Een talenbeleid hoe beginnen we eraan?

Transcriptie

1 Programma. Bezinning Ze moeten de tolle spreken Een talenbeleid hoe beginnen we eraan? Doelen. Talensensibilisering en taalinitiatie. An De Groeve Antonio Cristiano Iris Renard Zorgtweedaagse Oostende 25 januari 2018 Taalbeleidscyclus: Beginsituatieanalyse. Doelen. Acties. Evaluatie. 2 Taal, talen, tolle, Ze moeten de tolle spreken Doelen. Zicht krijgen op begrippen zoals talenbeleid, taalbeleid, taalvakkenbeleid, taalinitiatie, talensensibilisering, referentiekaders. De 7 pijlers van een talenbeleid vulling geven. De stappen van een taalbeleidscyclus kunnen toepassen: -> een beginsituatieanalyse maken -> doelen formuleren -> doelen omzetten in acties -> effecten van uitgevoerde acties evalueren. 3 4 Talensensibilisering Wat is talensensibilisering niet? Geen taalinitiatie Het gevoelig maken voor en bewust maken van het bestaan van een veelheid aan talen, en daarmee culturen, in onze wereld en dichterbij, in de eigen schoolomgeving. W8t 1s ff Geen vreemdetalenonderwijs Geen meertalig onderwijs Geen functioneel gebruik van thuistalen in /op school 5 6 Naam van de spreker of dienst 1

2 Wat is het dan wel? Gelijkenissen en verschillen ontdekken tussen talen Ontdekken dat niet iedereen hetzelfde alfabet hanteert Ontdekken dat niet alle letters op dezelfde wijze worden uitgesproken Evenwaardigheid van talen erkennen Waarom talensensibilisering? Je taal is een deel van je identiteit, van je eigenheid Erkenning en waardering van je thuistaal breekt muren af tussen talen, tussen culturen Leren respectvol omgaan met taaldiversiteit Kan ouderbetrokkenheid positief beïnvloeden Ontwikkelen van attitudes en vaardigheden 7 8 Voornaamste redenen om aan talensensibilisering te doen Er is in Vlaanderen een taalkloof tussen kinderen met een etnische minderheidsachtergrond en die met een Vlaamse achtergrond Ondersteuningsprogramma s helpen, maar dichten de kloof niet echt Wanneer talensensibilisering? Kan zowel occasioneel als gepland gebeuren Op om het even welke leeftijd Met om het even welke taal Rekenen Maar altijd op een speelse en gei ntegreerde wijze Taal WerO 9 10 Taalinitiatie. Kinderen in contact brengen met 1 vreemde taal: Frans, Engels en/of Duits. Verkennen en exploreren van een gelijkaardige, maar andersklinkende wereld Naam van de spreker of dienst 2

3 Schematische voorstelling van de leerlijn. Even vergelijken Talensensibilisering: Het gevoelig maken voor en bewust maken van het bestaan van een veelheid aan talen, en daarmee culturen, in onze wereld en dichterbij, in de eigen schoolomgeving. Taalinitiatie: Kinderen in contact brengen met 1 vreemde taal/talen: Frans, Engels en/of Duits. Verkennen en exploreren van een gelijkaardige, maar andersklinkende wereld Ik wil talen leren. Jij ook? Talensensibilisering en taalinitiatie in de basisschool De toenemende diversiteit en meertaligheid in de klasgroepen stelt het onderwijs voor de uitdaging om leerlingen van jongsaf in contact te brengen en vertrouwd te maken met andere talen en culturen. Dat kan via talensensibilisering en taalinitiatie. In het praktijkboek verduidelijken we wat talensensibilisering en taalinitiatie inhouden en op welke manier je vroeg vreemdetalenonderwijs kunt aanpakken op school en in. Hamvraag voor een talenbeleid. Hoe gaan wij om met taal op school? Welke gevolgen heeft dat voor de ontwikkeling van de leerlingen? Welke referentiekaders zijn er om ons talenbeleid te structuren? 1.De vijf bouwstenen van Kris Van Den Branden Taalontwikkeling van de leerlingen bevorderen Omgaan met taal in alle leergebieden Evalueren van taalcompetenties Omgaan met meertaligheid Ouders en buurt betrekken bij het talenbeleid Kris Van Den Branden 2. De wegen van Saveyn Jan Saveyn Systematisch taalonderwijs Zorg voor taal bij alle leren of geïntegreerd taalonderwijs of taalgericht vakonderwijs Zorg voor taal als facet van de schoolcultuur en als bindmiddel tussen de school en haal omgeving Naam van de spreker of dienst 3

4 3. De zeven pijlers van Schrauwen en van Braak Werner Schrauwen Johan van Braak School- en buurtkenmerken Onthaal- en inschrijvingsbeleid Professionalisering Taal in Extra maatregelen Taal rondom Pedagogisch project Schematische planning. FASE STAP WAT? Fase 1 Stap 1 Analyse van de beginsituatie van de leerlingen. Stap 2 Analyse van de beginsituatie van het huidige talenbeleid. Fase 2 Stap 3 Bepalen van prioriteiten. Bepalen van strategische doelen. Plannen van de acties. Huidig talenbeleid Fase 3 Stap 4 Bepalen en uitvoeren van de acties. Fase 4 Stap 5 Nagaan of de acties werden uitgevoerd zoals afgesproken. Stap 6 Nagaan of de beoogde doelstellingen werden bereikt. Stap 7 Nagaan of het talenbeleid structureel werd verbeterd. Stap 8 Nagaan of de ontwikkeling van de leerlingen werd bevorderd. Doelstellingen: lln, lk, school FASE 1: Beginsituatie-analyse leerlingen STAP 1 BSA leerlingen: nulmeting. FASE 1: Beginsituatie-analyse talenbelei STAP 2 Beginsituatie-analyse talenbeleid Naam van de spreker of dienst 4

5 Pijlers van een talenbeleid. Onthaal- en inschrijvingsbeleid Professionalisering School- en buurtkenmerken Taal in Extra maatregelen Taal rondom Pedagogisch project Structuur en info input pijlers. A) Definitie en/of omschrijving van de pijler. B) Inhoudsvragen i.v.m. de pijler (werkvorm). C) Input over de beginsituatie van de pijler. D) Matrix van Eisenhower (dringend belangrijk) invullen. 7 pijlers van Schrauwen en Van Braak Werner Schrauwen Johan van Braak A) Pijler 1 van een talenbeleid. School- en buurtkenmerken Zicht krijgen op de kenmerken van de schoolbevolking en de inbedding van de school in haar omgeving. B) Vragen bij pijler 1. Wie zijn onze kinderen? Waar komen ze vandaan? - Taalachtergrond, kansarmoede,. Zijn er Nederlandstalige initiatieven voor anderstaligen binnen de gemeente? - Bvb: jeugdbeweging, buurtwerking, bib, cultureel centrum, Heeft de groep anderstaligen invloed op het niveau van onze school? Is de instroom in de wijkschool anders dan in de centrumschool? Heeft de infrastructuur een effect op de instroom? C) Huidige situatie bij pijler 1. Onze kleuters stromen voor 50% door naar de LS van Alena. De naburige gemeenteschool heeft een betere/modernere infrastructuur. Dit heeft een negatief effect op de inschrijvingen in onze school. Wij schrijven veel meer anderstaligen in dan de gemeenteschool. Invulling kwadranten matrix BSA. BELANGRIJK SCHEMA VAN EISENHOWER NIET-BELANGRIJK URGENT Crisismaatregelen op korte termijn. Brandjes blussen. Vb: Kopieermachine stuk, geen weekbrief. Van belang voor anderen. Staat los van prioriteit. Vb: Leesboek vergeten. NIET-URGENT Prioriteit planmatig spreiden in tijd met reflectie. PDCA draaien. Vb: Heraanleg speelplaats i.f.v. sociale vaardigheden. Niet prioritair, kan wachten. Vb: Flyer taalafspraken met ouders Naam van de spreker of dienst 5

6 D) Instrument voor de BSA. Schema van Eisenhower A) Pijler 2 van een talenbeleid. Pedagogisch project De onderwijsvisie, de opdracht en de eigenheid van de school duidelijk maken Mogelijke accenten Nederlandstalige buurt en schoolpopulatie: open venster naar Europa via talensensibilisering, talenpaspoort, taalportfolio. Anderstalige buurt en schoolpopulatie: extra investeren in Nederlandse taalontwikkeling, veiligheid via talensensibilisering. B) Vragen bij pijler 2. Wie zijn we? Waar staan we voor? Wat is onze missie? - Bijv. : Het logo en de naam van je school? Sprekend? Verduidelijkt het waarvoor je staat? Hoe breed ziet de school haar specifieke opdracht? Hoe gaat het schoolteam om met het lesgeven en het leren in een taalheterogene of taalhomogene context? Wat doet de school rond omgaan met diversiteit, omgaan met anderstaligen? - Geven wij brieven mee in andere talen? Zorgen wij voor een tolk? C) Huidige situatie bij pijler 2. Wij hebben een eigen opvoedingsproject dat door het schoolbestuur uitgeschreven is voor het team en de ouders. Vorig schooljaar is het EOP herschreven i.s.m. het team en is dit ter goedkeuring voorgelegd aan het schoolbestuur. A) Pijler 3 van een talenbeleid. Inschrijvings- en onthaalbeleid Systematiseren van de procedure van inschrijving en onthaal. Er bestaat ook een lightversie voor de kinderen (Superdedupperakkoord) Naam van de spreker of dienst 6

7 B) Vragen bij pijler 3. C) Huidige situatie bij pijler 3. Wie schrijft in? Welke documenten worden meegegeven? In welke taal communiceren wij? Wat doe je bij anderstalig ouders die het Nederlands niet machtig zijn? Wat doe je met kinderen die redelijke aanpassingen nodig hebben en een (gemotiveerd) verslag voorleggen? Is er een scenario voor de opvang van anderstaligen? Voorrangsregels inschrijvingen zijn niet logisch en zorgen voor probleemsituaties (cfr. indicator en niet-indicator). De chronologische stappen bij het inschrijven zijn voor verbetering vatbaar. De gemeente coördineert het inschrijvingsbeleid van al de Dilbeekse scholen A) Pijler 4 van een talenbeleid. Taal in Afstemmen van het onderwijs van en in taal op de taal- en leerbehoeften van de leerlingen. B) Vragen bij pijler 4. Hoe differentieer ik om de spreek- en leerkansen in groep te bevorderen? Hoe bevorder ik de interactie tussen de leerlingen onderling en met de leerkracht? Worden de handleidingen aangepast of slaafs gevolgd Zijn de bestaande methodes geschikt om met een divers leerlingenpubliek te werken? Zijn er afspraken i.v.m. het aanrekenen van taalfouten in andere leergebieden? Welke taaltesten neemt de school af en zijn ze allen even zinvol? C) Huidige situatie bij pijler 4. De lagere school gebruikt dezelfde methode per leergebied. De leerkrachten differentiëren waar nodig. Het team kent interactieve werkvormen. Voor de opvang van ANK ers heeft de school geen uitgeschreven beleid maar past wel effectieve vormen van aanpak toe. De school evalueert op regelmatige basis a.d.h.v. toetsen en observaties. Er zijn nog geen echte afspraken omtrent corrigeren, het gebruik van instructietaal en schooltaal(begrippen). C) Huidige situatie bij pijler 4. De school onderneemt reeds volgende extra taalstimulerende maatregelen: - Pre-teaching in de KS en LS. - Climwerking. - Taalmethodes Jules, Schatkist, VLL en Totemtaal. - Hoekenverrijking in de KS. - Tandemlezen. - Leesplek. - Projecten rond jeugdboekenweek. - Taalgroepjes in de zorg n.a.v. klasscreenings of pre-mdo s Naam van de spreker of dienst 7

8 Stapsgewijs aan de slag met pijler 4: taal in! Stap 1: is er nood aan? Stap 2: stel een kernteam samen Stap 3 en 4: visie ontwikkelen en communiceren Stap 5: actieplan maken Stap 6 en 7: succeservaringen en optimaliseren Stap 8: verankeren 1. Nood bepalen a. Peil naar het buikgevoel : wat leeft er? Waarvan wil het team dringend werk maken? b. Check dit gevoel met beschikbare data/evaluaties. Klopt onze perceptie? c. Check met het leerplan: gaat het om verworven leerstof of verwachten we teveel? De nood is er en De nood is er maar De nood is er niet wordt bevestigd wordt door het team niet herkend KOTTER Aan de slag! Nood zichtbaar Voorlopig parkeren maken Hoe nood bepalen? Positief en veilig leerklimaat Evaluatie en feedback interactie Verrijking hoeken Betekenisvolle activiteiten 46 samenstelling iemand per graad kleuterschool vertegenwoordigd of minstens contact ermee directie 2. Kernteam mogelijke taken informeren in kaart brengen wat er al gebeurt stappen voorbereiden rolmodel zijn i.f.v. communiceren visie aanspreekpunt bij problemen géén middenkader (schooleigen afspraken) Geen middenkader, wel een mandaat 3+4. Visie en communicatie a. Individueel werk: Wat is voor mij een goede schrijver / lezer / luisteraar / spreker? + komen tot consensus. b. Wat zegt de wetenschap erover? ( i.f.v. verfijnen / aanvullen / schrappen ) c. Wat zegt ons eigen opvoedingsproject (gestoeld op VVKBaO?) hierover? (verder verfijnen / aanvullen / schrappen) d. Visie klaar? Test! (stellingenspel rond gevoeligheden: blijft de visie overeind?) e. Test doorstaan? Deel de visie in woorden, maar vooral in daden (kernteam als rolmodel). Stellingen 1 Het is aangewezen om sterke en zwakke kinderen in homogene klassen of groepen in te delen. 2 Alle leergebieden zijn geschikt om de taalvaardigheid van de kinderen te bevorderen. 3 Het is aan te raden om de vier vaardigheden (luisteren, spreken, lezen, schrijven) apart in lestijden aan te bieden. 4 Een leerkracht moet kunnen improviseren en afwijken van de lesvoorbereiding of van het leerplan naargelang van de interesses van de kinderen. 5 Aan het begin van een lees- of een schrijftaak/taaltaak kan een leerkracht best model staan voor hoe de kinderen de lees- of schrijftaak moeten aanpakken. 6 Plezier beleven aan het spreken van en luisteren naar een vreemde taal bevordert de taalontwikkeling. 7 Als kinderen bij het geven van een mondeling antwoord een taalfout maken, dan kan de leerkracht die fout het best verbeteren. 8 Uitwisselingsprojecten allerhande dragen bij tot de ontwikkeling van taalvaardigheid. 9 We verwachten dat alle kinderen in alle situaties een correct taalgebruik hanteren Naam van de spreker of dienst 8

9 5. Actieplan SMART a. Doelen en acties bepalen: b. Tussentijdse evaluatie, bijsturen en coachen SAMENVOEGEN MET ANDERE PRIORITAIRE PIJLER Algemeen doel: Waarom? 6+7: Succeservaringen Zorg dat acties zichtbaar zijn voor het team, de kinderen en ouders Bv: vast agendapunt op pv en ouderraad Inkomhal, klasbeeld 1. Schoolniveau: 2. Klasniveau of leerkrachtenniveau: 3. Kindniveau: Wat? (actie) Wie? Wanneer? Hoe? Waarmee? Middelen? Hoe effect meten? Evaluatie/conclusie: Verankering Opnemen in SWP Linken leggen met zorgbeleid, gebruik media,.. 1. Taalbeleidscyclus Samenvatting 2. 7 pijlers Onthaal- en inschrijvingsbeleid rofessionalisering School- en buurtkenmerken Taal in Taal rondom Pedagogisch project Extra maatregelen 3. Taal in 4. Eisenhower Taal in de klas Onthaal- en inschrijvingsbeleid Professionalisering Taal rondom School- en buurtkenmerken Pedagogisch project ACTIES Extra maatregelen A) Pijler 5 van een talenbeleid. Taal rondom Afspraken rond taalgebruik buiten B) Vragen bij pijler 5. Welke afspraken gelden er voor het taalgebruik: - in de eetzaal, - op de speelplaats, - tijdens uitstappen, - tegen ouders, - aan de schoolpoort, - bij schoolactiviteiten? Naam van de spreker of dienst 9

10 C) Huidige situatie bij pijler 5. Er bestaan geen formele afspraken i.v.m. het taalgebruik voor: - de eetzaal, - de speelplaats, - de uitstappen, - gesprekken met de ouders, - gesprekken aan de schoolpoort, - de schoolactiviteiten De bestaande formele afspraken i.v.m. het taalgebruik zijn terug te vinden in: - brieven voor het oudercontact (cfr. tolk) - het schoolreglement (engagementsverklaring voor de ouders) - de schoolbanner A) Pijler 6 van een talenbeleid. Extra maatregelen Specifieke acties en initiatieven die de (Nederlandse) taalverwerving ten goede komen B) Vragen bij pijler 6. Welke externe instanties ondersteunen onze school? Wat ondersteunen ze? Wie coördineert die samenwerking? Zetten we in voor taalstimulering via: - de aanwending van extra lestijden, - stimuleringsactiviteiten voor taalzwakken en sterken, - projecten? C) Huidige situatie bij pijler 6. De school werkt samen met een nascholingsdienst om hoeken taliger te maken (traject van 2 jaar betalend). De school werkt samen met SOW om afspraken te maken rond huiswerkbegeleiding. De school heeft een extra taalleerkracht in dienst genomen met de SES-lestijden (werkt op kind- en leerkrachtniveau) A) Pijler 7 van een talenbeleid. Professionalisering Nascholing Aanwerving van nieuwe leerkrachten Samenwerking met ouders B) Vragen bij pijler 7. Hoe kunnen we de ervaring van ouders zo goed mogelijk inschakelen i.f.v. kwaliteitsvol onderwijs? Welke nascholingen worden gevolgd? - Wie? Waarom? Opvolging? - Uitwerking op vloer? Reflectie? Bijsturing? - Hospiteren bij collega s of extern? - Zelfstudie via vakliteratuur? Kan een school bepaalde beroepscompetenties verwachten van nieuwe leerkrachten? - Kan een school polsen naar ervaring binnen TVO? Naam van de spreker of dienst 10

11 C) Huidige situatie bij pijler 7. De school gebruikt geen criteria i.v.m. taalexpertise bij de aanwerving van nieuwe leerkrachten. Op school kunnen de leerkrachten vakliteratuur ontlenen van de orthotheek. Er bestaat een inventaris van de materialen. De expertise van anderstalige ouders wordt weinig of niet gebruikt in het didactisch proces. Leerkrachten volgen nascholingen i.v.m. taal en dit in samenspraak met de directie. Hospiteren is nog geen echte cultuur op school. FASE 1 (stap 1 en 2) : Samengevat. De 7 pijlers van Schrauwen en Van Braak: 1. We moeten de school- en buurtkenmerken in kaart brengen. 2. Is ons pedagogisch project nog compatibel? 3. Hoe zie je dit aan ons inschrijvings- en onthaalbeleid? 4. Hoe gaan we om met taal in? 5. Hoe gaan we om met taal rondom? 6. Kunnen we extra taalstimulerende activiteiten inzetten? 7. Waarin moeten we ons verder professionaliseren? FASE 2: Een trio van doelstellingen. STAP 3 Doelstellingen formuleren. Algemeen doel FASE 3: Formuleren en uitvoeren van acties. STAP 4 Formuleren en uitvoeren van acties. Is er samenhang tussen acties en doelstellingen? Oppassen voor vaagheid. Aandacht voor de verschillende niveaus. => Expliciteren in een taalbeleidsactieplan Naam van de spreker of dienst 11

12 Talenbeleid-actieplan. FASE 4: Zijn de acties uitgevoerd? STAP 5 Algemeen doel: Waarom? 1. Schoolniveau: 1. Klasniveau of leerkrachtenniveau: 1. Kindniveau: Wat? (actie) Wie? Wanneer? Hoe? Waarmee? Middelen? Hoe effect meten? Evaluatie/conclusie: Acties uitgevoerd? FASE 4: Doelen bereikt (effecten)? STAP 6 Check. Richtvragen effectmeting. Welk effect zal ik meten? Is de actie uitgevoerd? Is iedereen die bij de uitvoering van de actie moest betrokken zijn, er daadwerkelijk bij betrokken? Is de actie binnen de voorziene tijd uitgevoerd Is er voldoende interactie geweest (met alle betrokken partijen, ook externen) over de uitvoering van de actie? FASE 4: Kwaliteit verbeterd? STAP 7 FASE 4: Ontwikkeling leerlingen beter? STAP 8 BSA leerlingen: leerwinst? Borgen. Bannen. Bijsturen Naam van de spreker of dienst 12

13 Basisonderdelen taalbeleidsplan. P PDCA en taalbeleidscyclus. P A P C P D Mogelijke aanpak talenbeleid. 1: Nulmeting leerlingen (BSA leerlingen). 2: Introductie 7 pijlers (BSA talenbeleid). 2.1 Pijler 4: zie Kotter 2.2 Andere pijlers: zie Schrauwen & Van Braak 3: Keuze van pijler (instrument BSA). 4: Formuleren van doelen en acties (actieplan). 5: Uitvoeren van acties. 6: Evaluatie (effectenmeting: cfr. bronnen) 7: Borgen, bannen of bijsturen (SWP)i.f.v. leerwinst bij leerlingen. 76 Bronvermelding citaten Literatuurtips. School + Visie vlaanderen Doelen bereikt? Kan je de invulling van de begrippen talenbeleid,taalbeleid, taalvakkenbeleid, taalinitiatie, talensensibilisering en referentiekaders terugvinden? Heb je zicht op de 7 pijlers van een talenbeleid? Heb je zicht op de vernieuwingscyclus van Kotter? Weet je hoe een beginsituatie-analyse moet maken? Weet je hoe je doelen op 3 niveaus moet formuleren? Kan je doelen omzetten in concrete acties? Weet je hoe je effecten van uitgevoerde acties kan evalueren? Kan je de stappen van een taalbeleidscyclus toepassen? 77 Naam van de spreker of dienst 13