www.verijssel.iil Prvinciale Staten van Overijssel Pstadres Prvincie Overijssel Pstbus 10078 8000 GB Zwlle Telefn 038 499 88 99 Telefax 038 425 75 01 Uw kenmerk Uw brief Ons kenmerk EMT/2006/2699 Datum 11 072006 Bijlagen DrMesnummer 499 75 08 InMchtingen bij hr. H.A. Hamstra Onderwerp Vrtgang herntwikkeling luchthaven Twente en mgeving. Hiermee willen wij u infrmeren ver de vrtgang in het Prject "Herntwikkeling luchthaven Twente". Drie jaar geleden kndigde de minister van Defensie aan dat hij vrnemens was m in het kader van zijn bezuinigingstaakstelling ver te gaan tt nder meer de sluiting van de militaire vliegbasistwenthe. Daarmee creeerde hij twee prblemen vrtwente: in de eerste plaats betekende het vertrek van de Luchtmacht een verlies van circa 2.500 directe en indirecte arbeidsplaatsen, en in de tweede plaats lag de vraag p tafel wat de tekmstige bestemming van de vrijkmende terreinen zu zijn: van de vliegbasis zelf, en van een aantal kleinere terreinen (Zuidkamp 5 Kamp Overmaat 3 Prins Bernhardkamp). Wij achten het van grt belang dat de werkgelegenheid in dit gebied behuden blijft vrtwente. In het afgelpen jaar zijn met de minister van Defensie afspraken gemaakt ver de kmst van het Diensten Centrum Human Resurces naar Enschede. Dit is met circa 600 arbeidsplaatsen een belangrijke stap in de gede richting 3 maar er is meer ndig m het verlies aan werkgelegenheid te cmpenseren. Een hgwaardige integrate gebiedsntwikkeling van de vrijvallende Defensieterreinen is een belangrijke aanjager m de werkgelegenheid een krachtige impuls te geven. Het belang van deze gebiedsntwikkeling blijkt uit het feit dat in het uitveringsprgramma vr de Nta Ruimte en de Ruimtelijke OntwikkelingsAgenda vrtwente de ntwikkeling van de luchthaven als een majeure ruimtelijke pgave is pgenmen. In deze brief gaan wij in p de ntwikkelingen met betrekking tt de tekmstige bestemming van de genemde terreinen. Vr de kleinere terreinen wrdt dr de gemeente Enschede een ntwikkeling als lcatie vr wningbuw vrzien (met name p Zuidkamp). Bij crrespndence graag ns kenmerk vennelden. RABO Zwlle 3973.41.121 Per 24 juni 2006 heeft de prvincie nieuwe telefnnummers en e-mail adressen. Het nieuwe algemene nummer is 038 499 88 99 3 het e-mail adres pstbus@verijssel.nl. Bezekadres Luttenbergstraat 2 Zwlle
Het ntwikkelingsvraagstuk spitst zich te p het terrein van de vliegbasis en de inpassing daarvan in de mgeving. In uw vergadering van 2 februari 2005 heeft u ingestemd met de richting waarin wij de gesprekken met de betrkken instanties wilden veren, namelijk gericht p de vrtzetting van de burgerluchtvaart in Twente. In die vergadering heeft u k een mtie van CDA en PvdA aangenmen die de kaders vr die begde ntwikkeling nader aangaf. Vr de gede rde vegen wij het statenvrstel en de mtie als bijlagen bij deze brief (de bijlagen zijn beschikbaar via het Stateninfrmatiesysteem (SIS)). Sinds u in uw vergadering van 15 maart 2006 heeft beslten kennis te nemen van de rapprtage ver de verkenrnngsfase 2005 en heeft ingestemd met vrbereiding van verdere besluitvrming waarbij u tevens middelen ter beschikking heeft gesteld vr een milieueffectstudie, zijn p verschillende nderdelen ntwikkelingen te melden. Gebiedsntwikkeling. De herntwikkeling van luchthaven Twente en mgeving beschuwen wij als een belangrijke gebiedsntwikkelingspgave. Het gaat immers m de vraag he alle terreinen die Defensie aan Enschede wil verdragen een nieuwe invulling en functie krijgen die zwel past in de ruimtelijke visie als bijdraagt aan de ecnmische versterking van Twente. Een integrale ntwikkeling van het hele gebied is het uitgangspunt van Burgemeester en Wethuders van Enschede en van ns 3 mdat wij daarmee een maatschappelijke, ecnmische en landschappelijke impuls willen geven., in het belang van Twente. Daarmee sluiten wij aan p de uitspraken van de raden en Staten in de discussies van eind 2004 en begin 2005. De verschillende nderdelen van de gebiedsntwikkeling kunnen dan k met ls van elkaar wrden gezien, en zijn stuk vr stuk pijlers nder het gehele prject. De begde gebiedsntwikkeling vraagt daarm een gericht investeringsprgramma. De ntwikkeling van de burgerluchtvaart is de belangrijkste factr als het gaat m het creeren van werkgelegenheid 3 zeker p middellange en lange termijn. De ntwikkeling van luchthavengebnden bedrijvigheid levert daarnaast enerzijds werkgelegenheid p en geeft anderzijds een belangrijke verbinding en versterking van de relatie met de ntwikkeling van kennis en innvatie waarin de Universiteit Twente een belangrijke partner is. De impulsen van het InnvatiePlatfrm Twente (Maintenance 3 Materials, Mechatrnica cluster) en de initiatieven vanuit een aantal bedrijven vr een Maintenance Bulevard vrmen een belangrijke impuls vr samenwerking tussen verheid 3 nderwijs, nderzek en bedrijfsleven en vegen een belangrijke dimensie te aan de gebiedsntwikkelingspgave. Er is brede steun vr z'n gezamenlijke aanpak. De naruurntwikkeling p een deel van de huidige vliegbasis en de aansluiting met de landschappelijke mgeving direct m de huidige basis heen leidt tt versterking van de Eclgische Hfdstructuur (EHS) in dit gebied. De Stichting Lnnekerland werkt samen met Enschede hiervr plannen uit. De samenhangende ntwikkeling van dit gebied geeft naar het rdeel van Burgemeester en Wethuders van Enschede en ns cllege het meest aantrekkelijke en realistische perspectief. De clleges streven ernaar deze aanpak samen met het rijk te realiseren, vanuit de verwachting dat het k vr het rijk per sald aantrekkelijk is m aan deze gebiedsntwikkeling mee te werken en het investeringsprgramma te ndersteunen. Ok met ng nader wrden besprken in welke vrm van publieke f publiek-private samenwerkingscnstructie deze gebiedsntwikkeling het beste gegten kan wrden. Dat vraagt m een zrgvuldige afweging. Vrtgang. Wij achten het van belang u p de hgte te stellen van de vrtgang in deze gebiedsntwikkelingspgave, en stellen u met deze brief een aantal stukken,, via het SIS, ter beschikking. In de eerste plaats is dat een nieuwe vrtgangsrapprtage, waarmee u een verzicht krijgt van de vrtgang in de verschillende nderdelen van het hele prject. In de tweede plaats is dat het Referentiebusinessplan 3 fase 1. Ten sltte stellen wij u het ntwerp vr de startntitie vr de milieueffectrapprtage ter beschikking. In deze brief geven wij p een aantal aspecten van deze stukken een nadere telichting.
Refer e.fttiebnsiness_pia:d3 fase 1. In de afgelpen maanden is hard gewerkt, in pdracht van de gemeente Enschede, aan het pstellen van het Referentiebusinessplan vr de ntwikkeling van het luchthaventerrein. Dit betreft de luchthaven zelf, de luchthavengebnden bedrijvigheid en de landschappelijke ntwikkeling. Het rapprt is pgesteld dr de heer J. Amkreutz van Adecs Airinfra B.V., het bureau dat in 2005 de haalbaarheidsstudie heeft uitgeverd. De prjectrganisatie heeft een expertgrep ingesteld vr begeleiding, tetsing en specifieke advisering ver de luchthavenntwikkeling. Deze expertgrep met kennis en ervaring uit het bedrijfsleven en de luchthavensectr bestaat uit de heren A. van Bchve (nder andere vrmalig president-directeur van Martmair en vrmalig directeur luchtverkeersleiding Schiphl), J. Biemnd (ud-directeur Rtterdam Airprt, Maastricht Airprt, Curasa Hat Airprt) en W. van der Heuvel (directeur van Binnenlandse Cntainer Terminals Nederland). Deze expertgrep heeft kritisch meegekeken bij het pstellen van dit Referentiebusinessplan en heeft vastgesteld dat de randvrwaarden en uitgangspunten van het Referentiebusinessplan vr het nderdeel luchthavenexplitatie p een realistische wijze zijn tegepast. In april 2006 heeft het Innvatieplatfrm Twente (IPT) een rapprtage uitgebracht nder de titel "Luchthaven Twente: een ecnmische mtr vr de regi". In deze rapprtage wrdt het belang van de herntwikkeling van de luchthaven in een breder ecnmisch kader gezet, en wrdt de bestuurlijke inzet vr het ntwikkelen van een reginale burgerluchthaven nadrukkelijk ndersteund. De dr het IPT geschetste ambitie vr het M3-cncept (Mechatrnics, Materials and Maintenance) vraagt m een grter ruimtebeslag dan p het luchthaventerrein zelf beschikbaar is. De bestaande en geprjecteerde bedrijventerreinen in de directe mgeving van de luchthaven meten mee in beschuwing wrden genmen. Deze ambitie wrdt p dit mment uitgewerkt in samenwerking tussen de gemeente Enschede en het bedrijfsleven. Vandaar dat is gekzen nu een fase 1 van het Referentiebusinessplan uit te brengen, die na de zmer dr een fase 2 gevlgd zal wrden, waarin de ambities vanuit het IPT zijn verwerkt. Het Referentiebusinessplan fase 1 stellen wij u via het SIS, ter infrmatie, ter beschikking. Het is het advies van Adecs Airinfra. Over de aanbevelingen die in het Referentiebusinessplan zijn pgenmen zullen wij een bestuurlijk rdeel geven nadat wij ver de uitwerking van fase 2 beschikken en nadat wij rienterend met de andere partners daarver hebben kunnen verleggen. Ondanks dat hebben wij gemeend u dit adviesrapprt niet te nthuden; dat geeft u k de mgelijkheid een eerste beeld ver het perspectief te vrmen. Luchthaven. De huidige luchthavenkenmerken van vliegbasis Twenthe (lcatie, ruimte, uitrusting, baanlengte, draagsterkte) en geluidscntur bieden uitstekende uitgangspunten vr de verdere ntwikkeling naar een reginale luchthaven. Dr de cmbinatie met een bedrijventerrein, en cncepten zals Maintenance Bulevard kunnen elkaar versterkende explitaties wrden gecreeerd in een geintegreerd cncept van een Airprt Plaza Twente. De luchthaven kan het greiende internatinale karakter van Twente versterken. De ntwikkeling van de luchthaven vraagt m een lange adem alvrens een vldragen situatie kan wrden bereikt. Het Referentiebusinessplan schetst een ntwikkeling waarbij tt 2016 sprake is van aanlpverliezen, daarna van structurele winst. Op dat mment zal er sprake zijn van een niveau van circa 900.000 passagiers en is mstreeks 2016 een nieuw terminalgebuw in gebruik. Het plan gaat daarbij uit van cumulatieve explitatieverliezen tt 2016 in de rde van 25 miljen. Een variant hierp is dat de grtste investeringen (in een nieuwe terminal) ng een aantal jaren wrden uitgesteld, waarmee de aanlpverliezen tt circa 19 miljen kunnen wrden teruggebracht. In 2020 mikt het Referentiebusinessplan p ngeveer 1,5 miljen passagiers en ngeveer 2.400 arbeidsplaatsen - direct, indirect en als spin-ff. In het Referentiebusinessplan wrdt aangegeven dat een verheidsbijdrage ndig is m de cndities te scheppen die de businesscase aantrekkelijk maakt vr investeerders. In de haalbaarheidsstudie die in 2005 is uitgeverd is aangetnd dat alle reginale luchthavens in Eurpa een vrm van verheidsndersteuning krijgen; bij Maastricht Aachen Airprt bij vrbeeld in de vrm van een luchthavengerelateerd investeringsprgramma.
Omdat in het ntwikkelingskader is uitgesprken dat geen structurele bijdrage in de explitatie zal wrden gegeven, wrdt een verheidsbijdrage alleen aanvaardbaar geacht als deze rechtstreeks betrekking heeft p investeringen in luchthavengerelateerde infrastructuur. De expertgrep heeft inzicht gegeven in de aspecten die de wenselijke mvang en fasering van deze publieke bijdrage bepalen. De experts nderstrepen het grte belang van een explitant die actief en kstenbewust ptreedt, en een visie p lange termijn vr zijn explitatie heeft. De expertgrep is van rdeel dat het Referentiebusinessplan ged is nderbuwd en dat het verstandig is erin uit te gaan van een stapsgewijs greipad - waarbij alleen de ndzakelijke investeringen wrden gedaan, passend bij de grei. Het past daarbij m k vr de publieke bijdrage een fasering te te passen. Dr marktpartijen wrden te verkrijgen vergunningen en te drlpen prcedures vaak als hinderpalen gezien; de experts wijzen crp dat de betrkken verheden hier een belangrijke rl meten spelen dr de prcedures vrtvarend te drlpen (milieueffectrapprtage, milieu- en buwvergunningen en dergelijke). Natuur en recreatie. Met betrekking tt de natuurntwikkeling en extensieve recreatie wrdt in het Referentiebusinessplan aangegeven dat deze in bedrijfsecnmische zin een negatieve bijdrage leveren (ksten, geen pbrengsten). De mgelijkheden vr een met de mgeving samenhangende natuur- en landschapsntwikkeling is, mee in verleg met Stichting Lnnekerland, ng in nderzek. Onderzcht met wrden in heverre deze ntwikkeling via het ILG (Investeringsprgramma Landelijk Gebied) danwel het investeringsprgramma vr de gebiedsntwikkeling kan wrden gedekt. Uit het Referentiebusinessplan blijkt dat pbrengsten mgelijk zijn uit intensieve recreatie; dit srt plannen staat echter p gespannen vet met de kwaliteit van natuur en landschap in dit gebied en mgelijk kunnen ze verstrend werken p ntwikkelingsmgelijkheden van de luchthaven in verband met de eisen van bstakelvrije znes en vrkmen van radarstring. Airprt Business Park. De ntwikkeling van het bedrijventerrein p de luchthaven, binnen de als randvrwaarde gegeven ppervlaktebegrenzing, is in het Referentiebusinessplan gefaseerd pgenmen. Een maximaal uit te geven bedrijventerrein van maximaal 60 hectare brut uitgeefbaar is het uitgangspunt, zals is vastgelegd in het ntwikkelingskader. In het Referentiebusinessplan is een cncept uitgewerkt vr een Airprt Business Park, waarin verschillende luchthavengerelateerde marktsegmenten kunnen wrden nderscheiden. Dit cncept kan k een belangrijke bijdrage geven aan de initiatieven van het Innvatie Platfrm. In fase 2 van het Referentiebusinessplan zal hier meer duidelijkheid ver zijn. De huidige marktinzichten, de gangbare huurprijsniveaus en het gehanteerde uitgifteternp leiden tt de cnclusie dat pas vanaf 2016 psitieve explitatieresultaten ntstaan. In de afgelpen maanden is tevens gewerkt aan het pstellen van een cncept-startntitie vr de milieueffectrapprtage. Na cnsultatie van verschillende experts is gekzen vr een samenhangende milieueffectrapprtage vr een cmplex van besluiten dat ndig is vr het realiseren van de herntwikkeling van de luchthaven Twente. De cncept-startntitie is inmiddels dr Burgemeester en Wethuders van Enschede, die fungeren als initiatiefhemer vr het verzek m tt een luchthavenbesluit te kmen, en dr ns cllege, verantwrdelijk vr het vrbereiden van een luchthavenbesluit en een streekplanwijziging, vastgesteld. Wij fungeren als crdinerend bestuursrgaan als bedeld in hfdstuk 14 van de Wet milieubeheer. In de cncept-startntitie, die u via het SIS ter beschikking wrdt gesteld, wrdt het cmplex van besluiten nader aangeduid. Verder wrden de varianten aangegeven waarp de miheustudie zich zal richten en wrdt aangegeven welke milieuaspecten in de studie aan de rde meten kmen.
De cncept-startntitie is eind juni 2006 ambtelijk besprken met de rganisaties die in het maatschappelijk platfrm zijn vertegenwrdigd; daaruit zijn diverse suggesties vr verbetering naar vren gekmen, die in de uiteindelijke versie van de startntitie zijn verwerkt. De startntitie wrdt nu naar de wettelijke adviseurs, de Cmmissie vr de m.e.r., de betrkken rganisaties en instanties in de regi, en de betrkken instanties in Duitsland tegeznden, met de mgelijkheid m daarp inhudelijk te reageren. Aan de hand van de reacties ntstaat in de lp van September een definitieve versie van de Startntitie milieueffectrapprtage die aan u ter frmele besluitvrming wrdt vrgelegd. Vrtgang in de behandeling van de startntitie is gewenst, met het g p het tijdig drlpen van het hele prces dat met leiden tt een tijdig - vr 31 december 2007 - dr uw Staten te nemen besluit ver de juridische grndslag vr de vrtzetting van de burgerluchtvaart in Twente. Wetsvrstel decentralisatie luchtvaarttaken. De vrbereidingen vr besluitvrming zijn gericht p het gelijk plpen met de behandeling van het wetsvrstel Regeling Burgerluchthavens en Militaire Luchthavens (decentralisatie luchtvaarttaken, RBML). De Vaste Cmmissie vrverkeer en Waterstaat van de Tweede Kamer heeft in april 2006 een hrzitting gehuden waar nder meer dr gedeputeerde Rietkerk, als lid van de IPO-delegatie, en dr wethuder Helder een inbreng is geleverd. Daarbij is uiteraard aangegeven dat het vr de tekmst van de luchthaven Twente van belang is dat de behandeling van het wetsvrstel vrspedig verlpt. Wat de gevlgen vr de behandeling kunnen zijn van het aantreden van het Kabinet Balkenende-III kunnen wij p dit mment ng niet aangeven. Wij zullen u daarver in het najaar nader berichten. De afspraak dat het Ministerie van Defensie de aanwijzing van Twente als militaire vliegbasis langer aanhudt, z dat ndig is in verband met het wetgevingstraject, is nlangs pnieuw bevestigd. in de kmende De huidige planning is er, vlgens de pdracht van Enschede, p gericht de initiatieven van het IPT (M3) in September 2006 te verwerken in fase 2 van het Referentiebusinessplan, waarna het cmplete Referentiebusinessplan beschikbaar kmt vr berdeling dr raad en staten. Een uitermate belangrijke kmende stap zijn de nderhandelingen met het rijk ver enerzijds de grndaankp van de terreinen en anderzijds de investeringsbijdrage die met de gebiedsntwikkeling is gemeid. In het nderhandelingsprces met Defensie en Dmeinen wrdt er naar gestreefd m na de zmer, uiterlijk in ktber 2006, tt vereenstemming te kmen ver de grndaankp van de terreinen en tegelijkertijd vldende uitzicht te hebben p een rijksbijdrage vr de gebiedsntwikkeling. Wij achten het van belang m deze nderhandelingen af te rnden vr de verwachte verkiezingen van 22 nvember 2006. Verder veren wij met vrtvarendheid de prcedure ter vrbereiding van de milieueffectstudie dr, zdat een besluit tt start van de milieueffectstudie kan wrden genmen. Overigens merken wij p dat een milieueffectstudie k met wrden uitgeverd als geen sprake zu zijn van decentralisatie van de luchtvaarttaken naar de prvincie. Beide zaken zijn ndzakelijke vrwaarden vr het kunnen acquireren van een explitant. Een en ander leidt erte dat wij p dit mment verwachten eind ktber, begin nvember 2006 aan uw Staten een vrstel te kunnen den. Gedeputeerde Staten van Overijssel, vrzitter. secretaris.
nr. Jaargang Datum Ons kenmerk Inlichtingen bij 21 december 2004 EMT/2004/5435 de heer H.A. Hamstra, telefn 038 425 12 46 Aan Prvinciale Staten OncTeriverp Burgerluchtvaart Twente. Bijlagen I. Ontwerpbesluit nr. PS/2005/6 (bijgevegd) (Niet bijgevegde bijlagen zijn vr Statenleden p te vragen via e-mail % statenstukken@prv-verijssel.nl') 1 Samenvatting Het kabinet heefl besiten de miaitaire viiegbasis Twenthe te sluiten. De betrkken verheden staan vr de vraag wat de tekmstige bestemming van de terreinen zal zijn nadat Defensie ze heeft afgestten. Vr de vllegbasis Is vral van belang f van vrtzetting van de burgerluchtvaart sprake zal zijn. De prim a ire verantwrdeiijkheid vr het stellen van kaders daarvr Ilgt bij de gemeente Enschede. Enschede heeft uitgangspynten vr een ntwikkeiingskader gefrmuleerd waarbij vrtzetting van burgerluchtvaart mgelsjk is. Wij stellen de Staten vr m ermee in te stemmen dat wij het verleg met de betrkken partners in die lijn vrtzetten* 2 Inleidmg en prbleemstelling 2.1 Stuffing militate viiegbasis Twenthe In juni 2003 viel een tweetal gebeurtenissen rnd de luchthaven Twente vrijwel samen: de privatisering van Enschede Airprt Twente kreeg haar frmele vrm dr ndertekening van de bendigde stukken en de minister van Defensie kndigde zijn vrnemen aan m, in het kader van een bredere peratie, de militaire vliegbasis in Twente te sluiten. In het najaar van 2003 werd het vrnemen van de minister dr de Tweede Kamer gedgekeurd, en daarmee werd het vertrek van Defensie van de luchthaven Twente (uiterlijk in 2007) een gegeven. Dit besluit leidt enerzijds tt ernstige gevlgen vr de werkgelegenheid en anderzijds tt de vraag naar de tekmstige bestemming van de dr Defensie af te stten terreinen, waarbij van grt belang is f burgerluchtvaart al dan niet zal wrden vrtgezet. In dit vrstel gaat het m de tekmstige bestemming. 2.2 Onderzek in wan het gerganiseerde bedlrijfslewen Het gerganiseerde bedrijfsleven heeft, nadat daarver met de bestuurlijke taskfrce van de betrkken verheden (Netwerkstad Twente, Regi Twente, prvincie Overijssel) was gesprken, via de Kamer van Kphandel Veluwe en Twente aan een cmbinatie van nderzeksbureaus (ACM/DHV) de pdracht gegeven te nderzeken wat de mgelijkheden zuden zijn van een aantal scenari's met betrekking tt de burgerluchtvaart in Twente. Het nderzeksrapprt is in September 2004 prvincie
penbaar gemaakt en in de maanden daarna dr de pdrachtgevers aan uw Staten en aan vele anderen gepresenteerd en tegelicht. De bevindingen van de Kamer van Kphandel uit deze infrmatiernde zijn p 30 nvember 2004 aan de bestuurlijke taskfrce aangebden, met daarbij aanbevelingen ver een achttal nderwerpen. De hfdcnclusie uit het nderzek is dat het ged mgelijk is m een cmmerciele civiele luchthaven in Twente te expliteren, nder een aantal vrwaarden. In het nderzeksrapprt van ACM/DHV wrden vier rand vrwaarden genemd vr de ntwikkeling tt een civiele luchthaven: de verheid met zrgen vr vldende ruimte vr externe veiligheid, emissies en geluid; de verheid met maximale steun verlenen bij het verkrijgen van de ndzakelijke vergunningen e.d.; de verheid met het bendigde luchthaventerrein vralsng m niet ter beschikking stellen; het Ministerie van Defensie dient vr het functineren van de luchthaven ndzakelijke diensten (bijvrbeeld brandweer) in een verbruggingsperide m niet ter beschikking te stellen. EAT bijvrbeeld heeft in een brief gereageerd p de nderzeksresultaten en daarin een drietal aanvullende vrwaarden aangegeven: H ntsluiting naar de nrdzijde (A 1); mgelijkheid tt ntwikkeling van bedrijvigheid p het luchthaventerrein; s een financiele bijdrage van de rijksverheid in de pstartfase. In de vlgende paragrafen gaan wij p deze aspecten nader in. 2.3 Qpwatting De gemeente Enschede heeft naar nze pvatting een primaire verantwrdelijkheid m een visie te ntwikkelen p de tekmst van het, binnen haar grndgebied gelegen, terrein van de huidige militaire vliegbasis en de relatie met het mliggende gebied. De vraag f in die tekmst k sprake zal (kunnen) zijn van burgerluchtvaart is dan k primair aan de rde in de gemeente Enschede. De pvattingen van de direct mliggende gemeenten zijn daarbij uiteraard k van belang. Daarnaast heeft de prvincie k een rl te spelen, deels p basis van algemeen bestuurlijke verantwrdelijkheden en deels p basis van wettelijke bevegdheidstedeling. Het Cllege van Burgemeester en Wethuders van de gemeente Enschede heeft aan de raad een vrstel gedaan ver het vrtbestaan van de luchthaven Twente, waarbij een aantal uitgangspunten vr het ntwikkelingskader vr het luchthaventerrein zijn gefrmuleerd. Uw Staten zijn ver dit vrstel bij brief van 1 december 2004 gemfrmeerd, evenals de mliggende gemeenten in Twente dr Enschede zijn gemfrmeerd. De gemeenteraad van Enschede heeft in zijn vergadering van 20 december 2004 met dit vrstel ingestemd. De raad heeft daarmee aan burgemeester en wethuders mandaat gegeven m het verleg met mliggende gemeenten, prvincie, Rijk en private partners vrt te zetten p basis van een aantal uitgangspunten vr het ntwikkelingskader vr het luchthaventerrein: burgerluchtvaart met mgelijk blijven, in principe vr general aviatin en de lage variant van cmmercieel civiele luchtvaart; geen nachtvluchten, peningstijden 7 dagen/week van 6.00 uur tt 23.00 uur; geluidsbelasting blijft ruim binnen huidige vergunde geluidsbelasting; bebuwingsppervlak blijft binnen huidige maximaal tegestane bebuwing, vr de functies vliegveld en luchthavengebnden bedrijvigheid; grene kwaliteiten van luchthaven wrden versterkt; gemeente wrdt eigenaar van terrein en geeft uit in erfpacht; geen structured financiele bijdrage van gemeente aan explitatie luchthaven. Uit de nadere telichting p het vrstel blijkt dat Burgemeester en Wethuders van Enschede verder geen belemmeringen willen scheppen vr een eventuele verdere drgrei naar een hgere variant (meer vluchten), k al zien zij dat de eerstkmende 10 jaar niet als realistisch. 2.4 Wrstel Wij stellen u vr ermee in te stemmen dat wij nze gesprekken met de gemeente Enschede, de andere Twentse gemeenten, het Rijk en de private partijen die zijn betrkken bij de vrbereiding van besluitvrming ver burgerluchtvaart p het vliegveld Twente, vrtzetten; die gesprekken zijn gericht p het vrbereiden van cncrete besluiten die passen in het geschetste ntwikkelingskader en de daarin gestelde vrwaarden vr vrtzetting van burgerluchtvaart in Twente. Statenvrstel nr. PS/2005/6
In deze paragraaf schetsen wij de aspecten die in dit verband vr de prvincie in het bijznder van belang zijn. De Staten hebben in februari 2003 ingestemd met het privatiseringsvrstel, uitgaande van de gedachte dat er beperkte burgerluchtvaart, als medegebruiker van de militaire basis, zu zijn, p basis van het ten vrliggende businessplan. Daarbij is in de discussie gesprken ver de vraag f er nachtvluchten f vluchten p zndag zuden plaatsvinden. De fracties van SGP, GL en SP stemden tegen het privatiseringsvrstel. In het huidige vrstel wrdt het uitgangspunt "geen nachtvluchten' gehandhaafd, maar wrdt wel de mgelijkheid vr vluchten in het weekend gebden. De mgelijkheid tt vluchten in het weekend is een essentiele vrwaarde vr cmmerciele civiele luchtvaart. Wij achten dit aanvaardbaar. De geluidsbelasting van de vrgestelde burgerluchtvaart zal, vlgens de telichting p het vrstel van Enschede, wel passen binnen het huidige gebruik van de tegestane geluidscnturen, maar de hinderbeleving zal dr avnd- en weekendvluchten anders wrden (geluid als zdanig, slaapverstring). Nader nderzek lijkt ns wenselijk m deze aspecten beter in beeld te brengen. Onder de huidige regelgeving is het de minister van Verkeer en Waterstaat die een nieuwe aanwijzing (testemming vr luchtvaart) zal meten geven nadat de militaire aanwijzing vervalt. Deze bevegdheid zal, vlgens de vrnemens van het kabinet, wrden vergedragen aan de prvincie (Regeling Reginale en Kleine Luchthavens), waarbij de prvincie dan het luchthaventerrein, en de geluids- en veiligheidsruimte daarbij, aanwijst (met een milieueffectrapprtageplicht in de vrbereiding). Het is ng niet duidelijk wat het eerst zal kmen: de feitelijke beeindiging van de militaire functie van de vliegbasis Twenthe f de nieuwe prvinciale bevegdheid. Wij stellen ns vr de intentie uit te spreken m in beginsel psitief te adviseren aan de minister van Verkeer en Waterstaat indien deze een aanwijzing vrbereidt die past binnen de verige in dit vrstel aangegeven kaders, danwel met psitieve insteek te werken aan een prvinciale aanwijzing als civiele luchthaven. In het beleid gericht p het beheersen van plaatsgebnden veiligheidsrisic's wrdt als nrm een risic van 10" 6 gehanteerd (Besluit externe veiligheid inrichtingen). De effecten van de vrgestelde civiele luchtvaart p de plaatsgebnden risic's dienen nader nderzcht te wrden, mede gezien het bepalen van het maximaal telaatbare aantal vluchten en het type vliegtuigen. Met dit vrstel spreken wij dus de intentie uit m te zijner tijd mee te werken aan de vrbereiding van een besluit tt particle streekplanherziening die realisering van het (herziene) bestemmingsplan van Enschede mgelijk maakt. In de nta van de gemeente Enschede bij het raadsvrstel is geschetst dat de investeringen in de aanpassing van de infrastructuur rndm het luchthaventerrein beperkt blijven en deels p gemeentelijke wegen en deels p prvinciale wegen betrekking hebben (indicatief wrden bedragen geraamd van ca. 2 miljen vr de gemeentelijke wegen en ca. 2 miljen vr de prvinciale wegen). Daarver is verigens ng geen verleg met ns gepleegd. Met dit vrstel spreken wij de intentie uit m medewerking te verlenen aan nader nderzek; ver z ndig te nemen maatregelen aan prvinciale wegen, met name de weg Enschede-Oldenzaal, is aparte besluitvrming ndig. Wij zijn het met de benadering van Enschede eens dat ntsluiting aan de nrdzijde (A 1), zals EAT vraagt, mgelijkerwijs pas in studie zal kmen als van frse grei sprake zu zijn. Met dit vrstel spreken wij de intentie uit m met betrekking tt landinrichting en recnstructie in het gebied van en rndm de luchthaven met Enschede samen te werken in het zeken naar gede plssingen vr de inpassing van de luchthaven. Met dit vrstel spreken wij de intentie uit m medewerking te verlenen aan de vrnemens van Enschede m het gebied Zuidkamp vr wningbuw te bestemmen en te ntwikkelen, in samen hang met de wijk Vaneker. Wij spreken ten sltte de bereidheid uit m samen met Enschede te nderhandelen met het kabinet, waarin verschillende aspecten in een samenhangend pakket aan de rde kunnen kmen. In dit pakket zullen k aspecten als de grndverwerving en de vergangsmaatregelen (mgelijk ng dr Defensie te verlenen diensten e.d.) meten wrden meegenmen. 3 Overwgen plssingsrichtingen en alternatieven Geen medewerking verlenen aan de drstart en verdere ntwikkeling van burgerluchtvaart, met als belangrijkste argumenten dat de burgerluchtvaartfunctie nvldende ecnmische betekenis heeft m z'n ingrijpende functie in het grene gebied tussen Oldenzaal, Hengel en Enschede te handhaven (en FMO een bereikbaar alternatief is vr de behefte aan luchtverbindingen). Deze plssingsrichting staat haaks p de lijn die met grte steun uit de Staten tt dusverre is gehanteerd. Statenvrste! nr. PS/2005/6
Geen prvinciale pvatting geven en de keuze geheel aan Enschede laten. Deze plssingsrichting laat nverlet dat p smmige punten (bijvrbeeld Streekplan en vermedelijk p termijn de civiele aanwijzing als luchthaven) p zeker mment frmeel een besluit van de prvincie gevraagd zal wrden, waarver de prvincie dan tch een pvatting zal meten geven. Als prvincie een sterkere uitspraak den ver de realiteitsverwachtingen ver de varianten vr de explitatie van de burgerluchtvaart. Deze plssingsrichting heeft het risic in zich dat een njuiste schatting kan leiden tt een claim, waarmee de prvincie in de situatie van vr 2003 terecht zu kunnen kmen. De ten gerealiseerde scheiding van verantwrdelijkheden (verheid bepaalt vrwaarden, private partij bepaalt f zij binnen die vrwaarden luchtvaartbedrijf wil uitefenen) zu dan weer wegvallen. Als prvincie een sterker sturende rl aan ns trekken: zelf visie p ruimtelijke en grene ntwikkeling van het gebied pstellen, aanwijzingen aan Enschede geven. Deze plssingsrichting past niet bij de cnstructieve lijn die in het verleg tussen gemeente en prvincie tt dusver is gehanteerd. 4 Vrstel Wij stellen u vr ermee in te stemmen dat wij de gesprekken vrtzetten die wij veren met de gemeente Enschede, de andere Twentse gemeenten, het Rijk en de private partijen die zijn betrkken bij de vrbereiding van besluitvrming ver burgerluchtvaart p het vliegveld Twente, en die zijn gericht p het vrbereiden van cncrete besluiten die passen in het dr Enschede geschetste ntwikkelingskader en de in dit vrstel daaraan verder gestelde vrwaarden vr vrtzetting van burgerluchtvaart in Twente. Gedeputeerde Staten van Overijssel, vrzitter, GJ. Jansen secretaris, H.A. Timmerman Statenvrstel nr. PS/2005/6
Bijlage I mr* Prvinciale Staten van Overijssel, gelezen het vrstel van Gedeputeerde Staten d.d. 21 december 2004, kenmerk EMT/2004/5435; Ires/fi/ten; in te stemmen met de vrtzetting van gesprekken van Gedeputeerde Staten met de gemeente Enschede, de andere Twentse gemeenten, het Rijk en de private partijen die zijn betrkken bij de vrbereiding van besluitvrming ver burgerluchtvaart p het vliegveld Twente, die zijn gericht p het vrbereiden van cncrete besluiten die passen in het dr Enschede geschetste ntwikkelingskader en de in dit vrstel daaraan verder gestelde vrwaarden vr vrtzetting van burgerluchtvaart in Twente. Zwlle, Prvinciale Staten vrnemd, vrzitter, griffier, Statenvrstel nr. PS/2005/6
Mtie Statenfractie Overijssel Mr: Aan de vrzitter van Prvinciate Staten Prvinciate Staten van Overijssel in vergadering bijeen p 2 februari 2005 Ter behandeling van statenvrstelnr. PS/2005/6 Onderwerp: Burgerluchtvaart Twente De Staten, gehrd de beraadslaging, verwegende dat: In het PS vrstel het ntwikkelingskader vr een eventuele drstart van de burgerluchtvaart gebaseerd is p het betreffende raadsbesluit van de gemeente Enschede; Het vr de psitiebepaling van de prvincie in dit dssier van belang is dat de kaders dr PS z helder mgelijk wrden gemarkeerd; cnstaterende dat: ten aanzien van een aantal andere aspecten in de Statencmmissie Ecnmic en Bestuur dr het cllege van GS ter vergadering tezeggingen zijn gedaan; het cllege van GS in een recente brief aan Prvinciate Staten het statenvrstel p twee punten heeft aangescherpt, te weten het verleg met mliggende gemeenten ver de resultaten van het nderzek naar de geluidsbelasting als k de ntwikkeling van een landschapsvisie met aandacht vr de grene kwaliteiten van het terrein; dat ten aanzien van een aantal andere cruciate aspecten nvldende helderheid is aangebracht; zijn van mening dat: het cllege van GS drdrngen met zijn van het gegeven dat een drstart van de burgerluchtvaart alleen mgelijk is wanneer p krte termijn dr alle betrkken partijen actie ndernmen wrdt Dit zal meten gebeuren vrdat ntmanteling van de luchtmachtbasis aan de rde is; een drstart van de burgerluchtvaart alleen bij een bedrijfsecnmisch sluitende explitatie (blijkend uit een getetst businessplan) p medewerking van de prvincie mag rekenen; dat daarbij een prvinciate financiele bijdrage aan de explitatie niet aan de rde is; het van belang is dat de prvincie expliciet maakt dat beperking van de geluidsbelasting randvrwaarde is; de nieuwe geluidscnturen van de burgerluchtvaart dienen ruim binnen de huidige vergunde geluidsbelasting (militaire en burgerluchtvaart) te blijven; het actiepunt uit het rapprt Buck (een inventarisatie naar de samenwerkingsmgelijkheden met FMO - Flughafen Munster Osnabruck -) z spedig mgelijk dr de aangesprken partijen (gemeente Enschede, Kamer van Kphandel, prvincie Overijssel) dient te wrden gerealiseerd; verkp f verdracht van de ndergrnd van het luchthaven terrein aan marktpartijen niet wenselijk is; repen het Cllege van Gedeputeerde Staten p: bij de verdere besprekingen met de betrkken partners ver de vrbereiding van de besluitvrming ver burgerluchtvaart p het vliegveld Twente, te handelen binnen de in het PS vrstel genemde en in deze mtie dr de Staten nader aangegeven kaders; Prvinciate Staten tijdig te infrmeren vrafgaand aan cncrete besluitvrming waaraan GS namens de prvincie deelneemt; de strekking en inhud van deze mtie nder de aandacht van de betrkken partners te brengen; en gaan ver tt de rde van de dag. Ondertekening en naam:
Referentie Businessplan Twente Airprt ENS Fase 1 Ontwikkeling Luchthavengebied naar 2020 Znder vrafgaande, schriftelijke testemming van de pdrachtgever f Adecs Airinfra BV is het niet tegestaan deze uitgave f delen ervan te vermenigvuldigen f p enige wijze penbaar te maken. Adecs Airinfra BV, Phenixstraat 49c, 2611 AL Delft, tel. +31 (0)15 215 00 40, fax +31 (0)15 214 57 12, e-mail: inf@adecs-airinfra.nl
Inhudspgave Samenvatting, cnclusies en aanbevelingen (executive summary) 1 1 Inleiding 15 2 Ontwikkelingsprfiel 17 3 Succesfactren en deelmarkten luchthavenntwikkeling 26 4 Ruimtelijke ntwikkelingsmdellen 41 5 Explitatiemdel luchthaven 49 6 Explitatiemdel bedrijventerrein 53 7 Explitatiemdel recreatie 60 8 Explitatiemdel natuurgebied 64 9 Reginaal ecnmische effecten 72
Samenvatting, cnclusies en aanbevelingen (executive summary) Dit Referentie Businessplan (RBP) beschrijft de ecnmische aspecten van het prject Herntwikkeling vliegbasis Twente en mgeving. Dit traject heeft betrekking p gebiedsntwikkeling van de vliegbasis Twente met de luchthaven als kernactiviteit. Het businessplan heeft een integraal karakter, drdat alle relevante aspecten die samenhangen met de realisatie erin wrden uitgewerkt. Dit plan mvat de mgelijke herntwikkeling van het gehele areaal van 433 ha 1 (exclusief Zuidkamp) ten beheve van verschillende activiteiten, te weten een reginale luchthaven, een bedrijventerrein, recreatieve vrzieningen en een deel dat wrdt teruggegeven aan de natuur. De luchthaven met bedrijvenpark vrmen hierin de kern,.a. als hgwaardige vestigingsplaats vr vliegtuignderhud en high tech industrie en nderzek. De eerste fase van het nderzek is uitgeverd in de peride januari -april 2006. Ok het Innvatie Platfrm Twente nderstreept de ecnmische ptentie van het luchthavengebied en wil een bijdrage leveren aan de haalbaarheid van herntwikkeling, waarbij deze herntwikkeling wrdt ingepast in de regibrede strategie, gericht p innvatie en ntwikkeling tt een high tech kennisregi. Het Innvatieplatfrm Twente geeft een belangrijke aanzet vr deze ntwikkeling in haar ntitie Luchthaven Twente: een nieuwe ecnmische mtr vr de regi (3 april 2006). Het Innvatieplatfrm werkt samen met de gemeente Enschede en de andere partners de mgelijkheden uit m kracht bij te zetten bij cncrete acquisitiekansen zals bijv. Maintenance Bulevard en verdere versterking van de kennis- en innvatientwikkeling. Het vervlechten van de ambities van het Innvatieplatfrm in het RBP met in augustus/september zijn afgernd en mvat daarmee fase 2. Karakteristieken en randvrwaarden Vr de ntwikkeling van een levensvatbare luchthaven zijn de vlgende karakteristieken aan de rde: Luchtvaart heeft een sterk tekmstperspectief. We staan ng steeds aan het begin van een ntwikkeling. De behefte aan luchthavencapaciteit is derhalve znder meer aanwezig. Stichting van nieuwe luchthavens is zeer nwaarschijnlijk. Luchthavencapaciteit zal wrden geptimaliseerd bij bestaande luchthavens. De capaciteit van Twente zal zeker p termijn kunnen wrden gevuld. Op welke wijze, wanneer en dr wie deze invulling zal plaatsvinden kan in het huidig perspectief meilijk cncreet wrden aangegeven. Het is zeker dat een lange adem ndig is (lange aanlptijd met verliezen) alvrens een vldragen situatie bereikt kan wrden. 1 Kadastrale gegevens maart 2006 1 Referentie Businessplan Twente Airprt ENS Fase 1, Ontwikkeling Luchthavengebied naar 2020, juni 2020
Daarnaast kent het prject een aantal harde randvrwaarden. Deze randvrwaarden, cndities waaraan in principe altijd vldaan met wrden m een self supprting luchthavenexplitatie mgelijk te maken, betreffen: De beschikbare geluidsruimte p lange termijn ten beheve van civiel gebruik (vldende schaalgrtte); Een baanlengte van 3000 m vr vldende marktbereik (langere afstanden); Openingstijden p werk- en zaterdagen van 6.00 tt 23.00 uur en p zndagen in principe van 8.00 tt 23.00 uur; Ruimtelijke mgelijkheden van ten minste 250 ha luchtvaartterrein (luchtzijde en landzijde); De beschikbaarheid van een investeringsimpuls dr de verheid als niet structurele bijdrage in de aanlpfase (start up supprt); Optimale prcedureplanning en ndersteuning dr verheden (beperking drlptijden en prcedure resultaten). Cnclusies luchthaven ENS Op basis van het RBP kunnen de vlgende hfdcnclusies vr de ntwikkeling van de luchthaven wrden getrkken: Luchthavenkenmerken De huidige luchthavenkenmerken (lcatie, ruimte), uitrusting (baanlengte, draagsterkte) en geluidscntur bieden gede uitgangspunten vr verdere ntwikkeling naar een reginale luchthaven. Hierdr is al vldaan aan belangrijke vrwaarden m een vlwaardige civiele luchthaven te kunnen ntwikkelen. Meest mderne reginale luchthaven Twente heeft de kans één van de meest mderne reginale luchthavens te ntwikkelen. Dr de cmbinatie met een bedrijventerrein en recreatie wrden versterkende explitaties gecreëerd in een geïntegreerd nieuw cncept Airprt Plaza Twente. De mvrming van de huidige vliegbasis naar een reginale luchthaven kan p termijn aanzienlijke werkgelegenheid genereren. Het luchthavencmplex wrdt een nieuwe prt en ecnmische mtr vr Twente en mgeving. De ttale werkgelegenheidseffecten kunnen plpen tt 6.200 fte in 2020. Internatinaal karakter De luchthaven kan in belangrijke mate bijdragen tt het greiend internatinaal karakter van Twente. De aansluiting van Twente p het netwerk van luchtverver is in tenemende mate een nntbeerlijke infrastructurele vrziening. De verheid neemt de taak p zich m de ntwikkeling van deze belangrijke nieuwe vrziening in Twente te helpen creëren. Marktsectr De marktsectr zal echter vldende perspectief in het herntwikkelingsprject meten zien m de levensvatbaarheid van de prjectnderdelen k daadwerkelijk te kunnen invullen. Een publieke investeringsimpuls is gewenst. De mvang en de fasering daarvan zal mede naar aanleiding van de 2 Referentie Businessplan Twente Airprt ENS Fase 1, Ontwikkeling Luchthavengebied naar 2020, juni 2006
resultaten van fase 2 wrden nderbuwd. De eerder geraamde marktptentie van 4,1 mln. passagiers 2 biedt perspectief m p langere termijn vldende rendement te kunnen realiseren. Aanlpfase Om de marktmgelijkheden te kunnen benutten is nagegaan f de luchthaven znder publieke ntwikkelingsbijdrage vldende rendabel kan zijn. Het RBP laat zien dat in de aanlpfase (tt 2018), znder rekening te huden met een mgelijke bijdrage van de verheid, de cumulatieve verliezen in het basisscenari plpen tt 25,3 mln. (nett cntante waarde per 1 januari 2008 20,5 mln. 3 ). Een eenmalige verheidsbijdrage gericht p een infrastructurele investeringsimpuls zal de haalbaarheid van de business case verbeteren. Dit is een vrwaarde m ptentiële explitanten geïnteresseerd te krijgen. Publieke ntwikkelingsbijdrage De ntwikkeling van reginale luchthavens laat zien dat in de aanlpfase een publieke ntwikkelingsbijdrage wenselijk is m tt duurzame levensvatbaarheid te kunnen kmen. Daarvan bestaan vrbeelden die in de haalbaarheidsstudie werden vermeld. Net zals bij andere infrastructurele vrzieningen (wegen, kades) kan de verheid initiatieven nemen m deze vrzieningen geheel f gedeeltelijk ter beschikking te stellen m z de begde ntwikkeling te stimuleren. De verheid kan de aantrekkelijkheid vr luchthavenntwikkeling naar verwachting vldende versterken dr een eenmalige investeringsimpuls. De vrm waarin de investeringsimpuls ter beschikking wrdt gesteld kan variëren. Mgelijkheden zijn nder meer directe subsidies, financiering van specifieke infrastructurele investeringen en participatie in het aandelenkapitaal van de luchthavenexplitatie. Ok zijn varianten mgelijk. 2 Wij baseren ns p de vlgende uitgangspunten: Een gemiddelde penetratie van 35% in de één uur catchment area van 4,9 mln. inwners (brn RPB) ; Een gemiddelde penetratie van 3% in de twee uur catchment area van 34,1 mln. Inwners; Een prpensity t fly van 0,75 vluchten per jaar vr Nederland gemiddeld 1,2 (brn Airbus). Deze uitgangspunten resulteren in een haalbare marktpsitie p lange termijn van {(0,35x4,9)+(0,03x34,1)} x prpensity t fly van gemiddeld 2x0,75 = 4,10 mln. pax. Dit ptentieel is cnservatief geraamd; p termijn zal er waarschijnlijk meer mgelijk zijn. Het ptentieel van 4,1 mln. pax. sluit aan bij het middenscenari van de ACM/DHV studie. Wij verwachten dat de markt van Lw Cst Carriers vr Twente k afkmstig kan zijn van het nrdelijke deel van Nederland mdat het nwaarschijnlijk is dat Grningen er in zal slagen m een grtschalige lw cst te kunnen ntwikkelen vanwege de beperkte marktmvang (zie haalbaarheidsstudie blz. 77). 3 Discntvet 5,5 % 3 Referentie Businessplan Twente Airprt ENS Fase 1, Ontwikkeling Luchthavengebied naar 2020, juni 2006
In deze business case is ng geen rekening gehuden met een mgelijke inbreng dr de verheid. Het is juist de bedeling te analyseren in welke mate er znder publieke ntwikkelingsbijdrage aanlpverliezen ptreden, m p basis daarvan indicaties vr een mgelijke bijdrage vast te kunnen stellen (zie tabel 3). Aanbevelingen Hiernder wrden de belangrijkste inzichten van de luchthavenexplitatie in de vrm van aanbevelingen weergegeven. Er wrden drie ntwikkelingsfasen nderscheiden: a) 2006-2007: de huidige transitiefase; b) 2008-2015: maximale benutting van de bestaande lcatie, waarbij de grei wrdt pgevangen znder substantiële investeringen; c) vanaf 2016: sprng naar de middenlcatie. De huidige luchthavencapaciteit van 200.000 passagiers greit naar 2 miljen in 2020 (van ude naar nieuwe jas). In deze ntwikkeling zijn er naast marktrisic s k grte bedrijfsrisic s, zals ntwikkelingspaden, investeringen en nieuwe peratinele mstandigheden. Naar 1,5 miljen passagiers (2020) De grei van het verver ntwikkelt zich van nu ca. 60.000 naar ca. 1.500.000 passagiers en 31.000 tn gevlgen vracht in 2020. De vernderstelde marktgrei wrdt mgelijk geacht, maar zal zeker geen vanzelfsprekende zaak zijn. Er wrdt uitgegaan van de ndzakelijkheid van een prfessinele explitant vanaf 2008. Benut unieke uitrustingskenmerken Het herntwikkelingsprject wrdt gekenmerkt dr unieke assets die al vaker werden benemd, maar die in dit stadium in het RBP p hun waarde zijn getetst. De luchthaven beschikt ver unieke kenmerken: lcatie, baanlengte, geluidsruimte, fysieke ruimte, integrale (gelijktijdige) ntwikkeling met andere explitaties. Naast de sterke uitrustingskenmerken en de zich ntwikkelende stuwkracht achter het prject, biedt de herntwikkeling aantrekkelijke mgelijkheden m een bedrijventerrein, recreatiefunctie en natuurgebied geïntegreerd te ntwikkelen in een uniek cncept dat wrdt getypeerd met Airprt Plaza Twente. Hierdr kan een tplcatie in Twente wrden gerealiseerd met veel werkgelegenheid en risicspreiding. Ver een agressieve prijsplitiek (aviatin) Om de luchthaven attractief in de markt te zetten is een agressieve prijsplitiek in aviatin znder meer ndzakelijk. Dr lage aviatin tarieven vr begde marktsegmenten wrdt het mgelijk geacht m met een slagvaardige rganisatie de nagestreefde marktpsitie te ntwikkelen. Dat heeft tt gevlg dat de aviatin pbrengsten in eerste aanleg laag zullen zijn. Daarnaast wrden nn-aviatin pbrengsten geptimaliseerd. Genereer pbrengsten uit nn-aviatin Winstgeneratr zijn de nn-aviatin activiteiten met parkeren, retail, brandstfleveringen en huren als belangrijkste brnnen. Deze deelexplitaties zijn essentieel m de luchthaven te kunnen 4 Referentie Businessplan Twente Airprt ENS Fase 1, Ontwikkeling Luchthavengebied naar 2020, juni 2006
ntwikkelen. Marketing zal een zeer belangrijke discipline zijn m het cmmerciële beleid in te richten. Beheersing van ksten dr middel van functiecmbinatie Het kstprijsniveau dient vanaf het begin te wrden bewaakt, zwel uit gpunt van cncurrentiepsitie als uit gpunt van winstgevendheid. Kstenbeheersing wrdt bereikt dr een hge prductiviteit met een flexibele rganisatie zals de cmbinatie van functies, bijvrbeeld dr de inzet van brandweerpersneel in de afhandeling. Realiseer een investeringsniveau van ca. 107 mln. tt 2020 Investeringen bedragen in de planperide tt 2020 107 mln. De belangrijkste nderdelen zijn buwrijp maken 16,5 mln., platfrmen en rijbanen 13 mln., terminal 24 mln., parkeren 13 mln., wegen 7 mln. (afgernd in mln., prijspeil 2006). Het resultaat hiervan zal zijn dat Twente dan beschikt ver een mderne functineel geutilleerde reginale luchthaven. Dit zijn minimale functinele investeringen aan de luchtzijde, de terminal en de landzijde die een capaciteit realiseren van ca. 2 mln. passagiers. Dat wil derhalve zeggen dat in 2020 een bezettingsgraad is bereikt van ca 75%. Genereer een aandelenkapitaal van minimaal ca. 76 mln Er is een gestrt aandelenkapitaal van minimaal 76 mln. ndzakelijk. Het aandelenkapitaal kan wrden gestrt naar rat van de liquiditeitsbehefte. Om redenen van rbuustheid zal het aandelenkapitaal hger meten zijn dan de becijferde 76 mln. Hierbij valt te denken aan 100 mln. nminaal in prtefeuille. Vlstrting van het aandelenkapitaal beheft alleen het geval te zijn als daar behefte aan is. Met de waarde van activa van EAT dient strikt genmen ng rekening te wrden gehuden. De trendrichting van de resultatenntwikkeling is psitief. De vernderstelde ecnmisch realistische bedrijfsvering van de luchthaven, leidt znder verheidsbijdrage tt een breakeven-situatie rnd 2017. Dat wrdt vral verrzaakt dr de lage pbrengsten van lw cst en de gelijktijdige realisatie van een vrijwel geheel nieuwe luchthaven met hge rentelasten als gevlg daarvan. Hierdr lpen de cumulatieve verliezen tt 2018 p tt ca. 25,3 mln. De trend van de resultaten wrdt psitief vanaf 2012. Dat betekent dat de verlevingskansen steeds beter wrden en de rbuustheid van het prject teneemt. Hudt rekening met een strategie van lange adem De ntwikkeling van een luchthaven ENS is een prject met lange adem. In de peride 2006-2020 bereikt de luchthaven ng nvldende winstgevendheid die wel mag wrden verwacht in de peride na 2020. De winstgevendheid ntstaat p termijn, maar bereikt in de beschuwde peride (znder vernderstelling van een verheidsbijdrage) ng niet het niveau m een minimaal verwacht rendement p eigen vermgen van 10% te realiseren (10% van 76 mln. is 7,6 mln.). In 2020 wrdt een winstniveau met 7,1 mln. vr het eerst gehaald. Er wrdt een prfessinele luchthavenexplitant aangetrkken die het tekmstperspectief vldende wervend vindt. Er is in 5 Referentie Businessplan Twente Airprt ENS Fase 1, Ontwikkeling Luchthavengebied naar 2020, juni 2006
deze analyse ng geen rekening gehuden met mgelijke reguliere subsidies, nch met een mgelijk specifieke niet-structurele investeringsimpuls van de verheid. Creëer additinele hefbmen Om de luchthaven te kunnen creëren zijn er derhalve hefbmen ndig m de winstgevende peride eerder te kunnen bereiken. Deze hefbmen kunnen wrden gevnden in bijdragen van andere explitaties, zals een bedrijventerrein, recreatie en mgelijke verheidsbijdrage(n) f additinele kansen zals M3, maintenance bulevard en militaire transprtwing. In de business case zijn twee spren met betrekking tt de recreatie nderzcht: extensieve en intensieve recreatie. Het intensieve recreatiespr kmt vrt uit een tweetal vrstellen vanuit marktpartijen. Ken de effecten van 'Plus'- en 'Min scenari s Er zijn verschillende scenari s nderzcht. De plusscenari s (snellere grei, verflw Schiphl) verbeteren de explitatie dusdanig dat de verliesfase eerder kan wrden afgeslten. Ok zijn er twee minscenari s nderzcht (lagere grei lw cst; investeringen +25%). In die scenari s kan een beperkte winstpsitie wrden bereikt, maar p zeer lange termijn (+/-2030). Deze winsten zijn echter nvldende in mvang en kmen te laat m investeerders/explitanten nu te kunnen aantrekken. Ok is er een scenari nderzcht waarbij de nieuwe terminal en mgeving pas in 2020 in gebruik wrdt genmen znder dat dit negatieve gevlgen heeft vr de marktntwikkeling. De ttale investeringen liggen echter 4,2 mln. hger als gevlg van ndzakelijke tijdelijke aanpassingen p de huidige lcatie. Dat is de prijs die wrdt betaald vr de risicreductie als gevlg van het nemen van het besluit vr de nieuwe structuur p een later tijdstip, nadat de markt zich heeft bewezen en vldende mvang heeft gekregen. De nminale cumulatieve verliezen nemen per sald af van 25,3 mln. in het basisscenari naar 18,9 mln., in dit scenari langer p huidige lcatie. Het effect van de latere investeringen in de nieuwe uitrusting is per sald sterker dan de extra investeringen p de huidige lcatie. Cnclusies bedrijventerrein (airprt business park) Uniek Het Airprt Business Park (ABP) is uniek dr zijn ligging direct naast de terminal en dr de geïntegreerde gelijktijdige ntwikkeling samen met de luchthaven en de mgelijke recreatiefunctie. Deze cmbinatie van functies zal zeer waarschijnlijk een psitieve additinele marktwerking hebben, zeker k vanwege de aantrekkelijke bereikbaarheid. Weliswaar bestaat er mmenteel reginale (ver)capaciteit p nabije bedrijventerreinen. Cmplementariteit wrdt verwacht vanwege de unieke tpligging p de luchthaven ( Airprt Plaza Twente, landen in het landschap, recreatiepark). Fasering Er wrdt verndersteld dat het bedrijventerrein vanaf 2010 p de markt kmt in vijf gelijke fasen van vijf jaar. 6 Referentie Businessplan Twente Airprt ENS Fase 1, Ontwikkeling Luchthavengebied naar 2020, juni 2006