Integraal vorming begeleiden

Transcriptie

1 Integraal vrming begeleiden Om vrming begeleiden in kaart te brengen, is vr mij een inzichtelijk kader dat van de 4 kwadranten van Ken Wiber. Zals elk fenmeen (vlgens Wilber, xxxx) kan vrming wrden begrepen vanuit twee dimensies: A. intern extern: leren heeft een inwendigheid, d.i. wat mensen (samen) beleven, en een uitwendigheid, d.i. wat ze den, zeggen, he ze zich rganiseren; B. individueel cllectief: leren is èn een individueel prces (tussen de ren) èn een cllectief prces in relatie met anderen (tussen de neuzen). Met deze twee tweedelingen kunnen vier kwadranten wrden uitgetekend. In die vier kwadranten zit een evlutie: 1. Aan de basis ligt leren als gedragsverandering. Een delstelling van vrming is dat mensen hun gedrag veranderen. Vrming dient hier een mgeving aan te bieden waarin mensen kunnen uitdagingen aangaan, experimenteren, succeservaringen hebben, waardering krijgen vr hun prberen en slagen. 2. Gedragsverandering kan k maar als het systeem dat telaat. Als er aparte ruimte en tijd beschikbaar is. Als er regels en afspraken gelden die anders zijn. Als er werkvrmen zijn die anders zijn. In andere werelden kunnen dezelfde mensen heel anders zijn. 3. Leren gaat verder dan gedragsverandering. Het impliceert k aandacht geven aan gewaarwrdingen, nieuwe ervaringen pden en betekenissen creëren. Als mensen hun wereld p een nieuwe manier begrijpen en ervaren, dan veranderen ze, en mgelijk k hun gedrag, de manier waarp ze p die wereld ingrijpen. 4. Leren is k een relatineel gebeuren van wederzijdsheid: leerling en meester lpen hand in hand. Een prces waarin mensen met elkaar in dialg gaan, zichzelf tnen en zich mgelijk in elkaars verhalen herkennen. Een energetisch gebeuren. We hebben de ntmeting met de ander ndig m de vlgende stap te kunnen zetten. He cmplexer en meer diepgaand het leerprces he meer elke van deze vier perspectieven van belang is. 5. Om uiteindelijk uit kmen bij een integrale benadering waarbij gedrag, structuur, betekenisgeving en relatie bijdragen tt persnlijke ntwikkeling pgevat als een prces van wrden wie je bent, jezelf ntdekken. De vrmingswerker neemt hier de rl p van een verlskundige. 1

2 cnstructivisme (3) individueel behavirisme (1) de mens is een actief, bewust & betekenisgevend wezen intern de mens is een relatineel wezen dat in interactie met anderen zijn wereld pbuwt cnstructinisme(4) de mens wrdt wie hij is integralisme (5) cllectief menselijk gedrag wrdt bepaald dr de (verwachte) effecten extern menselijk gedrag wrdt (nbewust) bepaald dr (sciale) structuren & systemen structuralisme (2) Vrming begeleiden: (1) zet mensen aan de slag (handelen) binnen hun zne van nabije ntwikkeling, (2) biedt een minimale structuur aan waarbinnen ze zveel mgelijk verantwrdelijkheid kunnen pnemen vr hun eigen leerprces in de mate ze dit zelf kunnen en willen, (3) ndigt uit tt bewustwrding, het creëren van nieuwe inzichten, (4) schept een leercultuur, een veilig klimaat waarin leren iets is dat samen gebeurt. Elk van deze kwadranten dragen tt elkaar bij: handelen creëert nieuwe ervaringen, structuur biedt veiligheid, veiligheid maakt dat mensen durven experimenteren, enzvrt. (5) Elk van deze vier aspecten zijn als vier treden die telaten m binnen vrming ruimte te creëren vr ntwikkeling, pgevat als een prces van bevrijding en menswrding. Binnen deze kwadranten kunnen leervrwaarden wrden ndergebracht, d.i. elementen waar de begeleider aandacht aan kan schenken in het ntwerpen en begeleiden van leerprcessen. 2

3 bewustwrding individueel handelen intern bevrijding extern leercultuur cllectief minimale structuur Hiernder kmt uitgebreider aan bd wat elk van de vijf bewegingen kan inhuden. De punten staan ruwweg in een zekere, vrnderstelde vlgrde van expertschap naar meesterschap. En dit binnen elk van de vijf bewegingen als ver de bewegingen heen. 1. Ruimte vr handelen Kiezen vr activerende werkvrmen en z deelnemers kansen geven m iets anders te den dan elders Cursisten uitdagen binnen hun zne van nabije ntwikkeling dr hen pdrachten te geven Uitndigen tt experimenteren Uitndigen tt inefenen; kunde ntwikkelen Uitndigen tt verwerven van meesterschap: kunst Cursisten vanuit een waarderende, enthusiaste, bemedigende, geïnteresseerde huding (a) bevestigen in wat ze he den, en (b) uitndigen m te efenen met gedragsalternatieven. Feedback geven znder terughudendheid: snel en direct. En k p de juiste manier en p het juiste mment. Waarderen Waarderen van inspanning Waarderen van gedrag Waarderen van resultaat Regisseren : Enkel den wat ndig is. Niets den wat anderen kunnen. Cursisten een rl en verantwrdelijkheid geven in de vrming. In de vrbereiding. In de uitvering. 2. Minimale structuur bieden ( het web uitzetten ) Zrg vr inkleding van de ruimte, muziek, Indeling van tijd en ruimte: aandacht vr schikking van stelen en tafels, de aankleding van het lkaal, pauzes, vldende licht en zuurstf, 3

4 Leerafspraken maken, zals alles is bespreekbaar + bewaak je eigen grenzen en respecteer die van anderen ; iedereen kan van iedereen leren ; het hier-en-nu telt k Kiezen en ntwerpen van geschikte werkvrmen Fasering, afwisseling, pbuw van werkvrmen Grenzen aangeven. Afspraken, regels van het spel bewaken. Hercntracten: afspraken pnieuw ter sprake brengen en mgelijk herbekijken. Het web uitdunnen waar wenselijk. Structuur minimaal maken. Balanceren tussen instrueren & delegeren: he grter de leermaturiteit van de grep, de zelfzekerheid en de beschikbare tijd, he minder sturing ndig kan zijn. 3. Ruimte vr bewustwrding 3.1. Inhud aanbrengen Enthusiast je verhaal, je bdschap brengen. Stellingen, kernbdschappen (durven) herhalen. Ervaringen en beschuwingen van deelnemers verbinden aan hun thema en/f de leerinhud (zals een mdel f een bdschap die je wil meegeven) en/f de leerdelstellingen. Duiden, interpretaties aanbrengen die tegelijk een verschil maken èn aansluiten bij het begrippenkader en perspectief van de deelnemers. Wegwijzers aanbrengen, bijv. neliners die aansluiten. Pas duiden als er verwndering, perplexiteit, verlangen is. In staat zijn m je eigen interpretatie en rdeel ls te laten (mentale flexibiliteit) Ruimte vr reflectie en reflexiviteit Kunst van begeleidende vragen stellen waardr deelnemers bewust wrden van het antwrd in en uit zichzelf in interactie (verlskunde; maieutiek). Uitndigen tt zelfreflectie, zals kritisch zelfnderzek ( shadw wrk ) naar blkkades, ratinalisaties, veralgemeningen en simplificaties; en verkenning van innerlijke stemmen ( vice dialgue ) en vrnderstellingen. Uitndigen m te bserveren, aandacht te geven aan het: lichamelijk-kinesthetische, waarnder lichamelijke cördinatie en het psychseksuele; bijv. embdied reading waarbij aan mensen wrdt gevraagd een tekst te lezen en hun lichaamsgevel hierbij in het g te huden; emtinele, waarnder psitieve en negatieve emties, hge en lage energie; cgnitieve, he men betekenis geeft aan gebeurtenissen; 4

5 imaginaire, he men zich een psitieve tekmst kan en wil vrstellen; relatinele: bijv. afhankelijkheid, nafhankelijkheid, interafhankelijkheid; ethische: van plicht naar verantwrdelijkheid naar mededgen; esthetische: van grf naar subtiel (bijv. de schnheid in lelijkheid; f van mie kleuren naar he kleuren mi zijn ); spirituele: natuurmystiek, cultuurmystiek, getuige-bewustzijn en nndualiteit; uitndigen tt meditatie. Meditatief aarden vanuit de ademhaling: landen en rusten in de grep, thuiskmen en aanwezig zijn; wees in de staat die je bij anderen wil bewerkstelligen Leervragen verkennen en pnemen Relevantie en tepasbaarheid laten ervaren, laten ntdekken f zelf aangeven. Verbinden met de negatieve mtivatie ( meilijk meilijk ) en de psitieve mtivatie (hp, uitzicht in he het anders kan). Luisteren naar wat deelnemers ndig hebben (vrafgaand aan en tijdens vrming). Zien, aanvelen wat het thema is achter de leervraag, en het verlangen achter het thema. Achter verzet, spanning, frustratie het thema van de grep, het verlangen m te leren verkennen. Gewaar-zijn welke thema s er liggen, spelen in de grep achter weerstand, het ge-ja-maar. Jezelf kennen, bewust zijn van je eigen thema s: je eigen verlangens, beheften en angsten. Want gevelens die aansluiten bij juw thema s, zeggen niet ndzakelijk iets ver de grep. 4. Leercultuur 4.1. Veiligheid en verbinding (hlding envirnment van Winnictt; cntainment van Bin) Parafraseren en cmmunicatief erkennen. Empathisch reageren. Ervr zrgen dat iedereen betrkken is, dat iedereen tegang blijft krijgen tt het geheel. Hartelijk en penhartig met deelnemers mgaan. Een aanvaardende, psitieve huding aannemen die zelfacceptatie van deelnemers faciliteert waardr energie lskmt en ze in beweging kmen. Een veilige ruimte laat gevelens van nmacht, discmfrt, spanning te. Ged begnnen is half gewnnen: betekenisvl, persnlijk en creatief penen. De tn zetten vanaf de eerste nt. 5

6 4.2. Hanteren van verschil Uitndigen m met elkaar in dialg te gaan en een daarin een vrbeeld zijn. Bemiddelen bij meningsverschillen. Uitndigen m elkaars perspectief te verkennen, in elkaars schenen te staan. Cnfrnteren m mensen te raken en z in beweging te brengen Prcesinterveniëren Vertruwen: als je het prces vlgt, km je er altijd uit. Expliciteren wat hier en nu in de grep het geval is, indien te verbinden aan het thema en de fcus van de grep. Het parallelle prces benemen: wat zegt het hier-en-nu (in de grep) ver het daar-en-dan (leefwereld van betrkkene)? 4.4. C-creatie Vertruwen uitstralen in het c-creatief vermgen van de grep ( mensen leren van en met elkaar ). Dansen : integeren van leiden en vlgen, sturend werken en c-creërend, participatief werken; dienen dr te leiden. Krishnamurti: de wijze hudt zichzelf p de achtergrnd, maar in werkelijkheid staat hij vraan. Energetisch prces van flw -in-interactie creëren. 5. Ruimte vr ntwikkeling Redelijk intuïtief beslissingen nemen. Je laten leiden dr je gevel m verstand-ige stappen te zetten. Een wisselwerking laten ntstaan tussen zachte energie (het he velen in de buik) en de sterke energie (het he aanpakken met het hfd). Hart en hfd, velen en denken verbinden vanuit Leegte. Aandacht naar binnen laten gaan p het ritme van je ademhaling tt in het stille centrum waar het leeg is. En van daaruit verbnden zijn met het grte veld en in vertruwen wachten p wat zich aandient. Didactiek van de liefde ( je liefde aanzetten ): verbnden zijn, er zijn vr de andere, verbinding met deelnemers velen in je lichaam (hfd, hart, middenrif, znnevlecht); één zijn in relatie (zie k 4.1.) aanwezig zijn, aandacht geven en aanvaarden van wat zich aandient; ( prblemen verliezen hun belemmerende werking als we het verzet ertegen wegnemen ); geïnspireerd zijn dr wat zich in het mment aandient (serendipiteit), m z intuïtie te vlgen, en z te imprviseren; en k: werken met stilte; 6

7 nederig zijn, een huding van niet-weten, en z intellectueel flexibel zijn en samen met deelnemers te zeken naar wat waardevl is, wat werkt; (zie k 4.4); tegewijd zijn, medig zijn en p angst testappen, en geduldig vlhuden; tugh lve ; discmfrt bij jezelf en bij deelnemers niet uit de weg gaan; het ngemak verdragen, de grep dragen; meegaan in de mist en van daaruit helderheid krijgen. Zich verbinden met je reping, missie, wat je in dit leven te den hebt. Zich pgenmen velen in en willen bijdragen aan een breder prces van evlutie. Amen. Brnnen Dekkens, A. (2006). Trainen p tpniveau. Larck, Y. Begeleiden van vrming. Van den Nieuwenhf, R. & De Weerdt, S. Didactiek van de Liefde Wilber, K. Integrale psychlgie. 7