpen. Alle randvoorwaarden voor de uittreding, zoals de rechten van de buitenlandse inwoners in UK en de rechten van de Britse burgers in Europa, maar ook de inrichting van de handelsbetrekkingen. Het gaat nu vooral om de financiële bijdrage die het VK moet geven om het gat te vullen van alle reserveringen die al zijn gedaan als lidstaat (en dus geldverstrekker) van de EU. Over wanneer het in gaat Weet ik niet zo goed. Heeft met geld te maken. En met grenzen. Schulden aan de EU. Kunt u in uw eigen woorden beschrijven wat er bij de onderhandelingen over Brexit wordt besproken? Basis: alle ondervraagden die een beeld hebben zeer goed, redelijk goed, niet zo goed op de hoogte (n=810) Voorwaarden. 19

20 Onderhandelingspartner met VK? Zeven op tien Nederlanders denken dat EU namens alle lidstaten onderhandelt. Bijna een kwart weet het niet Onderhandelingspartner De Europese Unie onderhandelt namens alle 27 EU-landen met het VK 70% Nederland onderhandelt, net als alle andere EU-landen, individueel met het VK Alleen de grote EU-landen (Frankrijk en Duitsland) onderhandelen met het VK Nederland onderhandelt in Benelux-verband met het VK 3% 3% 1% Anders, namelijk 0% Weet niet 22% Wie voeren, volgens u, de onderhandelingen met het Verenigd Koninkrijk (VK) over Brexit? Basis: alle ondervraagden (n=1.080) 20

21 Verwachtingen resultaat onderhandelingen Verdeeldheid over verwachting of er voor maart 2019 akkoord tussen EU en VK komt Resultaat onderhandelingen Ja, maar er is daarna een overgangsperiode nodig 35% Nee, ze bereiken alleen een akkoord over de boedelscheiding 24% Nee, er wordt geen akkoord bereikt 15% Ja, ze worden het op tijd eens over beide zaken 5% Nee, de Brexit wordt teruggedraaid 4% Anders, namelijk 1% Weet niet 17% Verwacht u dat de EU en het Verenigd Koninkrijk over beide zaken een akkoord zullen sluiten voor maart 2019? Basis: alle ondervraagden (n=1.080) 21

22 Zorgen om persoonlijke gevolgen Brexit Kleine groep (4%) zegt zich (redelijk) veel zorgen te maken, één op drie Nederlanders persoonlijk geheel onbezorgd 1% 3% 9% 33% 27% 27% Helemaal geen zorgen Redelijk weinig zorgen Neutraal Redelijk veel zorgen Heel veel zorgen Weet niet In hoeverre maakt u zich zorgen over de gevolgen van Brexit voor u persoonlijk? Basis: alle ondervraagden (n=1.080) 22

23 Waarom maken burgers zich géén persoonlijke zorgen? Velen verwachten weinig directe (financiële) gevolgen Ik verwacht dat er toch weer afspraken komen tussen VK en EU waardoor er weinig verschil is. Ze hadden toch al geen euro. Ik heb geen belangen of schulden in Engeland. Ik kom er ook zelden tot nooit en heb er geen familie. Beetje een ver-van-mijn-bed-show. Mij raakt het ook niet of ze eruit gaan of blijven. Het blijft een Brussel-ding en we betalen toch wel aan de EU. Ik denk dat het relatief weinig impact zal hebben op mij persoonlijk. Misschien heeft het wel enigszins effect op de economie. Waarom maakt u zich (redelijk) weinig zorgen? Basis: ondervraagden met (zeer) weinig zorgen over persoonlijke gevolgen Brexit (n= 645) 23

24 Waarom zijn burgers wat persoonlijke zorgen betreft neutraal? Veel mensen kunnen nog niet zo goed inschatten wat gevolgen gaan zijn Ik kan het niet inschatten, maar verwacht voor mij persoonlijk geen 'gedoe'. Behalve misschien met reizen naar GB (wellicht meer douane checks). Zolang ik niet weet waarover ik me eventueel zorgen moet maken, doe ik dat nog maar niet. Ik denk dat ikzelf en ook mijn werkgever niet direct de nadelige gevolgen zullen merken. Indirect wel, omdat het Nederland ook raakt. Omdat ik te weinig over de Brexit weet om hier goed een mening over te kunnen geven. Waarom bent u neutraal in uw zorgen voor u persoonlijk over Brexit? Basis: neutraal over persoonlijke gevolgen (n=302) 24

25 Waarom maken burgers zich wél persoonlijke zorgen? Familie Economische gevolgen voor Nederland Voordelen van het lidmaatschap spelen ook door voor de bevolking. Diverse voordelen vallen dan weg (bijv. vrij handelsverkeer). Ik heb geen idee wat de precieze gevolgen zijn, maar ik vind persoonlijk dat de relatie VK- EU beter nauw kan zijn. Mijn dochter woont in het VK, dus het is heel belangrijk voor ons hoe de afspraken over EU burgers in het VK zullen gaan uitpakken. De kosten die wij als overige landen moeten ophoesten voor de Europese Unie! Waarom maakt u zich (redelijk) veel zorgen over Brexit voor u persoonlijk? Basis: ondervraagden met persoonlijke zorgen (n=32) 25

26 Informatiebehoefte

27 Hoeveelheid behoefte aan informatie over Brexit Eén op tien Nederlanders heeft in grote mate behoefte aan informatie, ongeveer de helft een beetje Informatiebehoefte 1% 10% 41% 48% In zeer grote mate Behoorlijk Een beetje Helemaal niet In welke mate heeft u behoefte aan informatie over Brexit op dit moment? Basis: alle ondervraagden (n=1.080) 27

28 Behoefte aan informatie over wat Brexit voor gevolgen gaat hebben voor EU en de relatie met het Verenigd Koninkrijk Informatie over De nieuwe relatie tussen de EU/Nederland en het VK na Brexit De gevolgen voor de Europese Unie De gevolgen voor het Nederlands bedrijfsleven, dat zaken doet met het VK De voortgang van de onderhandelingen over Brexit De gevolgen voor toerisme (douanecontroles) De veranderingen in prijzen van producten uit het VK, koers van het Britse pond De gevolgen voor Nederlanders, die in het VK wonen, werken of studeren De gevolgen voor emigratie: (tijdelijk) in het VK wonen, werken of studeren Anders, namelijk Weet niet 2% 3% 12% 29% 28% 26% 24% 38% 44% 47% Aan welke informatie over Brexit heeft u dan vooral behoefte? Basis: ondervraagden met in zeer grote mate, behoorlijk, een beetje informatiebehoefte (n=639) 28

29 Advies aan de Nederlandse regering Niet al teveel concessies doen, maar wel netjes blijven Probeer afspraken te maken die zo min mogelijk nadelige gevolgen hebben voor het vrije verkeer van mens en kapitaal. Maak afspraken waarbij zowel het Nederlands als het Brits bedrijfsleven voordelen van heeft. Het kan niet zo zijn dat Engeland wel de lusten, maar niet de lasten van Europese samenwerking gaat ondervinden. Als je de solidariteit loslaat, sta je er alleen voor. Het Verenigd Koninkrijk heeft zelf besloten om uit de EU te stappen. Hierdoor moet de EU en Nederland niet al teveel concessies doen aan het Verenigd Koninkrijk. Netjes blijven. Het VK is een belangrijke handelspartner. Als u de Nederlandse regering één advies zou willen geven aangaande Brexit, welk advies zou dit dan zijn? Basis: alle ondervraagden met een mening (n=462) Volg ze op en stap zelf ook uit de EU. 29

30 Verschillen tussen subgroepen

31 Verschillen tussen subgroepen: opleiding en leeftijd Opleidingsniveau correleert in sterke mate met kennis over, houding tegenover en informatiebehoefte naar Brexit. Hoger opgeleiden zijn, naar eigen zeggen, over het algemeen beter op de hoogte van de voortgang van Brexit, staan negatiever tegenover (de gevolgen van) Brexit en hebben meer behoefte aan informatie over Brexit. Zo zijn hoger opgeleiden beter bekend met Brexit dan middelbaar en lager opgeleiden (99% versus 93% en 82%). Verder volgen hoger opgeleiden het nieuws over Brexit vaker intensief/ op hoofdlijnen dan middelbaar en lager opgeleiden (78% versus 50% en 33%). Hoger opgeleiden raadplegen (veel) vaker kranten en/ of tijdschriften. Ook zijn er onder lager- en middelbaar opgeleiden relatief meer mensen te vinden die Brexit een goede zaak vinden dan onder hoger opgeleiden (respectievelijk 17% en 13% versus 5%). Hoger opgeleiden denken ook vaker dan lager opgeleide Nederlanders dat zowel Nederland, het VK als de EU na Brexit slechter af zullen zijn. Zo denkt 70% van de hoger en 36% van de lager opgeleiden dat Nederland slechter af zal zijn, stelt 86% van de hoger en 42% van de lager opgeleiden dat het VK slechter af zal zijn en meent 69% van de hoger en 37% van de lager opgeleiden dat de EU slechter af zal zijn. Hoger opgeleiden zijn vaker op de hoogte over het verloop van de onderhandelingen dan middelbaar- en lager opgeleiden (47% versus 24% en 18%). Dat blijkt ook uit het feit dat 86% van de hoger opgeleiden (gemiddeld: 70%) weet dat de EU namens alle lidstaten onderhandelt. Tenslotte hebben hoger opgeleiden beduidend vaker dan middelbaar- en lager opgeleiden (19% versus 7% en 5%) behoefte aan informatie (van diverse aard). Hoger opgeleiden maken zich echter niet vaker (persoonlijk) zorgen over de gevolgen van Brexit dan lager opgeleiden. Kijken we naar leeftijd, dan zien we dat jongeren iets minder bekend zijn met Brexit (87% versus 93% gemiddeld), minder vaak het nieuws over Brexit intensief/ op hoofdlijnen volgen (42% versus 56% gemiddeld) en het nieuws áls ze het al volgen vaker via hun eigen netwerk of via sociale media volgen. Ouderen (55+) staan iets vaker negatief tegenover Brexit en denken vaker dan jongeren dat Nederland, de EU en het VK slechter af zal zullen zijn. Verder zijn ouderen vaker op de hoogte over de onderhandelingen (43% versus 31% gemiddeld) en weten ze relatief vaker dat de EU de onderhandelingen namens allen voert. Verder hebben ze, hoewel ze zich niet significant vaker dan jongeren zorgen maken, meer behoefte aan informatie dan gemiddeld (17% versus 11%). 31

32 Verschillen tussen subgroepen: houding jegens EU Houding jegens het Nederlandse lidmaatschap van de EU in het algemeen correleert sterk met kennis over, houding tegenover en informatiebehoefte naar Brexit. Zo zijn Nederlanders die positief zijn over Nederland in de EU beter bekend met Brexit dan mensen die daar negatief over zijn (98% versus 91%). Dat geldt nog sterker voor mensen die geen mening hebben over het EU-lidmaatschap: daarvan is meer dan een derde (36%) niet bekend met de term Brexit. Nederlanders die positief over het EU-lidmaatschap zijn volgen het nieuws over Brexit vaker intensief/ op hoofdlijnen dan mensen die negatief tegenover het lidmaatschap staan (71% versus 49%). In het verlengde hiervan: mensen die Brexit een (zeer) goede zaak vinden, volgen het nieuws over Brexit vaker nauwelijks of helemaal niet in vergelijking met mensen die Brexit een (zeer) slechte zaak vinden. Van de Nederlanders die het EU-lidmaatschap een slechte zaak vinden is ongeveer de helft (51%) positief over Brexit. Ruim driekwart (78%) van degenen die (zeer) positief staan tegenover het Nederlands EU-lidmaatschap is uitgesproken: men vindt Brexit een (zeer) slechte zaak. Van de mensen die negatief zijn over het Nederlandse lidmaatschap van de EU vindt ongeveer één op de zeven (14%) Brexit een slechte zaak. Zeven op de tien (71%) voorstanders van het Nederlands lidmaatschap van de EU denkt dat Nederland na Brexit slechter af zal zijn, tegenover 44% van de tegenstanders van Nederland in de EU. De helft (46%) van de Nederlanders die het Nederlands EU-lidmaatschap een (zeer) slechte zaak vinden, denkt dat het VK beter af zal zijn. Negen op de tien (91%) voorstanders van een Nederlands EU-lidmaatschap denken dat het VK slechter af zal zijn. Meer in het algemeen: driekwart van de tegenstanders van Brexit (76%) denkt dat de EU slechter af zal zijn, tegenover een derde (31%) van de voorstanders. Er zijn echter geen significante verschillen in mate van persoonlijke zorgen om Brexit, als we naar houding jegens EU-lidmaatschap kijken. Ook mensen die het EU-lidmaatschap een (zeer) slechte zaak vinden, zijn in gemiddelde mate op de hoogte van de onderhandelingen. Wel weten mensen die het EUlidmaatschap goed vinden relatief vaker dat de EU namens alle lidstaten onderhandelt. Mensen die het Nederlandse lidmaatschap van de EU een slechte zaak vinden, hebben vaker helemaal geen behoefte aan informatie over Brexit dan mensen die dit een goede zaak vinden (46% tegenover 28%). Er is vooral een verschil in informatiebehoefte over de nieuwe relatie tussen de EU en het VK na Brexit, de gevolgen voor de EU en de voortgang van de onderhandelingen. 32

33 4 Onderzoeksverantwoording

34 Onderzoeksverantwoording Onderzoek Brexit Doel onderzoek Doelgroep(en) Weging Kantar Public heeft in opdracht van het ministerie van Buitenlandse Zaken onderzoek gedaan naar de meningen en wensen van Nederlandse burgers (woonachtig in Nederland) over Brexit. Steekproef getrokken op Nederlanders vanaf 18+ jaar, representatief op leeftijd, geslacht, opleidingsniveau, huishoudgrootte, regio (Nielsen) en stemgedrag (TK2017). De data zijn herwogen op de volgende kenmerken: leeftijd, geslacht, opleidingsniveau, huishoudgrootte, regio (Nielsen) en stemgedrag (TK2017). Steekproefgrootte Nederlanders, netto n=1.080 (bruto n= respons: 72,0%) Steekproefbron Veldwerkperiode Methode Vragenlijstlengte Rapportage NIPObase 4 t/m 10 oktober 2017 (reminder uitgestuurd op zondag 8 oktober) Online Gemiddeld 8 minuten In de resultaten maken we, waar relevant, uitsplitsingen naar geslacht, leeftijd en houding jegens het Nederlandse lidmaatschap van de EU.

35 Achtergrondkenmerk: Nederlanders en het lidmaatschap van de EU Helft van de Nederlanders vindt lidmaatschap een goede zaak, 16% vindt dit een slechte zaak 10% 9% 34% 7% 23% 17% Zeer goede zaak Tamelijk goede zaak Neutraal Tamelijk slechte zaak Zeer slechte zaak Weet niet Vindt u het Nederlandse lidmaatschap van de EU een goede zaak of een slechte zaak? (n=1.080) 35