Rapport. Brexit: beleving en informatiebehoefte Doelgroep: Nederlanders in het Verenigd Koninkrijk

Transcriptie

1 Rapport Brexit: beleving en informatiebehoefte Doelgroep: Nederlanders in het Verenigd Koninkrijk Tim de Beer, Manuel Kaal en Hester Bähler 30 november 2017 H4261

2 Inleiding Het Verenigd Koninkrijk hield op 23 juni 2016 een referendum over het lidmaatschap van de Europese Unie (EU). Een meerderheid van de Britten heeft gekozen om uit de EU te vertrekken ( Brexit ). Op 29 maart 2017 heeft de Britse regering formeel de uittreding uit de EU in werking gezet. Naar verwachting duren de onderhandelingen hierover 2 jaar. Op korte termijn verandert er weinig, het Verenigd Koninkrijk blijft voorlopig nog lid van de EU. Maar op de lange termijn zal er wel degelijk iets veranderen. Als het Verenigd Koninkrijk de EU écht heeft verlaten, kan dit grote gevolgen hebben: voor Nederlanders die in het Verenigd Koninkrijk wonen, voor het bedrijfsleven en voor de geopolitieke verhoudingen. Juíst nu de Brexit-onderhandelingen tussen de Europese Unie en het Verenigd Koninkrijk van start zijn gegaan, streeft de Rijksoverheid naar een goede zorg voor de betrokken Nederlanders. Op verzoek van het Nederlandse ministerie van Buitenlandse Zaken voert onderzoeksbureau Kantar Public een onderzoek uit onder drie doelgroepen: Nederlanders woonachtig, werkzaam of studerend in het Verenigd Koninkrijk, Nederlandse bedrijven en het algemene publiek. Het gaat om de houding, wensen en informatiebehoeften van deze groepen. In dit rapport vindt u de resultaten van het onderzoek naar de mening over en wensen van Nederlanders werkend, studerend of woonachtig in het Verenigd Koninkrijk aangaande Brexit. 2

3 Definities In het gehele onderzoekstraject zijn diverse definities gebruikt voor de aanduiding van bepaalde domeinen. Hieronder beschrijven we een aantal begrippen die in de rest van het rapport worden gebruikt om de eenduidigheid te bevorderen. Nederlanders = als in dit rapport wordt gesproken over Nederlanders hebben we het over Nederlanders werkend, studerend en/of woonachtig in het Verenigd Koninkrijk. Werkenden= als er in dit rapport gesproken wordt over werkenden dan hebben we het over Nederlanders die in het Verenigd Koninkrijk werken. De overgrote meerderheid van deze groep (89%) geeft aan er ook te wonen. Student = als er in dit rapport gesproken wordt over een student dan hebben we het over Nederlanders die minimaal één dag per week in het Verenigd Koninkrijk studeren. Ongeveer twee derde van de studenten (65%) geeft aan ook in het Verenigd Koninkrijk te wonen wanneer ze er studeren. Vier op de tien studenten (40%) geeft aan naast te wonen en te studeren in het Verenigd Koninkrijk, er ook te werken. Deze laatste groep mensen bestaat, zoals uit de open antwoorden valt af te leiden, voor een groot deel uit PhD- studenten. Resident = als er in dit rapport gesproken wordt over een resident dan hebben we het over Nederlanders die in het Verenigd Koninkrijk wonen. Nederlanders die ook in het Verenigd Koninkrijk werken en/of studeren zijn uitgesloten van deze groep. De laatste drie genoemde groepen zijn exclusief. Men kan dus niet tot meer dan één doelgroep behoren. Wonen = als het over aantal jaren woonachtig hebben, dan overstijgt dit bovenstaande groepen en bevat die groep zowel werkenden, studenten als residents. 3

4 Inhoudsopave 1 Voornaamste bevindingen 5 2 Algemeen 7 3 Zorgen 9 4 Informatiebehoefte 20 5 Verschillen tussen subgroepen 33 6 Onderzoeksverantwoording 38 4

5 Voornaamste bevindingen

6 Voornaamste bevindingen Nederlanders in VK: meerderheid wil blijven, maar heeft grote zorgen - vooral over recht om in VK te blijven. Een meerderheid van de residents, studenten en werkenden verwacht na Brexit in het VK te blijven. Nemen we deze groepen bij elkaar, dan zeggen zeven op de tien waarschijnlijk of zeker in het VK te blijven wonen. Slechts één op de zeven (14%) zegt er (waarschijnlijk) niet te blijven wonen. Bij de vraag of studenten van plan zijn er te blijven studeren ligt dit anders: bijna de helft (46%) zegt (waarschijnlijk) niet te blijven studeren in het VK. Bijna alle Nederlanders (89%) zeggen (redelijk/zeer) goed op de hoogte te zijn van de ontwikkelingen rondom Brexit. Eén op de tien (10%) is niet zo goed op de hoogte, 1% geeft aan helemaal niet op de hoogte zijn. Een zeer klein deel (afgerond 3%) is positief over Brexit en (afgerond) 89% negatief. Bijna driekwart (70%) is zeer negatief. Twee derde (67%) maakt zich (redelijk/ heel) veel zorgen over de mogelijke gevolgen van Brexit. Eén op de vijf (afgerond 21%) maakt zich (bijna) geen zorgen. Nederlanders in het VK maken zich vooral zorgen om hun verblijfsstatus (81%). Ook de mogelijkheden tot (re)migratie in de toekomst (48%), de toegang tot gezondheidszorg in het VK (45%) en de gevolgen voor pensioenen en AOW (40%) zijn belangrijke zorgpunten. Een kwart (26%) bereidt zich in behoorlijke/zeer grote mate voor op Brexit door het aanvragen van een verblijfsvergunning of de Britse nationaliteit, of door plannen te maken voor vertrek ( Als het in VK te agressief, pesterig of qua werk te moeilijk wordt ), Vier op de tien (40%) bereiden zich een beetje voor, een derde (34%) zegt helemaal niets te doen ( Nutteloos om op onduidelijke zaken te anticiperen ). Bijna driekwart (72%) van de Nederlanders in het VK heeft (behoorlijk/ zeer) grote behoefte aan informatie. Bijna niemand (2%) heeft helemaal geen informatiebehoefte, een kwart (24%) heeft een beetje behoefte aan informatie. Driekwart (76%) van de Nederlanders in het VK zegt internet te gebruiken om zich op de hoogte te houden van Brexit. Ook tijdschriften/ kranten (67%), tv (53%) en overheidskanalen (48%) worden veel geraadpleegd. Facebook wordt door 43% genoemd. Er is vooral behoefte aan informatie over de gevolgen voor het verblijf in het VK (76%), over toegang tot de gezondheidszorg in het VK (61%), over toegang tot pensioenen / sociale zekerheid (61%) en over toegang tot de Britse arbeidsmarkt (60%). Meer dan de helft (58%) van de Nederlanders in het VK maakt zich (zeer grote / behoorlijke) zorgen over het worst case scenario. Slechts één op de tien zegt zich daar helemaal geen zorgen over te maken. Sentiment: communiceer, wees open en duidelijk! En zorg voor ons, help ons! Duidelijkheid, transparantie en de helpende hand, dat zijn termen die telkens weer naar boven komen bij Nederlanders in het VK. 6

7 Algemeen

8 Kennis Brexit Meerderheid zegt (redelijk/zeer) goed op de hoogte te zijn van de ontwikkelingen rondom Brexit Kennis Brexit 1% 10% 37% Zeer goed op de hoogte Redelijk goed op de hoogte Niet zo goed op de hoogte Helemaal niet op de hoogte 52% In hoeverre bent u op de hoogte van de ontwikkelingen rondom Brexit? Basis: alle ondervraagden (n=1609) 8

9 Zorgen

10 Houding tegenover Brexit Overgrote meerderheid van Nederlanders staat negatief tegenover Brexit Houding Brexit 1% 2% 2% 7% 18% 70% Zeer positief Redelijk positief Neutraal Redelijk negatief Zeer negatief weet niet In het algemeen, staat u positief of negatief tegenover Brexit? Basis: alle ondervraagden (n=1609) 10

11 Bezorgdheid gevolgen Brexit Twee derde van de Nederlanders maakt zich redelijk of heel veel zorgen over gevolgen Brexit Bezorgdheid gevolgen Brexit 5% 22% 17% 12% 45% Helemaal geen zorgen Redelijk weinig zorgen Neutraal Redelijk veel zorgen Heel veel zorgen Groep die zich heel veel zorgen maakt - De groep, die zich heel veel zorgen maakt, wijkt niet af van het gemiddelde wat betreft de verdeling tussen residents, werkenden en studenten. Ook wat betreft opleiding zijn er geen verschillen te zien. - Deze groep is iets vaker dan gemiddeld tussen de 35 en 54 jaar (58% tegenover 52%) en is juist minder vaak tussen de 18 en 34 jaar (23% tegenover 30%). - Ze wonen vaker dan gemiddeld al langer dan 5 jaar in het VK (84% tegenover 74%) en minder vaak minder dan 2 jaar (12% tegenover 5%). - De groep denkt minder vaak dan gemiddeld (waarschijnlijk) wel in het VK te blijven wonen (53% tegenover 70%). Vaker zeggen zij het niet te weten (28% tegenover 17%) of er (waarschijnlijk) niet te blijven (19% tegenover 14%). In hoeverre maakt u zich zorgen over de gevolgen van Brexit voor uw situatie als het gaat om wonen, werken en/of studeren in het Verenigd Koninkrijk? Basis: alle ondervraagden (n=1609) 11

12 Redenen van bezorgdheid (1/2) Verblijfstatus, rechten en nationaliteit Mijn rechtspositie als Europeaan in het Verenigd Koninkrijk verandert drastisch, en dit kan verregaande gevolgen hebben. Bijvoorbeeld, wat is mijn positie als ik arbeidsongeschikt zou worden? Hoe zit het met mijn pensioen? Ik woon al 42 jaar in het Verenigd Koninkrijk en ik wil een dubbele nationaliteit, iets wat nu niet mogelijk is. Gek dat mijn Britse zoon die nooit in Nederland gewoond heeft en geen Nederlands spreekt het wel heeft. De regels werken discriminerend. Ik ben bang dat ik niet in aanmerking kom om te blijven, dat ik gedeporteerd word, of dat een verblijfsvergunning te duur is. Het gebrek aan informatie, de tegenstrijdige berichten in het nieuws hier zijn zeer slopend wat betreft mijn gemoedsrust. Onzekerheid wat dit voor mij en mijn gezin betekent op de lange termijn. Door deze onzekerheid durf ik hier geen lange termijn plannen te maken zoals het kopen van een huis. En daarom kan ik hier op het moment niet met volle overgave wonen, dat is naar. Waarom maakt u zich (redelijk) veel zorgen over Brexit? Basis: ondervraagden met zorgen (n=1084), 3% weet niet. 12

13 Redenen van bezorgdheid (2/2) Ik voel me in het midden hangen. Ik maak mij zorgen over woon- en werkomstandigheden, pensioen, gezondheidszorg. Ik kan moeilijk toekomstplannen maken en zien. Tweede klas burger, zowel voor NL als het VK, voel me niet beschermd. De sfeer in het VK is anders. Je wordt nu meer als buitenlander aangemerkt. Meer commentaren als: 'ga terug naar je eigen land' en zo. Ook zal reizen moeilijker worden. De status als European Citizen is onduidelijk. Vanwege mogelijke veranderingen in rechten/mogelijkheden met betrekking tot wonen en werken in het VK, en vanwege mogelijke implicaties van Brexit voor (financiering van) academisch onderzoek in het VK. Mijn rechten als burger in het VK, de mogelijkheid om vrij te reizen tussen VK en NL en de sociaaleconomische gevolgen op mijn omgeving in het VK. Kunnen mijn kinderen beide nationaliteiten behouden in de toekomst? En kan mijn Engelse man eventueel nog wel in de EU of Nederland gaan werken? Ik wil hier graag blijven wonen vanwege mijn Engelse vriend, maar wil mijn Nederlandse paspoort niet kwijt. Ook is er een toename in onvriendelijkheid tegenover EU-burgers. Geen welkom gevoel meer in het VK, valuta daalt, moeilijker om hypotheek te krijgen, werkgevers willen geen EU personeel aannemen i.v.m. mogelijke visa beperkingen, huis huren wordt moeilijker, er zijn teveel onzekerheden. Nederlandse overheid zal toestaan dat wij als tweederangs burgers worden behandeld. De economie zal zware schade lijden. Het sociale gedrag van de Britten tegenover EU nationals is nu al schandelijk en zal alleen maar erger worden. De economische schade zal hoogstwaarschijnlijk enorm zijn, wat slecht is voor mijn bedrijf en de daling van de Pond betekent dat mijn terugkeer naar Nederland waarschijnlijk veel duurder zal worden en daardoor later zal gebeuren. Omdat ik na drie jaar hier mijn leven behoorlijk heb opgebouwd en niet terug wil naar Nederland, en omdat er in het werkveld, waarin ik wil gaan werken in NL, bijna geen banen zijn. Ik maak me zorgen over wat mijn positie is na Brexit. Morgen wij hier blijven wonen, hoe zit het met m n pensioen, en als wij besluiten om te vertrekken, kan mijn man mee naar NL? Onzekere economie voor onbepaalde tijd. Verwacht dat veel bedrijven naar het buitenland verhuizen. Er is geen duidelijkheid met betrekking tot het plan van aanpak, met name vanuit een Britse optiek. Waarom maakt u zich (redelijk) veel zorgen over Brexit? Basis: ondervraagden met zorgen (n=1084), 3% weet niet. 13

14 Redenen om neutraal te zijn Onduidelijkheid over mogelijke gevolgen Omdat het nog helemaal niet duidelijk is wat voor consequenties het heeft. Het heeft geen zin me zorgen te maken over iets waar ik toch geen invloed op heb. Ik wacht liever af tot de officiële maatregelen worden afgekondigd door de Britse regering. Ik ga nu niet snel allerlei documenten invullen, die straks misschien ongeldig worden verklaard, of snel met mijn Engelse partner trouwen. Ik rond mijn studie af voordat de onderhandelingen voltooid zijn. Indien het verblijfsrecht en/of vrij verkeer van werkgelegenheid verandert, zal ik simpelweg mijn situatie herevalueren. Omdat wij al in gedachten hadden om binnen nu en 4 jaar terug naar Nederland te verhuizen. Brexit kan dat besluit mogelijk vervroegen maar wij zijn toch niet van plan voor permanent residence te gaan. Er zullen degelijk dingen veranderen, maar zoals velen denken dat we het VK moeten verlaten, omdat we niet meer welkom zijn, zal niet gebeuren. De gevolgen van zo'n besluit van het VK zal veel te grote negatieve gevolgen hebben voor het VK. Waarom bent u neutraal in uw mening over de gevolgen van Brexit? Basis: neutraal over gevolgen (n=181), 9% weet niet 14

15 Redenen om zich geen zorgen te maken Vertrouwen en huwelijkse band Ik vertrouw erop dat ze om economische redenen ons niet uit zullen zetten. Te veel mensen met banen en huizen om op staande voet het land uit te zetten. Ik woon en werk hier al 17 jaar, ben getrouwd met een Engelse en heb Engelse kinderen. Ik kan me niet voorstellen dat ik door Brexit mijn werk- en verblijfsrechten zal verliezen. Mijn studie loopt eind dit jaar af, dus ik zal naar alle waarschijnlijkheid niet meer in het Verenigd Koninkrijk wonen op het moment dat het VK de EU verlaat. Vooralsnog woon ik hier tijdelijk met het idee over vijf jaar terug te keren en heb ik een goed en zeker werkcontract, wat maakt dat zelfs een harde Brexit weinig directe gevolgen heeft voor mijn persoonlijke situatie. Voor anderen maak ik me meer zorgen. Ik ben woonachtig in Schotland, de regering hier heeft aangegeven dat ze ons hier willen houden en mee helpen om alle problemen die eventueel naar boven komen samen op te lossen. Waarom maakt u zich (redelijk) weinig zorgen over Brexit? Basis: ondervraagden met weinig/geen zorgen (n=342), 7% weet niet 15

16 Bezorgdheid mogelijke gevolgen Als men uit voorgelegd lijstje mag kiezen: recht om in het VK te kunnen blijven is grootste zorg Het recht om in het VK te blijven wonen/studeren/werken De mogelijkheden tot (re)migratie voor mezelf/familie in de toekomst Toegang tot gezondheidszorg in het VK Gevolgen voor pensioenen en AOW Meer last van regelgeving: douaneformaliteiten, controles/inspecties Toegang tot gezondheidszorg in de EU Toegang tot andere sociale verzekeringen en uitkeringen Een groeiende (culturele) afstand tussen Britten en Europeanen De kansen op het vinden van werk in het VK 48% 45% 40% 37% 35% 32% 29% 23% 81% Directe financiële gevolgen voor het bedrijf waar ik werk De waarde van behaalde diploma's, status van de opleiding die heb gevolgd/ (wil) volgen Ontslag Anders, namelijk.. 14% 13% 7% 14% U maakt zich heel veel/ redelijk veel zorgen over de gevolgen van Brexit voor uw woon-en/ of werksituatie. Welke van de onderstaande mogelijke gevolgen baren u de meeste zorgen? Basis: ondervraagden, die zich zorgen maken (n= 1052) 16

17 Spontaan aangedragen zorg ( anders, namelijk..) Dubbele nationaliteit Dubbele nationaliteit moet weer mogelijk worden! Dual nationality! U maakt zich heel veel/ redelijk veel zorgen over de gevolgen van Brexit voor uw woon-en/ of werksituatie. Welke van de onderstaande mogelijke gevolgen baren u de meeste zorgen? Antwoordcategorie: anders, namelijk: Basis: ondervraagden, die een antwoord hebben gegeven in de categorie anders, namelijk (n= 147) 17

18 Kennis veranderingen wet- en regelgeving Men zegt goed op de hoogte te zijn van de meeste (mogelijke) veranderingen. % Top 2 De verwachte ingangsdatum van Brexit Het aanvragen van de Britse nationaliteit en de gevolgen voor uw Nederlandse nationaliteit De gevolgen van Brexit voor uw verblijf (of dat van uw familie in het Verenigd Koninkrijk) Het behoud van uw baan na Brexit/ toegang tot de Britse arbeidsmarkt De gevolgen van Brexit voor toegang tot gezondheidszorg/ sociale voorzieningen en uitkeringen. De gevolgen van Brexit voor toegang tot onderwijs/ de erkenning van diploma's en beroepskwalificaties Helemaal niet op de hoogte Een beetje Tamelijk goed op de hoogte Zeer goed op de hoogte In hoeverre bent u op de hoogte van de mogelijke veranderingen in wet- en regelgeving voor de volgende zaken aangaande Brexit? Basis: alle ondervraagden (n=1609) 18

19 Voorbereidingen gevolgen Een derde bereidt zich op dit moment helemaal niet voor op mogelijke gevolgen Brexit Voorbereiden: verblijfsvergunning, Britse nationaliteit aanvragen, plannen om te migreren 9% Ik heb de Britse nationaliteit aangevraagd. Ik kan mijn Nederlandse nationaliteit behouden omdat ik getrouwd ben met een Brit. Ik heb een permanente verblijfsvergunning aangevraagd en dit is ook gehonoreerd. Probeer nu een vast contract te krijgen 34% 17% Wij maken plannen om in een ander land te gaan wonen als het VK te agressief, pesterig of qua werk te moeilijk voor ons wordt. Voorbereiden om mijn man de Nederlandse nationaliteit te kunnen laten aannemen zodat we samen in Nederland kunnen wonen. Op welke manier bent u zich aan het voorbereiden op de mogelijke gevolgen van Brexit? Basis: ondervraagden, die voorbereidingen treffen (n=1058), 7% weet niet Niet voorbereiden: nog veel onduidelijkheid en onzekerheid, vertrouwen dat het zo n vaart niet zal lopen 40% Erg veel onduidelijkheid op het moment, dus het lijkt me onmogelijk om te weten waar ik me op voor moet bereiden. Ik weet niet wat ik moet doen. Er is zoveel onzekerheid en ik begrijp het niet. Ik wou dat iemand me hierbij zou kunnen helpen, maar ik zou niet weten wie! In zeer grote mate Een beetje Behoorlijk Helemaal niet Ik woon al meer dan 20 jaar in het VK, getrouwd met Engelsman. Kan mij niet voorstellen dat de Engelse overheid mij het land uit zal zetten na Brexit. Omdat er nog niets duidelijk is. Nutteloos om nu allerlei dingen te gaan voorbereiden, die straks misschien helemaal niet nodig zijn. Bent u zich al aan het voorbereiden op de mogelijke gevolgen van Brexit? Basis: alle ondervraagden (n=1609) Waarom bent u zich niet aan het voorbereiden op de mogelijke gevolgen van Brexit? Basis: ondervraagden, die geen voorbereidingen treffen (n=551), 8% weet niet 19

20 Informatiebehoefte

21 Worst case scenario Meer dan helft Nederlanders maakt zich in behoorlijke of zeer grote mate zorgen over worst case scenario Als het over Brexit gaat, wordt er wel eens over een worst case scenario gesproken. Volgens dat scenario komt er helemaal geen akkoord, waardoor er geen overgangsregels komen voor EU-burgers in het Verenigd Koninkrijk. In welke mate maakt u zich er zorgen over dat dit scenario uitkomt? 8% 10% 27% 24% In zeer grote mate Behoorlijk Een beetje Helemaal niet Weet (nog) niet 31% In welke mate maakt u zich er zorgen over dat dit scenario uitkomt? Basis: alle ondervraagden (n=1609) 21

22 Aandachtspunten voor inzet EU en Nederlandse regering Behoud van recht op verblijf in het Verenigd Koninkrijk belangrijkste aandachtspunt Het behoud van uw recht op verblijf in het VK 85% Het behoud van uw recht om in het VK te werken 74% Het behoud van uw opgebouwde rechten op pensioen en AOW, sociale voorzieningen en uitkeringen 68% Het behoud van toegang tot gezondheidszorg (in het VK en in de EU) 68% Snel duidelijkheid over de nieuwe relatie met het VK en de overgang naar de nieuwe situatie 51% Het behoud van toegang tot onderwijs in het VK en de erkenning van diploma's en beroepskwalificaties 35% Anders, namelijk.. 8% Wat ziet u als de belangrijkste aandachtspunten waar de Europese Unie en de Nederlandse regering op moeten inzetten? Basis: alle ondervraagden (n=1609) 22

23 Informatiekanaal Internet meest gebruikte bron voor informatie over Brexit en dan vooral Britse bronnen Via het internet (overige bronnen) 76% Herkomst bron Via kranten en/of tijdschriften Via de tv 53% 67% 3% 6% Via kanalen van overheidsinstanties 48% Via Facebook Via vrienden en/of familie 27% 43% 45% 46% Via de radio 23% Via collega's op mijn werk 16% Via Twitter 9% Anders, namelijk 4% Vooral Nederlandse Vooral Britse Op geen enkele manier 0% Beide evenveel Anders, namelijk Op welke manier houdt u zich op de hoogte van Brexit? Basis: alle ondervraagden (n=1609) Betreft dit vooral Nederlandse of Britse bronnen?, Basis: ondervraagden, die gebruik maken van informatiekanalen (n=1605) 23

24 Informatiebehoefte Brexit Grote behoefte aan informatie bij Nederlanders in Verenigd Koninkrijk Informatiebehoefte 2% 2% 24% 30% 42% In welke mate heeft u behoefte aan informatie over Brexit op dit moment? Basis: alle ondervraagden (n=1609) In zeer grote mate Behoorlijk Een beetje Helemaal niet Weet niet 24

25 Soort informatie Brexit Nederlanders willen vooral informatie over gevolgen voor verblijf in Verenigd Koninkrijk Soort informatie De gevolgen voor uw verblijf in het VK of dat van uw familie in het VK 76% De toegang tot gezondheidszorg in het VK De gevolgen voor zaken als pensioen en AOW, sociale voorzieningen en uitkeringen Het behoud van uw baan na Brexit/ toegang tot de Britse arbeidsmarkt Het aanvragen van de Britse nationaliteit, de gevolgen voor mijn Nederlandse nationaliteit De toegang tot gezondheidszorg in de EU 47% 52% 61% 61% 60% De (mogelijke) ingangsdatum van Brexit De gevolgen voor toegang tot onderwijs/ de erkenning van diploma's en beroepskwalificaties De gevolgen voor de eventuele komst van familieleden naar het VK 16% 24% 28% Anders, namelijk 5% Geen van deze 1% Aan welke informatie over Brexit heeft u behoefte? Basis: alle ondervraagden (n=1609) 25

26 Gebruik informatie overheidsinstanties Informatievoorziening Nederlandse ambassade meest gebruikt Bezoek 48% zegt informatie te hebben opgezocht of aangevraagd bij de Nederlandse Ambassade in Londen 38% zegt informatie te hebben opgezocht of aangevraagd bij Rijksoverheid.nl 3% zegt informatie te hebben opgezocht of aangevraagd bij HollandUKtrade.nl (Brexit-loket) Reden ontevredenheid Nederlandse Ambassade in Londen: Informatie is zeer summier. Hebben geen duidelijk standpunt met betrekking tot de Nederlanders hier in het VK. Er wordt in feite geen informatie gegeven (alleen het absolute minimum wat je overal kan vinden) en zij lijken weinig voor Nederlanders in het VK te doen. De website van Rijksoverheid.nl: Veel informatie voor ondernemers onder het hoofdje Brexit, geen advies voor burgers. Informatie dubbele nationaliteit moeilijk te volgen. Tevredenheid 43% zegt (zeer) tevreden te zijn, 37% is neutraal, 17% is (zeer) ontevreden en 3% zegt het niet te weten. 38% is (zeer) tevreden, 44% zegt neutraal te zijn, 13% is (zeer) ontevreden en 5% zegt het niet te weten. Heeft u in de afgelopen zes maanden wel eens informatie over Brexit opgezocht of aangevraagd bij de onderstaande websites/organisaties? 24% is (zeer) tevreden, de helft (47%) is neutraal en 11% is (zeer) ontevreden. 18% Gaf aan het niet te weten. Anders dan anonieme verouderde informatie komt er niks vanuit de Rijksoverheid, behalve een dreigement dat je je nationaliteit verliest als je Brits wordt. HollandUKtrade.nl (Brexit-loket) De titel zegt het al: 'trade.' Wij als burgers lijken niet belangrijk voor de overheid. Dit is de website van het economisch team en 'business support'. Raar dat wij ons als burgers in de kou voelen staan? 26

27 Verblijf in het Verenigd Koninkrijk na Brexit Meerderheid Nederlanders verwacht na Brexit in het Verenigd Koninkrijk te blijven wonen. Residents Werkenden Studenten 17% 16% 19% 18% 3% 40% 4% 27% 0% 6% 11% 27% 36% 33% 42% 73% 70% 54%* Zeker wel Waarschijnlijk niet Weet niet Waarschijnlijk wel Zeker niet *Uit de open antwoorden valt af te leiden: meerderheid van de studenten die wil blijven, is op dit moment bezig met een PhD studie. Denkt u dat u na de invoering van Brexit in het Verenigd Koninkrijk blijft wonen? Basis: residents (n= 434), werkenden (n=954), studenten (n=67) die in Verenigd Koninkrijk wonen. 27

28 Waarom wonen blijven of vertrekken Een leven opgebouwd in het Verenigd Koninkrijk We hebben ons leven hier opgebouwd, onze kinderen zijn hier geboren. Dat zet je niet zomaar opzij. Ik wil niet afgesloten zijn van de EU en als ik van tevoren had geweten dat er een Brexit zou komen, was ik nooit naar het VK gegaan. Dat ligt er geheel aan wat de voorwaarden zijn. Mocht ik tweederangs burger in het VK zijn, dan verhuis ik weer terug naar Nederland. Vrouw is Brits, zoon hier geboren, carrière gemaakt. Voorkeur is geen Brexit natuurlijk, maar tenzij het echt slecht uitpakt wil ik liever blijven. Kunt u dit antwoord toelichten? Basis: allen die hebben aangegeven in het VK te wonen (n=1212), 6% weet niet 28

29 Waarom werken blijven of vertrekken Vaste baan die men na Brexit niet ziet verdwijnen Zolang ik bij mijn huidige Britse werkgever kan blijven doe ik dat. In Nederland zijn er in deze sector (helikopterindustrie) nog weinig mogelijkheden Ik denk dat ik inmiddels te oud ben (59) om een nieuwe baan in Nederland te zoeken. Ik heb dus weinig keuze. Ik heb hier mijn bedrijf opgebouwd en dat is niet zomaar te verplaatsen naar een ander land. Ik heb hier een vaste baan en recentelijk gekocht huis, dat is niet zomaar op te geven om terug te verhuizen naar Nederland, waar ik geen baan heb en mijn vriend niet heen wil. Ik heb een baan waarbij ik ook een regulier visum kan krijgen. Echter als ik elders in de wereld een andere baan kan vinden dan zal ik waarschijnlijk ervoor kiezen om te vertrekken. Mijn contract loopt af, en met het oog op bestaanszekerheid zoek ik liever een baan in continentaal Europa Kunt u dit antwoord toelichten? Basis: allen die hebben aangegeven in het VK te werken (n=1072), 13% weet niet Mijn baan zou waarschijnlijk nog wel blijven bestaan, maar ik werk liever in een land waar ik wel welkom ben. 29

30 Waarom studeren blijven of vertrekken Dan afgestudeerd Als Brexit in 2019 plaatsvindt, heb ik nog 3 maanden te gaan. Het zou zonde zijn om dat niet af te maken. Mijn PhD duurt 4 jaar, wanneer de Brexit wordt ingevoerd zit ik op de helft. Mijn doel is deze PhD af te ronden. Mijn studie loopt voor de Brexit af en ik ben niet van plan daarna nog verder te studeren. Een baan in het VK na mijn studie overweeg ik nog enigszins, maar eigenlijk ook niet vanwege de Brexit. Mijn keuze is afhankelijk van de veranderingen in het verblijfsrecht en de toegang tot het Britse onderwijsstelsel en met name PhD posities. Collegegelden zijn te hoog na Brexit. Mijn studie rond ik af net voordat de Brexit ingaat. Dit is een goede timing en zorgt ervoor dat ik hopelijk kan vertrekken voordat de problemen rond de Brexit echt beginnen. Kunt u dit antwoord toelichten? Basis: allen die hebben aangegeven in het VK te studeren (n=103), 13% weet niet Mijn studie is ruim voor de ingang van Brexit afgelopen en tenzij ik hier een baan vind (die kans acht ik zeer klein) ga ik dan terug naar Nederland. 30

31 Advies aan Nederlandse regering (1/2) Communiceer, zorg voor behoud van toegang tot zorg, dubbele nationaliteit, help ons! Geef ons alstublieft het recht de Britse nationaliteit aan te nemen zonder de Nederlandse te verliezen. Ervoor zorgen dat Nederlanders die in het VK wonen toegang behouden tot gezondheidszorg, desnoods via de Nederlandse overheid. Wij zijn trotse Nederlanders en omdat we niet in Nederland wonen voelen we ons een beetje verlaten door Nederland. Vergeet ons niet! Communiceer over mogelijke uitkomsten, wacht niet in stilte tot álle zaken duidelijk zijn. Communiceer open, duidelijk, en proactief met Nederlandse staatsburgers die in het Verenigd Koninkrijk wonen. En stel, zo mogelijk, juridisch advies beschikbaar. Overzichtelijke website maken die betrekking heeft op werkenden/studenten wat er zal veranderen en waar op gelet zou moeten worden. Garandeer zekerheden rondom werk, pensioen, sociale zekerheid, gezondheidszorg, onderwijs en dubbele nationaliteit. Laat zien dat je om ze geeft. Woon meer dan 30 jaar in Engeland. Zou graag dubbele nationaliteit hebben voor verschillende redenen. Nu mijn man is overleden is het niet meer mogelijk. Waarom niet? Help ons! Als u de Nederlandse overheid één advies zou willen geven aangaande Brexit, welk advies zou dit dan zijn? Basis: alle ondervraagden (n=999), 5% weet niet 31

32 Advies aan Nederlandse regering (2/2) Doe er graag alles aan om Brexit te voorkomen en zo niet: zorg dan goed voor de Nederlanders in het Verenigd Koninkrijk. Geef alle Nederlanders in het Verenigd Koninkrijk plus hun Britse naaste familieleden de optie de dubbele nationaliteit te hebben. Zorg dat een soortgelijke situatie niet ook in Nederland ontstaat! En verder, doe uw best om uw burgers zo volledig mogelijk in te lichten, er is enorm veel onzekerheid. Met name met betrekking tot pensioenen en het recht op de dubbele nationaliteit. Mijn gezin is half Brits, half Nederlands, en dat willen we graag blijven. Help ons, en andere Nederlanders in vergelijkbare situaties, daar alsjeblieft bij door veel informatie te verschaffen en hulp te bieden bij de nodige processen die we ongetwijfeld zullen moeten doorlopen. Houd ons geïnformeerd omtrent alle ontwikkelingen in de onderhandelingen. Persoonlijke correspondentie per brief of zou fijn zijn. Zorg dat diploma's uit het VK even sterk zouden gelden in Nederland en de rest van de EU. Houd samen met andere EU-landen voet bij stuk voor de rechten van de EU-staatsburgers in het VK en ook de Britten in Europa. Zorg ook dat er freedom of movement blijft. Wees redelijk en probeer te doen wat goed is voor onderdanen en bedrijven. Verzanden in EU idealen helpt niet, pragmatische oplossingen is wat we nodig hebben. Denk niet alleen aan handel en winst in Nederland, werk eens wat harder voor de eigen landgenoten (en laat dat zien)! Jullie weten wie er in Groot Brittannië woont, laat iets weten. Het is allemaal zo vaag, wel of geen visum, 5 jaar regeling of niet, verblijfsvergunning etc. Ik ben niet iemand anders geworden, als zelfstandig huisarts wil ik weten wat me te wachten staat. Vinger aan de pols houden, ook op dit moment is er al volop uitsluiting van EU burgers en veel in beweging. Het zou fijn zijn als ambassades zich ook op burgers mogen richten in plaats van alleen regeringscontacten te onderhouden. Het huidige beleid rond nationaliteit is niet verstandig. Zij die nog steeds een band met Nederland voelen zijn over het algemeen mensen die nadenken over hun loyaliteit en identiteit. Hen dwingen het Nederlanderschap op te geven werkt in niemands voordeel. Herzie deze regeling! Sta dubbele nationaliteit toe. Om praktische redenen wil ik graag Brit worden, maar ik ben en blijf eerst Nederlander. Nederland discrimineert tegen expats. Van landen waar je de nationaliteit niet kunt verliezen, wordt wel dubbele nationaliteit geaccepteerd. Als u de Nederlandse overheid één advies zou willen geven aangaande Brexit, welk advies zou dit dan zijn? Basis: alle ondervraagden (n=999), 5% weet niet 32

33 Verschillen tussen subgroepen

34 Drie profielen: residents, werkenden, studenten (1/2) Resident gemiddeld het oudst en relatief lager opgeleid vergeleken met werkenden en studenten Resident (n=434) Gemiddelde leeftijd: 51,2 jaar Geslacht Man 32% Vrouw 68% Opleiding Laag 12% Midden 26% Hoog 62% Werkende (n=1072) Gemiddelde leeftijd: 41,5 jaar Geslacht Man 41% Vrouw 58% Opleiding Laag 5% Midden 15% Hoog 80% Student (n=103) Gemiddelde leeftijd: 27,9 jaar Geslacht Man 30% Vrouw 69% Opleiding Laag 2% Midden 10% Hoog 88% 34

35 Drie profielen: residents, werkenden, studenten Residents Nederlanders die in het Verenigd Koninkrijk werken (=de werkenden) zijn het vaakst redelijk tot zeer goed op de hoogte over de ontwikkelingen rondom Brexit (91%) vergeleken met studenten (86%) en residents (80%). Een klein gedeelte van de residents (=Nederlanders die alleen in het Verenigd Koninkrijk wonen en niet werken of studeren) staat redelijk tot zeer positief tegenover Brexit (8%) vergeleken met bijvoorbeeld werkenden (2%). Mocht Brexit een feit worden, dan verwachten meer residents zeker te weten dat zij in het Verenigd Koninkrijk blijven wonen (40%), vergeleken met werkenden (27%) en studenten (18%). Meer residents (82%) wonen gemiddeld gezien ook langer dan vijf jaar in het Verenigd Koninkrijk dan de overige groepen (74%). Werkenden Nederlanders die in het Verenigd Koninkrijk werken (werkenden) schatten in dat zij beter op de hoogte zijn van veranderingen omtrent het aanvragen van een Britse nationaliteit (88%) dan residents (83%) en studenten (77%). Met betrekking tot Brexit zijn de zorgen bij alle groepen hoog te noemen (meer dan 66%). Echter: de informatiebehoefte van de werkenden ligt meer nadrukkelijk bij: de gevolgen voor het verblijf (of dat van familie) in het Verenigd Koninkrijk (77%), behoud van de baan na Brexit/toegang tot de Britse arbeidsmarkt na Brexit (70%) en de gevolgen voor zaken als pensioen en AOW, sociale voorzieningen en uitkeringen (65%). Overigens is de laatste categorie ook erg belangrijk voor residents en is toegang tot de Britse arbeidsmarkt ook in mindere mate van belang voor studenten. Werkenden zijn sterker uitgesproken over de inzet van de EU in de onderhandelingen. Het overgrote deel (86%) zet in op behoud van het recht op verblijf in het Verenigd Koninkrijk en 83% zet in op het behoud van het recht om in het Verenigd Koninkrijk te blijven werken. Meer dan residents en studenten geven werkenden aan het behoud van opgebouwde rechten op pensioen en AOW, sociale voorzieningen en uitkeringen en het behoud van toegang tot de gezondheidzorg (in het Verenigd Koninkrijk en in de EU) belangrijk te vinden. Studenten Studenten vinden het vooral belangrijk dat de EU zich tijdens de onderhandelingen inzet voor onderwijs (toegang tot, en erkenning van diploma s). 35

36 Verschillen tussen subgroepen: opleiding en leeftijd Leeftijd Het kennisniveau over Brexit is bij jongere Nederlanders in het Verenigd Koninkrijk (18-34 jaar) minder goed dan bij de overige Nederlanders. Eén op de zeven (14%) geeft aan niet zo goed op de hoogte te zijn. Minder kennis betekent niet dat deze groep zich minder zorgen maakt over Brexit. Twee derde van de jongeren (66%) geeft aan redelijk tot veel zorgen te hebben over Brexit. Nederlanders in het Verenigd Koninkrijk tussen de 35 en 54 jaar zijn het meest bezorgd over de gevolgen van Brexit (72%). Ouderen maken zich relatief het minst zorgen (59%), al blijft dit een aanzienlijke groep. Ongeveer een vijfde tot een derde geeft aan in behoorlijke tot zeer grote mate voorbereidingen te treffen aangaande Brexit. Jongeren (19%) doen op dit moment nog het minst, terwijl ook ouderen (23%) relatief in mindere mate voorbereidingen aan het treffen zijn. Vooral Nederlanders in de leeftijdscategorie tussen 35 en 54 jaar (31%) geeft aan hier in meer of mindere mate mee bezig te zijn. Jongeren hebben wel een grote behoefte aan informatie met betrekking tot Brexit, al verschillen de onderwerpen tussen leeftijdsgroepen wel. Nederlanders tot 55 jaar willen vooral informatie over de gevolgen voor het verblijf (78%) en behoud van de baan/ toegang tot de Britse arbeidsmarkt (69%). Jongeren willen vooral duidelijkheid over de (mogelijke) ingangsdatum van Brexit (36%) en de gevolgen voor toegang tot het onderwijs en diploma s (31%). Ouderen (55+) willen vooral meer informatie over de gevolgen voor zaken als pensioen en AOW, sociale voorzieningen en uitkeringen (69%) en de toegang tot gezondheidszorg in de EU en het VK (63% en 73%). Dit laatste moet volgens ouderen ook de belangrijkste inzet zijn tijdens de onderhandelingen (79%), terwijl Nederlanders jonger dan 55 jaar aangeven vooral het recht om te werken in het VK (79%) belangrijk te vinden. Opleiding Lager opgeleiden zijn over het algemeen minder goed op de hoogte van de ontwikkelingen rondom Brexit (24%) vergeleken met hoogopgeleiden (9%). Lager opgeleiden informeren zichzelf ook op een andere manier dan de middelbaar- en hoger opgeleiden. Waar deze laatste groepen dat vooral via massamedia doen (kranten/tijdschriften), informeren lager opgeleiden zich vooral via Facebook over Brexit. De informatiebehoefte van laagopgeleiden is ook minder hoog dan de informatiebehoefte van hoogopgeleiden. Zo geeft minder dan de helft van de laagopgeleiden aan (48%) behoefte te hebben aan informatie, terwijl dit voor meer dan de helft van de middelbaar opgeleiden geldt (55%) en voor bijna twee derde van de hoogopgeleiden (62%). 36

37 Verschillen tussen subgroepen: tijd woonachtig in het VK en man/vrouw Tijd woonachtig in het Verenigd Koninkrijk Nederlanders die al langer dan vijf jaar in het Verenigd Koninkrijk wonen maken zich relatief meer zorgen over Brexit dan Nederlanders die minder dan vijf jaar in het Verenigd Koninkrijk wonen (70% versus 60%). Deze groep geeft ook aan over het algemeen meer op de hoogte te zijn van de ontwikkelingen rondom Brexit (40%) vergeleken met Nederlanders die minder lang in het Verenigd Koninkrijk wonen (28%). De informatiebehoefte van mensen die langer dan vijf jaar in het Verenigd Koninkrijk wonen is niet per se minder groot dan mensen die er minder lang wonen de informatiebehoefte is echter wel een stuk specifieker. Zo hebben Nederlanders die langer dan vijf jaar in het Verenigd Koninkrijk wonen meer behoefte aan informatie over de gevolgen voor sociale voorzieningen en AOW, pensioen en uitkeringen (66%) en toegang tot de gezondheidszorg in de EU (66%) dan wel het VK (51%) en over het aanvragen van de Britse nationaliteit (57%). Vooral toegang tot opgebouwde rechten (74%) en toegang tot gezondheidszorg in EU en VK (73%) zou volgens Nederlanders die langer dan vijf jaar in het Verenigd Koninkrijk wonen de belangrijkste inzet tijdens de onderhandelingen moeten zijn. Nederlanders die minder dan twee jaar in het Verenigd Koninkrijk wonen, hebben weer hele andere informatiebehoeften. Deze groep wil juist meer informatie over de gevolgen van Brexit voor het eigen verblijf in het Verenigd Koninkrijk (83% versus 74% gemiddeld) en over de gevolgen voor het behoud van de eigen baan na Brexit (76% versus 53% gemiddeld). Mensen die minder dan vijf jaar in het Verenigd Koninkrijk wonen bereiden zich over het algemeen minder voor op Brexit (51% versus 71% gemiddeld). Een kwart (27%) van de Nederlanders die tussen de 3 en 5 jaar in het Verenigd Koninkrijk woont, denkt na Brexit waarschijnlijk / zeker niet meer in het Verenigd Koninkrijk te wonen. Verschillen tussen man en vrouw Vrouwen maken zich vaker zorgen over toegang tot gezondheidszorg in het VK (50% tegenover 37%), toegang tot sociale voorzieningen en uitkeringen (35% tegenover 26%) en de mogelijkheid tot (re)migratie in de toekomst (51% tegenover 42%). Op de vraag waarop de EU zou moeten inzetten, antwoorden mannen en vrouwen hier en daar verschillend: vrouwen vinden het behoud van opgebouwde rechten (AOW, uitkeringen, etc.) (70% tegenover 64%), de toegang tot de gezondheidszorg (72% tegenover 63%) en onderwijs (39% tegenover 28%) belangrijker dan mannen. 37

38 Onderzoeksverantwoording

39 Onderzoeksverantwoording Onderzoek Brexit Doel onderzoek Werving Steekproefgrootte Kantar Public heeft in opdracht van het ministerie van Buitenlandse Zaken onderzoek gedaan naar de meningen en wensen van Nederlanders werkend, studerend en/of woonachtig in het Verenigd Koninkrijk over Brexit. De werving van Nederlanders werkzaam, studerend en/of woonachtig in het Verenigd Koninkrijk is via meerdere kanalen verlopen: 1) Er is contact gezocht met 29 Nederlandse non-profit organisaties in het Verenigd Koninkrijk. Deze organisaties zijn gevraagd om de link naar de vragenlijst te promoten onder hun leden door middel van bijvoorbeeld een nieuwsbrief. Vijftien organisaties gingen op onze uitnodigingen in. 2) De Nederlandse ambassade in London heeft de link naar de vragenlijst gepromoot op haar Facebookpagina. 3) Rondom het plaatsen van de link op de Facebookpagina van de Nederlandse ambassade in London heeft een Facebookcampagne gelopen om de link te promoten. 4). In de vragenlijst konden respondenten adressen aanleveren van bekenden waarvan zij dachten dat zij binnen de beschreven doelgroep van de vragenlijst zouden vallen ( sneeuwbalmethode ). Er is niet alleen voor deze mixed method manier gekozen om een zo hoog mogelijke respons te verkrijgen, maar ook om te spreiden naar engagement. Naar verwachting zijn mensen die zich actief melden voor een vragenlijst (onder meer via de Facebookcampagne) gemiddeld genomen wat meer uitgesproken in hun mening ( rode petjes ) dan mensen die via andere kanalen worden benaderd ( groene petjes ). De respons per wervingskanaal valt niet exact te achterhalen, aangezien er met een open link is gewerkt. Wel kunnen we aan de hand van de volgorde van uitzetten (eerst sneeuwbal, daarna link via ambassade en promotie via Facebook, tenslotte contact met 29 Nederlandse non profit organisaties) schattingen maken: circa 5-10% van de totale respons is via de sneeuwbal bewerkstelligd, circa 60-70% via de ambassade en Facebookactie en 20-30% via de non-profit organisaties. Nederlanders in het Verenigd Koninkrijk netto n= 1609: - Werkend (en meestal woonachtig) netto n= Studerend (en meestal woonachtig) netto n=103 - Alleen woonachtig (residents) n= 434 Veldwerkperiode 15 september t/m 25 oktober 2017 Methode Vragenlijstlengte Rapportage Vervolg Online (open link). De vragenlijst is in de Nederlandse taal uitgezet. Gemiddeld 15 minuten In de resultaten maken we, waar relevant, uitsplitsingen naar leeftijd en werkend, studerend en/of woonachtig in het Verenigd Koninkrijk In totaal 1261 mensen (78%) van de ondervraagden is bereid om deel te nemen aan vervolgonderzoek. Ruim driekwart (n=1241, 77%) wil via de op de hoogte worden gehouden van nieuws over Brexit.

40 Achtergrondkenmerken (1/2) vmbo / mavo / lbo 3% % mbo 8% havo / vwo 10% 38% 61% % hbo of wo-bachelor 10% hbo-master 6% 55 jaar en ouder 19% wo-master of doctoraal 43% 40

41 Achtergrondkenmerken (2/2) 68% 74% 2% 1% 2% 1% 3% 2% 9% 7% 17% 14% Minder dan 3 maanden tussen de 3 en 6 maanden een half jaar tot een jaar 1-2 jaar 3-5 jaar meer dan 5 jaar werk en/of studie wonen % Hoe lang woont, werkt en/of studeert u al in het Verenigd koninkrijk? (n=1609) 41