Rapport. Brexit: beleving en informatiebehoefte Doelgroep: Brexit & bedrijven die een relatie met het VK hebben

Transcriptie

1 Rapport Brexit: beleving en informatiebehoefte Doelgroep: Brexit & bedrijven die een relatie met het VK hebben Tim de Beer, Manuel Kaal en Hester Bähler 30 november 2017 H4261

2 Inleiding Het Verenigd Koninkrijk hield op 23 juni 2016 een referendum over het lidmaatschap van de Europese Unie (EU). Een meerderheid van de Britten heeft gekozen om uit de EU te vertrekken ( Brexit ). Op 29 maart 2017 heeft de Britse regering formeel de uittreding uit de EU in werking gezet. Naar verwachting duren de onderhandelingen hierover 2 jaar. Op korte termijn verandert er weinig, het Verenigd Koninkrijk blijft voorlopig nog lid van de EU. Maar op de lange termijn zal er wel degelijk iets veranderen. Als het Verenigd Koninkrijk de EU écht heeft verlaten, kan dit grote gevolgen hebben: voor Nederlanders die in het Verenigd Koninkrijk wonen, voor het bedrijfsleven en voor de geopolitieke verhoudingen. Juíst nu de Brexitonderhandelingen tussen de Europese Unie en het Verenigd Koninkrijk van start zijn gegaan, streeft de Rijksoverheid naar een goede zorg voor de betrokken Nederlanders. Op verzoek van het Nederlandse ministerie van Buitenlandse Zaken voert onderzoeksbureau Kantar Public een onderzoek uit onder drie doelgroepen: Nederlanders woonachtig, werkzaam of studerend in het Verenigd Koninkrijk, Nederlandse bedrijven en het algemene publiek. Het gaat om de houding, wensen en informatiebehoeften van deze groepen. In dit rapport vindt u de resultaten van het onderzoek naar de mening over en wensen van Nederlandse bedrijven die zaken doen met het Verenigd Koninkrijk, of dat overwegen. Het kan om de volgende zaken gaan: importeren, exporteren, investeren of een vestiging hebben in het Verenigd Koninkrijk. Vaak is er een grote overlap tussen deze categorieën. 2

3 Definities In het gehele onderzoekstraject zijn diverse definities gebruikt ter definiëring van bepaalde domeinen. Hieronder beschrijven we een aantal begrippen die in de rest van het rapport worden gebruikt om de eenduidigheid te bevorderen Importerende bedrijven = als in dit rapport wordt gesproken over importerende bedrijven dan hebben we het over bedrijven die alleen importeren naar het Verenigd Koninkrijk (en niet exporteren, of een andere activiteit ondernemen). Exporterende bedrijven = als er in dit rapport gesproken over exporterende bedrijven dan hebben we het over bedrijven die alleen exporteren naar het Verenigd Koninkrijk (en niet importeren, of een andere activiteit ondernemen). Een derde groep betreft bedrijven die exporteren en importeren én nog iets anders doen dat kan gaan om toeleverancier zijn, een vestiging hebben en/ of investeren in het Verenigd Koninkrijk. Bedrijven die een vestiging hebben = als er in dit rapport gesproken wordt over bedrijven die een vestiging hebben, dan hebben we het over bedrijven die alleen een vestiging hebben in het Verenigd Koninkrijk en geen andere activiteit ondernemen. De genoemde groepen zijn exclusief. Men kan dus niet tot meer dan één doelgroep behoren. 3

4 Inhoudsopave Voornaamste bevindingen 5 Algemeen 7 Kansen en bedreigingen 13 Informatiebehoefte 26 Verschillen tussen subgroepen 34 Onderzoeksverantwoording 37 4

5 Voornaamste bevindingen

6 Voornaamste bevindingen Bedrijven: het gaat anderen raken, maar eigen bedrijf beperkt, zakelijke omgang gewenst Een meerderheid (63%) van de ondervraagde Nederlandse bedrijven voorziet zeer/redelijk grote gevolgen van Brexit voor het Nederlandse bedrijfsleven. Van de bedrijven die gevolgen voorzien, verwacht driekwart (74%) negatieve gevolgen en 6% positieve gevolgen. Omgerekend betekent dit dat 47% van alle ondervraagden negatieve gevolgen verwacht en 4% positieve gevolgen. Laatstgenoemde groep voorziet kansen om investeerders aan te trekken. Maar de groep die negatieve gevolgen ziet (ruim tien keer zo groot) verwacht onzekerheid, administratieve rompslomp en grote handelsbelemmeringen en waardedaling van de pond. Eén op de vijf (21%) voorziet gevolgen van Brexit voor het eigen bedrijf - van deze bedrijven verwacht 8% per saldo positieve uitkomsten en 84% negatieve uitkomsten. Omgerekend betekent dit dat 17% van alle ondervraagden grote negatieve gevolgen voor het eigen bedrijf verwacht (onder meer ten gevolge van de afwaardering van het pond en handelsbelemmeringen) en 2% positieve gevolgen voor eigen bedrijf verwacht (een enkeling verwacht wellicht versterking van de eigen concurrentiepositie). De overgrote meerderheid (83%) is naar eigen zeggen goed op de hoogte van de ontwikkelingen rondom Brexit. Een kwart (24%) heeft, als het Brexit betreft, een zeer grote of behoorlijke grote informatiebehoefte. Nog eens de helft (51%) heeft dat een beetje. Bedrijven met minimaal een beetje informatiebehoefte hebben vooral behoefte aan informatie over douaneregelingen en import- en exporttarieven. Bedrijven overwegen vooral informatie te zoeken via reguliere nieuwsbronnen (41%) en de Rijksoverheid (34%) en ontvangen het liefst informatie via nieuwsbrieven in s (48%), websites (43%), reguliere nieuwsbronnen (38%) en informatiebijeenkomsten (15%). De meest gebruikte bronnen (in de afgelopen zes maanden) zijn Rijksoverheid.nl (30%) en VNO-NCW, MKB of een brancheorganisatie (29%). Gebruikers zijn over het algemeen ook tevreden over de geboden informatie via beide genoemde bronnen. Dat geldt ook voor de informatie via de RVO en de Nederlandse ambassade in Londen. Over Hollanduktrade.nl zijn de reacties iets gemengder. Bedrijven hebben met 68% vooral zorgen over de toenemende regelgeving ten gevolge van Brexit (douane, controles) en invoerheffingen (52%). Een op de tien (10%) bereidt zich daadwerkelijk in behoorlijke of zeer grote mate voor op Brexit, ruim de helft (55%) helemaal niet. Bedrijven die zich niet voorbereiden doen dat vooral niet vanwege de onduidelijkheid over de voortgang van de onderhandelingen. Bedrijven die zich (een beetje) voorbereiden doen dat door het nieuws te volgen, lokale (zakelijke) contacten te raadplegen en contact te zoeken met belangenorganisaties. Als het aan het bedrijfsleven ligt, moeten de EU en Nederlandse regering vooral inzetten op behoud van toegang tot de markt in het VK (66%), het behoud van een soepele douaneafhandeling (65%) en snel duidelijkheid verschaffen over de nieuwe relatie met het VK en de overgangsfase (51%). Vooral de grotere bedrijven in dit onderzoek geven aan dat ze behoorlijk tot sterk afhankelijk zijn van hun relatie met het VK. Het zijn ook de grotere bedrijven die, samen met de kleinste bedrijven, de grootste impact van Brexit verwachten (niet altijd, maar toch vooral negatief). Grotere bedrijven zijn over het algemeen ook actiever bezig met informatie vergaren over Brexit dan kleinere bedrijven. Het algemene sentiment (en advies aan de Nederlandse regering) luidt: een zakelijke omgang met Brexit, snel duidelijkheid, en zoveel mogelijk business as usual. Bedrijven hebben veelal een pragmatische insteek: Ook nu kunnen (en moeten) de zaken doorgaan, is de teneur van vele reacties. 6

7 Algemeen

8 Werkelijke of potentiële relatie met het Verenigd Koninkrijk? Grote meerderheid ondervraagde bedrijven (85%) doet al zaken met VK * Zaken doen met VK? * Bedrijfsvertegenwoordigers die aangaven dat ze geen zaken doen met het Verenigd Koninkrijk en dat ook niet van plan zijn, zijn uitgesloten van verdere deelname aan dit onderzoek 15% Ja, mijn bedrijf doet al zaken met het Verenigd Koninkrijk Ja, mijn bedrijf overweegt dat te doen 85% Doet uw bedrijf zaken met het Verenigd Koninkrijk of overweegt uw bedrijf dat te doen? Eén antwoord mogeijk. Basis: alle ondervraagden (n=446) 8

9 Aard van zakelijke relatie met het Verenigd Koninkrijk Bijna twee op de drie ondervraagde bedrijven (62%) exporteren naar het Verenigd Koninkrijk Relatie met VK Hoe ziet deze relatie er dan uit? Mijn bedrijf exporteert naar het Verenigd Koninkrijk 62% Alleen export Voornamelijk export & import 17% 41% Mijn bedrijf importeert vanuit het VK 33% Alleen import 16% Mijn bedrijf heeft een vestiging in het VK 20% Alleen vestiging 10% Mijn bedrijf is toeleverancier voor bedrijven, die zakendoen met het VK 10% Export, vestiging & iets anders Alleen toeleverancier 4% 3% Mijn bedrijf investeert in het VK 3% Alleen investeren 0% Anders, namelijk 10% Vestiging en investeren Anders, namelijk 0% 8% Weet niet 1% Weet niet 1% Op welke terreinen heeft uw bedrijf een zakelijke relatie met het Verenigd Koninkrijk, of plannen hiervoor? Dit kan om zowel goederen, diensten of kennis gaan. Meerdere antwoorden mogeijk. Basis: alle ondervraagden (n=446) Onder anders, namelijk vallen diverse, vaak intentionele/ indirecte relaties: Mijn bedrijf wil graag binnen 3-5 jaar meerdere vestigingen in de VK openen, Mijn bedrijf wil UK bedrijven overtuigen een vestiging te beginnen in NL en Moederbedrijf is gevestigd in VK 9

10 Afhankelijkheid van het Verenigd Koninkrijk? Eén op acht bedrijven zegt (heel) sterk afhankelijk te zijn van relatie met VK Afhankelijkheid 1% 6% 6% 44% 29% 14% Heel sterk afhankelijk Sterk afhankelijk Redelijk afhankelijk Enigszins afhankelijk Niet afhankelijk Weet niet Kunt u aangeven in hoeverre uw bedrijf afhankelijk is van de relatie met het Verenigd Koninkrijk? Denk daarbij aan het belang van import en export voor het voortbestaan van uw bedrijf. Basis: alle ondervraagden (n=446). 10

11 Frequentie zaken doen met het Verenigd Koninkrijk Driekwart van de bedrijven doet tenminste regelmatig, een op drie bijna dagelijks zaken met Verenigd Koninkrijk Frequentie 8% 3% 13% 31% Structureel - (bijna) dagelijks Regelmatig - meerdere keren per jaar Af en toe - gemiddeld 1 keer per jaar Incidenteel - minder dan 1 keer per jaar Weet niet 45% U heeft aangegeven dat uw bedrijf een zakelijke relatie heeft met het Verenigd Koninkrijk. Hoe vaak doet uw bedrijf zaken met het Verenigd Koninkrijk? Onder zaken doen verstaan we alle handelingen die leiden tot het ontplooien van commerciele activiteiten. Basis: alle ondervraagden (n=446) 11

12 Kennis Brexit Overgrote meerderheid bedrijven zegt goed op de hoogte te zijn van ontwikkelingen Kennis 15% 1% 15% De (zelf gerapporteerde) kennis over de ontwikkelingen rondom Brexit is hoog: 84% van de ondervraagden zegt zeer of redelijk goed op de hoogte te zijn. Die kennis is vrij evenredig verspreid: we zien geen significant onderscheid naar branche of bedrijfsomvang (kwp). 69% Zeer goed op de hoogte Niet zo goed op de hoogte Redelijk goed op de hoogte Helemaal niet op de hoogte In hoeverre bent u op de hoogte van de ontwikkelingen rondom Brexit?. Basis: alle ondervraagden (n=446) 12

13 Kansen en bedreigingen

14 Gevolgen Brexit voor Nederlands bedrijfsleven Tweederde denkt dat Brexit grote gevolgen gaat hebben voor Nederlands bedrijfsleven Gevolgen 2% 2% 8% Zeer grote gevolgen 33% 55% Redelijk grote gevolgen Niet zulke grote gevolgen Bijna geen/ helemaal geen gevolgen Weet niet Bedrijfsvertegenwoordigers die zeer goed op de hoogte van Brexit menen te zijn, zeggen veel vaker dat Brexit zeer grote gevolgen voor het Nederlandse bedrijfsleven zal hebben dan degenen die niet (zo goed) op de hoogte zijn (20% versus 4% - gemiddeld: 8%). In het algemeen, in welke mate denkt u dat Brexit gevolgen heeft voor het Nederlandse bedrijfsleven? Basis: alle ondervraagden (n=446) 14

15 Positief of negatief? Bedrijven die gevolgen verwachten: driekwart verwacht negatieve gevolgen Gevolgen 8% 0% 6% 20% Bijna uitsluitend positief Vooral positief Neutraal Vooral negatief Bijna uitsluitend negatief Omgerekend betekent dit dat een grote minderheid (42%) denkt dat Brexit vooral negatieve gevolgen gaat hebben voor het Nederlandse bedrijfsleven. Daar staat tegenover dat omgerekend 4% vooral positieve gevolgen verwacht. De rest verwacht geen/ niet zulke grote gevolgen of neutrale gevolgen. 66% U denkt dat Brexit in het algemeen (redelijk) grote gevolgen voor het Nederlandse bedrijfslevenheeft. Zijn die vooral positief of negatief, denkt u? Basis: ondervraagden, die denken dat Brexit (redelijk) grote gevolgen zal hebben (n=282) 15

16 Redenen om positieve of neutrale gevolgen te verwachten Positief: Investeerders komen naar NL, extra business Neutraal: Veel kansen en bedreigingen De gevolgen zullen nog duidelijk moeten worden. Dit zal voor een groot deel afhankelijk zijn hoe de Brexit vorm gegeven zal worden. Investeerders zullen eerder voor Nederland kiezen als zij een Europees hoofdkantoor nodig hebben. En verplaatsing van bestaande hoofdkantoren. Voor de tak van sport waarin onze afdeling binnen ons concern werkt (douane) zal er veel meer werk bijkomen en zal de huidige afdeling met minimaal 60% gaan groeien. Er zullen Britse bedrijven naar Nederland komen die voor werkgelegenheid zullen zorgen. Er zullen veel kansen en bedreigingen zijn. Gezien de flexibiliteit van het NL bedrijfsleven zullen we in totaal meer kansen benutten. Voor individuele bedrijven kan de Brexit wel tot grote problemen leiden. Sommige effecten zullen positief zijn, namelijk weer een kans bieden voor Nederland en andere zullen juist dermate regulerend en beperkend zijn dat het negatief is. Daarom neutraal. Enerzijds zal import/export duurder worden. Anderzijds zullen grote multinationals vertrekken uit de VK en zich vestigen in Mainland Europa, wat weer geld oplevert voor de schatkist. De handel met het Verenigd Koninkrijk zal afnemen, maar Nederlandse bedrijven verleggen hun handel dan naar elders. Deden en doen we altijd. Kunt u dit antwoord toelichten? Basis: ondervraagden, die denken dat Brexit positeve gevolgen zal hebben (n=17) Kunt u dit antwoord toelichten? Basis: ondervraagden, die neutraal zijn over gevolgen Brexit (n=55) 16

17 Redenen om negatieve gevolgen te verwachten Het maakt alles duurder en lastiger De handel wordt bemoeilijkt. We hebben zelf met IP rechten (kwekersrechten) te maken die in de EU zijn geregeld. Maar de EU en de UK hebben al gezegd om de wederzijdse erkenning niet voort te zetten. Dit kan betekenen dat we het IP op meerdere producten in de UK kwijt kunnen raken. Verder daalt de pond in waarde. Dus ons bezit daalt in waarde. Veel van de handel naar de UK wordt bemoeilijkt als we weer terug gaan naar procedures en controles van voordat de UK lid was van de EU. Het wordt een gruwel. Het maakt alles duurder en lastiger. Een Europese ruimte wordt gesplitst in twee delen. De UK zal zich bv minder flexibel opstellen t.o.v. Nederlandse vissers etc. etc. Zaken doen met het VK is binnen de EU zeer gunstig voor het bedrijfsleven. Buiten de EU zullen wij te maken krijgen met handelsbelemmeringen, zwaardere financiële- en administratieve lasten. De onzekerheid is op dit moment het ergste. Maar de verwachting op basis van de gebrekkige informatie is dat zakendoen onnodig complex en tijdrovend wordt en ook geld gaat kosten. Ik verwacht meer administratieve handelingen bij het exporteren naar Groot-Brittannië. Ik verwacht niet dat de handel minder wordt, de (export)kosten zullen alleen hoger worden. De export naar Engeland wordt lastiger vanwege protectionistische maatregelen. De waarde van de pond wordt lager en dat betekent dat de Engelse bedrijven minder kunnen kopen van buitenlandse leveranciers. De verwevenheid van Nederlandse en Engelse ondernemingen is groot, kijk naar Unilever en Shell, maar ook veel kleinere ondernemingen, waaronder wij, werken heel veel samen met onze Engelse collega's Kunt u dit antwoord toelichten? Basis: ondervraagden, die denken dat Brexit negatieve gevolgen zal hebben (n=210) De Schengenlanden structuur (geen commerciële grenzen) tussen het VK en Europa valt weg. Dit betekent moeilijkere en gecompliceerde import en exportprocedures, langer wachttijden aan de grenzen en hogere belastingen (importkosten). 17

18 Impact Brexit voor eigen bedrijf Een op vijf denkt dat Brexit grote gevolgen gaat hebben voor eigen bedrijf Gevolgen eigen bedrijf 27% 2% 3% 18% Zeer grote gevolgen Redelijk grote gevolgen Niet zulke grote gevolgen Bijna/helemaal geen gevolgen Weet niet Verschillen in intensiteit zaken Van de bedrijven die structureel zaken doen met het VK, zegt 39% te denken dat Brexit (zeer/ redelijk) grote gevolgen gaat hebben voor eigen bedrijf. Dit is meer dan bij bedrijven die regelmatig (15%), af en toe (14%) of incidenteel (6%) zaken doen. Toch verwacht ruim de helft (52%) van de bedrijven die structureel zaken doen met het VK geen grote gevolgen. Een op veertien (7%) zegt zelfs helemaal geen gevolgen te verwachten. Dit percentage is aanzienlijk lager dan bij bedrijven die minder frequent zaken doen (35%). 50% In het algemeen, in welke mate denkt u dat Brexit gevolgen heeft voor uw eigen bedrijf? Basis: alle ondervraagden (n=446) 18

19 Impact Brexit voor eigen bedrijf: positief of negatief? Bedrijven die impact voor eigen bedrijf voorzien: bijna exclusief negatief Gevolgen eigen bedrijf 17% 2% 5% 9% Bijna uitsluitend positief Vooral positief Neutraal Omgerekend betekent dit dat 2% van alle bedrijven positieve gevolgen voor het eigen bedrijf vermoedt en 17% negatieve gevolgen voorziet. De overgrote meerderheid voorziet geen of niet zulke grote gevolgen of neutrale gevolgen. Vooral negatief Bijna uitsluitend negatief 67% U denkt dat Brexit in het algemeen (redelijk) grote gevolgen voor uw eigen bedrijf heeft. Zijn die vooral positief of negatief, denkt u? Basis: ondervraagden, die denken dat Brexit (redelijk) grote gevolgen heeft voor eigen bedrijf (n=93) 19

20 Waarom gevolgen voor eigen bedrijf? ( open vraag) Enkeling voorziet (wellicht) versterking eigen concurrentiepositie, maar men ziet vooral nadelige gevolgen (handelsbelemmeringen, afwaardering pond) Door de enorme afwaardering van het pond is het verschil met de concurrentie uit de UK in ons nadeel uitgepakt. Zij zijn nu goedkoper dan wij. Ik zal op zoek moeten naar een andere producent die dit voor hetzelfde geld wil produceren. En dat zal een lastige klus worden. Handelsbelemmeringen zullen de vraag naar vervoer (in ons geval over water) verminderen en zullen de douane gerelateerde controles investeringen vragen in infrastructuur en IT. Wij hebben de ambitie te groeien in Europa. Groeiplannen voor 6 landen. We hebben nu groeiplannen voor 5 landen. Groeiplan in de UK hebben we in de ijskast gezet. Kijken we nu erg opportunistisch tegen aan. Geen investeringen. Dit is afhankelijk van de uitkomsten, maar dit kan ook voordelen met zich mee brengen voor onze sector. Aangezien er een tekort aan bouwpersoneel in UK wordt verwacht, versterkt onze concurrentiepositie. Echter, andere uitkomsten kunnen ook een negatief effect hebben. Kunt u dit antwoord toelichten? Basis: alle ondervraagden, die denken dat Brexit gevolgen heeft voor eigen bedrijf (n=93) 20

21 Reden zorgen ( geholpen vraag) Regelgeving (douane, controles) en invoerheffingen grootste bron van zorg bij bedrijven Reden zorgen Meer last van regelgeving: douaneformaliteiten, controles/ inspecties 68% Invoerheffingen 52% Algemene economische teruggang en onzekerheid Minder omzet Verslechterde concurrentiepositie Gevolgen voor personeel 24% 21% 17% 17% Minder banen/ werkgelegenheid in de toekomst 5% Anders, namelijk 1% Ik maak me geen zorgen 11% Weet niet 1% Welke van de onderstaande mogelijke gevolgen van Brexit baren u de meeste zorgen? Basis: alle ondervraagden (n=446) 21

22 Voorbereidingen Brexit Een op de tien bedrijven (10%) zegt zich in behoorlijke/zeer grote mate voor te bereiden op Brexit Voorbereidingen Brexit 4% 1% 8% 55% 32% In zeer grote mate Behoorlijk Een beetje Helemaal niet Weet niet In hoeverre is uw bedrijf zich op dit moment aan het voorbereiden op de mogelijke gevolgen van Brexit? Basis: alle ondervraagden (n=446) 22

23 Hoe treffen ze voorbereidingen? Ontwikkelingen volgen, gevolgen monitoren bij lokale contacten, media, brancheorganisaties Het volgen van het nieuws in de landelijke bladen, financiële bladen en vakbladen. Ook het volgen van bijeenkomsten staat op de planning. Aan het zoeken naar alternatieve leveranciers voor het uitbestede werk en aan het inventariseren wat er binnen gehaald kan worden als gevolg van het wegvallen van de interne concurrent. Regelmatig contact met verantwoordelijke Ministeries in Nederland, brancheorganisaties (bv. VNO-NCW), Kamer van Koophandel (bv.nbcc), Europese Commissie. Zoveel mogelijk op de hoogte blijven van de ontwikkelingen, ook via onze contacten in Groot-Brittannië. Dit is lastig, omdat we de uitkomsten niet weten, we overwegen nu productie in VK op te zetten om afhankelijkheid van koers pond op te vangen. Wij importeren uit Engeland, dus voor ons wordt de kostprijs lager. Er is regelmatig overleg met onze leveranciers uit Engeland om te monitoren wat de gevolgen voor hen zijn. Op welke manier is uw bedrijf zich nu aan het voorbereiden op Brexit? Basis: alle ondervraagden die een beetje/ behoorliijk/ in zeer grote mate voorbereidingen zeggen te treffen (n=184) 23

24 Waarom geen voorbereidingen? Nog geen voorstelling impact, slechts klein deel omzet geraakt, verwachting dat zaken doorgaan Omdat de enige duidelijke consequentie op dit moment is, dat de export naar VK met meer documenten en regelgeving te maken krijgt, net zoals b.v. export naar Zwitserland en andere non-eu landen. Omdat ik me niet voor kan stellen dat de impact zo groot zal zijn op de manier van zaken doen. Ik denk dat onze klanten gewoon bij ons blijven kopen als wij hen competitief en goed blijven bedienen. Slechts heel klein deel van de omzet gaat daarheen. Daar vinden we wel compensatie voor. In het VK is een salesvestiging van ons. Ik vermoed dat de markt nog steeds groot genoeg voor ons is om een gezond bedrijf te hebben. Omdat we nog niet weten wat nu de exacte gevolgen zullen zijn en we minimaal risico lopen, heeft het momenteel geen zin om ons hier druk over te maken. Omdat import vooral één bedrijf betreft en deze al zelf actie onderneemt om in de toekomst zelf vanuit Nederland te gaan leveren en factureren. Op welke manier is uw bedrijf zich nu aan het voorbereiden op Brexit? Basis: alle ondervraagden die geen voorbereidingen zeggen te treffen (n=244) 24

25 Aandachtspunten voor inzet EU en Nederlandse regering bij onderhandelingen Inzetten op behoud toegang markt en behoud soepele douaneafhandeling Inzetten op.. Het behoud van toegang tot de markt in het VK Het behoud van soepele douaneafhandeling en controles/inspecties Snel duidelijkheid nieuwe relatie met het VK en de overgang naar de nieuwe situatie Het behoud van een gelijk speelveld, gelijke concurrentiepositie VK en EU 37% 51% 66% 65% Het behoud van kwaliteitsstandaarden Het behoud van toegang tot de arbeidsmarkt 24% 20% Anders, namelijk Weet niet 2% 2% Wat ziet u als belangrrijkste aandachtspunten waar de Europese Unie en de Nederlandse regering op moeten inzetten? Basis: alle ondervraagden (n=446) 25

26 Informatiebehoefte

27 Hoeveelheid behoefte aan informatie over Brexit Een kwart (24%) van de bedrijven heeft veel behoefte aan informatie over Brexit Informatiebehoefte 4% 5% 21% 19% In zeer grote mate Behoorlijk Een beetje Helemaal niet Weet niet 51% In welke mate heeft uw bedrijf behoefte aan informatie over Brexit op dit moment? Basis: alle ondervraagden (n=446) 27

28 Behoefte aan informatie over douaneregelingen en import- en exporttarieven Informatie over Douaneregelingen Import- en exporttarieven 66% 65% Voortgang van de onderhandelingen Belastingen 38% 41% Veranderingen in regelgevingen (fyto-sanitair, milieu, gezondheidsvoorschriften, veiligheid) 29% Positie werknemers 15% Investeringen 9% Anders, namelijk Weet niet 1% 1% Aan welke informatie over Brexit heeft uw bedrijf dan vooral behoefte? Basis: ondervraagden met minimaal een beetje informatiebehoefte (n=338) 28

29 Waar overweegt men informatie te zoeken? Reguliere nieuwsbronnen, Rijksoverheid meest genoemd Informatiebron Via reguliere nieuwsbronnen: tv, radio, internet, kranten, tijdschriften 41% De Rijksoverheid 34% Brancheorganisaties 26% Rijksdienst voor Ondernemend Nederland Douane Kamer van Koophandel Netwerkorganisaties Belastingdienst 22% 22% 22% 21% 19% VNO-NCW MKB Nederland 13% 13% De Nederlandse Ambassade in Londen 7% Ondernemersplein Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit 4% 5% Anders, namelijk 7% Geen van deze 12% Bij welke organisaties overweegt uw bedrijf informatie te zoeken over Brexit? Basis: alle ondervraagden (n=446) 29

30 Hoe ontvangt men het liefst informatie? Nieuwsbrieven, website en reguliere nieuwsbronnen meest gewenste kanalen Gewenste kanaal Via nieuwsbrieven in s 48% Via een website 43% Via reguliere nieuwsbronnen: tv, radio, internet, kranten, tijdschriften 38% Informatiebijeenkomsten 15% Via social media 4% Anders, namelijk 1% Geen van deze 4% Weet niet 3% En op welke manier wilt uw bedrijf het liefst informatie ontvangen? (n=446) 30

31 Gebruik informatievoorziening websites/organisaties Meest gebruikte informatiebron in afgelopen zes maanden is Rijksoverheid.nl (30%) Informatiebron Rijksoverheid.nl 9% 30% 61% VNO-NCW, MKB of brancheorganisatie Rijksdienst voor Ondernemend Nederland 9% 9% 23% 29% 62% 67% Ja Nee Weet niet De Nederlandse Ambassade in Londen 8% 11% 81% Hollanduktrade.nl 5% 10% 85% Heeft uw bedrijf in de afgelopen zes maanden wel eens informatie over Brexit opgezocht of aangevraagd bij de onderstaande websites/organisaties? Basis: alle ondervraagden (n=446) 31

32 Tevredenheid informatiebronnen Meeste tevredenheid over informatievoorziening Nederlandse ambassade in Londen, gemengde gevoelens over Hollanduktrade.nl Informatiebron De Nederlandse Ambassade in Londen 2% 6% 42% 50% Rijksoverheid.nl Rijksdienst voor Ondernemend Nederland 3% 7% 5% 8% 47% 43% 45% 42% (Zeer) tevreden Neutraal (Zeer) ontevreden Weet niet VNO-NCW, MKB of brancheorganisatie 3% 4% 43% 50% Hollanduktrade.nl* 5% 29% 29% 38% * Let op: lage basis In hoeverre bent u tevreden of ontevreden over de informatievoorziening over Brexit van Basis: alle ondervraagden, die gebruik hebben gemaakt van Nederlandse Ambassade in Londen (n=48), Rijksoverheid.nl (n=133), Hollanduktrade.nl (n=21), RVO (n=104), VNO-NCW, MKB of brancheorganisatie (n=129) 32

33 Advies aan de Nederlandse regering Zorg voor duidelijkheid, zakelijke omgang met Brexit, soepele overgang Zorg voor een structurele oplossing op het gebied van goederen en diensten, geen torenhoge heffingen. Hierop gaan toeleggen. Zet in op een Brexit waarin toch veel van de bestaande regelingen overeind blijven. En verder moet er zo snel mogelijk duidelijkheid komen. Zorg voor het tijdig bekendmaken van een ruime overgangsperiode, indien mogelijk al met een richting voor de periode hierna. Voldoende informatie aan bedrijfsleven geven, streven naar een soepele overgang met behoud van zoveel mogelijk EUregels/wetten etc. Focus op de voordelen van een Brexit in plaats van de mogelijke nadelen die kunnen ontstaan. 39% weet niet/ wil niet zeggen Geen rancune, men heeft nu eenmaal gekozen voor Brexit. Laten we er met zijn allen een zakelijk einde aan maken, zo min mogelijk zorgen aan beide zijden.. Als u de Nederlandse regering één advies zou willen geven aangaande Brexit, welk advies zou dit dan zijn? Basis: alle ondervraagden (n=446) 33

34 Verschillen tussen subgroepen

35 Verschillen tussen subgroepen: bedrijfsgrootte Er bestaat bij de bedrijven in dit onderzoek een relatie tussen afhankelijkheid van het VK en de mate van zaken doen met het VK. Ondervraagden die structureel zaken doen met het VK geven met een derde (32%) vaker aan (heel) sterk afhankelijk te zijn van deze relatie dan degenen die regelmatig (4%), af en toe (2%) of incidenteel (0%) zaken doen. Ook het type activiteit speelt een rol bij de afhankelijkheid: bedrijven die alleen exporteren zijn vaker (59%) niet afhankelijk van hun relatie met het VK dan bedrijven die alleen importeren, exporteren én importeren, of alleen een vestiging hebben. Kijken we naar klasse werkzame personen (KWP) en verdelen we dit onder naar klein (tot 10 werknemers), middelgroot (10-99 werknemers) en groot MKB/ grootbedrijf (100 werknemers of meer), dan zien we enkele duidelijke verschillen. Een op de zes (17%) bedrijven met 100 of meer werknemers (=groot MKB/ grootbedrijf) zegt (heel) sterk afhankelijk van de relatie met het VK te zijn. Dit is significant meer dan bedrijven met werknemers en bedrijven met minder dan 10 werknemers (9% en 10%). Ook zeggen bedrijven met 100 werknemers of meer vaker structureel zaken te doen met het VK dan kleinere bedrijven (55% versus 32% bij werknemers en 15% bij tot 10 werknemers). Vooral de kleinste (tot 10 werknemers) en grotere bedrijven (100 of meer werknemers) menen dat Brexit impact gaat hebben voor het Nederlandse bedrijfsleven: respectievelijk 67% en 70% denkt dat. Middelgrote bedrijven (10-99 werknemers) zijn dat minder vaak (55%) van mening. Hetzelfde patroon zien we bij de ingeschatte gevolgen voor het eigen bedrijf: vooral grotere bedrijven (100 of meer werknemers, 29%) en in mindere mate kleinere bedrijven (tot 10 werknemers, 22%) menen dat de gevolgen groot zullen zijn, middelgrote bedrijven blijven daar bij achter (15%). Het grote MKB/ grootbedrijf bereidt zich vaker in (zeer/ behoorlijk) grote mate voor op Brexit dan kleine bedrijven (tot 10 werknemers) en middelgrote bedrijven (10-99 werknemers) (18% tegenover respectievelijk 6% en 7%). Het is tevens het grote MKB/ grootbedrijf dat vaker in (behoorlijk) grote mate behoefte zegt te hebben aan informatie (37%) dan respectievelijk kleine (22%) en middelgrote bedrijven (19%). Verder gebruiken ze daadwerkelijk ook vaker informatiebronnen dan kleine en middelgrote bedrijven: bijvoorbeeld informatie van de Rijksoverheid (48% tegenover 26% en 32%), de brancheorganisatie (42% tegenover respectievelijk 15% en 25%), netwerkorganisaties (36% tegenover respectievelijk 11% en 21%), en VNO-NCW (30% tegenover respectievelijk 2% en 12%). Tenslotte hebben grote (MKB)bedrijven vaker behoefte aan informatiebijeenkomsten dan kleine en middelgrote : 27% tegenover respectievelijk 8% en 15%. 35

36 Verschillen tussen subgroepen: branche Kijken we naar branche, dan zijn er drie hoofd branches te onderscheiden waar genoeg waarnemingen zijn om uitspraken over te doen: industrie/ productie, groothandel, detailhandel of reparatie en zakelijke dienstverlening. Bedrijven in de industrie/ productiebranche geven vaker aan (39%) structureel zaken te doen met het VK dan bijvoorbeeld de zakelijke dienstverleners (20%). Bedrijven in de groothandel, detailhandel of reparatie verwachten vaker (69%) dan bedrijven in de industrie/ productie en zakelijke dienstverlening (62% en 61%) grote gevolgen voor het Nederlandse bedrijfsleven. Bedrijven in de industrie/ productie en groothandel, detailhandel of reparatie maken zich meer zorgen dan zakelijke dienstverleners over invoerheffingen (respectievelijk 55% en 69% versus 31%) en regelgeving (douane, controles) (respectievelijk 74% en 76% versus 51%). Bedrijven actief in de zakelijke dienstverlening zeggen vaker dat de EU en Nederlandse regering in de onderhandelingen moeten inzetten op het behoud van toegang tot de arbeidsmarkt dan bedrijven in de industrie/ productie en groothandel, detailhandel en reparatie (31% tegenover respectievelijk 17% en 12%). Deze laatste twee branches zeggen daarentegen weer vaker dat er ingezet moet worden op behoud van soepele douaneafhandeling dan bedrijven in de zakelijke dienstverlening (respectievelijk 74% en 75% tegenover 57%). Bedrijven in de groothandel, detailhandel, reparatie-branche overwegen, als men informatie wil zoeken, met 32% vaker de Douane als informatiebron dan bedrijven in de industrie/ productie-branche (19%) en zakelijke dienstverlening (15%). Bedrijven die actief zijn in de industrie/ productie overwegen vaker hun informatie te zoeken bij de brancheorganisatie dan bedrijven in de groothandel/ detailhandel/ reparatiebranche en zakelijke dienstverlening (36% tegenover respectievelijk 18% en 14%). 36

37 4 Onderzoeksverantwoording

38 Onderzoeksverantwoording Onderzoek Brexit Doel onderzoek Kantar Public heeft in opdracht van het ministerie van Buitenlandse Zaken onderzoek gedaan naar de meningen en wensen van Nederlandse burgers (woonachtig in Nederland) over Brexit. Doelgroep(en) Nederlandse bedrijven die zaken doen met VK of dat overwegen te doen (importeren uit/ exporteren naar VK, vestiging hebben in VK, investeren in VK) Weging De data zijn niet herwogen er zijn geen ideaalcijfers bekend voor bedrijven die zaken doen met het VK, of dat overwegen te doen Steekproefgrootte Vertegenwoordigers van het MKB dat zaken doet met het VK, netto respons n=446 (n=259 voor bedrijven via NIPObase Business, n=187 via de open link) Steekproefbron NIPObase Business en een open link, deze laatste verspreid via VNO-NCW, RVO en de Nederlandse ambassade in Londen. Via NIPObase Business zijn met name kleine en middelgrote bedrijven bereikt, maar ook enkele grote bedrijven (250+, 500+ of zelfs ). Via de open link lag de nadruk vooral op middelgroot en groot. Totale verdeling overall klein (1-49): 63%, middelgroot / groot MKB(10-249): 12%, groot (250+): 15%. Verdeling naar branche: industrie/ productie (n=125), groothandel, detailhandel of reparatie (n=114), zakelijke dienstverlening (n=71), uitgeverij, film, tv, telecommunicatie of informatietechnologie (n=27), vervoer of opslag (n=23), bouw (n=16), overige dienstverlening (n=12), gezondheidszorg en welzijnszorg (n=10), landbouw, bosbouw en visserij (n=9), financiële dienstverlening (n=7), horeca of accommodaties (n=5), vrije beroepen (n=5), onderwijs (n=5), cultuur, sport en recreatie (n=3), publieke sector (n=1), divers (n=8), weet niet/ onbekend (n=5). Veldwerkperiode Methode Vragenlijstlengte Rapportage Vervolg 15 september t/m 22 oktober 2017 (reminder uitgestuurd op maandag 3 oktober) Online Gemiddeld circa 12 minuten In de resultaten maken we, waar relevant, uitsplitsingen naar status (doet al zaken/ overweegt dat te doen), afhankelijkheid van zaken met het VK, frequentie van contact, soort contact (importeren, exporteren, vestiging, mate van investeren, etc.), branche In totaal 62% van de ondervraagden is bereid om deel te nemen aan vervolgonderzoek, 54% wil via de op de hoogte worden gehouden van nieuws over Brexit. Iets meer dan een derde (36%) was bereid het KvK-nummer door te geven.