Brexit: beleving en informatiebehoefte Nederlandse bevolking

Transcriptie

1 Brexit: beleving en informatiebehoefte Nederlandse bevolking Manuel Kaal en Bart Koenen 1 mei 2019 H6607A

2 Inleiding Achtergrond Het Verenigd Koninkrijk (VK) hield op 23 juni 2016 een referendum over het lidmaatschap van de Europese Unie (EU). Een meerderheid van de Britten heeft gekozen om uit de EU te vertrekken ( Brexit ). Op 29 maart 2017 heeft de Britse regering formeel de uittreding uit de EU in werking gezet. Dit betekende - in eerste instantie - dat het Verenigd Koninkrijk na 29 maart 2019 geen lid meer zou zijn van de Europese Unie. Echter: wegens verdeeldheid in het Britse parlement en het niet goedkeuren van de zogeheten Brexit-deal heeft de EU besloten de Brexit-datum uit te stellen. Onderhandelingen De Europese Unie en het Verenigd Koninkrijk hebben onderhandeld over de manier waarop men het beste uit elkaar kan gaan en over de nieuwe relatie tussen de Europese Unie en het Verenigd Koninkrijk na de Brexit. De EU en het VK hebben een voorlopig akkoord over de uittreding bereikt, met o.a. afspraken over de burgerrechten en een overgangsperiode tot eind Dit akkoord treedt echter alleen in werking als het Britse parlement en het Europese parlement het goedkeuren. Als het Verenigd Koninkrijk de EU zonder akkoord zou verlaten, kan dit grote gevolgen hebben: voor Nederlanders die in het Verenigd Koninkrijk wonen, voor het bedrijfsleven en voor de geopolitieke verhoudingen binnen Europa. Juíst nu er nog veel onduidelijkheid is over de Brexit, streeft de Rijksoverheid naar een goede zorg voor de betrokken Nederlanders. Nederlands publiek van 18 jaar en ouder Op verzoek van het Nederlandse ministerie van Buitenlandse Zaken heeft onderzoeksbureau Kantar Public de afgelopen drie jaar onderzoek uitgevoerd onder drie doelgroepen: 1) Nederlanders die in het Verenigd Koninkrijk wonen, werken of studeren, 2) Nederlandse bedrijven en 3) het algemeen publiek. Het gaat bij alle onderzoeken om de houding, wensen en informatiebehoeften die deze groepen over Brexit hebben. In dit rapport vindt u de resultaten van de derde meting onder het algemeen publiek in Nederland. Significante verschillen tussen de 0-meting in oktober 2017 en 1-meting in juni 2018 worden aangegeven met een (hoger) of (lager). 2

3 Inhoudsopgave Voornaamste bevindingen 4 Kennis over ontwikkelingen rondom Brexit 6 Zorgen over de gevolgen van Brexit 9 Informatiebehoefte 17 Inzet overheden 20 Verschillen tussen subgroepen 23 Onderzoeksverantwoording 27 3

4 Voornaamste bevindingen

5 Voornaamste bevindingen Meer interesse en grotere behoefte aan informatie over Brexit Het aantal Nederlanders dat het nieuws over Brexit intensief of op hoofdlijnen volgt is het afgelopen jaar gestegen van 52% in 2018 tot 67% in Dit ligt in lijn met de sterk gestegen behoefte aan informatie over Brexit. Gaven in de jaren 2017 en 2018 circa zes op de tien Nederlanders nog aan in zekere mate behoefte te hebben aan informatie over Brexit, in 2019 is dat gestegen tot zeven op de tien Nederlanders. De wijze waarop men zich informeert is niet veranderd. Men volgt nieuws over Brexit nog altijd vooral via de tv en andere kanalen als kranten, internet en radio. Verschil met 2017 en 2018 is dat Nederlanders deze kanalen in 2019 nog vaker noemen. Negatiever over Brexit en de gevolgen Een toegenomen aantal Nederlanders staat negatief tegenover Brexit. In 2018 waren vier op de tien nog zeer of redelijk negatief over Brexit, in 2019 is dat gestegen tot ruim de helft (54%). Deze negatievere houding wordt weerspiegeld in het verwachtingspatroon over de gevolgen van Brexit. Zo denkt een toegenomen aantal Nederlanders dat Nederland slechter af is na Brexit (70% versus 57% in 2018). Hetzelfde geldt voor het Verenigd Koninkrijk (VK): 78% denkt dat het VK slechter af is na Brexit, versus 65% in Als het gaat over de gevolgen voor de EU denkt 67% dat de EU slechter af zal zijn (versus 56% in 2018). Toch maakt een meerderheid (62%) van de Nederlanders zich persoonlijk geen zorgen om de gevolgen van Brexit. Nederlanders die zich wel zorgen maken (6%) doen dit vooral over de gevolgen voor de (Nederlandse) economie en handel. Negatiever oordeel over inzet Britse regering Als de Nederlandse bevolking wordt gevraagd om de inzet van de Nederlandse regering, de Britse regering en de EU te beoordelen, blijkt dat veel mensen het niet weten of een neutrale houding hebben. De Nederlanders die zich hierover uitspreken, beoordelen de inzet van de Britse regering per saldo negatief (34% slecht, 9% goed). Dit is ook sterk gedaald ten opzichte van juni 2018 (34% slecht, versus 16% in 2018). De inzet van de Nederlandse regering wordt per saldo het meest positief beoordeeld (14% slecht, 24% goed) en de Europese Unie zit er tussen in (17% slecht, 21% goed). 5

6 Kennis over ontwikkelingen rondom Brexit

7 Nieuws volgen over de ontwikkelingen rondom Brexit Twee op de drie Nederlanders volgen het nieuws over Brexit intensief of op hoofdlijnen. Dit is een stijging ten opzichte van 2017 en De groep die het Brexit-nieuws niet of nauwelijks volgt is in 2019 sterk afgenomen. 44% 49% - 34% 52% -48% 59% 4% 4% 8% zeer intensief op hoofdlijnen niet of nauwelijks Q005 - In welke mate volgt u het nieuws over Brexit? Bijvoorbeeld op tv, internet, radio, sociale media of in de krant. Basis: alle respondenten (n=1.018). 7

8 De gebruikte informatiekanalen Men houdt zich in 2019 (nog) vaker via de tv, kranten en tijdschriften, internet en de radio op de hoogte van Brexit. De groep die zich op geen enkele manier over Brexit op de hoogte houdt, is het afgelopen jaar afgenomen. Sociale media spelen een kleine rol in het informatieproces over Brexit. Via de tv Via kranten en/of tijdschriften Via het internet (overige bronnen) Via de radio Via vrienden en/of familie Via kanalen van overheidsinstanties Via Facebook Via collega's op mijn werk Via Twitter Diversen Op geen enkele manier 39% 33% 38% 35% 31% 32% 24% 20% 25% 8% 7% 8% 5% 4% 4% 3% 3% 4% 5% 3% 3% 3% 2% 2% 1% 1% 1% - 8% 16% 14% 74% 63% 69% Q006 - Op welke manier houdt u zich op de hoogte van Brexit? Er zijn meerdere antwoorden mogelijk. Basis: alle respondenten (n=1.018). 8

9 Zorgen over de gevolgen van Brexit

10 Houding ten opzichte van Brexit Ruim de helft van de Nederlanders staat zeer of redelijk negatief tegenover Brexit (54%). Deze groep is sinds juni 2018 toegenomen. In 2018 waren Nederlanders wat vaker neutraal. 14% 9% 41% 54% In 2017 is deze vraag anders gesteld, namelijk: Wat vindt u van het feit dat een meerderheid van de Britse bevolking voor Brexit heeft gestemd? 36% -30% Ten aanzien van die vraag was men iets uitgesprokener: minder mensen toonden zich neutraal (25%) en meer mensen vonden het een (zeer) negatieve zaak (51%). 10% 7% zeer of redelijk positief neutraal zeer of redelijk negatief weet niet Q026 In het algemeen, staat u positief of negatief tegenover Brexit? Basis: alle respondenten (n=1.018) 10

11 Impact Brexit In vergelijking met juni vorig jaar denken meer Nederlanders dat Brexit nadelig zal uitpakken voor alle betrokken partijen (Nederland, het Verenigd Koninkrijk en de EU). De groep die een meer neutrale houding inneemt (Brexit maakt geen verschil) is in dezelfde periode afgenomen. 35% -23% 35% 19% -23% -12% 37% -29% 57% 70% 65% 78% 70% 57% 56% 67% 8% 7% is beter af is slechter af maakt geen verschil 16% 8% 10% 7% is beter af is slechter af maakt geen verschil 7% 4% Q010 - Als het gaat om Nederland, het Verenigd Koninkrijk en de EU, zijn ze straks beter of slechter af na het vertrek van het Verenigd Koninkrijk uit de EU, of maakt het geen verschil? Basis: alle respondenten (n = 1.018) 11

12 Impact Brexit voor Nederland (toelichtingen open vraag) Veel Nederlanders denken dat Brexit een negatieve impact zal hebben op de handel tussen Nederland en het VK. Zij noemen ook de gevolgen voor reizen, werken en wonen in het VK en de hogere prijzen en kosten. Mensen die vinden dat Brexit een positieve impact zal hebben, geven daarvoor uiteenlopende redenen op, o.a. de komst van grote bedrijven naar Nederland. 70%: Nederland is slechter af, omdat... GB is een grote handelspartner. Door de Brexit zal een nieuwe handelsovereenkomst moeten worden gesloten met de daarbij behorende invoerrechten en douane procedures. 8%: Nederland is beter af, omdat... Meer werkgelegenheid doordat diverse grote bedrijven uit Engeland vertrekken en in Europa neerstrijken Producten uit VK worden duurder. Reizen wordt moeilijker en gaat langer duren. Invoer gaat duurder worden en gaat met weer douane veel langer duren. En de EU bijdrage wordt veel duurder.. Er zijn veel mogelijke gevolgen. De beperkingen in de handel tussen Nederland en het Verenigd Koninkrijk zal vermoedelijk de meeste gevolgen hebben. Ook het werken en wonen in de UK zal grote beperkende veranderingen met zich meebrengen. Er zullen meer bedrijven deze kant op komen en dit zal meer werk opleveren Nederland is een handelsland en er was/is veel handel met het verenigd koninkrijk, daar moeten nieuwe afspraken over gemaakt worden. Dat gaat geld kosten en tijd Ik denk dat een deel van de bedrijven nu gevestigd in VK naar NL zal komen. Ook exporteert NL heel veel, als er invoerkosten betaald moeten worden dan is dat dus inkomsten voor NL. Op het gebied van regelgeving moet er een hoop veranderen. Overheidsinstanties krijgen het erg druk met alle nieuwe regelingen om Britse werknemers/bedrijven alsnog hier in Nederland te behouden. Q027 Waarom denkt u dat Nederland straks beter af is? Basis: respondenten die bij Q010 is straks beter af hebben ingevuld (n=56) Q028 Waarom denkt u dat Nederland straks slechter af is? Basis: respondenten die bij Q010 is straks slechter af hebben ingevuld (n=588) 12

13 Impact Brexit voor het Verenigd Koninkrijk (toelichtingen open vraag) Sommige Nederlanders denken dat Brexit voor het VK positief uitwerkt zoals minder kosten en meer zelfbeschikking, maar aanzienlijk meer mensen denken dat Brexit het VK geld gaat kosten wegens een verslechterde handelspositie. 78%: het Verenigd Koninkrijk is slechter af, omdat... Vrij handelsverkeer vervalt een brengt een hoop extra kosten met zich mee. Geen ondersteuning van EU. 10%: het Verenigd Koninkrijk is beter af, omdat... Verlies van banen en internationale bedrijven zullen zich daar niet snel meer vestigen. Minder regels vanuit de Eu Zelf beslissingsrecht Geen geld meer naar alles verslindende EU. Minder geld wat in Brussel over de balk wordt gegooid, minder uitvluchten voor de regering "het moet van Brussel" dus een daadkrachtiger optreden van de landelijk politiek, zonde inmenging van EU lapzwansen. Omdat ze te maken krijgen met exportheffingen en het verlaten van multinationals. Open verkeer van mensen en spullen wordt lastiger. Zal leiden tot meer kosten Bedrijven zullen zich verplaatsen naar Europa. Ontwikkeling op veel gebieden zal terugvallen/ stilliggen/ langzamer gaan. Zelfstandig initiatief aannemen en kiezen voor handelsakkoorden met andere landen. De betaling aan de EU is 40 miljard dat steken ze in hun eigen economie. De grenzen voor verkeer van personen en goederen worden weer gesloten Veel omslachtiger en dus duurder vooral wat import betreft. Bovendien zal de export krimpen. Q029 Waarom denkt u dat het Verenigd Koninkrijk straks beter af is? Basis: respondenten die bij Q010 is straks beter af hebben ingevuld (n=75) Q030 Waarom denkt u dat het Verenigd Koninkrijk straks slechter af is? Basis: respondenten die bij Q010 is straks slechter af hebben ingevuld (n=643) 13

14 Impact Brexit voor de EU (toelichtingen open vraag) Handel en economie worden het vaakst als reden genoemd waarom de EU straks slechter af is na Brexit, maar ook het verlies van een belangrijke partner in de EU. Het beeld van de Britten als dwarsliggers wordt het vaakst genoemd als reden waarom de EU straks beter af is. 67%: de Europese Unie is slechter af, omdat... Het Verenigd Koninkrijk is een goede partij in de Europese unie die ze nu verliezen. Ook vanwege de belemmeringen voor handel en verkeer, maar mede omdat hiermee een zwaargewicht uit het Europese spel verdwijnt. Engeland is een belangrijke handelspartner en dit zal straks allemaal veel moeilijker worden. 4%: de Europese Unie is beter af, omdat... We hebben elkaar nodig in Europa, niet alleen voor de handel maar ook voor gezamenlijk optrekken tegen grootmachten als VS, Rusland en China. Een partner in een organisatie die altijd tegenwerkt kun je beter kwijt zijn. Omdat de Britten, die structureel niet echt willen meedoen met de EU, dan weg zijn en de rest de rijen dan kan sluiten en zich echt sterk kan gaan maken in deze wereld. Extra kosten/regels voor industrie, handel, toerisme en vervoer. Groot Brittannië speelt een aanzienlijke rol binnen (west)europa. Samenwerking wordt lastiger i.v.m. eigen regels/afspraken. Q031 Waarom denkt u dat de Europese Unie straks beter af is? Basis: respondenten die bij Q010 is straks beter af hebben ingevuld (n=26) Q032 Waarom denkt u dat de Europese Unie straks slechter af is? Basis: respondenten die bij Q010 is straks slechter af hebben ingevuld (n=508) 14

15 Zorgen om persoonlijke gevolgen Brexit Zes op de tien Nederlanders maken zich net als in 2017 en 2018 geen zorgen over de gevolgen van Brexit voor hen persoonlijk, een kleine minderheid maakt zich redelijk veel tot heel veel zorgen. 11% 11% 3% 4% 26% 27% - 5% 6% 27% 60% 58% 62% helemaal of redelijk weinig zorgen neutraal redelijk veel of heel veel zorgen weet niet Q016 - In hoeverre maakt u zich zorgen over de gevolgen van Brexit voor u persoonlijk? Basis: alle respondenten (n=1.018) 15

16 Waarover maken Nederlanders zich (persoonlijk) zorgen? Nederlanders die aangeven zich zorgen te maken (6%, 62 respondenten), geven vooral aan bezorgd te zijn over de gevolgen voor de (Nederlandse) economie en handel (81%). Daarnaast maakt een ruime meerderheid zich zorgen over hogere prijzen van producten uit het VK (63%) en dat Nederland meer moet betalen aan de EU (61%). Gevolgen voor de (Nederlandse) economie en handel 81% Hogere prijzen van producten uit het Verenigd Koninkrijk Dat Nederland meer moet gaan betalen aan de Europese Unie Invoerrechten die je moet betalen bij aankoop van producten uit het Verenigd Koninkrijk Extra rompslomp bij het reizen naar de Verenigd Koninkrijk Toevoer van medicijnen uit het Verenigd Koninkrijk 50% 48% 48% 63% 61% Dat reizen naar het Verenigd Koninkrijk duurder wordt 44% Dat familiebezoek moeilijker wordt uit of naar het Verenigd Koninkrijk Kwaliteit van producten uit het Verenigd Koninkrijk 26% 31% Geldigheid van de Europese zorgpas (EHIC) 24% Problemen met het meenemen van huisdieren naar het Verenigd Koninkrijk 2% anders, namelijk... 8% Q034 U gaf aan dat u zich redelijk veel of heel veel zorgen maakt over de gevolgen van Brexit. Waar maakt u zich zorgen over? (nieuwe vraag; verschillende opties voorgelegd, meerdere antwoorden mogelijk) Basis: alle respondenten die aan hebben gegeven zich redelijk/heel veel zorgen te maken (n=62) 16

17 Informatiebehoefte

18 Behoefte aan informatie over Brexit De behoefte aan informatie over Brexit is sterk gestegen ten opzichte van de vorige jaren. Zo geeft een vijfde aan in zeer grote mate of in behoorlijk grote mate behoefte aan informatie te hebben. In 2017 en 2018 was dat nog één op de tien. 41% 43% -30% 49% 48% 48% 11% 9% 21% In zeer grote mate of behoorlijk een beetje helemaal niet Q020 - In welke mate heeft u behoefte aan informatie over Brexit op dit moment? Basis: alle respondenten (n=1.018) 18

19 Soort informatiebehoefte Men blijft een grote informatiebehoefte hebben over de nieuwe onderlinge relaties tussen Nederland, de EU en het VK. De informatiebehoefte over veranderende prijzen en wisselkoersen en de gevolgen voor het reizen naar het VK zijn toegenomen. De nieuwe relatie tussen de EU/Nederland en het VK na Brexit De gevolgen voor het Nederlandse bedrijfsleven, dat zaken doet met het VK 51% 51% 47% 45% 42% 38% De gevolgen voor de Europese Unie De veranderingen in prijzen van producten uit het VK, koers van het Britse pond De gevolgen voor het reizen naar het VK (douanecontroles) Het resultaat van de onderhandelingen over Brexit De gevolgen voor Nederlanders die in het VK wonen, werken of studeren De gevolgen voor emigratie: (tijdelijk) in het VK wonen, werken of studeren Weet niet Diversen 33% 26% 32% 28% 30% Niet gevraagd in 2017 en % 21% 24% 8% 10% 12% 3% 5% 3% 4% 2% 2% 36% 36% 44% 40% 40% Q021 - Aan welke informatie over Brexit heeft u dan vooral behoefte? Informatie over... (verschillende opties voorgelegd, meer antwoorden mogelijk) Basis: respondenten met in zeer grote mate, behoorlijk, een beetje informatiebehoefte (n=711).de stelling over onderhandelingen was bij vorige metingen anders geformuleerd, namelijk De voortgang van de onderhandelingen over Brexit. 19

20 Inzet overheden

21 Beoordeling inzet overheden Een groot deel van de Nederlanders heeft een neutraal oordeel over de inzet van de Nederlandse regering, de Britse regering en de EU, of weet het niet. De inzet van de Nederlandse regering wordt per saldo het best beoordeeld, die van de Britse regering het slechtste. De inzet van de Britse regering wordt in 2019 veel slechter beoordeeld dan een jaar geleden. 35% 9% 21% 14% 34% 35% 9% 9% -21% 21% 17% 14% 34% 16% -20% 34% 38% 40% 40% 38% 40% 42% 37% 34% 18% 24% 24% 17% 18% 21% 13% -9% (zeer) goed neutraal (zeer) slecht weet niet Q025 - Alles overziend, als het gaat om het opkomen voor de belangen van Nederlandse bedrijven en voor Nederlandse burgers in het Verenigd Koninkrijk, hoe beoordeelt u dan de inzet van de...? Basis: alle respondenten n=

22 Toelichting beoordeling inzet overheden Nederlanders die een negatieve beoordeling geven, vinden dat de focus te veel op financiële zaken in plaats van op de burgers ligt. Bovendien vinden zij dat de Britten te veel aan zichzelf denken. De krachtige, kordate houding van de Nederlandse regering en de EU wordt positief beoordeeld. Beoordeelt de Nederlandse regering goed: Beoordeelt de EU goed: Beoordeelt de VK goed: Er is veel inzet gepleegd voor afspraken in verband met import en export. Wat ik hoor en lees is premier Rutte en regering erg betrokken om een goed resultaat bij een Brexit voor elkaar te krijgen. De Nederlandse regering bereidt zich naar mijn mening het best voor op een Brexit. De Britse regering maakt er een zootje van. De brexit overeenkomst beschermt vooral de belangen van de landen in de Europese Unie. Europese unie onderhandelt op basis van de belangen van alle lidstaten. Britse regering stelt onrealistische en onhaalbare eisen. De EU staat voor zijn idealen, Nederland benoemt dat de Britten dom zijn en de Britten snappen er niks van. Van het VK goed om vast bij stuk te houden en geen bangmakerij en slechte voorwaarden te accepteren. - EU moet naar een nieuw beleid toe. Het faciliteren van handel tussen lidstaten, maar wel onafhankelijkheid van eigen politiek van lidstaten. Omdat de verschillen in Europa simpelweg te groot zijn om te verenigen. NL: Nederland geeft ruimte aan de britten, doch zonder zelf op te draaien voor de brexit. Daarnaast zou de discussie over hoe we zelf de toekomst van de EU voor ons zien met een passend beleid vaker voor een breed publiek moeten worden gehouden. Beoordeelt de Nederlandse regering slecht: Het lijkt er op dat de EU en Nederland dus ook het zo slecht mogelijk willen laten uitpakken voor het VK om te voorkomen dat andere landen ook uit de eu zouden willen stappen. Nederland heeft zich te afzijdig gehouden Engeland is te arrogant, het publiek is niet voldoende voorgelicht Europa is eveneens arrogant. Beoordeelt de EU slecht: Er wordt niet echt meegewerkt aan de Brexit, door de britten niet omdat ze bang zijn voor gezichts- en baan-verlies, door de EU niet omdat dit een grote domper is, die veel inkomsten doet mislopen en minder macht geeft aan de EU "regering. Beoordeelt de VK slecht: De Europese Unie wil van de Brexit niet slechter worden. De Nederlandse regering wil voor ons land het beste bereiken. De Britten willen veel te veel voor zichzelf en dat gaat hem niet worden. Q033 Kunt u toelichten waarom u de inzet van de Nederlandse regering, de Britse regering en de Europese Unie (zeer) goed of (zeer) slecht beoordeelt? Basis: alle respondenten die een (zeer) goede of (zeer) slechte beoordeling gaven (n = 173) 22

23 Verschillen tussen subgroepen

24 Verschillen tussen subgroepen: geslacht, opleiding en leeftijd Als we kijken naar de verschillen in achtergrondkenmerken, zien we een aantal verschillen. Zo zien we dat Nederlanders van 55 jaar en ouder en Nederlanders met een hoger opleidingsniveau vaker het nieuws over Brexit volgen. Daarnaast volgen mannen vaker dan vrouwen het nieuws over Brexit. Deze drie groepen hebben bovendien een grotere behoefte aan informatie. 55-plussers staan negatiever tegenover Brexit dan jongere Nederlanders. Deze groep staat ook positiever tegenover het lidmaatschap van de EU en verwacht vaker een negatieve impact van Brexit. Ook zien we bij een toename in het opleidingsniveau een negatievere houding tegenover Brexit en de impact van Brexit, en een positievere houding tegenover het lidmaatschap van de EU. Geslacht Leeftijd Opleidingsniveau Vrouw Man 18 t/m t/m plus Laag Midden Hoog Nieuws volgen over Brexit: (op hoofdlijnen / zeer intensief) 59% 72% 47% 64% 77% 57% 60% 79% Informatiebehoefte (zeer grote mate / behoorlijk) 18% 25% 13% 16% 29% 17% 14% 31% Houding tegenover Brexit (zeer / redelijk negatief) 52% 55% 49% 49% 59% 39% 47% 70% Impact Brexit op NL (slechter af) 70% 69% 60% 67% 76% 64% 67% 76% Impact Brexit op EU (slechter af) 68% 66% 60% 63% 73% 66% 63% 74% Impact Brexit op VK (slechter af) 78% 78% 73% 76% 82% 63% 74% 89% Houding tegenover lidmaatschap EU (zeer goede zaak) 41% 32% 35% 33% 41% 19% 30% 55% Persoonlijke zorgen gevolgen Brexit (geen / weinig zorgen) 63% 61% 67% 65% 58% 50% 62% 70% Donkergroen: percentages die significant hoger zijn dan de linker kolommen. Lichtgroen: percentages die significant hoger zijn dan de linker kolom maar significant lager dan de rechter kolom. 24

25 Achtergrondkenmerk: Nederlanders en het lidmaatschap van de EU In juni 2018 lijkt de steun voor het Nederlandse lidmaatschap van de EU te zijn afgenomen. Echter: sinds die tijd vindt men het lidmaatschap van de EU weer (significant) vaker een zeer goede zaak (van 26% in 2018 naar 37% in 2019) % 9% 10% 34% 10% 12% 26% 8% 11% 8% 37% 11% 23% 17% 21% 20% 17% 18% Zeer goede zaak Tamelijk goede zaak Neutraal Tamelijk slechte zaak Zeer slechte zaak Weet niet Q023 - Vindt u het Nederlandse lidmaatschap van de EU een goede of een slechte zaak? (0-meting: n = 1.079, 1-meting: n=1.111, 2-meting n = 1.018) 25

26 Heeft de houding ten opzichte van de EU invloed op hoe men over Brexit denkt? Nederlanders die een positieve houding hebben tegenover lidmaatschap van de Europese Unie geven vaker aan dat zij het nieuws over Brexit volgen en dat zij een grote informatiebehoefte hebben dan Nederlanders die een negatieve houding hebben tegenover het EU-lidmaatschap. Hoe positiever men is over het lidmaatschap van de Europese Unie, hoe negatiever men is tegenover Brexit en hoe vaker men denkt dat alle betrokken partijen na Brexit slechter af zijn. Nederlanders met een positieve houding tegenover het EU-lidmaatschap beoordelen de inzet van de Nederlandse regering en de EU vaker goed. Wat betreft de inzet van het Verenigd Koninkrijk staan Nederlanders met een positieve en negatieve houding er gelijk in. Houding jegens de EU Positief Negatief Nieuws volgen over Brexit: (op hoofdlijnen / zeer intensief) 76% 61% Informatiebehoefte (zeer grote mate / behoorlijk) 30% 14% Houding tegenover Brexit (zeer / redelijk negatief) 65% 15% Impact Brexit op NL (slechter af) 78% 58% Impact Brexit op EU (slechter af) 75% 57% Impact Brexit op VK (slechter af) 93% 51% Inzet NL ((zeer) goed) 36% 15% Inzet VK ((zeer) goed) 10% 15% Inzet EU ((zeer) goed) 31% 9% Donkergroen: percentages die significant hoger zijn dan de rechter kolom. 26

27 Onderzoeksverantwoording

28 Onderzoeksverantwoording Onderzoek Brexit Doel onderzoek Doelgroep(en) Weging Kantar Public heeft in opdracht van het ministerie van Buitenlandse Zaken onderzoek gedaan naar de meningen en wensen van Nederlandse burgers (woonachtig in Nederland) over Brexit. Nederlanders van 18 jaar en ouder, representatief op leeftijd, geslacht, opleidingsniveau, huishoudgrootte, regio (Nielsen) en stemgedrag (Tweede Kamerverkiezingen 2017). De data zijn herwogen op de volgende kenmerken: leeftijd, geslacht, opleidingsniveau, huishoudgrootte, regio (Nielsen) en stemgedrag (Tweede Kamerverkiezingen 2017). Steekproefgrootte bruto n= 1.500, netto n=1.018 (respons: 67,8%) Steekproefbron Veldwerkperiode Methode Vragenlijstlengte Rapportage NIPObase 25 februari t/m 15 maart 2019 (reminder uitgestuurd op 10 maart) Online Gemiddeld 8 minuten In de resultaten maken we waar relevant uitsplitsingen naar geslacht, leeftijd, opleiding en houding jegens het Nederlandse lidmaatschap van de EU en de 0- en 1-meting. 28